________________
ધર્માંધ ગ્રંથમાળા
: ૬ :
: પુષ્પ
'
કમ કરવાની પ્રેરણા કરે છે; તેથી તે વાત ઇશ્વરની ઇચ્છારૂપ હોઇને આત્મા કર્મના કર્યાં ઠરી શકતા નથી. આ કારણે આત્માને કર્મથી છૂટા કરવાના પ્રયત્ન કરવાની જરૂર નથી. સાંખ્ય, નવીન વેદાંત, નૈયાયિક, વૈશેષિક અને પાતંજલ આર્દિ દર્શનકારાએ માનેલા આ સિદ્ધાંતનું નિરસન કરવા માટે જ જૈન મહાત્માઓએ આત્મા પુણ્ય-પાપના એટલે કે કર્માંને કર્યાં છે' એવા ત્રીજા સિદ્ધાંતનું એલાન કર્યું છે, તેના સમનમાં તેઓ જણાવે છે કે—
“ ચેતનની કર્મને પ્રેરણા ન હોય, તેા કાંઇ જડ ક સ્વત: કર્મના કર્યાં થઈ શકતા નથી; કારણ કે પ્રેરણારૂપ પ્રવૃત્તિ ચેતનમાં જ છે.
“ વળી આત્મા કર્મ કરવાનું ન ધારે તેા થઈ શકતાં નથી. એથી કર્મ એ જીવના સ્વભાવ નથી પણ કાય છે.
ઃઃ
આત્મા પેાતાના સ્વભાવે અસગ છે, તે પણ તેને અનાદિકાળના કર્મના સંબંધ હાવાથી સબધરૂપ પરભાવે કેવળ અસંગ નથી, કેમકે તે જો અસંગ હોત એટલે કે તેને કનું કર્તાપણું ન હાત, તે આત્માની પ્રતીતિ પહેલેથી જ હાત; જે ન હેાવાથી જ તેને અનેક પ્રકારની શંકાઓ થયા કરે છે.
"
*
16
66
ईश्वरप्रेरितो गच्छेत्, स्वर्ग या श्वभ्रमेव वा । अन्यो जन्तुरनीशोऽय - मात्मनः सुखदुःखयोः ॥
,,
ઇશ્વરની પ્રેરણાથી જીવ સ્વર્કીંમાં અથવા નરકમાં જાય છે, તેમજ ઇશ્વરની પ્રેરણા વિના આ જીવ પોતાને સુખ મેળવવામાં કે દુઃખ મેળવવામાં સમર્થ નથી. ''
