________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સંસારમાં સ્વાર્થ સિવાય કોઈ વસ્તુ છે જ નહિં
૨૧૮ હોય છે. પતિને સ્ત્રી ઉપર પ્રેમ કામવાસના, પુત્ર-પ્રાપ્તિ તથા ગૃહસ્થાશ્રમ સાચવવા માટે હોય છે. આ જ પ્રમાણે બીજા પણ સગાં-સંબંધીઓને પ્રેમભાવ કઈને આજીવિકા માટે, તે કોઈને ધનપ્રાપ્તિ માટે ઈત્યાદિ અનેક પ્રકારના સ્વાર્થને લક્ષ્યમાં રાખીને હોય છે. એક બીજાના સાથે મિત્રતા કરવામાં આવે છે, તે પણ સ્વાર્થ સિવાય થઈ શકતી નથી. કોઈ આનંદ મેળવવા માટે, તે કેઈ દુઃખ વખત મદદગાર થવા માટે તે કોઈ મોજશેખ ખાતર, તે કઈ ધનપ્રાપ્તિ કે એવા બીજા કોઈ સ્વાર્થને માટે મિત્રતા કરે છે.
સાચો સ્વાર્થ–પરમાર્થના સાધક મનુષ્ય જ્યારે પિતાને સ્વાર્થ પૂરે થાય છે ત્યારે બીજાના માટે કોઈપણ પ્રકારની પ્રવૃત્તિ કરતા નથી, તેઓ સંસારના સજીવ તથા નિર્જીવ પદાર્થોને ચાહતા નથી. આવી કૃતકૃત્ય દશાને પ્રાપ્ત થયેલા પુરુષે દુનિયામાં વીતરાગ તરીકે ઓળખાય છે. એમની ઉત્તમ પ્રકારની, આત્મવિકાસ સંબંધીની સર્વ ઈચ્છાઓ પૂર્ણ થઈ જાય છે. એમનું દેહાશ્રિતપણું સર્વથા નષ્ટ થવાવાળું હોવાથી દેડદ્વારા કરવામાં આવતી ક્રિયાઓ લય પામી જાય છે.
સાચે સ્વાર્થ સિદ્ધ થયા પછી ઉદાસીનવૃત્તિને ધારણ કરવાવાળા નિવૃત્તિને પામેલા ઉત્તમ પુરુષોની કેટીમાં ગણાય છે, ત્યારે ક્ષણિક સુખ તથા ક્ષણિક આનંદની ચાહનારૂપ સ્વાર્થ સિદ્ધ થયા પછી નિવૃત્તિ મેળવી ઉદાસ રહેવાવાળા અધમ પુરુષની કોટીમાં ગણાય છે. એમની નિત્તિ તથા ઉદાસી ક્ષણિક હોય છે. એમને સ્વાર્થ સિદ્ધ થયા છતાં તુરછ તથા ક્ષુદ્ર વાસનાઓથી વાસિત હોવાથી અનેક પ્રકારની ઈચ્છાઓથી ઘેરાયલા જ રહે છે. માટે જ પરમાર્થ સાધીને નિત્ય નિવૃત્તિને પામેલા પુરુષે પૂજાય છે, ત્યારે જડાત્મક સુખ સાધીને ક્ષણિક નિવૃત્તિ પામેલા નિંદાય છે.
તીર્થંકરે પોતાના તીર્થંકરનામકર્મના ક્ષારૂપ સ્વાર્થ સાધવાને માટે પિતે ઉપદેશ આપે છે. કેવળીઓ બીજાનું હિત કરવું પોતાના કેઈપણ પ્રકારના કર્મની નિર્જરામાં નિમિત્ત કારણ બનતું હોય, તે જ તેઓ બીજાનું હિત કરે છે. એમને પુન્ય બાંધવા માટે કે ક્ષણિક આનંદ તથા સુખ માટે પ્રવૃત્તિ કરવાનું હોતું નથી. સંસારમાં રહેવાવાળાને આત્મવિકાસનાં સારાં સાધન મેળવવા માટે અથવા તે ક્ષણિક સુખ અને આનંદ માટે પુન્ય ઉપાર્જન કરવા શુભ પ્રવૃત્તિ કરવાની આવશ્યકતા રહે છે. કેવળીઓને આ બેમાંથી એક પણ વસ્તુની જરૂરત હતી નથી. તેઓ સંસારસમુદ્રના કાંઠે પહોંચી ગયેલા હોય છે.
સંસારમાં કેટલાક મનુષ્ય રાગ-દ્વેષના કારણે હેવા છતાં બહારથી
For Private And Personal Use Only
