Atmanand Prakash Pustak 038 Ank 05

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

૨૯
શ્રી ધર્મશર્માલ્યુદય મહાકાવ્ય અનુવાદ. [ ૧૨૫ ] સ્વ એકચિત્તે કણિનાથ તેહ કે,.
સમર્થ જે ચિંતવવા જ હતા તે સહસ્ત્રજિહુવી હમણું ય તે અહે !.
કાં વર્ણવે ના ગુણ તેહના કહે ? નિશામહીં તે મલિનાંબર સ્થિતિ,
પ્રગર્ભા સ્ત્રીના સુરત દ્વિજક્ષતિ; કિવને હતે સર્વ વિનાશ સંસ્તવ, આ પ્રમાણુશાસે પરમહ સંભવ. ધનુધરાની કરવાલશન્યતા,
અગ્નિમહીં તે અવિનીતતા સ્થિતા; ગુણશ્યતિ બાણ વિષેજ વતી,
જ્યારે જગત્ તે ધરતે ધરા પતિ. (યુગ્મ) ૩૧
૨૯. પિતાના એકચિત્તમાં જ ફણીશ્વર–શેષનાગ હેના ગુણ ચિંતવવા પણ સમર્થ હોત, તે તે હજાર જીભવાળો હમણું પણ હેના ગુણો કેમ વર્ણવતે નથી ?-એકચિત્તે ચિંતવેલું, હજાર જીભે વર્ણવવું સહેલું છે, પણ આ તો તેનાથી પણ બનતું નથી. એટલે તેના ગુણનું એવું અચિંત્યપણું છે તે તે વર્ણવી શકાય જ કેમ ?–અતિશયોક્તિ અલંકાર,
૩૦-૩૧. હવે બે કેવડે કેટલાક પરિસંખ્યા અલંકારથી વર્ણન કરે છે. પરિસંખ્યા એટલે અપવાદિક વસ્તુને નિર્દેશ કરી સાધવામાં આવતી કાવ્યચમત્કૃતિ.
- જ્યારે તે રાજા જગતનું ધારણ કરતો હતો ત્યારે(૧) રાત્રિમાં જ મલિન અંબર સ્થિતિ–મલિન કાળા આકાશની સ્થિતિ હતી; અન્યત્ર ક્યાંય મલિન–મેલા અંબર-વસ્ત્રની સ્થિતિ ન હતી. સર્વ કેઈ સ્વચ્છ વસ્ત્ર પરિધાન કરતા હતા.
(૨) પ્રગભ સ્ત્રીના સુરતમાં જિક્ષતિ-દંતક્ષતિ હતી; અન્યત્ર હિંજ-પક્ષીની ક્ષતિ–નાશ ન હતા.
(૩) વિવ્યાકરણુપ્રસિદ્ધ પ્રત્યયવિશેષને સર્વવિનાશ સંસ્તવ ( સર્વથા ઊડી જવાનો પરિચય ) હતો. અન્ય કોઈને સર્વ વિનાશ-સર્વસ્વ નાશને પરિચય ન હતા.
(૪) પ્રમાણુશાસ્ત્રમાં પરમેહસંભવ ( પરમ હિતકને સંભવ) હ; પરંતુ અન્યત્ર પર–પરમ મોહને સંભવ ન હતા.
' (૫) ધનુધરોની કરવાલશન્યતા-(તલવાર રહિતપણું) હતી; પણ બીજાને કરવાલ (કરબાલ ) શૂન્યતા, હાથમાં બાલક રહિતપણું ન હતું; સર્વ કેઈ સંતાનસુખથી સુખી હતા.
(૬) અગ્નિમાં જ અંવિનીતતાં, અવિથી દેરાવાપણું હતું ( અનિમેષ-એ અગ્નિનું વાહન છે;) અન્યત્ર કયાંય અવિનીતતા (અવિનયપણું) હતી નહિ. સર્વ કેઈ વિનયવંત હતા.
(૭) ગુણગ્રુતિ, દેરીથી છૂટવાપણું, બાણમાં જ હતું. અન્યત્ર કયાંય ગુણસ્મૃતિ (સદ્ગુણથી ભ્રષ્ટ થવાપણું) હતી નહિ, સર્વ કઈ સદ્ગુણસંપન્ન હતા.
આમ શ્લેષયુક્ત વિશેષણે યોજી પરિસંખ્યાથી રાજાને મહિમા વ્યક્ત કર્યો.