Devananda Mahakavya

Author(s): Meghvijay, Bechardas Doshi
Publisher: ZZZ Unknown

Page 32

महोपाध्यायश्रीमन्मेघविजयविरचितं
[ माघमहाकाव्यसमस्यारूपं]
॥ देवानन्दमहाकाव्यम् ॥
प्रथमः सर्गः। श्रियः प्रियः पार्श्वजिनेश्वरः श्रियं तनोतु पूर्णैन्दवमण्डलाननः । ननाम वामां समवेक्ष्य यं श्रितं हिरण्यगर्भाङ्गभुवं मुनिं हरिः ॥१॥ जयत्ययं श्रीविजयादिदेववाक्-प्रभुर्दधत् तीव्रमहातपोमहः । श्रिया परब्रह्मसमं स्मरेन्धने प्रसिद्धमूवंज्वलनं हविर्भुजः ॥२॥ किमैन्द्रवज्रं रविमण्डलं त्विषा किमेतदित्याकुलमीक्षितं जनैः ॥
[षट्पदी] सरस्वती पीनपयोधरां स्तुमः क्रर्मेद्रयाम्भोजलससितच्छदाम् । यंदाश्रये स्यान्नृपतेः कविर्वच:-क्रमादमुन्नारद ईत्यबोधिसः ॥३-४॥
प्रन्थकारकृतानि टिप्पणानि
१'हिरण्यगर्भाङ्गभुवम्' हिरण्यं सुवर्णम् तद्वन्निर्मला गर्भावय- ५ सितच्छदाः श्वेताम्बराः । वभूः-ताम् । “तित्थयरमायरो पच्छन्नगब्भाओ जर-रुहिर- नदीपले पीनं पयो-जलम्-धरति इति । कमद्वयेन पट्टे क्रीडकललाणि य न हवंति" इति आवश्यकचूर्णी नियुक्ती ।
न्मरालाम् । २ 'मुनिम्' ज्ञानयुतम् “समणे भगवं महावीरे" इत्यादिपाठात् । ६ 'यदाश्रये' यस्याः सरस्वत्याः आश्रयः यदाश्रयः। . ३ 'पीनपयोधराम्' जिनवाक्पक्षे पीनः पुष्टः पयोधरो मेघः ७'-क्रमादमुन्नारद' अमुद् अहर्षः तस्य नारः विक्षेपः ध्वंसः प्रन्थकृत् यया।
हर्षः तं दत्ते इति । ४ 'क्रमद्वयाम्भोजलससितच्छदाम्' क्रमद्वयम्-परंपरया ८ 'इत्यबोधिसः' इत्या प्राप्तव्या बोधिसा ज्ञानलक्ष्मीर्यस्य सः । सूत्रा-ऽर्थग्रहणरूपम् ।
इण् गतौ धातोः क्यप् । संपादककृतानि टिप्पणानि
1 हिरण्यवत् समुज्ज्वला गर्भाङ्गभूः गर्भाशयस्थानं यस्याः ताम्-'ईदृशीं वामां मातरं श्रितम्-आश्रितं यं पार्श्वजिनं मुनि समवेक्ष्य हरिः-इन्द्रः ननाम-इति । _ 'हिरण्यगर्भागभुवम्' इत्यादि माघे प्रथम सर्गे प्रथमश्लोके चतुर्थः पादः ।
2 'महः' इति कर्मकारकम् । 'प्रसिद्धमूलज्वलनम्' इत्यादि मा० प्र० स० श्लो० २ द्वितीयः पादः।
3 "किमेतदित्या-' इत्यादि मा०प्र० स० श्लो०२ चतुर्थः पादः।
4 अत्र ‘पयोधर' शब्दोल्लेखेन ग्रन्थकृत् स्वाभिधां सूचितवान् पयोधरो मेघः, ग्रन्थकारश्च मेघविजयः। 'षट्पदी' नाम छन्दः । माघकाव्यटीकाकृत् पण्डितमल्लिनाथको-
लाचलः कथितवान् यत्-"दिवाकरस्तु वृत्तरत्नाकरटीकायां प्रथमपठितेन ।
"द्विधाकृतात्मा किमयं दिवाकरो विधूमरोचिः किमयं हुताशनः" इति चरणद्वयेन सह इममेव श्लोकं षट्पदच्छन्दस उदाहरणमाह" । इति समस्याकृताऽपि 'षट्पदी' इति सूचितम् । ___यस्याः सरखत्याः आश्रये वचःक्रमात् कविः, नृपतेः अमुनारदः-हर्षदः स्यात् पुनश्च इत्यबोधिसः-यस्य बोधिसा ज्ञानलक्ष्मीः इत्या प्राप्तुं योग्या अस्ति ईदृशः कविः । [अमुद्+ नार+द-अमुन्नारद ] [इत्य+बोधि+सा-इत्यबोधिस]
माघे तु 'क्रमादमुं नारद इति-अबोधि सः' [प्र. स. श्लो. ३ चतुर्थः पादः] इति पदविभागः ।