________________
૧૦]
બુદ્ધિપ્રભા [તા. ૧૦–૧૯૬૪ લઈ જતે. મને દેખતાં જ તે મામા વીતી ગયાં. મને કદિ કદિ તેની યાદ આવ્યા ! મામા આવ્યા! બોલવા મંડી આવતી. મને થતું કે છોકરી મેટી પડતી અને ખુશ ખુશ થતી. મેટ્રન થઈ મારું સરનામું અવશ્ય મેળવશે. પાસેથી જાણવા મળ્યું કે બધાં બાળ- એ આશા સફળ ન થતાં મેં માની. કેથી અલગ ઉદાસીન જ બેસનારી આ લીધું કે તે જરૂર પોતાના સુખી છોકરી હવે હસવા રમવા લાગી છે. જીવનમાં મને ભૂલી ગઈ છે.
એક વર્ષ વિતી ગયું. અમારા કેટલાક દિવસો પછી નાગપુરના મળવાની મર્યાદા પણ વધતી ગઈ. એક વિદ્યાલયમાં હું વ્યાખ્યાન આપવા એક વાર તે બે મહિને તેને મળવા ગયો હતો. વંદેમાતરમ' ગીત સમાપ્ત ગયો. ત્યારે મને કહ્યું કે કોઈ થતાં એક છોકરી આવી અને મારા ધનવાન માણસ તેને પોતાની બેટી પગમાં માંથું ઝુકાવી દીધું. તેનાં બનાવીને લઈ ગયો. જતી વખતે તેણે આંસુએથી મારા પગ પીગળી ગયા. પિતાના મામાને મળવાની ઇચ્છા “મનુ જ છે ને તું ? તેણે ગર્દન બતાવી હતી. પણ મામાનું ઠામ ઠેકાણું હલાવી હા કહ્યું. અમે બહાર આવ્યા જાણતી ન હોવાથી મામા આવે તો તે એક સુંદર કાર સામે પડી હતી. તેમને મારે ઘેર જરૂર મોકલશો. એમ મનુએ મને અંદર બેસાડયો અને કહી ગઈ છે. “મારા ઘેર' શબ્દ પોતે મારી પાસે બેઠી. સાંભળી મારા મનને શાન્તિ મળી. હું તેના ઘેર ગયો. તેને નવાં મારું ઘર કહેવાની હયાસ તૃપ્ત કરવા
મા-બાપને મળ્યું. મેં મનને પૂછ્યું : તે જન્મથી જ મજબૂર હતી!
“મનુ, હવે તે તું મોટી થઈ અને મેટ્રન પાસેથી સરનામું લઈ હું કોલેજમાં જાય છે. છતાં તે બે તેના ઘેર પહોંચે. પણ તેના પિતાએ લાઇન પણ ન લખી. હું નામવિહીન એ સ્થાન બદલી નાખ્યું હતું. પાડો- તે ન હતા ને ? શીઓએ એટલું જ કહ્યું કે, કદાચ તેની આંખો આંસુથી ભરાઈ તેઓ નાગપુર ગયા હોય કે કલકત્તા, આવી. તેના પિતાજીએ જવાબ આપ્યો પણ કોઈ સરનામું જાણતા નથી. “ક્ષમા કરશે, એ માટે હું દેવી છું.
એ તે હંમેશા કહ્યા કરતી કે ના એ પ્રમાણે જીવનમાં અચાનક પાય તે રેડિયાના સરનામે પત્ર લખે આવેલી વાત એકાએક ચાલી ગઇ. પણ મેં તેને ન લખવા દીધે અમારું
આઠ દસ વર્ષ એમ ને એમ માનવું હતું કે તેનો ભુતકાળ કેઈ
