Avidyavichar

Author(s): Nagin J Shah
Publisher: Sanskrit Sanskriti Granthmala

Page 193

શાંકર વેદાન્તમાં અવિદ્યાવિયાર
तमोगुणस्यैव परिणाम:, 'सत्त्वात् संजायते ज्ञानम्' इति स्मृतेः । अत एव सुषुप्तिनिरुक्तोपपादने भामत्यामीक्षत्यधिकरणे वृत्त्यन्तराभावकारणतमोगुणावलम्बना वृत्तिरित्युक्तम् । लघुचन्द्रिका, पृ. ५५८
४८. लघुचन्द्रिका, पृ. २३३-२३४
४८.
. काचिद् वृत्तिः सुषुप्तिरित्यभिप्रेत्य तदुपरक्तचैतन्यस्य तन्नाशेनैव नाशात् तत्कालीनाज्ञानानुभवजनितसंस्कारवशेन ‘न किञ्चिदवेदिषम्' इति स्मरणमभ्युपेतमिति । अद्वैतसिद्धि, पृ. ५५९. . विनश्यदेव हि ज्ञानं संस्कारं जनयति । अद्वैतसिद्धि, पृ. ५५७
१७८
५०.
५१. मात्रपदं ज्ञानविरोधादिधर्मान्तरस्याज्ञाने विशेषणत्वनिरासाय । एतेनं गुणत्रयाज्ञानविषयकस्य पूर्वमुक्तत्वात् विरुद्धमिदं तमोगुणमात्रविषयकत्ववचनमिति परास्तम् । मात्रशब्दस्य गुणान्तराव्यवच्छेदकत्वात् । लघुचन्द्रिका, पृ. ५८८
५२. वार्तिकविवरणयोरप्यविरोधः । अत एवोक्तं वार्तिककारैरुषस्तिब्राह्मणे " न चेदनुभवव्याप्तिः सुषुप्तस्याभ्युपेयते । नावेदिषं सुषुप्तोऽहमिति धीः किंबलाद् भवेत् ॥” इत्यादि [बृहदारण्यक भाष्यवार्तिक, ३.४.१०३] | अद्वैतसिद्धि, पृ. ५५९
५३. एवं च साक्ष्यज्ञानसुखाकारास्तिस्रोऽविद्यावृत्तयः, सुषुप्त्याख्यैकैव वा वृत्तिरित्यन्यदेतत् । निर्विकल्पकस्यापि स्मरणजनकत्वम् । अद्वैतसिद्धि, पृ. ५५९.
५४. आकाशादिपदात् शुद्धाकाशशक्तत्वेन ज्ञानात् शुद्धाकाशस्मृतिर्मणिकारादिभिरुक्तेति निर्विकल्पकानुभवस्य सविकल्पकानुभवस्येव स्मृतिजनकत्वे बाधकाभाव इति भावः । लघुचन्द्रिका, पृ. ५५९ ५. सिद्धान्तबिन्दु, राजेन्द्रनाथ घोष सं., पृ. ४१६-४२
५५. अहङ्कारोपरागकालीनत्वाभावेन तत्तानुल्लेख इत्यादि सर्वमुपपादितमस्माभिः सिद्धान्तबिन्दौ । तस्मात् सौषुप्तानुभवोऽपि भावरूपाज्ञानविषय इति सिद्धम् । अद्वैतसिद्धि, पृ. ५५९
... सप्रकारकज्ञानं प्रति अहङ्कारस्य हेतुत्वात् तदभावेन सौषुप्तज्ञाने तद्देशकालासम्बन्धरूपतत्ताप्रकारकत्वाभावात् तज्जन्यस्मृतेरपि स इति भावः । लघुचन्द्रिका, पृ. ५५९
५७. सिद्धान्तबिन्दु, राजेन्द्रनाथ घोष सं., पृ. २२५-२२६, २३३-२३४