________________
માધ-ઘંથમાળા : ૫૮ :.
પુષ બેલવા ચાલવા વગેરેનું સામર્થ્ય નાશ પામે છે ત્યારે તે તદ્દન નકામું થઈ જાય છે, માટે જ તેને બાળી નાખવામાં આવે છે, દાટી દેવામાં આવે છે કે નદી–સમુદ્ર વગેરેમાં પધરાવવામાં આવે છે.
આ પ્રમાણે ઘણું પ્રગો કર્યા પછી અને તે પર પુખ્ત વિચારે ચલાવ્યા પછી મેં છેવટને નિર્ણય કર્યો છે કે “આત્મા નામની કઈ વસ્તુ નથી. માટે હે આચાર્ય ! તું મારે આજ્ઞાંકિત માંડલિક બનીને સંસારના સર્વ ભેગો ભેગવ અને આ વ્યર્થ કડાકૂટ છોડી દે.”
શ્રી કેશી ગણધરે કહ્યું: “હે રાજન ! તારી વાત પરથી જણાય છે કે તે આત્માને નિર્ણય કરવા માટે પ્રયત્ન કર્યા છે, પરંતુ તે પ્રયત્ન જોઈએ તે પ્રકારના ન હતા એટલે કે પાંગળા હતા. જે વસ્તુને જે સ્વભાવ હોય તેની તપાસ તે રીતે જ કરવી જોઈએ. દાખલા તરીકે પવન આંખવડે દેખી શકાતું નથી, તેથી કેઈ એમ કહે કે–પવન જેવી કે વસ્તુ નથી, તે કહેનારનું એ કથન વ્યાજબી માની શકાય નહિ. તે પ્રમાણે આત્મા અરૂપી હોવાથી, તે દેખી શકાય નહિ માટે
આત્મા નામની વસ્તુ નથી” એમ કહેવું તે ગેરવ્યાજબી છે. વળી આંખ સિવાય સ્પર્શેન્દ્રિયને અનુમાનથી જેમ પવન છે એવું નક્કી થાય છે, તેમ મનથી અને અનુમાનથી “આત્મા છે” એવું સિદ્ધ કરી શકાય છે.
હે રાજન ! તે કહ્યું કે મારા પ્રત્યે અતિ સનેહ દર્શાવનાર માતાપિતા બેમાંથી કઈ પણ મને કહેવા આવ્યું નહિ કે
ન શકાય છે.
