Atmanand Prakash Pustak 035 Ank 09

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 6

સ સ્ય ગ્જ્ઞા ન ની કું ચી.
...............[ ગતાંક પૃષ્ટ ૧૯૪ થી શરૂ ..................
આત્માના ધવિમુખતાના સ’ભાવ્ય કારણેા અને આત્માનુ અધઃપતન,
( જૈનષ્ટિએ )
6
ઇષ્ટ અને અનિષ્ટ વસ્તુએ ' એમ કહેવાથી વિશિષ્ટ રીતે કઈ સૂચન નથી થતું. ઇષ્ટ વસ્તુ એટલે લાભદાયી કે ઉપયોગી વસ્તુ એમ કાઈ ખાસ વસ્તુ સાથે સબંધને અનુલક્ષીને કહેવામાં આવે છે. અનિષ્ટ વસ્તુ એટલે અનુપયેાગી અને ગેરલાભકારક વસ્તુ એમ આ જ રીતે કહેવાય છે. કાઇ વસ્તુની ધૃષ્ટતા કે અનિષ્ટતા શરીર કે વ્યક્તિથી નિશ્ચિત થાય છે, આથી કાર્ય કરતી વસ્તુ લાભદાયી જણાય તે તે ઇષ્ટ કહેવાય છે; કાર્ય કરતી વસ્તુ ગેરલાભકારક જણાય તે તે અનિષ્ટ કહેવાય છે. શરીર કે વ્યક્તિના શ્રેષ વિશ્વ સાથેના સંબંધનું જ્ઞાન તે ઇષ્ટ અને અનિષ્ટનુ જ્ઞાન છે એમ કહી શકાય. સુખ-દુઃખના ઇંદ્રિયદ્વારા અનુભવ કરવા એ ઇષ્ટ-અનિષ્ટનુ જ્ઞાન છે એમ કહીએ તે પણ ચાલે. મુંડક ઉપનિષદ્માં ઇષ્ટ અને અનિષ્ટનાં જ્ઞાનની આવશ્યકતાને નિર્દેશ કર્યાં છે. એમાં સ્પષ્ટ રીતે જણાવ્યું છે કે—
66
મનુષ્યે એ જ્ઞાન તે અવશ્ય સોંપાદન કરવાં જોઇએ, ઇશ્વરનું જ્ઞાન જે સચ્ચ છે અને સદ્ગુણ અને દુર્ગુણનાં કારણેા અને પરિણામેાનું જ્ઞાન મધ્યમ કેાટિનું છે. એ બન્ને મનુષ્ય માટે ખાસ આવશ્યક છે. ” (શંકર) બાઈબલ બુદ્ધિને નિષેધ નથી જ કરતું. બુદ્ધિ ઇંદ્રિયાની લાલસામાં પ્રવૃત્ત થાય એને જ બાઇબલ નિષેધ કરે છે. બુદ્ધિની શક્તિ એવી અપૂર્વ છે કે તેના સદુપયેગથી આત્માનું ઊર્ધ્વગમન થાય છે, પતિત મનુષ્યના ઉદ્ધાર થાય છે. પતિત જનતા કલ્યાણને પંથે સંચરે છે.
જે મનુષ્યએ પરમાત્મપદ પ્રાપ્ત કરવું હાય, અને શાશ્વત સુખને અનુભવ કરવા હોય તેમણે ઇચ્છા-મન ઉપર સ ́પૂર્ણ સંયમ મેળવવાનો દૃઢ નિશ્ચય કરી લેવા જોઇએ. આત્માનાં અધ:પતનનાં સિદ્ધાન્ત ઉપરથી નિષ્પન્ન થતે આ એધપાઠ ખાસ વિચારણીય છે. આત્મ-કલ્યાણના વાંચ્છુકાએ અહંતા, વિષયવિકાર આદિથી બુદ્ધિને પરાઙમુખ કરવી જોઇએ. આત્માનું જેથી વાસ્તવિક શ્રેય થાય એવી રીતે જ બુદ્ધિને સદુપયેાગ કરવા જોઈએ. શરીર એ આત્મા નથી