________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
=========કનૈયાલાલ જગજીવન રાવળ બી. એ====
મનની પિછાન.
પ્રાણી માત્રમાં ફક્ત મનુષ્યને જ બુદ્ધિ ઝીલે એવા અડગ અને અજીત જહાજે સાગરને જીવનલક્ષી તરીકે મળી છે. જીવનમાં બુદ્ધિને હૈયે વહેતાં મૂક્યા છે. તેણે ગાઢ જંગલે પણ
જીને ચાલનાર એક માનવ જ છે. મનુષ્ય ભેદી તેમાં રસ્તે કર્યો છે. પણ.. પણ તેણે નથી આમ મનને ઉપયોગ અનેક રીતે કર્યો છે. આ માપ્યું, નથી જાણ્યું, નથી પારખ્યું તેનું પિતાનું મનને ઉત્તરોત્તર વિકાસ–બુદ્ધિની સવિશેષ નાનું એવું મન માનવમને આ બધાં સાહસે ખિલવણી એ જ મનુષ્યના સંસ્કારની પારાશીશી. કર્યા છતાં તેનું ઉત્પાદક મન કળી શકાતું નથી. આજે મનુષ્યનાં મન અને બુદ્ધિએ વિરાટ
આટલો શક્તિશાળી, બુદ્ધિશાળી, હિંમતવાન અને અકલ્પ્ય યંત્ર ઉત્પન્ન કર્યા છે અને એ
માનવ પિતાનું નાનું મન પિછાણુ શકતે નથી. યત્રને, અજબ રીતે અંકુશિત કર્યો છે, જે કે
તેના મનની ક્રિયા એવી અગમ્ય બની જાય છે તે સાથે તે યંત્રને ગુલામ પણ બની ચૂકી છે.
કે તેને કંઈ સૂઝ પડતી નથી. તેનું મન હાથમાં ટીમેટી નદીઓની લંબાઈ તેણે માપી, તે
રહેતું નથી, તેનું મન કહ્યું કરતું નથી. તેનું મન
વિફરી બેસે છે. નદીઓ પર પૂલે બાંધ્યા. તેના પ્રવાહને રોકવા આડા પાળા બાંધ્યા ને તેમાંથી વિદ્યુત ઉત્પન્ન કરી
ખરેખર મન એ એક અણઉકલ્યો કોયડો તેણે વિમાને અને ઝેપલીને બનાવ્યાં અને
છે. પુરાતન કાળથી–માણસ સમયે ત્યારથી વાયુયાન ઉપર ધાર્યો કાબૂ મેળવ્યું. તેણે સ્થળ
મન શું છે એનું મંથન કરતા આવ્યા છે. અને કાળને પળવારમાં માપી લીધાઃ સ્થળ આંતરમુખ ભારતવર્ષે તેની પિછાન પામવા કાળના અંતર આજે તે નામના જ રહ્યા છે ને! યથાશક્તિ સફળ પ્રયત્ન કર્યો છે. પણ બહિરમાનવ મન એરોપ્લેનથી એક જ ઉયને આખી મુખ જડવાદી પશ્ચિમને એની શી ગમ પડે ? પૃથ્વીનું પરિભ્રમણ કરવાની ઉમેદ ધરાવી રહ્યું અલબત્ત, મન એ મોટું તત્વ છે. છતાં છે; ચંદ્રકમાં પહોંચવાની આશા રાખે છે. આત્મા કરતાં તેની પાયરી નીચી છે. શરીર, મંગળના ગ્રહ સાથે સંદેશા ચલાવવા તત્પર થયું મને અને પ્રાણ એક રીતે તે એક બીજાં છે. માનવમને ઊંચામાં ઊંચા પહાડોની ઊંચાઈ સાથે અરસપરસ સંકળાયેલાં છે. પિતાના પિંડના માપી જોઈ, પહાડમાં બગદા ખોદી સામે પાર જુદા જુદા ભાગને છૂટાં પાડતા માણસ શીખ્યા નીકળતાં પણ તેને મૂંઝવણ નથી થતી. આજે નથી, કારણ કે સામાન્ય રીતે પિતાના આખા માનવમને આકાશનું ઊંડાણ પારખી લીધું છે; અંતઃકરણના સર્વ ભાગોને “મનનું નામ આપી ગૃહગૃહો વચ્ચેના અંતરથી તે અજ્ઞાત નથી. તેમને ચેખે ખિચડે કરી એકસામટાં ગૃહોની ગતિ અને તેની ઉપરની વસ્તુસ્થિતિથી એક જ પોટલામાં માનવ તેમને બાંધે છે. તે તે અજાણ નથી. તેણે સમુદ્રોના ઊંડાણને તારા પિતાની જાતને સ્પષ્ટપણે ઓળખી શકતું નથી. કાઢ્યો છે અને ભયંકર તેફામાં પણ ટક્કર માનવ પ્રકૃતિના જે ભાગને સંબંધ ખાસ
For Private And Personal Use Only
