Dharm Mahelna 21 Pagathiya

Author(s): Harishbhadravijay
Publisher: Navjivan Granthmala

Page 4

‘હીરાની ખાણ..
કોઈએ કહ્યું, હીરા આફ્રિકાની ખાણોમાં પ્રાપ્ત થાય છે. અમુક જાતના હીરા ભારતમાં પણ મળે છે. ગમે તે હોય પણ એ ખાણમાંથી નીકળેલા હીરા એટલે કાચા હીરા”.
કાચા હીરા ખાણમાંથી ખાણીયાઓ (મજુરો) બહાર કાઢે. નકામો ભાગ જ્યારે તોડી નાખે ત્યારે “રફ હીરા'ના નામે માર્કેટમાં આવે. તેને હરાઘસુ કારીગરો સૌથી પહેલા પેલ પાડે, ઘંટી ઉપર ઘસી તેમને સરસ આકાર આપે. પછી વેપારીઓ કારીગર દ્વારા તેમને નંબર પ્રમાણે છૂટા પાડી વજન કરી પડીકા બનાવી કેરેટના વજન મુજબ બજારમાં લાખો રૂપિયામાં વેચે. કોહિનૂરનો હીરો આજે પણ અલભ્ય કહેવાય છે.
હીરા-ઝવેરાતના ભાવતાલ પણ સંકેત મુજબ રૂમાલ ઢાંકી કરવામાં આવે છે. કારણ.. “હીરા ના કહે લાખ હમેરા મોલ” છતાં પૈસાની લેતી-દેતી થાય ને પડીકાની આપ-લે થાય. પ્રાય: ખાણથી લઈ માર્કેટ સુધીની આ પ્રક્રિયા ૧-૧૫ વર્ષે પૂર્ણ થાય.
બસ... આવી જ “શ્રાવક'ની કથા છે. તે થોડી વાગોળીએ.
શાસ્ત્રમાં એક સ્થળે શ્રાવકના ચાર પ્રકાર બતાડ્યા છે. (૧) માત્ર સંસારૂપે કોઈ માનવી કે ઘર વિગેરેનું નામ શ્રાવક પાડ્યું તે નામ શ્રાવક. (૨) મૂર્તિ-ફોટો કે ચિત્ર વિગેરેનું નામ શ્રાવક પાડ્યું હોય તે સ્થાપના શ્રાવક. (૩) કુલ-પરંપરાગત જે ઘરમાં જન્મ થયો હોય (વ્રતાદિ કાંઈ સ્વીકાર્યા ન હોય) તે દ્રવ્ય શ્રાવક. હકીકતમાં આ ત્રણે પ્રકારે ન તો શ્રાવકને શ્રાવક કહેવાય કે તેથી કાંઈ તેના દ્વારા વિશિષ્ટ પુણ્ય બંધાય. માત્ર (૪) ભાવ શ્રાવકને જ શ્રાવક કહેવાય અને તે કારણે એ પુણ્ય બાંધી કમરહિત થઈ સ્વજીવન ધન્ય કરે.
ભાવ શ્રાવક હળુકર્મી હોય, પાપભીરુ હોય, સમકિતવંત હોય, વ્રતધારી હોય, શરીર, સંસાર, લક્ષ્મી આદિને અનિત્ય માનનાર–સમજનાર હોય, અકષાયી, અમાની, અમાયાવી, અલોભી હોય, નિત્ય સર્વવિરતિનો અનુરાગી, મોક્ષ પ્રાપ્તિની ઝંખના રાખનાર હોય, કહેવું પડશે સમ્યગુ દર્શન–જ્ઞાનચારિત્રરૂપ મોક્ષમાર્ગનો પથિક હોય, વીતરાગની વાણીને શ્રવણ કરી, જીવનમાં ઉતારી ધન્ય બનનાર હોય
તો પછી જે શ્રાવક નથી તેને શ્રાવક કહેવો ?
નિશ્ચય અને વ્યવહાર એમ બે નયમાંથી શ્રાવક કુળમાં જન્મેલી વ્યક્તિને વ્યવહારથી શ્રાવક કહીએ તો ખોટું નથી. ઉપરાંત જીવની વેશ્યા-પરિણામ હંમેશ માટે અયોગ્ય રહેશે તેવું પણ કહેવાય નહિ. જીવનો ઉપયોગ ગમે ત્યારે સુધરીબગડી શકે છે. તેથી એ શ્રાવક શ્રાવકપણાનો અનુરાગી થાય તેવી અમર આશાએ