________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
ભારતમાં ઐતિહાસિક યુગ મહાવીર અને બુદ્ધના સમયથી શરુ થાય છે, એટલે આ બંને ધર્માંપ્રવત કાતા સમય નિશ્ચિત કરવાની જરુર રહે છે. આ માટે કેટલાક પ્રયાસો થયા છે, પણ હજી સુધી મુદ્દે અથવા મહાવીરના નિર્વાણતુ સમાન્ય વર્ષ નક્કી કરી શકાયું નથી. અહીં ખાસ કરીને જૈન ગ્રંથેામાં આવેલા ઉલ્લેખાના આધારે મહાવીરના નિર્વાણુનુ વ નિશ્ચિત કરવાનેા એક પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો છે.
જૈને!માં એક પરપરા છે કે મહાવીર નિર્વાણની પછી ૬૦૫ વર્ષ અને ૫ માસ પૂરાં થયે શક સંવત્સરની ઉત્પત્તિ થઈ. સામાન્ય રીતે તે આ પરંપરાને પ્રમાણભૂત માને છે. અને તેના આધારે વીર નિર્વાણુ સંવત ચલાવે છે. તેએ વીર નિર્વાણુ સંવતના વર્ષાંતે ગત વર્ષી ગણે છે, અને શક સંવતના વર્ષાંતે ચાલુ વર્ષ ગણે છે. એટલે અત્યારના શક સંવત ૧૮૭૮ તે વી, નિ. સ. ૨૪૮૨ ગણે છે. આ ઉપરથી કેટલાક વિદ્વાન મહાવીરના નિર્વાણુને ઈ. સ. પૂર્વે પ૨૭ મા વમાં મૂક છે. હવે આપણે આ પરંપરાને જરા વિગતથી તપાસીએ.
મહાવીર નિર્વાણ પછી ૬૦૫ વર્ષ અને ૫ માસ પૂરાં થયે શક સંવત્સરના આરંભ થયા એવા જૂનામાં જાના ઉલ્લેખ ત્તિસ્થોળારી પત્રમાં જડે છે. આ ૬. જણાવે છે કે જે રાત્રિએ મહાવીર સિદ્ધિ પામ્યા, તે જ રાત્રિએ અવતિમાં પાલકના રાજ્યાભિષેક થયા. વળી તે મહાવીર નિર્વાણુથી શક રાજા સુધી નીચે
મહાવીર નિર્વાણુનું વર્ષ
પ્રિન્સીપાલ ખીમચંદ ચાં. શાહ એમ. એ.
પ્રમાણે રાજ્યત્વકાલ આપે છે.
સમય વ
}
૧૫૫
૧૬૦
૩૧
૬૦
૪
૧૦૦
વ્યક્તિગત રાજ્ય
ત્તિ. પ૬. માં મૌય સમ્રાટાને કાલ આપેલો નથી પણ જૈનામાં એક હિમંત શેવહી છે, જેમાં આપેલી કેટલીએક પ્રાચીન હકીકતે વિશ્વસનીય જણાય છે. તેમાં આપેલા તથા પુરાણાના આધારે પાટિરે નક્કી કરેલા તથા ઔધોના મદાવંશમાં જણાવેલે પહેલા ત્રણ સમ્રાટોના રાજ્યકાલ નીચે આપ્યા છે:
પાલક
નંદ વંશ
મૌય વશ
પુષ્યમિત્ર
ખલમિત્ર-ભાનુમિત્ર
નભ:સેન
ગઈ ભિલવ શ
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ચંદ્રગુપ્ત
બિંદુસાર
અશાક
દિ. છે.
૩૦
પ
૩૧
આ ઉપરથી અનુમાન થાય
For Private And Personal Use Only
નિ.
२४
૫
૩૬
વી. નિ. સ.
૦-૬૦
૬૦-૨૧૫
૨૧૫-૩૭૫
૩૭૫-૪૦૫
૪૦૫-૪૫
૪૫-૫૦૫
૫૦૫-૬૦૫
મા.
२४
૨૮
३७
છે કે ચંદ્રગુપ્તે ૨૪
૧૮મી પ્રાચ્ય વિધા પરિષદમાં સ્વીકારાયેલા નિબંધતે થાડા ફેરફાર સાથે ગુજરાતી અનુવાદ,
