Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પુસ્તક ૩૫ આ કે ૯ મા.
આત્મ સ. ૪૨ વીર સં', ૨૪૬૪
ચૈત્ર
2/IT-E STILL ભાવના
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિષય—પરિચય :
૧, ન્યાયાંનિધિ જૈનાચાર્ય શ્રીમદ્ આત્મારામજીનાં સંસ્મરણ
અને નમન ... ... કવિ રેવાશંકર વાલજી બધેકા. ૨૦૯ ૨. આત્માની ધર્મ વિમુખતાના સંભાવ્ય કારણે, શ્રી ચંપતરાય જેની. ૨૧૨ ૩. શ્રી સંઘપુજના મહિમા ... ગાંધી. ... ...
૨૧૩ ૪. સંસારમાં સ્વાર્થ સિવાય પ્રેમ કે સ્નેહ જેવી કોઈ વસ્તુ નથી.
આ. શ્રીવિજય કરતુરસૂરિ. ૨૧૬ ૫. શ્રી વીર જયંતિ પ્રસંગે સહૃદય જનનાંહિતાર્થે સ. મુ કપૂરવિજયજી મ. ૨૨૩ ૬. અષ્ટકર્મ-જ્ઞાનસ્વરૂપ ... રા. ચોકસી... ...
૨૨૮ ૯. વર્તમાન સમાચાર
૨૩ી ૮ સ્વીકાર અને સમાલોચના
૨૩૨
શ્રી અમરચંદ્રસૂરિકૃત- શ્રી તીર્થકર ચરિત્ર ( ભાષાંતર ) આ ગ્રંથ જેમાં ચાવીશ તીર્થકર ભગવાનના ઘણા સંક્ષિપ્તમાં ચરિત્રા આપવામાં આવેલ છે. આટલા ટૂંકા, અતિ મનહેર અને બાળજી સરલતાથી જલદીથી કંઠાર પણ કરી શકે તેવા સાદા, અને સુંદર ચરિત્રા આ ગ્રંથમાં છે. જૈન પાઠશાળા, કન્યાશાળા, જૈન વિદ્યાલયમાં ઐતિહાસિક શિક્ષણ તરીકે ચલાવી શકાય તેવું છે. કિંમત દશ આના. જલદી મંગાવે. ઘણી થાડી નકલ છે. જલદી મંગાવો
શ્રી ત્રિષષ્ટિશ્તાકા પુરૂષચરિત્ર પ્રથમ પર્વ.
( શ્રી દેવેન્દ્રસૂરિકૃત ટીકાવાળું ) પ્રતાકારે તથા બુકાકારે સુંદર ટાઈ૫, ઉંચા કાગળ, સુશોભિત બાઇનીંગથી તૈયાર છે, થેડીનકો બાકી છે. કિંમત મુલથી ઓછી રૂા. ૧-૮-૦ પિ. જુદુ'.
બીજા પવથી છપાય છે.
શ્રી ગુણચંદ્રમણિકૃતશ્રી મહાવીર ચરિત્ર (ભાષાંતર )
આવતા માસમાં પ્રગટ થશે. શુમારે ૬૫ ફોરમને ગ્રંથ, સુંદર ટાઇપ, સુશોભિત બાઈડીંગ. સચિત્ર તૈયાર થાય છે. આવતા માસ માં પ્રકટ થશે. વધારે હકીકત હવે પછી કિંમત રૂા. ૨-૮-૦
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનન્દ પ્રકાશ.
છું
કર
जन्मनि कर्मक्लेशैरनुबद्वेऽस्मिस्तथा प्रयतितव्यम् । कर्मक्लेशाभावो यथा भवत्येष परमार्थः ॥ १ ॥ * કર્મરૂપ કષ્ટથી વ્યાપ્ત એવા આ જન્મમાં એવો (શુભ) છે
પ્રયત્ન કરવો કે જેના પરિણામે કર્મરૂપ કષ્ટ (સંદતર ) વિનાશ પામે – (માનવજન્મનું) રહસ્ય છે. ”
શ્રીમદ્ ઉમાસ્વાતિવાચક-તત્વાર્થ ભાષ્ય, જે
પુત 34) વીર સં. ૨૪ ૬૪. ચૈત્ર, વારમ સં. ૪૨. માત્ર ૪૦ વર્ષ જૂનું [ મો.
- THilllllllll/IIIMI
ન્યાયાબેનિધિ જૈનાચાર્ય શ્રીમદ્ આત્મારામજીનાં
સંસ્મરણ અને નમન
દેહરા. શાલિવાહન ભૂપનું–આજે નૂતન વર્ષ, ચિત્રશુકલ, એકમ અને, ભગુવાસર દિન હર્ષ. ૧ જેને ભારત ભૂ વિષે, પ્રોઢ પડ્યો પડછંદ, તે શ્રી બારમારામની, સ્મરીએ ગાઈ છંદ. ૨ l/l IF
URI||||||||I
Illi
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
જ
-
Hii
?
liliulill
nu
ન્યાયાભાનિધિ જૈનાચાર્ય શ્રીમદ વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી ( આત્મારામજી ) મહારાજ.
luilllhi
Lillituસમાં
હરિગીન ઇદ. કઈ અજબ વ્યક્તિ પ્રગટ થઈ શ્રી જનધર્મોદ્ધારણે, હા! કાવ્ય ભાનુ પ્રગટીયે અજ્ઞાન-તિમિરવિદારણે એ દિવ્ય તેજ વિલોકતાં મોહિત થયાં જનવૃંદજી, એ વીરલ ડિનરને સ્મરી નમીએ શ્રી મામારાનગી. ૧ કોઈ અડગ શો-િવત, એ પંજાબ કેર કેશરી, સદ્ભાગ્યને ગુર્જરે ફતેહમય ફાળે ભરી; શું ઘંટનાદ સમાન ! ગહરી વાણીને પડછંદજી, કેવલ્યપદ-કલ્યાણમય, નમીએ શ્રી મામારામની. ૨
AMNANDIRIDORIUS
મmilllllllllllllll||||||
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
-
-
-
-
-
-
-
-
શ્રી આત્મારામજી મહારાજના સંસ્મરણે.
૨૧૧
IIIIIIIIII
Illllllll llly
UFIMIJ અગણિત શાસ્ત્ર રચ્યાં, અને અગણિત ઉપદેશે ક્ય, સદ્ધર્મનાં સાચાં સવરૂપે જૈનસંઘ વિષે ધર્યા; કર્તવ્યનિષ્ઠ-અગાધબળ, કદીએ પડ્યાં નહીં મંદજી, એ પૂજ્યપાદ કૃપાનિધિ નમીએ શ્રી સ્મારામની. એ ગબળ, એ તેજ બળ, અતિ ભવ્યતામય ભાસતાં, જડવાદીઓ–અજ્ઞાનીઓ-કે નાસ્તિકો ત્યાં ત્રાસતા; અદ્દભુત સંયમિ ઇન્દ્રીઓ, રહી ઠેઠ સુધી અમંગળ, સાક્ષાત્ ધમની મૂર્તિ એ, નમીએ શ્રી માત્મારામની.
જ્યાં જ્યાં પુનિત પગલાં ધર્યા, ત્યાં ત્યાં બધે કાલ્યો સડો, નયનામૃત–હુદયા મૃતે કીધે વિજય સૌથી વડો; અણનમ રહી પાવી, કરગ્રહિત ધાર્મિક દંડળ, એ ન્યાયસાગરને સદા સ્મરીએ શ્રી બારમારામની. અવતારકૃત્ય પૂરું કર્યું, અદૂભુત ચરિત્રે ધરી, આ માવપૂરની આ સભામાં આપ વસીયા છ ઠરી; સ્મરતાં દીસે, સ્મરશે સદા, નરનારીકેરાં ઢંઢજી, મંગળ પ્રભાતે, નવીન વર્ષે, ભૂરા મારમારામની.
Intwerial
૬
વસંતતિલકા વૃા. શ્રી આપ નામથી અંક્તિ આ સજા છે, પ્રચંગમાં પુનિત આપણી પ્રભા છે; આજે રૂડો દિવસ નૂતન ચૈત્રી વર્ષે,
વંદે સભા સકળ નમ્રપણે સહર્ષે.–૧ ભાવનગર,
લી. ગુણગ્રાહક મધુકર ચિત્રી વર્ષને પ્રારંભ.
રેવાશંકર લાલજી બધેકા તા. ૧-૪-૩૮ ભૃગુ.
માજી એયુ. ઇ . અને ધમોપદેશક. HI" |||III IIlI | IlI || lil |li[III II I III ||
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ સ્ય ગ્જ્ઞા ન ની કું ચી.
...............[ ગતાંક પૃષ્ટ ૧૯૪ થી શરૂ ..................
આત્માના ધવિમુખતાના સ’ભાવ્ય કારણેા અને આત્માનુ અધઃપતન,
( જૈનષ્ટિએ )
6
ઇષ્ટ અને અનિષ્ટ વસ્તુએ ' એમ કહેવાથી વિશિષ્ટ રીતે કઈ સૂચન નથી થતું. ઇષ્ટ વસ્તુ એટલે લાભદાયી કે ઉપયોગી વસ્તુ એમ કાઈ ખાસ વસ્તુ સાથે સબંધને અનુલક્ષીને કહેવામાં આવે છે. અનિષ્ટ વસ્તુ એટલે અનુપયેાગી અને ગેરલાભકારક વસ્તુ એમ આ જ રીતે કહેવાય છે. કાઇ વસ્તુની ધૃષ્ટતા કે અનિષ્ટતા શરીર કે વ્યક્તિથી નિશ્ચિત થાય છે, આથી કાર્ય કરતી વસ્તુ લાભદાયી જણાય તે તે ઇષ્ટ કહેવાય છે; કાર્ય કરતી વસ્તુ ગેરલાભકારક જણાય તે તે અનિષ્ટ કહેવાય છે. શરીર કે વ્યક્તિના શ્રેષ વિશ્વ સાથેના સંબંધનું જ્ઞાન તે ઇષ્ટ અને અનિષ્ટનુ જ્ઞાન છે એમ કહી શકાય. સુખ-દુઃખના ઇંદ્રિયદ્વારા અનુભવ કરવા એ ઇષ્ટ-અનિષ્ટનુ જ્ઞાન છે એમ કહીએ તે પણ ચાલે. મુંડક ઉપનિષદ્માં ઇષ્ટ અને અનિષ્ટનાં જ્ઞાનની આવશ્યકતાને નિર્દેશ કર્યાં છે. એમાં સ્પષ્ટ રીતે જણાવ્યું છે કે—
66
મનુષ્યે એ જ્ઞાન તે અવશ્ય સોંપાદન કરવાં જોઇએ, ઇશ્વરનું જ્ઞાન જે સચ્ચ છે અને સદ્ગુણ અને દુર્ગુણનાં કારણેા અને પરિણામેાનું જ્ઞાન મધ્યમ કેાટિનું છે. એ બન્ને મનુષ્ય માટે ખાસ આવશ્યક છે. ” (શંકર) બાઈબલ બુદ્ધિને નિષેધ નથી જ કરતું. બુદ્ધિ ઇંદ્રિયાની લાલસામાં પ્રવૃત્ત થાય એને જ બાઇબલ નિષેધ કરે છે. બુદ્ધિની શક્તિ એવી અપૂર્વ છે કે તેના સદુપયેગથી આત્માનું ઊર્ધ્વગમન થાય છે, પતિત મનુષ્યના ઉદ્ધાર થાય છે. પતિત જનતા કલ્યાણને પંથે સંચરે છે.
જે મનુષ્યએ પરમાત્મપદ પ્રાપ્ત કરવું હાય, અને શાશ્વત સુખને અનુભવ કરવા હોય તેમણે ઇચ્છા-મન ઉપર સ ́પૂર્ણ સંયમ મેળવવાનો દૃઢ નિશ્ચય કરી લેવા જોઇએ. આત્માનાં અધ:પતનનાં સિદ્ધાન્ત ઉપરથી નિષ્પન્ન થતે આ એધપાઠ ખાસ વિચારણીય છે. આત્મ-કલ્યાણના વાંચ્છુકાએ અહંતા, વિષયવિકાર આદિથી બુદ્ધિને પરાઙમુખ કરવી જોઇએ. આત્માનું જેથી વાસ્તવિક શ્રેય થાય એવી રીતે જ બુદ્ધિને સદુપયેાગ કરવા જોઈએ. શરીર એ આત્મા નથી
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
coછwwwwww
8
શ્રી સંઘપૂજાનો મહિમા.
mom
શાસ્ત્રોમાં કહેલ છે કે રત્નોમાં જેમ ચિંતામણિ રત્ન અને વૃક્ષમાં જેમ કલ્પતરુ અને દેવોમાં જેમ દેવાધિદેવ વીતરાગ પ્રભુ ઉત્તમ છે, તેમ સુપાત્રમાં શ્રમણ સંઘ ઉત્તમ છે. જ્ઞાનાદિરૂપ સર્વ ગુણોના સમૂહરૂપી રને સમાન એવા આ સંઘમાં જળના બિંદુની પેઠે નાંખેલું અ૫ દ્રવ્ય પણ અક્ષય થાય છે.
આ સંઘરૂપી રનખાણમાંથી પંચ પરમેષિરૂપ અમૂલ્ય રત્ન ઉત્પન્ન થાય છે. તેથી આ સંઘ તીર્થંકરરૂપ છે, કારણ કે તેમને સર્વ તીર્થકરો પણ નમસ્કાર કરે છે. એવા ઉત્તમ સંઘની વાસ્વામીની પેઠે જે ઉન્નતિ કરે છે તે પ્રશંસનીય થાય છે.
પુત્રજન્મ તથા વિવાહાદિકના મંગળ તે ઘરે ઘરે હોય છે, પણ શ્રી સંઘની પૂજાદિકનું ઉત્તમ મંગળ તે ભાગ્યવાન પુરુષોને જ ઘેર હોય છે.
આ જગતમાં જે મનુષ્યના ઘરને સંઘે સ્પર્શ કરેલ છે તેના આંગણુમાં માટે શરીર ઉપરની સર્વ પ્રકારની મમતાનો ત્યાગ કરવો જોઈએ. સત્ય અને શાશ્વત આત્માનાં પરમ શ્રેયના માર્ગમાં જ પ્રવૃત્ત થવું જોઈએ.
મનુષ્યમાં કોઈ પણ પ્રાણી કરતાં વિશેષ શક્તિ છે. મનુષ્ય પિતાનાં ભાવિન પ્રણેતા બની શકે છે. જે મનુષ્યમાં દુષ્ટ વાસનાઓનું પ્રાધાન્ય ન હોય તે મનુષ્ય ઉન્નતિને પંથે સંચરી શકે છે. મનુષ્યને ઈરછા-મન ઉપર નિબંધ હોય તે મેક્ષના અભિલાષ પણ સેવી શકાય છે. દુર્વાસનાઓના વિનાશ અને માનસિક નિયંત્રણ વિના મોક્ષ-પ્રાપ્તિ શક્ય જ નથી.
સ્થલ શરીરનો વિનાશ થતાં મનુષ્યની ભૌતિક ચિંતાઓનો અંત આવે છે. મૃત્યુ બાદ આત્માનું અસ્તિત્વ ચાલુ રહે છે. આથી આધ્યાત્મિક શ્રેયનો પ્રશ્ન મનુષ્યને સૌથી વિશેષ મહત્વ છે. આત્મજ્ઞાન એ જ મનુષ્યને પરમ કલ્યાણકારી છે. આત્મજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી આધ્યાત્મિક શ્રેયની સાધના કરવી એ જ જીવનનું પરમ દયેય છે. સર ઑલીવર લૅજે આત્મજ્ઞાનમાં મહત્વના સંબંધમાં કહ્યું છે કે –
આત્મજ્ઞાનથી મનુષ્યમાં પિતાના ભાવીનું નિયંત્રણ કરવાની શક્તિ પ્રાપ્ત થાય છે.” (Life & matter)
–ચાલુ.
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
થાય છે.
૧૪
શ્રી આત્મા, પ્રકાશ,
મનહર સુત્રધારા પડેલી છે, અને ઉત્તમ મહુિરૂપી નિધાન તે મનુષ્યના ઘરમાં દાખલ થયુ છે તેમજ તેને ઘેર કલ્પવલ્લી ઊગેલી છે.
આવા હેતુથી વસ્તુપાળ મંત્રી દર વર્ષે ત્રણવાર સંઘની પૂજા કરતા હતા અને સંઘને ઘણા વસ્રો આદિ સુપાત્રદાન આપેલ, છતાં પણ ચિંતવતા હતા કે શ્રી સંઘના ચરણકમળની રજનીશ્રણીએથી મારા ઘરના આંગણાની હવે વળી ફરી કયારે પવિત્ર થશે ? આમ વિચારી ભાગ્યવાન પુરુષે પેાતાની શક્તિ મુજખ શ્રી સંઘની પૂજા દર વર્ષે કરવી.
આ સંઘ ઉત્તમ ગુણ્ણાના સમૂહને કરનારે છે, તીર્થંકરેાથી વદાયેલ છે, હમેશા શાસનની વૃદ્ધિને હેતુ છે, ઉત્તમ મનુષ્યને મુક્તિ આપાર છે. તેવા સંધનું ન્યાયથી ઉપાર્જન કરેલ દ્રવ્યવડે પુણ્યશાળી પુરુષે પૂજન કરેલું છે, તેણે સર્વ ફળ મેળવેલુ છે.
આ સંઘની પૂજા વજ્ર,પાત્ર, અલકાર તથા તાંબૂલાર્દિકથી ચાર પ્રકારે
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ન્યાયથી ઉપાર્જન કરેલ. દ્રવ્યવડે નિર્મળ વસ્ત્રોથી સંઘની પૂજા જે ભાગ્યશાળી કરે છે તેના ઘરમાં લક્ષ્મી આવીને ચેષ્ટપણે વસે છે.
ઘરના આંગણે સ્વામીભાઇ આવ્યા છતાં પણ તેના ઉપર જેને સ્નેહ થતા નથી, તેના સમ્યક્ત્વમાં સ ંદેહ છે એમ શાસ્ત્રોમાં કહેલ છે.
જે સંઘ સંસરથી વિરક્ત બુદ્ધિવાળા થઇ મેક્ષ માટે નિશનિ પ્રયત્ન કરે છે અને જેને પિવત્રપણાથી તીરૂપ કડે છે અને વળી જે સંઘની પ્રખ્યાતિ છે, તથા જેનામાં તેવા ગુણા વસી રહ્યા છે તે સોંઘની પૂજા કરવી. આચાર્ય, ઉપાધ્યાય, સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક અને શ્રાવિકારૂપ એવા સંઘ ક્રિયા, જ્ઞાન, દર્શન દાન, શીલ તથા તપાદિક વગેરેથી મુક્તિ માટે ઉદ્યમ કરે છે.
જૈન શાસનમાં શાંતિરૂપ, જીવેના કલ્યાણુના માર્ગદર્શક, સંપની વૃદ્ધિ કરવામાં પ્રયત્નવાન તેમજ જે જિનપ્રાસાદ, તી યાત્રા, પદ્મપ્રતિષ્ઠા, સ્વામીવાત્સલ્ય દાનશાળાએ, જ્ઞાનદાન, સાતક્ષેત્રમાંથી જે જે વખતે જે જે ક્ષેત્રે સીદાતાં હોય, અપૂર્ણ હાય તેને સમય વિચારી તે તે ક્ષેત્રને ઉપદેશવડે પુષ્ટિ આપનાર-અપાવનાર, જીવદયાના ડેા ફરકાવનાર કે જેનાથી અનેક માંગલિક કાયે થાય છે એવા મહાપ્રભાવક સંઘને વસ્તુપાળ મંત્રીની પેઠે સત્કારપૂર્વક યથાશક્તિએ પૂવે,
વસ્તુપાળ મંત્રી, કુમારપાળ મહારાજા, જગતસિંહુ શેઠ, વિમળશાહ
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી સંઘપૂજાનો મહિમા
૨૧૫ મંત્રીશ્વર અને તેમની સ્ત્રી ખીમાબાઈ વગેરેએ સંઘપૂજા અપૂર્વ કરી છે. તે સંઘ પૂજનીય છે અને મોક્ષમાં લઈ જવાને જીવોને માંગલિક સાધન છે.
જે માણસ ભાવથી ભેજનવરાફિકથી સાધમ બંધુઓનું વાત્સલ્ય કરે છે તેને જન્મ સફળ થાય છે.
જેણે દીન લેકેને ઉદ્ધાર કર્યો નથી, અને જેણે સ્વામીવાત્સલ્ય કર્યું નથી તેણે મનુષ્યજન્મ ફેગટ ગુમાવ્યા છે.
તે સાધમ વાત્સલ્ય ભાવનાવશથી અનેક પ્રકારનું છે; જેમ પ્રતિઉપકારની ઈચ્છાથી મોટા ગૃહસ્થો-લફ્રેમવાનને ભેજન આપવું તે શાહ વાત્સલ્ય કહેવાય છે. દુર્જનાદિકને ભયથી ભેજન આપવું તે સાંડવાત્સલ્ય કહેવાય છે. માતપિતા તથા શ્વસુરાદિકપક્ષના સ્વજનોને પ્રીતિ આદિકની વૃદ્ધિ માટે જે ભેજનદાન દેવું તે સ્વજનવાત્સલ્ય કહેવાય છે. તે ત્રણે દાનમાં ધર્મ બુદ્ધિનો અભાવ હોવાથી તે દાને નિરર્થક છે. પ્રતિઉપકારની ઈચ્છા વગર, કીર્તિની લાલસા સિવાય જ ફક્ત ધર્મબુદ્ધિથી પૈસાદાર કે ગરીબ એવા કોઈપણ સાધમી બંધુને ભેદ રાખ્યા વિના સન્માન પૂર્વક ઉદારચિત્તવડે જે દાન દેવું અને તે જ દાન મહાલાભકારી થાય છે.
ભરતચકીએ બારવ્રતધારી શ્રાવકોને, સંપ્રતિ રાજાએ ત્રણ ખંડ ભારતક્ષેત્રમાં દરેક ગામે સ્વામીવાત્સલ્ય કર્યું છે.
વઢવાણ શહેરનિવાસી રત્ન શ્રાવક, સાત લાખ માણસે સહિત સંઘ લઈ શ્રી શત્રુંજય તીર્થે જતાં વસ્તુપાળ ત્યાં આવી પહોંચ્યા ત્યારે તે રત્ન શ્રાવકે તે સંધને બહુ જ આદરમાનપૂર્વક ભોજન કરાવ્યું અને તે રત્ન શ્રાવકે પિતાની પાસેના દક્ષિણાવર્તી શંખ હતું જેણે સ્વપ્નમાં તેને કહેલ કે હવે હું વસ્તુપાળ પાસે જવાનો જેથી તેની સાત દિવસ પૂજા કરી અને તે વસ્તુપાળ મંત્રીને તે શંખ સોંપી દીધે.
મોક્ષરૂપી સ્ત્રી સાથે વરાવનારૂં, શ્રાવકધર્મની લક્ષમીના ઉત્તમ આભૂષણ સરખું અને જિનમતને સફળ કરનારું આ સાધર્મીવાત્સલ્ય છે. તે નાગપુર નગરના ધનાઢ્ય શ્રાવક પુનડ શ્રાવક, અને થારાપદ્ર નગરના શેઠ શ્રીમાળી વંશના આભુ શ્રાવકના દષ્ટાંત મોજુદ છે.
સુરગિરિમાં જગસિંહ શાહે દ્રવ્ય આપીને પિતાના ત્રણ સાઠ સાધમી ભાઈઓને પોતાના જેવા જ શાહુકાર-ધનપતિ બનાવ્યા હતા. આજે ઘણું લક્ષાધિપતિ-કાડાધિપતિઓ, મેટા મેટા ધંધા કરનારા, લાખની વાર્ષિક
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
“સંસારમાં સ્વાર્થ સિવાય પ્રેમ કે સ્નેહ
જેવી કઈ વસ્તુ જ નથી”
લ:--શ્રી વિજયકસ્તુરસૂરિજી મહારાજ દુનિયાને મોટો ભાગ એમ માને છે કે, અમુક મારે સ્નેહી છે, અમુક મારા ઉપર પુષ્કળ પ્રેમ છે; અથવા તે અમુક ઉપર મારા ઘણે જ નેહ છે, પરંતુ નેહ અને પ્રેમ જેને કહેવામાં આવે છે તે એક પ્રકારનો સ્વાર્થ છે.
સ્નેહ એટલે કોઈપણ પ્રકારના લોભથી ઉત્પન્ન થયેલી અશાંતિને શાંત કરવારૂપ સ્વાર્થને સાધવા માટે લાગણી, સહાનુભૂતિ, ચાહના આદિ જે કાંઈ ભાવ દેખાડવામાં આવે છે તેને અજ્ઞાત વર્ગ નેહ કહે છે; પણ જ્ઞાનીઓ તે તેને એક પ્રકારનો સ્વાર્થ જ કહે છે, કારણ કે લાગણી આદિ ભાવે સ્વાર્થ સાધવાનાં ખાસ કારણે છે.
સંસારમાં મુખ્યત્વે કરીને ધનના લેભથી કરવામાં આવતી પ્રવૃત્તિને જ સ્વાર્થ કહેવામાં આવે છે; પરંતુ સ્વાર્થ અનેક પ્રકારના હોય છે. કેવળ ધનના લેભમાં જ સ્વાર્થ સમાતો નથી, સ્વાર્થનું ક્ષેત્ર ઘણું જ વિશાળ છે. મનુષ્યને જેટલા પ્રકારની ઇચ્છાઓ થાય છે તેટલા જ પ્રકારને સ્વાર્થ હોય છે. મોટા પુરુષે કહી ગયા છે કે:-“પ્રયોજન સિવાય મંદ મનુષ્ય પણ પ્રવૃત્તિ કરતો નથી” પ્રજન, સ્વાર્થને કહેવામાં આવે છે, અને તે પિતાની બુદ્ધિ અનુસાર ઉત્પન્ન થયેલી વસ્તુ-ચાહનારૂપ ઇચ્છાને કહેવામાં આવે છે.
આવકવાળા હોવા છતાં પોતાના જેવા ગૃહસ્થ કે વેપારધંધાવાળા પિતાના સ્વામી ભાઈઓને બનાવ્યાના દાખલા જેમ નથી, તેમ દીનદુ:ખી સાધમ ભાઈઓને તેમના આજીવિકા વગેરેના દુઃખે કે બેકારી ટળાવ્યાના દાખલાઓ જણાતા નથી. ખરું સાધમ વાત્સલ્ય કયું છે ? અને તે શી રીતે કરવાથી આત્મકલ્યાણ થાય? તે સમજી તે રીતે કરવાની જરૂર છે.
- જાવડશાહ, ઉદાયન મંત્રી, બાહડ મંત્રી, પેથડશાહ, ઝાંઝણશાહ, જગડુશાહ તથા ભીમાશાહ આદિ પાંચમા આરાના ઉત્તમ મનુષ્યએ જે સ્વામીવાત્સલ્ય કર્યું છે, તેના દૃષ્ટાંતે જાણુ-વિચારી સર્વ માણસેએ યથાશક્તિ સ્વામી-સંઘવાત્સલ્ય કરી પિતાને જન્મ સફળ કરે. સં. ગાંધી
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સંસારમાં સ્વાર્થ સિવાય કે વસ્તુ છે જ નહિં. જગતમાં બે પ્રકારના પુરુષ હોય છે, એક તો જ્ઞાની અને બીજા અજ્ઞાની. આ બંને પ્રકારના પુરુષોમાંથી જે જ્ઞાની પુરુષ હોય છે, તેમની ઈચ્છાઓ અજ્ઞાની પુરુષોની ઈચ્છાઓ કરતાં સર્વથા ભિન્ન પ્રકારની હોવાથી તેમના સ્વાથની વ્યાખ્યા પણ જુદા જ પ્રકારની થાય છે.
જ્ઞાની પુરુષે “સ્વ એટલે આત્મા, તેનો અર્થ–પ્રયજન પિતાના સ્વરૂ૫નું પ્રગટ કરવું, આત્માને વિકાસ કરે” આ પ્રમાણે સ્વાર્થની વ્યાખ્યા કરે છે. અને એટલા જ માટે જ્ઞાની પુરુષે પિતાના આત્માના વિકાસ માટે હંમેશાં જગતના સર્વ આત્માઓ ઉપર પ્રેમભાવ રાખીને કોઈને પણ દુઃખ આપતા નથી. સર્વ છાનું રક્ષણ કરે છે. કોઈપણ જીવનું જીવન તથા સુખ પિતાના ક્ષણિક સુખ માટે નષ્ટ કરતા નથી. જ્ઞાની પુરૂષોને સ્વાર્થ આત્માના વિકાસ સિવાય બીજો કોઈ પણ હોતું નથી. આ આત્માને વિકાસ આત્માની ઓળખાણ થવાથી થાય છે. જેને આત્માની ઓળખાણ થયેલી હોય છે તે કદાપી ક્ષણિક આનંદ કે સુખને ચાહતો નથી, અને એટલા માટે જ તે ક્ષણિક સુખ તથા આનંદના ઉત્પાદક, જડ તથા જડના વિકારોથી હંમેશાં વિરક્ત રહે છે, કારણ કે જડ વસ્તુઓથી નિત્ય સુખ, નિત્ય આનંદ તથા નિત્ય જીવનરૂપ તેમને સ્વાર્થ સિદ્ધ થઈ શકતું નથી. તેમના સ્વાર્થનું સાધક જીવમાત્રની દયા તથા તેનું સંરક્ષણ હોવાથી તેમને રાગ આત્માઓ ઉપર જ હોય છે; અને આત્માઓ ઉપર રાગ-સ્નેહ જ્ઞાની પુરુષે પિતાના સ્વાર્થને માટે જ કરે છે. આ સ્વાર્થ સાચા સ્વાર્થ ના નામથી ઓળખાય છે. કે જેને દુનિયા પરમાર્થ કહીને બોલાવે છે. જ્યારે તેમને સ્વાર્થ સિદ્ધ થઈ જાય છે પછી તેમને કેઈના ઉપર રાગ-નેહ રહેતો નથી, તેમજ ઠેષ પણ રહેતો નથી, અર્થાત્ તેઓ વીતરાગદશા પ્રાપ્ત કરે છે.
સંસારમાં જેટલા જ્ઞાની-મહાપુરુષ થઈ ગયા છે તે સઘળાય સાચા સ્વાથી હતા. તેઓ જેટલી પ્રવૃત્તિ કરતા તે આત્માને વિકાસ કરી પરમાત્મપદ મેળવવારૂપ સ્વાર્થને માટે જ કરતા. અત્યારે પણ જેઓ નિઃસ્વાર્થ સેવા કરવાવાળા, પરોપકારી તરીકે ઓળખાય છે, તેઓ પણ સ્વાર્થી અને
પકારી જ છે, કારણ કે સ્વાર્થ શૂન્ય તેમજ પિતાના ઉપર ઉપકારની ધારણ સિવાય પ્રવૃત્તિ થઈ શકતી જ નથી. પરોપકારી તથા સેવાભાવી જે કાંઈ પરોપકાર કે સેવા કરે છે, તેનું કાંઈ ન કાંઈ પ્રજન તો હોવું જ જોઈએ, કાંઈ ન કોઈ ઉદ્દેશ તે હવે જ જોઈયે; જે પ્રોજન તથા ઉદ્દેશને અનુસરીને
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૧૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. તેઓ પ્રવૃત્તિ કરે છે તે પ્રોજન તથા ઉદ્દેશ, સામેના માણસ પાસેથી અહિક સુખનો સાધક બદલે મેળવવાનો કદાચ ન પણ હોય, તે પણ બીજા ઘણું પ્રકારના આલેક તથા પરક સંબંધી પ્રજને હેાય છે. જેમકે – કોઈને આ ઘણે જ પરોપકારી છે, ઘણે જ દયાળુ છે, ઘણે જ સેવાભાવી છે ઇત્યાદિ દુનિયામાં પ્રસિદ્ધિ મેળવવાનું પ્રજન હોય છે, તો કોઈને આ ઘણો જ ધર્માત્મા છે, આ ભગત માણસ છે એમ કહેવડાવવાનું પ્રજન હોય છે અથવા તે એવી ધારણા હોય છે કે આપણે દુઃખી ઉપર દયા કરી તેનું દુઃખ દૂર કરીશું તો આપણને ધર્મ થશે, પૂન્ય લાગશે, આપણી સારી ગતિ થશે, આપણે પરલોકમાં સુખી થઈશું, પરમાત્મા આપણા ઉપર પ્રસન્ન થશે ઈત્યાદિ અનેક પ્રકારના આલેક તથા પરલેક સંબંધી પ્રયોજનસ્વાર્થો અવશ્ય હાય જ છે; પરંતુ પ્રજન-સ્વાર્થ સિવાય તે પરોપકાર કે સેવા થઈ શક્તી જ નથી.
જેને પરમાર્થ કહેવામાં આવે છે, તે સાચા સ્વાર્થને કહેવામાં આવે છે, માટે પરમાર્થ પણ સ્વાર્થથી જુદો પડી શક્તા નથી. આમશ્રેય, આત્મવિકાસ કે પુન્યને લક્ષ્યમાં રાખીને મનુષ્ય ઉપર તથા અન્ય પ્રાણુઓ ઉપર સ્નેહભાવ રાખવામાં આવે છે અને તેમના હિત, શ્રેય તથા સુખને માટે જે કાંઈ પ્રવૃત્તિ કરવામાં આવે છે તે પારમાર્થિક પ્રવૃત્તિ કહેવાય છે. અને દેહને લક્ષ્યમાં રાખીને, દેહની પુષ્ટિ માટે, વિષયસુખ માટે તથા બીજા પણ ક્ષણિક સુખ તથા આનંદ માટે સંસારમાં જે કાંઈ પ્રવૃત્તિઓ કરવામાં આવે છે તે સ્વાર્થ કહેવાય છે. સાચે સ્વાર્થ–પરમાર્થ તથા પેટે સ્વાર્થ આ બેમાં તફાવત એટલે જ હોય છે કે સાચો સ્વાર્થ પરલોક તથા આલેક બંને લેકમાં સાચું સુખ તથા સાચે આનંદ આપે છે, ત્યારે ખેટે સવાર્થ કેવળ આલોકમાં જ ક્ષણિક આનંદ તથા સુખ આપે છે. તેમજ બેટા સ્વાર્થમાં માયા, પ્રપંચ, કપટ, અનીતિ તથા અસત્યને આશ્રય લે પડે છે, ત્યારે સાચા સ્વાર્થ માં માયા, પ્રપંચ આદિની આવશ્યકતા રહેતી નથી.
માતાપિતા પુત્ર ઉપર પ્રેમભાવ દેખાડે છે, તેની તન-મન-ધનથી સેવા કરે છે, તે કાંઈ એવા ઉદ્દેશથી નથી કરતા કે અમને પુન્ય થશે, અમારી સારી ગતિ થશે, અમારું આત્મય કે આત્મવિકાસ થશે, પરંતુ તેઓ એવી ભાવનાથી પુત્રની સેવા કરે છે કે અમારો પુત્ર મેટો થશે એટલે અમારી સેવા-ચાકરી કરશે, વૃદ્ધાવસ્થામાં અમારું પાલન-પોષણ કરશે. સ્ત્રીને પતિ ઉપર પ્રેમ કામવાસના, પુત્રપ્રાપ્તિ તથા સુખના સાધને મેળવવા માટે
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સંસારમાં સ્વાર્થ સિવાય કોઈ વસ્તુ છે જ નહિં
૨૧૮ હોય છે. પતિને સ્ત્રી ઉપર પ્રેમ કામવાસના, પુત્ર-પ્રાપ્તિ તથા ગૃહસ્થાશ્રમ સાચવવા માટે હોય છે. આ જ પ્રમાણે બીજા પણ સગાં-સંબંધીઓને પ્રેમભાવ કઈને આજીવિકા માટે, તે કોઈને ધનપ્રાપ્તિ માટે ઈત્યાદિ અનેક પ્રકારના સ્વાર્થને લક્ષ્યમાં રાખીને હોય છે. એક બીજાના સાથે મિત્રતા કરવામાં આવે છે, તે પણ સ્વાર્થ સિવાય થઈ શકતી નથી. કોઈ આનંદ મેળવવા માટે, તે કેઈ દુઃખ વખત મદદગાર થવા માટે તે કોઈ મોજશેખ ખાતર, તે કઈ ધનપ્રાપ્તિ કે એવા બીજા કોઈ સ્વાર્થને માટે મિત્રતા કરે છે.
સાચો સ્વાર્થ–પરમાર્થના સાધક મનુષ્ય જ્યારે પિતાને સ્વાર્થ પૂરે થાય છે ત્યારે બીજાના માટે કોઈપણ પ્રકારની પ્રવૃત્તિ કરતા નથી, તેઓ સંસારના સજીવ તથા નિર્જીવ પદાર્થોને ચાહતા નથી. આવી કૃતકૃત્ય દશાને પ્રાપ્ત થયેલા પુરુષે દુનિયામાં વીતરાગ તરીકે ઓળખાય છે. એમની ઉત્તમ પ્રકારની, આત્મવિકાસ સંબંધીની સર્વ ઈચ્છાઓ પૂર્ણ થઈ જાય છે. એમનું દેહાશ્રિતપણું સર્વથા નષ્ટ થવાવાળું હોવાથી દેડદ્વારા કરવામાં આવતી ક્રિયાઓ લય પામી જાય છે.
સાચે સ્વાર્થ સિદ્ધ થયા પછી ઉદાસીનવૃત્તિને ધારણ કરવાવાળા નિવૃત્તિને પામેલા ઉત્તમ પુરુષોની કેટીમાં ગણાય છે, ત્યારે ક્ષણિક સુખ તથા ક્ષણિક આનંદની ચાહનારૂપ સ્વાર્થ સિદ્ધ થયા પછી નિવૃત્તિ મેળવી ઉદાસ રહેવાવાળા અધમ પુરુષની કોટીમાં ગણાય છે. એમની નિત્તિ તથા ઉદાસી ક્ષણિક હોય છે. એમને સ્વાર્થ સિદ્ધ થયા છતાં તુરછ તથા ક્ષુદ્ર વાસનાઓથી વાસિત હોવાથી અનેક પ્રકારની ઈચ્છાઓથી ઘેરાયલા જ રહે છે. માટે જ પરમાર્થ સાધીને નિત્ય નિવૃત્તિને પામેલા પુરુષે પૂજાય છે, ત્યારે જડાત્મક સુખ સાધીને ક્ષણિક નિવૃત્તિ પામેલા નિંદાય છે.
તીર્થંકરે પોતાના તીર્થંકરનામકર્મના ક્ષારૂપ સ્વાર્થ સાધવાને માટે પિતે ઉપદેશ આપે છે. કેવળીઓ બીજાનું હિત કરવું પોતાના કેઈપણ પ્રકારના કર્મની નિર્જરામાં નિમિત્ત કારણ બનતું હોય, તે જ તેઓ બીજાનું હિત કરે છે. એમને પુન્ય બાંધવા માટે કે ક્ષણિક આનંદ તથા સુખ માટે પ્રવૃત્તિ કરવાનું હોતું નથી. સંસારમાં રહેવાવાળાને આત્મવિકાસનાં સારાં સાધન મેળવવા માટે અથવા તે ક્ષણિક સુખ અને આનંદ માટે પુન્ય ઉપાર્જન કરવા શુભ પ્રવૃત્તિ કરવાની આવશ્યકતા રહે છે. કેવળીઓને આ બેમાંથી એક પણ વસ્તુની જરૂરત હતી નથી. તેઓ સંસારસમુદ્રના કાંઠે પહોંચી ગયેલા હોય છે.
સંસારમાં કેટલાક મનુષ્ય રાગ-દ્વેષના કારણે હેવા છતાં બહારથી
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૨૦
શ્રી આત્માનઃ પ્રકાશ,
વીતરાગ જેવા લાગે છે; અને કાઇ કાઇ તે રાગ-દ્વેષનાં કારણેા સથા નાશ પામવાથી સાચા વીતરાગપદને પામેલા હાય છે. આ અને પ્રકારના મનુષ્યામાંથી જેએ વીતરાગ નથી, પણ ખાદ્યવૃત્તિથી વીતરાગ જેવા લાગતા, ક્ષુદ્ર સ્વાર્થ સાધવા વીતરાગ જેવા આડંબર કરનારાઓ, જે વસ્તુથી-પછી તે સજીવ હૈ। અથવા નિર્જીવ હા-પેાતાને લાભ કે નુકશાન ન થતું હોય તે તે વસ્તુએના ઉપર તેમને રાગ પણ નથી હેાતા, તેમજ દ્વેષ પણ નથી હાતે; પરંતુ જેનાથી તેમને લાભ કે નુકશાન થતુ હોય તે તેએ રાગ-દ્વેષને આધીન થઇને અન્યનું અહિત કરવાવાળી તથા અનિષ્ટ કરવાવાળી પ્રવૃત્તિએમાં ઉતરી પડે છે. તેપણ તેએ મહારના ડાળ તે વીતરાગ જેવા જ રાખે છે. જેએ સાચા વીતરાગ છે, જેમના મિથ્યાત્વ, અજ્ઞાન, કષાય આદિ રાગદ્વેષના ઉત્પાદક દેખે સર્વથા નાશ થઇ ગયેલા હાય છે, તેમને કાઈ પણ વસ્તુથી લાભ કે નુકશાન થાય તે પણ તેએ લેશ માત્ર પણ રાગ-દ્વેષ કરવા પ્રેરાતા નથી. તેમને આત્મવિકાસ થયેàા હોય છે, તેમને સાચે સમભાવ પ્રગટ થયેલે હાય છે. આવા સમભાવી પુરુષો સર્વથા સ્વાર્થશૂન્ય હાવાથી જ તેમને સ્નેહ સંસારની કોઇ પણ વસ્તુ ઉપર હતેા નથી. બાકીના મનુષ્યા જ્યાં સુધી કેવળી થઇ સાચા વીતરાગ બનતા નથી ત્યાં સુધી અનેક પ્રકારને સ્વાર્થ સાધવા તેમને સ્વાથ પૂરતે પણ સ્નેહ રાખવા પડે છે. સ મુક્તિ પ્રાપ્ત કર્યાં પછી જ જીવેની સ્વાર્થવૃત્તિએ નાશ પામે છે. જ્યાં સુધી સર્વ કર્મના આવરણેાથી આત્મા ઘેરાયલેા રહે છે ત્યાં સુધી તે કેાઇ ને કોઇ પ્રકારને સ્વાર્થ તે રહેવાને જ, પછી તે સાચા સ્વારૂપી પરમાર્થ હા અથવા પરમાર્થશૂન્ય - મિથ્યા સ્વાર્થ હા, પણ સર્વથા સ્વાર્થાંશૂન્યતા તેા હોતી નથી. મિથ્યા સ્વાથી જડાસકત હાય અને તેના અંગે તેમનેા જડ વસ્તુ ઉપર રાગ વધારે હોય છે. ચૈતન્ય ઉપર જે તેમને સ્નેહુભાવ જોવામાં આવે છે તે કેવળ ચૈતન્ય સાથે સંબંધ ધરાવનાર જડમય સ્થૂળ દેતુ માટે જ હાય છે; કારણ કે તે જડ ભેકતા હોવાથી સરસ-સુ ંદર વર્ણ, ગંધ, રસ, શબ્દને સ્પર્શવાળા ઢેડુનીજ ચાહનાવાળા હોય છે. જોવાના, ચાખવાના, સાંભળવાનાને સ્પર્શ કરવાના લેભી હોય છે, અને સાચા સ્વાર્થીએ પરમા માટેજ પ્રવૃત્તિ કરનારાઓના સ્નેહભાવ આત્માએ ઉપર હાય છે; કારણુ કે તેમનું આત્મશ્રેય આત્માએ ઉપર સ્નેહભાવ રાખવાથી થાય છે.
જ્યાં સુધી મનુષ્યને સાચું જ્ઞાન હૈાતુ નથી ત્યાં સુધી પરમા માટે પ્રવૃત્તિ કરી શકતા નથી. ક્ષણિક સુખ તથા આનદના માટે મીથ્યા વસ્તુઓની
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મ -
ના છાપન સત્ર માટે
ના તમામ,
નાના
- -
-
- ના
==
સંસારમાં સ્વાર્થ સિવાય કોઈ વસ્તુ છે જ નહિં. ૨૧ ચાહના રાખ્યા કરે છે. જડ વસ્તુઓ ઉપર પ્રેમભાવ રાખીને તેને જ મેળવવા મથ્યા કરે છે. જયારે તેમને સાચું યથાર્થ જ્ઞાન થાય છે ત્યારે પરમાર્થ આત્મશ્રેય-આત્મવિકાસ અથવા પુન્યબંધ માટે પ્રવૃત્તિ કરે છે તેમને સ્વાર્થ જ આત્મોન્નતિ હોય છે અને એટલા માટે જ તેમનો સ્વાર્થ ઉચ્ચતમ હોવાથી તેમને સ્નડુ પણ પવિત્ર હોય છે. અજ્ઞાનીને સ્વાર્થ તુચ્છ તથા અધમ હોવાથી તેમને નેહભાવ, તુચ્છ તથા અધમ હોય છે માયા, પ્રપંચ અસત્ય તથા અનીતિ ગર્ભિત હોય છે.
ઉપર કહ્યા પ્રમાણે વિચાર કરવાથી સંસારમાં કઈપણ તે પછી ઉત્તમ પુરૂષ છે કે અધમ પુરૂષ હો, પ્રાણીમાત્ર સ્વાર્થશૂન્ય તે નથી જ. જ્યાં પ્રત્યે જન છે ત્યાં પ્રવૃત્તિ છે; ને જ્યાં પ્રવૃત્તિ છે ત્યાં પ્રજન છે. મિહને નાશ કરી વીતરાગદશા પ્રાપ્ત કર્યા સિવાય નિરછકદશા આવતી નથી, જ્યાં નિરે.
છકતા નથી ત્યાં નિઃસ્વાર્થતા હોઈ શકે જ નહી. મેહના વશ પડેલે સંસારી હિતાહિતનું ભાન રાખ્યા વગર વિવિધ પ્રકારના પદાર્થોને જોઈને વિવિધ પ્રકારની ચાહના પૂર્વક પિતાને સુખ મળશે, આનંદ મળશે એમ માનીને તુરછ-અસાર પદાર્થોને મેળવવા કૃત્રિમ-બે નેહભાવ દેખાડી રહ્યો છે. જેની બેટાઈ પોતાને સ્વાર્થ પૂરો થયા પછી ફિકો-ઝાં પડી જવાથી સ્પષ્ટ જણાઈ આવે છે
નેડ, રાગ અને પ્રેમ એક જ પ્રકારના ભાવોને ઓળખાવનાર નામે છે. આ સર્વની ઉત્પત્તિનું મૂળ એક જ છે; અને તે મેહ છે. મોહ મૂળ છે. રાગ થડ છે. અને કામરાગ, નેહરાગ, દૃષ્ટિરાગ આદિ જે જે ભાવથી હદય રંગાઈ જાય છે તે સઘળાં કાળાં છે. મેહરૂપી મૂળ સુકાઈ જવાથી થડ તથા ડાળાં સઘળું ય સુકાઈ જાય છે. પછી તેની ગંધ પણ આમામાં હોતી નથી, કારણ કે રાગ તથા સ્નેહ કાંઈ આત્માના ધર્મ નથી, પણ આત્માના ઉપર આડાં આવી ગયેલા જડેને જ પડછાયે છે. સ્ફટિક રત્નને તો શુદ્ધ વેત પ્રકાશ હોય છે; પરંતુ જ્યારે શ્યામ વસ્ત્ર આ ડું આવી જાય છે ત્યારે શ્યામ-કાળી આભા સ્ફટિકની દેખાય છે, તેથી કાંઈ સફટિક કાળું હાચું નથી,
આત્માનું રંગાવું મેહ-કર્મરૂપી જડ વસ્તુથી થાય છે. જેમ ધળું વસ્ત્ર હોય ને તેને લાલ, પીળું, કાળું બનાવવા વસ્ત્રથી ભિન્ન રંગ ચઢાવ પડે છે પણ વસ્ત્ર પિતે પિતાના સ્વરૂપે રંગાતું નથી તેમ આત્મા પોતાના સ્વરૂપથી રંગાતે નથી, પણ પર-જડ વસ્તુથી રંગાય છે. રંગ ઉતરી ગયા પછી પાછું પોતાનું સ્વરૂપે પ્રગટ થાય છે તેમાં રંગને અંશમાત્ર પણ રહેતું નથી.
આ પ્રમાણે રંગ ચઢી જવાથી આત્માનું મૂળ સ્વરૂપ ઢંકાઈ જાય છે,
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
-
-
-
૨૨૨
શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ
અને તે પરસ્વરૂપે ઓળખાય છે. જેમકે-ક્રો ધીમાની, લોભી, મનુષ્ય, પશુ, પક્ષી વિગેરે વિગેરે. આ સઘળાય રૂપ કર્મ રૂપી જડના આકારો છે. બાકી આત્મામાં તે કઈ પણ પ્રકારને આકાર નથી, તે તે એક જ સ્વરૂપે રહેનારો છે. લાલ પીળું કે કાળું વસ્ત્ર દેખાય છે તે રંગના વિકારો છે; પણ વસ્ત્રના નથી. વસ્ત્ર તે ધળું જ છે. આ પ્રમાણે રાગ વસ્તુસ્વરૂપ બગાડનાર-વિકૃત કરનાર હોવા છતાં તેને સારો-પ્રશસ્ત પણ માનવામાં આવે છે. એક રાગ એવા પ્રકાર છે, કે જે વસ્તુના સ્વરૂપને પ્રગટ કરવામાં સહાયક છે, અને એક રાગ એ છે કે જે આત્માના સ્વરૂપને બગાડવામાં મદદ કરે છે. આ બંને પ્રકારના રાગોની ઉત્પત્તિ તે મેહથી જ થાય છે. અને મોહ કનિષ્ઠમાં કનિષ્ઠ વસ્તુ છે, પણ તેનાથી ઉત્પન્ન થયેલા રાગમાં તફાવત છે. ઉત્પત્તિ સ્થળ એક જ પ્રકારનું હોવા છતાં ઉત્પન્ન થયેલી વસ્તુઓમાં તફાવત થઈ શકે છે. મનુષ્યની ઉત્પત્તિ એક જ પ્રકારના સ્થળથી થયેલી હોય છે છતાં, એક મનુષ્ય ઉરામ કહેવાય છે ને એક અધમ કહેવાય છે. આ તફાવત સગા ભાઈએમાં પણ જોવામાં આવે છે. જે રાગને પ્રશસ્ત-સાર કહેવામાં આવે છે તે આત્મવિકાસને લક્ષ્યમાં રાખી આમવિકાસી મહાપુરુષોના પ્રતિ કરવામાં આવે છે. અથવા પુન્યબંધ માટે જગતના જીવોનું હિત કરવા, તેમને સુખી કરવા કરાય છે. આ પ્રશસ્ત રાગ પણ સ્વાર્થ માટે જ છે, માટે તે સ્વાર્થ છે. મેહથી જે કાંઈ આત્મામાં વિકૃતિ થઈ ને પ્રવૃત્તિ થાય છે તે સઘળાંય સ્વાર્થના અંગ છે.
અપ્રશસ્ત રાગ જડને લક્ષ્યમાં રાખીને કરવામાં આવે છે. જે રાગથી આત્માનું સ્વરૂપ વધારે મેલું થતું હોય તે રાગને અપ્રશસ્ત-ખરાબ રાગ કહેવામાં આવે છે. સંસારમાં અપ્રશસ્ત રાગવાળા ઘણું જ હોય છે. અર્થાત ક્ષુદ્ર-તુચ્છ વાર્થ સાધવાવાળા ઘણા હોય છે. આ તુચ્છ સ્વાર્થ પણ ઘણા પ્રકાર હોય છે, તેનું મૂળ જોઈએ તે આનંદ તથા સુખ છે કેટલાક તુચ્છ સ્વાર્થને સુખમાં સમાવેશ થાય છે તે કેટલાકને આનંદમાં સમાવેશ થાય છે. અજ્ઞાની ની પ્રવૃત્તિને હેતુ ક્ષણિક સુખ તથા ક્ષણિક આનંદ સિવાય બીજે કાંઈ પણ હોતું નથી.
સુખ તથા આનંદ દેખીતાં તે સરખાં લાગે છે, બંનેમાં કાંઈ પણ ફેરફાર જણો નથી, પણ તાત્વિક દષ્ટિથી તપાસીએ તો બંને વસ્તુઓ જુદી છે. સુખ જેને કહેવામાં આવે છે તે શાતવેદનીય નામના કર્મથી થાય છે ત્યારે આનંદ રતિ મેહનીય નામના કર્મથી થાય છે. જ્યાં સાતા હોય છે ત્યાં આનંદ હોય છે, પણ જ્યાં આનંદ હોય છે ત્યાં સાતા હોય છે પણ ખરી અને નથી પણ હતી.
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દૂર કરવ <> * * * ૪ શ્રી વીરયંતિ પ્રસંગે સહદય જનોનાં હિતાર્થે. છે (સંગ્રાહક, સદ્. શ્રી કપૂરવિજયજી મહારાજ.)
મહાવીરનું પ્રવચન વિશ્વગામી, વિશ્વોપયોગી અને વિAવકલ્યાણ સાધક છે, એમ તટસ્થ જેનાર કોઈ પણ વિચારક કહી શકશે. તેનું તત્વજ્ઞાન એટલું બધું ગંભીર અને ગહન છે કે જે દુનિયાના મોટા ભાગને નવીન જેવું લાગે. કર્મના સિદ્ધાન્તાના વિષયમાં તેનું વિવેચન એટલું બધું બારીક અને વિસ્તૃત છે કે-જગતના મોટા મોટા તત્ત્વજ્ઞાનીઓને પણ વિસ્મયાવહ થઈ પડે. એ વીતરાગની પ્રવચનધારામાં જે વીતરાગભા ભર્યા છે તે મહાન આકર્ષક છે અને તેનાથી રાગાદિ મલક્ષાલનનું કામ વિશિષ્ટરૂપે સધાય એ સ્વાભાવિક છે.
એક માણસ ઘણુ જ રોગથી પીડિત હોય તેની શાંતિના માટે તેના આગળ ફેનેગ્રાફ વગાડવામાં આવે અથવા હારમોનિયમ વગાડી ગાયન ગાવામાં આવે તો તેને કાંઈક આનંદ તે આવે છે, પણ સુખ હોતું નથી. તેવી જ રીતે કોઈ માણસને કોઈ પ્રકારની આધિવ્યાધિ ન હોય અને આ નંદના માટે ફેનેગ્રાફ કે એવી બીજી કોઈ પણ આનંદ આપનારી વસ્તુને ઉપયોગ કરે તો તેને સાતા તથા આનંદ બન્ને હોય છે. જેની આર્થિક સ્થિતિ તથા શારીરિક સ્થિતિ બંને સારાં હોય તે તેને સુખ તથા આનંદ બંને હોય છે. આ પ્રમાણે સુખ તથા આનંદના માટે છે સંસારમાં રહેલા ચૈતન્ય તથા જડ પદાર્થો ઉપર સ્નેહભાવ તથા પ્રેમભાવ રાખે છે. જે વસ્તુ ઓથી સુખ તથા આનંદની પ્રાપ્તિ ન થતી હોય તેવા પદાર્થો ઉપર ઉદાસભાવે ઉપેક્ષાભાવે રહે છે. તેવી વસ્તુઓ ઉપર તેમને પ્રેમભાવ કે અપ્રેમભાવ હતો નથી. તેથી કરી તેમાં કાંઈ વીતરાગ કે સમભાવી કહેવાતા નથી.
સંસારમાં કોઈને કોઈની સોંદર્યતા જ જોઈ આનંદ મેળવવાનો વાર્થ હોય છે, તો કોઈને કોઈનાં મધુર કંઠથી ગાયેલાં ગીતે જ સાંભળવામાં આનંદ આવે છે, અને ગીત ગાનારને તથા સુંદર આકૃતિવાળાને ચડાય છે, કોઈને કેઈના દેહની સુંદરતા ગમવાથી તેમાં વિષયાસકત થઇને તેને ચહાય છે. તે કઈ કઈને જેવા માત્રથી જ આનંદ મળતો હોવાથી તે તેને ચહાય છે, તાત્પર્ય કે અનેક પ્રકારના સુખ તથા આનંદ સ્વાર્થના માટે એક મનુષ્ય બીજા મનુષ્યની ચાહના રાખી નેહભાવ દેખાડે છે.
ચાલુ
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૨૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
સામ્યવર્ગ.
મહાવીર વેષ સામ્યવાદને વખોડી કાઢે છે. સામ્યવાદ એ તેનો પ્રધાન સિદ્ધાંત છે. તેનું સ્પષ્ટ ફરમાન છે કે દુનિયાનો કોઈ પણ માણસ તેના શાસન ક્ષેત્રમાં પ્રવેશ કરી શકે, તેનું શાસનજાતિભેદથી નિયંત્રિત નથી. ગમે તે જાતિ ગમે તે વર્ણ અને ગમે તે દેશને માણસ તેનો અનુયાયી થઈ શકે. ચંડાળો, અત્યજે પણ તેના અનુયાયી છે. મેક્ષ ચંડળો અને અન્યને માટે પણ તેટલો જ ઉઘાડે છે એટલે કે વાણીયા, બ્રાહ્મણે અને ક્ષત્રિયોને માટે ઉઘાડે છે. મહાવીર પ્રવચનના અધિકારી ચંડાળા અને અન્ય પણ તેટલે દરજજે છે કે જેટલે દરજજે વાણીયા, બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય છે. સમ્યકત્વ, શ્રાવકધર્મ, સાધુધર્મ અને શ્રેણી અવસ્થા જેમ વાણીયા બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય પામી શકે તેમ અંત્ય અને ચંડાળ પણ પામી શકે. તેની વ્યાખ્યાન પરિષદમાં બધાને સ્થાન છે. મહાવીરની આ સામ્યદૃષ્ટિ છે. આ તેને સામ્યવાદ છે. આ તેના શાસનની પ્રાણશક્તિ છે. તેના લક્ષાવધિ વ્રતધારી શ્રાવકોમાં ઉત્કૃષ્ટ ગણુતા દસ શ્રાવકે પણ કણબી, કુંભાર જેવી વર્ણન છેઅહિંસા.
અહિંસા એ સામ્યવાદનું સર્વસ્વ છે. મહાવીર અહિંસાની દેદિપ્યમાન મૂર્તિ છે. અહિંસાધર્મના પ્રચારકમાં મહાવીર સહુથી પુરોગામી છે. મહાવીરની અહિંસા વીરત્વપૂર્ણ છે અને તેનું સ્પષ્ટીકરણ અત્રે અસ્થાને નથી. ખાસ કરીને દેશની વર્તમાન ગંભીર સ્થિતિ અને સ્પષ્ટ લખવા પ્રેરે છે.
વાસ્તવમાં જે બળવાન અને બહાદુર હોય, દ્ધા અને બે દ્ધા હોય તે અહિંસા ધર્મનું પાલન બહુ સરસ રીતે કરી શકે. મહાવીરના શાસનમાં ગૃહસ્થોને માટે અહિંસાનું ક્ષેત્ર નિરપરાધી સ્થળ (ત્રીસ) અને જાણી જોઈને ન મારૂં એટલા પ્રમાણનું છે. આ નિયમ પ્રમાણે અપરાધીને ઉચિત શિક્ષા યા સજા આપવી એ ગૃહસ્થની નીતિરીતિને જૈનશાસ્ત્ર નિષેધતું નથી. ખરી દયા શૂરવીર જ બજાવી શકે. જે નબળો અને શકિતહીન હોય તે પિતાની આંખ સામે મરાતા જાનવરો યા માણસોને રોતડ મેઢે ઊભે ઊભે ટગ ટગ જોયા કરશે. તેનાથી બીજું શું વળવાનું? પણ જે તે સ્થળે વીર યોદ્ધો હશે તે તે પિતાના બાહુબળથી અથવા શસ્ત્રોથી તે ઘાતકીઓને હંફાવીને તે જાનવરોને યા માણસોને બચાવી લેશે. આ ઉપરથી સાફ જોઈ શકાય છે કે દયા-- ધર્મ બજાવવા માટે વિરતાની, શૂરતાની, યુદ્ધપ્રવીણતાની અને બહાદુરીની
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી વીરજયંતિ પ્રસંગે સર્દય જનનાં હિતાર્થે.
૨૨૫ કેટલી અગત્ય છે. પિતાના ઘર ઉપર ગુંડાઓનો હુમલો થતાં યા પિતાની સ્ત્રી ઉપર બદમાશે કૂદી પડતાં પોતે જે માયકાંગલે હશે તો ડરીને આઘ ખસી જશે અને પિતાના ઘરને અને પિતાની સ્ત્રીને બદમાશોને ભેગા થવા દેશે. જેઓ બળવાન અને વીર દ્ધ હોય, તેઓ જ દેશ ઉપર હુમલો કરવા દોડી આવતા હલડખેને મારી ભગાવશે અને તેઓ જ ધર્મ ઉપર ત્રાપ મારતા વિધર્મીઓને હાંકી કાઢશે તેઓ જ તીર્થ રક્ષા કરી શકશે. તેઓ જ ધર્મરક્ષા કરશે અને તેઓ જ ઉનત મસ્તકે સંસારની સપાટી ઉપર નિર્ભયતા અને સ્વાધીનતાપૂર્વક વિચારણા કરી શકશે. માયકાંગલાઓના કપાલમાં તે ગુલામી સિવાય બીજું શું નિર્માયેલું હોય ? તેઓ પિતાનાં ધર્મસ્થાનોમાં ગમે તેવી ધમકરણ કરે અને ભજનીયાં ગાય અને ગમે તેટલા આડંબરપૂર્ણ ઉત્સવ–મહ કરે પણ તે લોકે આખર ગુલામ જ છે. અને એ ખુશામદ યા ચાલાકી યા અબળ ઉપર ભલે જીવતાં
પદાર્થો-સંસારના હેતુભૂત હોય તે જ પદાથે મિક્ષના હેતુભૂત થાય અને જે પદાર્થો મેક્ષ હતુભૂત હોય તે જ પદાર્થો સંસારના હેતુભૂત થાય. દાખલા તરીકે જે શરીરથી પાપ બંધાય તે જ શરીરથી ધર્મ સધાય. કહ્યું છે કે –
જે શરીરવડે વિવેકહીન માણસો સંસારના બીજને પરિપૂર્ણ કરે છે તે જ શરીરવડે વિવેકશાળી સજજને સંસારના બીજને સુકાવી નાખે છે.
જે સ્ત્રીને નરકની ખાણ કહેવામાં આવે છે તે જ સ્ત્રી શાણી, સુશીલા અને ધર્માત્મા હોય તો પોતાના પતિને આડે રસ્તે જતાં રોકે અને ધર્મ માર્ગ પર લાવે તો તે જ સ્ત્રી તેના પતિને માટે એક્ષ-લાભનું કારણ ગણાય.
એ પ્રમાણે જે તલવાર હિંસક શસ્ત્ર હોઈ અધર્મનું કારણ છે, તે જ તલવારથી દેશ અને ધર્મ ઉપર ચડી આવેલાં ઘાતકી દુશ્મની વાદળે ફેડી શકાય છે. અને એ રીતે દેશરક્ષા, પ્રજારક્ષા, ધર્મરક્ષા માટે અગ્ય સમય પર યેગ્ય રીતે તલવારને કરાતો ઉપગ એ તેને સદુઉપગ હોય તે જ તલવાર ધર્મલાભનું કારણ બને છે. ઘર ઉપર કે ધર્મ ઉપર ત્રાપ મારતા દુશ્મનને હંફાવવાની શક્તિ પોતાનામાં ન હોય અને ડરીને આઘો ખસીને શાંત થઈ ઊભું રહે તે એ શાંતિ કે ક્ષમા ન કહેવાય. એ તે ચાખી નબળાઈ, કાયરતા યા બાયલાપણું છે. એવી નબળાઈને ક્ષમાનું નામ આપવું એ ક્ષમાદેવીની ચોખી મશ્કરી છે.
ક્ષમા એ વીરનું ભૂષણ છે. શુરવીર પિતાની શુરવીરતાને દુરઉપયોગ ન કરતાં શાંતિ ધારણ કરે તો તેને જે ક્ષમા પૂજનિય ગણાય.
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૨૨૬
શ્રી આત્માનઃ પ્રકાશ,
વીરેશ
ઝીલી શકે; નબળાઆના
વીરશાસનને હાથમાં તેનુ પતન થાય. પણ એવી નબળી હાલતનું પરિણામ આખરે
જ
હાય. તેનામાં ખરૂં ઝનૂન હાય, ખરી વીરતા હાય, તે તેમની આંખા સ્હામે લુટાતા ધર્મ-ધન અને તીર્થ-ધનને તેઓ રાતડ મેઢે ટગટગ જોઇ બેસી ન રહે. પેાતાના ધર્મ-ધનની રક્ષા માટે તેમને પરમુખપેક્ષી બનવુ પડે છે. આડાંઅવળાં ફાંફાં મારવા સિવાય બીજો શે! રસ્તા તેમને હાઇ શકે? ગુલામ બની ખીજાની કૃપાના ટુકડા માટે ફાફાં મારનાર તે કમોરાથી બીજી શું થઇ શકે ? લક્ષ્મીના મદ ઉપર તેઓ ગમે તેટલુ ઝુઝે, જોર મારે અને કદાચ પૈસાના પાણી કરી લાખના બાર હુજાર મેળવે તે પણ તે મળેલા ટુકડા ગુલામેાને સ્વાધીન નથી રહી શકતા. માયકાંગલાના હાથમાંથી તે ટુકડા છીનાવી લેવામાં સત્તાધીશો યા વિધર્મી ખલવાનાને કેટલી વાર લાગવાની હતી ? જે કર્મ-શૂર હેાય તે જ ધમશ્ર હાય એ કેણ નથી જાણતું? નો ાિાં જે મૂળ મન્ત્રના પ્રથમ સૂત્રપાત છે તેમાં જે અરિને-મારનારાઓને નમસ્કાર કરવામાં આવ્યા છે એ મગળમય નમસ્કારમાં કઇ વિલક્ષણ જુસ્સા લયેર્યાં છે. પરમ પૂજનિય મંત્ર દૈવનીમાં કેઇ એવી વીજળી મુકી છે જેનુ ધ્યાન આત્મામાં એક મહાન ખળ રેડે છે. જો કે તે અરિઆદિથી રાગદ્વેષાદ્ધિ ભાવ અરિ છે પણ તે ભાવ અરિને સ ́પૂર્ણ હવા માટે પરમેષ્કૃષ્ટ શરીરબળની પણુ અનિવાર્ય આવશ્યકતા છે એ વાતની કેઇ ના પાડી શકે તેમ નથી. જૈનશાસ્ત્ર ખુલ્લુ જણાવે છે કે મુક્તિપ્રાપ્તિ માટે જેમ સમ્યગૂદર્શનાદિ આભ્યંતર સામગ્રીની આવશ્યકતા છે તેમ પાત્કૃષ્ટ શરીરબળની પણુ આવશ્યકતા છે એ વગર મુક્તિ કદી મળે જ નહિ એ મહાવીરના ઉદ્ઘષ છે.
લેવાય
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આવતાં
વિપાત
એ વસ્તુસ્થિતિને વિચાર કરતાં જણાઇ આવે છે કે સારાસાર રિણામ વસ્તુ ઉપર આધાર નથી રાખતા પણુ વસ્તુના ઉપયોગ ઉપર આધાર રાખે છે. વસ્તુને સદ્ગુઉપયોગ સુપરિણામ લાવે છે ત્યારે તેના જ દુરપયેગ દુષ્પરિણામ લાવે છે.
For Private And Personal Use Only
પ્રત્યે દયાની હાર્દિક લાગણી ધરાવનાર અને અહિંસા ધર્મના સિધ્ધાંતને વ્યાપકરૂપે પેાતાની જીવનચર્ચામાં ઉતારનાર હવા જોઇએ. બીજાના ભલા માટે સ્વાર્થના ભાગ આપવામાં તેને રસ પડતા હોવા જોઇએ. બીજાનુ પુરૂં કરીને લાભ મેળવવાની લાલચ તેના હૃદયમાં ઉત્પન્ન ન થવી જોઇએ. અન્યાય અને અધર્મથી મળતી લક્ષ્મી તેની મન વષરૂપ ગણાવી જોઈએ, સત્ય
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી વીરયંતિ પ્રસંગે સહદય જનોના હિતાર્થે. ૨૨૭ અને સંયમ એ તેના જીવનના આભુષણ હોવા જોઈએ. આવા ગૃહસ્થો પણ જેમ શાસ્ત્રકુશળ હોય તેમ જે શસ્ત્રકુશળ હોય તો તેઓ વધારે ધર્મઉદ્યોત કરી શકે. એવા ગૃહસ્થોના હાથમાં ચમકતી તરવાર તેમના સારિક આત્મજુસ્સાનું જવલંત ચિન્હ છે. એ તેમનું ધર્મ ખડગ છે. એ તેમના આત્મસન્માનનો જળહળતો પુરાવે છે. એવા ધર્મ ખડગધારી ધર્મદધાઓ અને વીરભૂમિમાંથી
જ્યારે નીપજશે ત્યારે વીરધર્મનો ડંકે વાગવાને. સંગઠન---
વીરધર્મનો ડંકો વગાડવા માટે વીરભક્ત સમાજ સંગઠન થવાની પરમ આવશ્યક્તા છે. દ્ધાઓ પણ છિન્નભિન્ન દશામાં પડેલા હોય તો તેમનાથી પણ કાંઈન વળે. ગહેના તથા ફીરકાઓના ઝગડા બધાય પાણીમાં પધરાવી દેવા જોઈએ. હૃદયમાં એ કોતરી રાખવું જોઈએ કે ભિન્નભિન્ન રીતે એક કરવા છતાં પણ વીતરાગધર્મની આરાધના કરી શકાય છે. આ ઉદાર તત્વ વીરભક્તોના હૃદયમાં વસી જાય અને માત્ર સહિષગુપણું અને ઉદારભાવને વિકાસ થાય તો તેમનું સંગઠન થતાં વાર ન લાગે. જે સમાજને ઈષ્ટદેવ મત્રી ભાવના સિદ્ધાંતને અસાધારણ પ્રચારક હોય અને જે ધર્મ શાસનને મૂળ મંત્ર મૈત્રીભાવ હોય, તે સમાજમાં અંદર અંદર કુસંપ હોય, પરસ્સ પર વેરવિરોધ હોય અને ઝગડારગડાં ચારે બાજુ ફેલાયેલા હોય એ કેટલી બધી શરમાવનારી બીના ગણાય ? આવી છિન્નભિન્ન દશામાં આપણને એ પણ ભાન નથી રહ્યું કે જેનોની શી દશા છે ? જૈન સમાજ કેવી બીમારીમાં સપડાયેલ છે અને તેનું ભવિષ્ય કેવું છે ? વસ્તીપત્રકના આંકડા વાંચનારાઓને ખબર હશે કે જૈનવસ્તીના સંબંધમાં તે આંકડા કેટલા બધા રોમાંચકારી છે કે જ્યાં દશ દશ વર્ષે પચાસ યા સાઠ હજારનો ઘાણ વળતો હોય તે સમાજનું આયુષ્ય કેટલું ક૯પવું ?
કેટલાક ભેળા માણસો એવું કહી નાંખે છે કે હરક્ત શી છે? એકવીશ હજાર વર્ષ તો જીવવાના છીએ, પણ તેમણે જરા વિચાર કરવો ઘટે કે તેમને એકવીશ હજાર વર્ષ સારી હાલતમાં પસાર કરવા છે કે દીનહીન કે છિન્ન હાલતમાં બીજાનાં ઠેલા ખાઈને પુરા કરવા છે ? માટે હાલની આ પણ શેચનીય સ્થિતિના કારણે ધીને તે માટે ચાંપતા ઉપાયો લેવા જોઈએ. આવા ભયંકર ઘટાડા માટે કા રાજાને દોષ દેવા પૂર્વે પિતાના જાતિબંધુઓની દુર્દશા તરફ નિરીક્ષણ કરવાની જરૂર છે. એકલા ગુજરાત-કાઠિયાવાડ ઉપર નહીં પણ
જ્યાં જ્યાં જેનોની વસ્તી છે તે બધા પ્રદેશ ઉપર વિચારદ્રષ્ટિ ફેકવાની જરૂર છે, ત્યારે જ માલમ પડી શકે કે જૈનોમાં ભૂખમરો અને ગરીબાઈને ત્રાસ
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
LEUCUCULULUCUCUCUCULUCULUCUCULUGUDUCUC
UG
SUBTISH આ ક ર્મ-જ્ઞા ન સ્વરૂ ૫. પિત્ત
LIGUEUEUEUE
ST LLUÇUCULUS
LE
UÇUCUCUCUCUCICUC CUCURULUCULULUCUDUCUCUCUCUCU
IF
પ્રવચન સંબંધી વિશેષ અવધરૂપ જ્ઞાનને ઢાંકે તે જ્ઞાનાવરણીય. એના પિટાભેદ પાંચ. સામાન્ય અવ ધરૂપ દર્શનને ઢાંકે તે દર્શનાવરણીય ભેદ છે. સાતાસાતાના નિમિત્તભૂત વેદનીય બે પ્રકારનું. મુંઝવે-વિકળ કરે તે મેહનીય ૨૮ ભેદે. ગતિ જાતિ વિગેરેના પર્યાય પમાડે તે નામકર્મ ૧૦૩ પ્રકારે. ભવાંતર પમાડે તે આયુ ભેદ ૪. ઊંચા-નીચાને વહેવાર દર્શાવનાર
ત્રકમના બે ભેદ. દાનાદિક લબ્ધિના અંતરાય કરે તે આઠમું અંતરાય. કર્મ પાંચ પ્રકારે છે. એને ઉપન્યાસ આ પ્રમાણે–જ્ઞાનદશન તે જીવનું લક્ષણ છે ચેતના”ક્ષા ની: ઇતિ વચનાતું. તે વિનાનો જીવ અજીવપણું પામે. તેમાં પણ જ્ઞાન મુખ્ય છે, સકારો પગપણ એ કરીને સાકારો પગવંતને સર્વ લધિ ઉપજે, મેક્ષપ્રાપ્તિ સમયે પણ તે જ ઉપગવંત હોય, તે માટે જ્ઞાન મુખ્ય છે. તેથી તે ગુણને ઢાંકનાર કર્મ પ્રથમ કહ્યું. તે પછી બીજે સમયે ( કેવળીને ) અનાકારપગ-સામાન્ય પગ-દર્શને પગ હોય તેને ઢાંકે તે દર્શનાવરણીય બી. એ ઉભય પિતપોતાના વિપાક દેખાડતાં સુખ-દુઃખરૂપ વિપાકના હેતુ થાય તે માટે ત્રીજું વેદનીય. વિપાક સમયે જીવને રાગદ્વેષ, કષાય ઉપજે માટે એ શું મોહનીય. એથી મુંઝાયેલ જીવ બહ આરંભાદિવડે નરક તિર્યંચાદિકનું આયુ બાંધે. ભવથકી ભવાંતરે જતાં જીવને નિશ્ચય આયુષ્ય ઉદય આવે તેથી તેને નંબર પાંચમે. આયુ વગરના સાત કર્મો તે ભવે, ભવાંતરે કિંવા ઘણે ભવે પણ ઉદયમાં આવે પણ આયુકર્મની એ વિશેષતા છે કે તે ભવે ઉદય આવે જ નહીં. ભવાંતરે અર્થાત બીજા ભવે કેટલે વતી રહ્યો છે ? અને પેટને માટે ધર્મપરાંડમુખ થવાનું કેટલા પ્રમાણમાં બને છે? ખરી વાત તે એ છે કે પેટમાં રોટલો પડ્યો હોય તે કંઈ કલ્યાણમાગ સૂઝે.
આ દિગદર્શનથી શાસનની દાઝ દિલમાં ધરી જે કંઈ પણ સમયે ચિત જૈન સમાજના હિતની ખાતર યથાશય પ્રયત્ન કરવામાં આવશે તે હજી પણ તેમાં સારો સુધારો થવા પામી જૈન સમાજના ભલા સાથે શાસનાન્નતિ થવા પામશે, પરંતુ વેરવિરોધભરી વૃત્તિ વધવા દેવાથી તે તેનો વહેલે વિનાશ થવા પામશે.
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અષ્ટકર્મ-શાન સ્વરૂપ ઉદયમાં આવે. આયુના ઉદયે અવશ્ય ગતિ-જાત્યાદિકને ઉદય હોય એટલે નામકર્મ અને નામ હોય ત્યાં ગોત્ર અવશ્યભાવી હોવાથી પછી ગોત્ર, ઊંચ-નીચ ગેત્રના ઉદયે દાનલાભાદિકનો ઉદય-વિનાશ થાય તેથી છેલ્લું અંતરાય કર્મ.
જ્ઞાનસ્વરૂપ-મતિ, શ્રત, અવધિ, મન પયોવ અને કેવળ નામે જ્ઞાન પાંચ પ્રકારે છે (૧) ઇંદ્રિય અને મનવડે કરીને માનીએ–જાણીએ અથવા તો સન્મુખ રહેલ નિયત પદાર્થને જે જણાવે તે મતિજ્ઞાન (૨) સાંભળવાથી વા સિદ્ધાંત વાંચવાથી પ્રાપ્ત થાય તે શ્રુતજ્ઞાન (૩) મર્યાદા પ્રમાણે રૂપીદ્રવ્યનું જાણવું તે અવધિ (૪) મનચિંતિત અથનું જાણવું તે મન:પર્યવજ્ઞાન (૫) અખંડપણે લે કાલકનું તથા રૂપી અરૂપી સર્વ દ્રવ્યનું તથા જીવાજીવના સર્વ પર્યાનું સમકાળે જાણવું તે કેવળજ્ઞાન. તેમાંના પહેલાં બે પરોક્ષ અને પાછળના ત્રણ આત્માને પ્રત્યક્ષ હોય છે. નીચે મુજબ મતિજ્ઞાનના ૨૮ ભેદ પડે છે -(1) ઇંદ્રિને વિષયપ્રાપ્ત પદાર્થનું અવ્યક્તપણે જાણવું તે વ્યંજનાવગ્રહ. એ મન તથા ચક્ષુ વિના બાકીની ચાર ઇદ્રિને હોય છે કારણ કે મન તથા ચક્ષુ ઇકિય પુગળને ફરસ્યા વગર વિષય જાણે શકે છે. (૨) ઇદ્રિય તથા મનને વિષયપ્રાપ્ત પદાર્થનું સામાન્યપણે જાણવું તે અર્થાવગ્રહ (૩) એ શું હશે ? એવું વિચારવું તે ઈહા (૪) તેહનું નિરધારવું તે અપાય. (૫) તે ધારી રાખવું તે ધારણ. આમ ક્રમાંક બેથી પાંચ સુધીના ચારે કરણ પાંચ ઇંદ્રિય તથા છઠ્ઠા મનને હોય એટલે ભેદ ૨૪. તેમાં પ્રથમના ચાર મેળવતાં કુલ અઠાવીશ. એ કૃતનિશ્ચિત મતિજ્ઞાનના ભેદ થયા. તેવું જ અશ્રતનિશ્ચિત મતિજ્ઞાન છે તે પ્રાયે કરીને શ્રુતના અભ્યાસ વિના સહેજે જ વિશિષ્ટ પશમને વશે મતિ ઉપજે તે તેના ચાર પ્રકાર-હેજે પિતાની મેળે જ ઉપજે તે ઓત્પાતિકી બુદ્ધિ ૧) ગુરુને વિનય શુષા-સેવા કરતાં આવે તે વૈનાયિકી (૨) કર્મ (અભ્યાસ) કરતાં કરતાં ઉપજે તે કામિકી (૩) પરિણામ તે દીર્ઘકાળનું-પૂર્વાપર અર્થનું-અવલોકન તે પારિણમી કે દીઘ કાલિકી બુદ્ધિ (૪) અવિસ્મૃતિ-નિર્ધારિત વસ્તુને કંઈ પણ ફેરફાર વિના તેજ સ્વરૂપે ધારી રાખવી તે. (૨) મૃતિ-નિર્ધારિત વસ્તુને અર્થ માત્ર ધારી રાખવી તે. (૩) વાસના-સંખ્યાત અસંખ્યાત કાળ સુધી ભવાંતરે ધારી રખાય તે. જાતિસ્મરણજ્ઞાન એ વાચનાને એક પ્રકાર છે; અને એ ત્રણે ભેદનો સમાવેશ ધારણમાં થાય છે. સમાજ માટે ઉદાહરણ-કઈ પુરુષે અવ્યકત શબ્દ સાંભળ્યા તે વેળા ભાષાના પુદ્ગળ તેના કર્ણમાં પેસી શ્રોત્ર ઇંદ્રિયને ફરસ્યા, તેથી અતિઅવ્યક્તપણે થયું જે જ્ઞાન એ શ્રોત્રઈદ્રિયને
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૩૦
શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ.
વ્યંજનાવગ્રહ. ત્યારપછી કેઈએ મને સાદ દીધે એવું જે અવ્યક્તજ્ઞાન તે અથવગ્રહ. એ સાદ અમુક નર કે અમુક નારીનો છે એવી વિચારણા તે ઈહા. એ તે અતિ ઊંચો સાદ છે માટે અમુક નરેનો જ એવો નિશ્ચય તે અપાય; અને એ નિશ્ચયને ઘણું કાળ સુધી ધારી રાખવા પણું તે ધારણ ચક્ષુઈદ્રિયને વ્યંજનાવગ્રડ ન હોવાથી એને કમ આ પ્રમાણે-કઈ પુરૂ અવ્યક્ત રૂપ દીઠું. તે રૂપના પુદ્ગળ અપ્રાપ્યકારી હોવાથી ચક્ષુને ફરસતા નથી તેથી વ્યંજનાવગ્રહ ન થાય, પણ દેખવાને પ્રથમ સમયે જ અવ્યકત જ્ઞાન રૂ૫ ચક્ષુને અર્થાવગ્રહ થાય. ત્યારબાદ એ સ્થાણુ કે પુરુષ સ્થાણુ તે સ્થિર હોય, પુરુષ તે હાલે ચાલે, એવી વિચારણા તે ઈહા. સ્થિર હોવાથી નિચે એતો સ્થાણુ તે અપાય. અને તેને ધારી રાખવામાં આવે એ ધારણ ઉકત અઠાવીશ ભેદોને નિમ્ન લિખિત બાર પ્રકારે વિસ્તારમાં મતિજ્ઞાનના ૩૩૬ ભેદ થાય. વળી ચાર બુદ્ધિ એમાં ઉમેરતાં કુલ ૩૪૦ (૧) બહુ (૨) અબહુ (૩) બહુવિધ (૪) અબહુવિધ (૫) ક્ષિપ્ર (૬) અક્ષિપ્ર (૭) નિશ્ચિત (૮) અનિશ્ચિત (૯) સંદિગ્ધ (૧૦) અસંદિગ્ધ (૧૧) ધ્રુવ (૧૨) અધ્રુવ. એની સમજુતી--કોઈ અનેક વાજિંત્રના શબ્દ સામટા સાંભળી અહીં આટલી ભેરી, આટલા શંખ વાગે છે એમ જુદું જુદું ગ્રહણ કરે તે બહુગ્રાહી (૧) જ્યારે કઈ અવ્યકતપણે માત્ર વાજિંત્ર વાગે છે એટલું જ જાણે તે અબહુ (૨) કોઈ મધુર મંદસ્વાદિ બહુ પ્રકારનું જ્ઞાન ધારે તે બહુવિધ (૩) તો કઈ માત્ર એક બે પર્યાયે ચડે તે બહુવિધ (૪) તુરત જાણે તે ક્ષીપ્રગાહી (૫) વિચાર્યા બાદ ઘણી વેળાયે જાણે તે અક્ષિપ્રગ્રાહી (૬) ચિન્હ આશ્રયી જાણનાર-પતાકાથી દેવકુળ-નિશ્ચિતગ્રાહી. ચિન્ડ વગર જાણનાર અનિશ્ચિતગ્રાહી. સંશયસહિત ગ્રહે તે સંદિગ્ધ તેથી વિપરીત તે અસંદિગ્ધ. એક વાર ગ્રહણ કર્યા બાદ વીસરે નહીં તે ધ્રુવ. જ્યારે એક વાર ગ્રહ્યું સર્વદા ન રહે તે અધવ,
મતિજ્ઞાની છે (સામાન્ય) આગમથી સર્વદ્રવ્ય જાણે પણ દેખે નહીં, ક્ષેત્રથકી આગમબળે સર્વક્ષેત્ર (લેકાલે કો જાણે પણ દેખે નહીં, કાળથકી આદેશે ( આગમથી ) સર્વકાળ જાણે પણ દેખે નહીં અને ભાવથકી આદેશે સર્વભાવ જાણે પણ દેખે નહીં. યદ્યપિ મતિથી તે સંલગ્ન જ છે એટલે મતિ વિના શ્રત નથી અને શ્રત વિના મતિ નથી, છતાં મતિ તે શ્રતનું હેતુ હોવાથી તેમજ શ્રત એ મતિનું રૂપ હોવાથી મતિની વાત કર્યા પછી શ્રતની વાત હાથ ધરાય છે. મતિ જ્યારે પિતાનું સ્વરૂપ કોઈને કહી શકતું નથી ત્યારે શ્રત તો અક્ષરરૂપ હોવાથી પરેને દઈ શકાય છે. શ્રુતજ્ઞાનના ચૌદ પ્રકાર છે.
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વ ત
મા
ન
સ
મા
ચા ૨.
* * * * * * કદંબગિરિ તીથ–ઉપર થયેલા જિનમંદિરો માટે વૈશાખ સુદ ૭ના રોજ અંજનશલાકા, વૈશાક શુદ ૧૦ના રોજ પ્રતિષ્ઠા આચાર્ય શ્રી વિજયનેમિસૂરિજી મહારાજના નેતૃત્વ નીચે થશે,
જૈન કેન્ફરન્સનું અધિવેશન(૧૫મું)-ફાગણ વદિ ૮ ના રોજ અત્રે જેનબંધુઓની મળેલી મીટીગે ગાંધી જમનાદાસ અમરચંદ, શ્રી જગજીવનદાસ શિવલાલ, બી. એ. એલ. એલ. બી. અને શ્રી ચત્રભૂજ જેચંદભાઈ, બી. એ. એલ.એલ.બી.ને કામચલાઉ સેક્રેટરી નીમ્યા અને ભાવનગરમાં જેને કફરસનું અધિવેશન ભરવા મુંબઈ કોન્ફરન્સ ઓફિસને તેઓના નામથી આમંત્રણ આપ્યું જે સ્વીકારવામાં આવ્યું.
સાધુ સાધ્વી વિગેરે માટે પાઠશાળા –શિવગંજ મારવાડમાં સાધુસાધ્વી મહારાજને અભ્યાસની સગવડ ખાતર તેમજ શ્રાવકોને પણ આગમનું જ્ઞાન મેળવી શકે તે માટે શ્રી આત્માનંદ જૈન પાઠશાળાનું સ્થાપન કરવામાં આવેલ છે. મારવાડ જેવા પ્રદેશ મતાંતરે વીશ પ્રકાર પણ કરાય છે. ૧ અક્ષરદ્યુત, ૨ અનક્ષરદ્યુત, ૩ સંશ્રિત, ૪ અસંશ્રિત, ૫ સમ્યક્ત્વશ્રુત, ૬ મિથ્યાશ્રત, ૭ સાદિશ્રત, ૮ અનાદિથુત, ૯ નિચે સપર્યવાસિથત, ૧૦ અપર્યવાસિતશ્રુત, ૧૧ ગમિકહ્યુત, ૧૨ અગમિકશ્રુત, ૧૩ અંગ પ્રવિણ શ્રુત, ૧૪ અંગબાહાશ્રુત, અક્ષરદ્યુતના ત્રણ ભેદ, સંજ્ઞાક્ષર, વ્યંજનાક્ષર, અને લ૦ધ્યક્ષ. સંજ્ઞાક્ષરના ૧૮ પેટાભેદ તે લિપિરૂપે જાણવા, લિપિ એટલે અક્ષરના આકાર. ૧ હંસલિપિ. ૨ ભૂઅલિપિ ૩ જખા, ૪ ૨ખસી, ૫ ઉમ્મી, ૬ જવણિ, ૭ તુર્કી, ૮ કીરી, ૯ દવિડી, ૧૦ સિંધવિયા. ૧૧ માળવણી, ૧૨ નડિ, ૧૩ નાગરી, ૧૪ લાડલિપિ, (લિવિ-લીપી) ૧૫ પારસી, ૧૬ નિમિત્તી, ૧૭ ચાણકકી, ૧૮ મૂળદેવી. ઉક્ત પ્રકાર જુદી જુદી ભાષા આશ્રિત પાડવામાં આવેલ છે. વ્યંજનાક્ષર એટલે અકારાદિથી હકારપયત બાવન અક્ષર મુખે ઉચ્ચારવારૂપ. એ બે અજ્ઞાનાત્મક હોવા છતાં શ્રુતના કારણરૂપ હોવાથી શ્રતમાં ગણેલા છે. ત્રીજો ભેદ લધ્યક્ષર એટલે અર્થને પ્રત્યયે કરીને ગર્ભાક્ષર લાધે અર્થાત અક્ષરે કરીને અભિલાખ ભાવ પ્રતિપાદવા તે. અક્ષરશ્રત તે શિરકંપન, હસ્તચાલનાદિકે અભિપ્રાયનું જાણવું તે.
સંગ્રાહક ચેકસી.
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
EL SIછાને રાખMI૯al 1
પાડા ના કાકા !
ક
- નાના
ત્રણ રત્નો ( શ્રી કુંદકુંદાચાર્યના)–સંપાદક-ગોપાળદાસ જીવાભાઈ પટેલ. પ્રકાશક, શ્રી જૈન સાહિત્ય પ્રકાશન સમિતિ, નવજીવન કાર્યાલય, અમદાવાદ, શ્રી પુજાભાઈ જૈન ગ્રંથમાળાનું ૧૪ પુસ્તક માં છે. આ ગ્રંથ તૈયાર કરવામાં સમયસાર–પ્રવચનસાર અને પંચાસ્તિકાય એ ત્રણ ગ્રંથો કે જે પરમતપ્રભાવક મંડળ તરફથી પ્રકટ થયેલા છે તેના ઉપરથી તૈયાર કરેલ છે. વ્યવહારિક દષ્ટિબિંદુ દ્રવ્યવિચાર, નવ તત્વનું સ્વરૂપ અને સર્વાવિશુદ્ધ જ્ઞાન આ ચાર મુખ્ય વિષય બે ખંડ અને પંદર પ્રકરણોમાં ટૂંકામાં આપેલ છે, જે પઠન પાઠન કરવા જેવા સરલ છે. ઉઘાતમાં દિગંબર સંપ્રદાયમાં શ્રી કુંદકુંદાચાર્યનું સ્થાન, કાલનિર્ણય–ભદ્રબાહુના શિષ્ય ? તેમની કૃતિના ગ્રંથ, તેમનું વેદાંત અને જીવકર્મનો સંબંધ આપેલ છે જે જાણવા જેવું છે. શ્રી પુંજાભાઈ ગ્રંથમાળા તરફથી પ્રકટ થતાં ગ્રંથ વિદ્વાનોના હાથે લખાતા હોવાથી તેમજ ઉપયોગી જેને સાહિત્ય પ્રકટ થતું હોવાથી બરોબર ઉદ્દેશ જળવાય છે એમ કહેવું જોઈએ. કિંમત આઠ આના યોગ્ય છે. શ્રી ઉજમબાઈ જૈન કન્યાશાળા સં. ૧૯૮૩ થી સં. ૧૯૯૩ સુધીનો રિપોર્ટ, - છત્રીસ વર્ષથી ચાલતા, વચ્ચે મંદસ્થિતિએ પહોંચવા છતાં, હાલમાં તેની કાર્યવાહક કમીટીના હાથમાં આવ્યા પછી ધેરણસર ચાલવી શરૂ થઈ છે, છતાં પણ અત્યાર સુધીમાં અનેક બાળાઓ ધાર્મિક શિક્ષણનો લાભ મેળવી ગયેલ છે. હાલમાં શુમારે અઢીસંહ બાળા ધાર્મિક શિક્ષણને લાભ લે છે. ગયા આ માસમાં વાર્ષિક પરીક્ષા ઇનામી મેળાવડે રાજયના કેળવણીખાતાના અધિકારી સાહેબના પ્રમુખપણું નીરો કરવામાં આવ્યો હતો. તેઓ સાહેબે પ્રશંસા કરી હતી. હાલ તે જાગૃતિમાં આવી છે. રિપોર્ટ તથા હિસાબ હાલની કમીટીએ પ્રકટ કરેલ છે. તે વ્યવસ્થિત અને કરકસરથી ખર્ચ કરે છે તેમ રિપોર્ટ ઉપરથી જણાય છે અને યોગ્ય છે. ભાવનગર શહેરમાં બાળાઓ માટે આ એક જ અને પ્રથમ ધાર્મિક શિક્ષણશાળા છે તેને અહિંના સમાજે પગભર કરવાની જરૂર છે. શરૂઆતના ધાર્મિક શિક્ષણ અને સંસ્કાર માટે તેની પ્રગતિ કરવા જરૂરી છે. સમયને અનુસરીને સાથે ઘરગતુ ઔદ્યોગિક શિક્ષણ સાથે દાખલ કરવા જરૂરી છે. અમો તેની ઉન્નતિ ઈરછીયે છીયે. આવા સાધનની જરૂરીયાત તેથી પૂરી પડી છે.
X
આચાર્ય શ્રી વિજયલલિતસૂરિજીને નેતૃત્વ નીચે ઉમેદપુર શ્રી પાર્શ્વનાથ જૈન બાલાશ્રમમાં શ્રીયુત સરદારમલ છતા આદિ તરફથી નવપદજીની ઓળીની આરાધનાને મહેસવ યોજવામાં આવ્યું હતું, જે શાંતિથી શરલ રીતે પરિપૂર્ણ થયેલ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નવા દાખલ થયેલા માનવતા સભાસદો.
S
છે
!
૧ શાહ વૃજલાલ ભીખાભાઇ ભાવનગર બી. વ. લા. મે. ૨ વકીલ ભાઈચદ અમરચંદ
વાર્ષિક મેમ્બર ૩ શાહ વિનયચંદ મૂળચંદ . ૪ શાહ ભાઈચંદ રોકળદાસ , ૫ શાહુ શાંતિલાલ ઓધવજી મુંબઈ
નવા પ્રકટ થયેલા ગુજરાતી ગ્રંથા. ૧ શ્રી સામાયિક સૂત્ર, મૂળ ભાવાર્થ વિશેષાર્થ સહિત.
રૂા. ૦–૨-૬ ૨ શ્રી વસિરાઈ પ્રતિક્રમણ ) છે
રૂા. ૭-૧૦-૦ ૩ શ્રી પંચપ્રતિક્રમણ સૂત્ર
ગુજરાતી તથા શાસ્ત્રી બંને | અક્ષરવાળી બુક. (શ્રી જૈન એજ્યુકેશન એડે જૈન પાઠશાળાએ
માટે મંજુર કરેલ ). રૂા. ૧-૪-૦ રૂા. ૧-૧૨-૦ ૪ શ્રી શત્રુંજય તીર્થનો પંદરમો ઉદ્ધાર અને સમરસિંહ, રૂા. ૦-ર-૦ ૫ શ્રી શત્રુંજય તીર્થ વર્તમાન ઉદ્ધાર અને કમશાહ, ચરિત્ર પૂજા સાથે. રૂા ૦૪-૦ ૬ શ્રી તીર્થંકર ચરિત્ર. ( ભાષાંતર )
રૂા. ૦-૧૦-૦ ૭ શ્રી વીશ સ્થાનક પદ પૂજા ( અર્થ, વિધિ-વિધાન, યંત્ર, મંડળ ' વગેરે સહિત ).
રૂા. ૦-૧૨-૦. પરમાત્માના ચરિત્રો. | ( ગુજરાતી ભાષામાં ) તયાર છે. ૧ શ્રી નેમનાથ ચરિત્ર
૨-૦-૦ ૨ શ્રી વિમળનાથ ચરિત્ર
૧:૧૨:૦ ૩ શ્રી સુપાર્શ્વનાથ ચરિત્ર, બે ભાગમાં
૪-૮-૦ ૪ શ્રી ચંદ્રપ્રભુ ચરિત્ર
૧-૧૨-૦ ૫ શ્રી મહાવીર ચરિત્ર (આવતા માસમાં પ્રકટ થશે) રૂા. ૨-૮-૦
| છપાતાં મૂળ ગ્રંથા. १ धर्माभ्युदय ( संघपति चरित्र.) २ श्री मलयगिरि व्याकरण. ३ श्री वसुदेवहिडि त्रीजो भाग. ४ पांचमो कट्टो कर्मग्रन्थ.
५ श्री बृहत्कल्प भाग ४
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org Reg. No. B 481. શ્રી બૃહત્ક૯પસૂત્ર ત્રીજો ભાગ, | ( પ્રથમ ઉદ્દેશ ) | ( શ્રી ભદ્રબાહુ સ્વામીપ્રણીત સ્વેષણાનિર્યુક્તિ સહિત અને શ્રી શ્રદાસગણિ ક્ષમાશ્રમણ સંકલિત સ ષ્ય સહિત) અતિમાન્ય આ છેદસૂત્રના આ ત્રીજો ભાગ પ્રાચીન ભંડારો અને લિખિત તાડપત્રીય પ્રતા સાથે રાખી. અનુપમ પ્રયત્ન સેવી સાક્ષરવ મુનિ૨ાજ શ્રી ચતુરવિજયજી મહારાજ તથા મુનિરાજ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજે સ શોધન કરી તૈયાર કરેલ છે, કે જેમાં કપાધ્યયન ટીકામાં પ્રથમ ઉદ્દેશની પરિસમાપ્તિ કરવામાં આવેલ છે. અમારા પ્રાચીન સાહિત્ય ( સંસ્કૃત-પ્રાકૃત )ના પ્રકાશનોમાં પ્રસ્તાવના, નિવેદને ગુજરાતી ભાષામાં પ્રકટ કરવામાં આવે છે કે જેથી તે તે ગ્રંથાના અજાણુ ભાઈએ વગેર આમાં શું વિષય છે, સંશાધનકાર્યમાં કે પરિશ્રમ સેથી સંપાદક મહીપુરૂષે સાહિત્યસેવા અને જૈન સમાજ ઉપર કે ઉપકાર કરી રહેલ છે તે માલમ પડે. | આ ગ્રંથમાં આવેલ વિષ માટે ટીકાકાર મહારાજે તેના સ્થાનદશક જે આગમાં આવેલ છે તે પ્રમાણેના સ્થાનદશક ગ્રથા અને પ્રકાશ કોની નામસૂચિ, વિષયાનુક્રમ, પાઠાંતરે, ટિપણી ઓ વગેરે આપી વાંચક, અભ્યાસવગને માટે સરલ બનાવેલ છે. જ્ઞાનભંડારોના સુંદર શણગારરૂપ થવા સુંદર શાસ્ત્રીલીપીથી ઊચા, ટકાઉ કાગળ ઉપર શ્રી નિર્ણયસાગર પ્રેસમાં માટે ખર્ચ કરી સુશોભિત કપડાના બાઈડીંગથી અલંકૃત કરવામાં આવેલ છે. કિંમત રૂા. 5-8-0 સાડા પાંચ રૂપીઆ. પિસ્ટેજ જુદુ'. વસુદેવદિંહિ-પહેલા અને બીજો ભાગ રૂા. 7--7 ગૃહતવપૂ–પ્રથમ બીજો અને ત્રીજો ભાગ રૂા.૧૫-૮-૦ દેવેન્દ્રસૂરિની ટીકાવાળા કમJથે પ્રથમથી ચાર સુધી રૂા. 20 | માત્ર જુજ કેપી સીલીકે છે. ઉપરના ગ્રંથની ઘણી થોડી નકલે સીલીકે છે માટે જલદી મગાવે પછી મળવી મુકેલ છે. લખે. શ્રી જન આરમાનદ સભા–ભાવનગર, આનંદ પ્રિન્ટિંગ પ્રેસમાં શેઠ દેવચંદ દામજીએ છાયુ'.-ભાવનગ૨. For Private And Personal Use Only