Atmanand Prakash Pustak 054 Ank 05 06

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

શ્રમણ સંસ્કૃતિનું મહત્વ
વધારેલુ' છે, અને પુરુષ કવ્યના દરેક ક્ષેત્રમાં સ્ત્રી જાતિએ પોતાનું સ્થાન કાયમ કરી લીધેલું છે, ધર્માંતીત રાજ્યટનામાં રાજકારણ, સમાજકારણ, ગ્રંથલેખન અને મુત્સદ્દીપણામાં તેમજ અધિકારગ્રહણ કરી કુશલતાથી તેને નભાવી બતાવવામાં પોતાના પુરુષ બતાવી આપ્યા છે. શારીરિક નબળાઇ છતાં સૈનિક જેવા કઠોર જીવનમાં પણ સ્મિયા ઝંપલાવી શકે છે એ સિદ્ધ થઈ ગયું છે. પુરુષવર્ગ માટે વિદ્યાની પછીએ જે જે નિયત કરેલ છે તેમાં પણુ સ્ત્રીવર્ગે યશસ્વીપણું બતાવેલું છે. મતલબ કે, સંધી અને તક મળતા સ્ત્રીએ પાછળ જ રહી જશે એમ માનવાને કાઇ પણ કારણુ નથી, પ્રભુ મહાવીર જેવા જ્ઞાની ભગવતે એ વસ્તુ એળખી પાંચમું મહાવ્રત પ્રરૂપ્યું એ યેાગ્ય જ કર્યું છે, અને એમ કરતાં પ્રભુ પાર્શ્વનાથ સુધી ચાલતા આવેલા સિદ્ધાંતેને જરા પણ ખાધ આણ્યો નથી. પણ ઉલટું એ સિદ્ધાંતાનું મૌલિકપણું વધારેલુ છે, જે પૂર્વાગ્રહદૂષિત વિચારાથી જૈનધર્મીના દેષો જોવા મથે છે તેમની આગળ આપણે કાંઇ પણ કહી શકીએ તેમ નથી.
વૈદિક સંસ્કૃતિ એ બ્રાહ્મણુ સંસ્કૃતિ છે. અને જૈન ધર્મની શ્રમણ સંસ્કૃતિ છે. બ્રાહ્મણુ સંસ્કૃતિમાં ત્યાગને સમૂળ સ્થાન નથી એમ તો નથી જ, પણ ત્યાગ કરતા ભાગનું પ્રાધાન્ય તેમાં જોવામાં આવે છે. જ્યારે જૈનધર્મના કામણુ સંસ્કૃતિમાં ત્યાગનું પ્રાધાન્ય જોવામાં આવે છે.
બ્રાહ્મણ સંસ્કૃતિના દરેક અનુષ્કાના અને તહેવારામાં આન–પ્રમાદ અને ખાનપાન વિગેરેને વધુ મહત્ત્વ હોય છે. એટલું જ નહીં પણ પ્રત્યક્ષ ઉપવાસ એટલે ભેજનત્યાગમાં પણ અનેક જાતના ખાનપાનને સ્થાન હોય છે. સથા અન્નત્યણને મહત્ત્વ અપાતુ નથી. જ્યારે શ્રમણુ સંસ્કૃતિના બધા જ અનુષ્કાના અને તહેવારે। ત્યાગપ્રધાન હોય છે અને સા અન્નત્યાગને મહત્ત્વનું સ્થાન આપવામાં આવે છે. બ્રાહ્મણુ સંસ્કૃતિમાં વારંવાર સ્નાન અને તિલકાદિક અંગઅર્ચાને મહત્ત્વનુ' સ્થાન હાય છે ત્યારે-શ્રમણુ સંસ્કૃતિમાં
૧
સ્નાનને ફક્ત શરીરશુદ્ધિનું સ્થાન છે. પુણ્યનું સ્થાન નથી. મતલબ કે ભેગ અને શરીરસુખ એ બ્રાહ્મણુ સંસ્કૃતિમાં મુખ્યતા ધરાવે છે ત્યારે કામણુ સંસ્કૃતિમાં ત્યાગ અને શરીરકોશને ગૌરવનું સ્થાન છે. આમ હાવાને લીધે જ બ્રાહ્મણુ સંસ્કૃતિમાં માનનારાએ કામણુ સંસ્કૃતિના ઉપવાસાદિને તુચ્છ ગણુવા માટે અનેક યુક્તિએ રચે છે.
બ્રાહ્મણુ ઇતિહાસકારાએ જૈનાના તત્વજ્ઞાન વિષે એમ લખ્યું છે કે, આત્મહત્યા કરવી એ જૈનાનું તત્વજ્ઞાન છે. આ લખાણમાં જૈતાના ત્યાગમને તુચ્છ ગણુી તેને હીન લેખવાના ઉદ્દેશ તરી આવે છે. વાસ્ત વિક રીતે જૈતાનું સંલેષણા વ્રત કહેા કે અનશન વ્રત કહા એ ઊંચા પ્રકારના ચારિત્રધમ પાળી આત્મસિદ્ધિ મેળવેલ કાઇ વિરલ સાધુ મુનિમહારાજ ગ્રહણ કરે છે, અને એ સર્વસ્વ ત્યાગના રૂપમાં એળખાય છે. એ મહાત્યાગને ગૌણુ અને તુચ્છ માનવાની બુદ્ધિથી જ આમ લખવામાં આવ્યું છે, અને અનશનને આત્મહત્યા જેવુ નામ આપવામાં આવ્યું છે. આત્મહત્યા એ ધારાશાસ્ત્રમાં માટે। ગુનો ગણવામાં આવેલ છે. અને એ સજાને પાત્ર પણ માનવામાં આવે છે. અનશન વ્રત માટે આવે તુચ્છ અને હલકા શબ્દ વાપરવામાં આવ્યા છે. એ ઉપરથી લખનારની બુદ્ધિ અને ઇચ્છા શું હોવી જોઇએ એ સ્પષ્ટ જોવામાં આવે છે. જૈનેાના તત્વજ્ઞાનની એટલી જ વસ્તુ એના જેવામાં આવી એ ઉપરથી પણુ લેખકની બુદ્ધિ તરી આવે છે.
એક ઇતિહાસ લેખક તે લખી નાખ્યું છે કે, જૈનધર્મ પુનર્જન્મ માનતો જ નથી, એ શું બતાવે છે? જૈને પેાતાના ધર્મ અને તત્વજ્ઞાન માટે કેટલા સુપ્તાવસ્થામાં છે એ ખુલ્લી રીતે જોવામાં આવે છે. જૈને પાસે જ્ઞાન, વિજ્ઞાન અને સિદ્ધાંતાના એટલેા મેટા ભંડાર છે કે, જગતના કાઇપણ ધર્મ કરતાં એ ચઢી જાય. પણ આપણે ચાર ભીંતામાં ગોંધાઈ રહેવુ પસદ કરીએ છીએ. અને આપણા જ્ઞાનભંડાર રખેને કાઈ જોઈ જાય એની તકેદાએ રાખીએ છીએ અન્ય