Atmanand Prakash Pustak 032 Ank 09

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 6

૧૯૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
સૃષ્ટિમાં કેઇ નિયામક તત્ત્વ જેવું દેખાતું નથી. તેમને બધું આકસ્મિક ઘટના રૂપ જ લાગે છે. કારકત્વના સામાન્ય નિયમ અને દ્રવ્યના નિયમને વિચાર કરતાં આકસ્મિક ઘટના જેવુ સૃષ્ટિમાં કશુ એ નથી, એમ કહી શકાય.”
કરવાના
ઇશ્વરકત્વવાદી તત્ત્વચિંતકેાના આક્રમણુથી કલનું રક્ષણ ઉદ્દેશથી મી. જોસફ મેક કેઇએ આકસ્મિક ઘટનાના મતવ્ય અને ઇશ્વરકતૃત્વવાદ વચ્ચેના કેટલાક મહત્વના મુદ્દાએ ઉપસ્થિત કર્યો છે. મી. સેક કેઇમના એ મુદ્દાઓ નીચે પ્રમાણે છે:—
હેકલ અને તેના મતવાલા તત્ત્વચિંતકેાની માન્યતા અનુસાર, સૃષ્ટિના વિકાસ એક આકસ્મિક ઘટના નથી. સૃષ્ટિના વિકાસને એકજ માર્ગ છે, એ માર્ગ આકસ્મિક હોઇ શકે નહિ, સૃષ્ટિના અંતીમ ઉદ્દેશ પ્રથમથી જ સુનિશ્ચિત હોવા જોઇએ એમ અધ્યાત્મવાદીઓ માને છે. કુદરતનાં તત્ત્વા યથાયેાગ્ય નિયમને કારણે અમુક નિશ્ચિત દશામાં દ્રઢતાથી કામ કર્યે જાય છે, તત્ત્વાને માર્ગદર્શનની જરૂર નથી, એમ અદ્વૈતવાદીએ માને છે. તત્વાની કાર્ય દિશા એકજ છે, એવા પણુ અદ્વૈતવાદીઓના મત છે, આ એક મહુત્ત્વના અને સ્પષ્ટ મુદ્દો છે.”
આકસ્મિક ઘટનાના મંતવ્યના સંબંધમાં આ એક સત્યયુક્ત વિવરણુ છે. ઇશ્વરકતૃત્વાદનાં મંતવ્યમાં અનેક અસત્યા અને જડ વસ્તુમાંથી ચેતનનેા પ્રાદુર્ભાવ કદાપિ થઇ શકે અટલર નામે ધર્માધ્યક્ષે એક ભાષણમાં ઉચ્ચારેલા મનનીય છે.
આશકાએ ઉર્દૂલવે છે. નહિં. આ સ``ધમાં નીચેના વિચારે અત્યંત
“આપણું મસ્તિષ્ક જડ વસ્તુઓના પરમાણુઓથી બનેલું છે, એમ મનાય છે. એ પરમાણુએની વિવિધ ક્રિયાથી વિચાર, જ્ઞાન આદિની નિષ્પત્તિ, કેમ થઇ શકે એ તમે જોઈ શકે! છે ? એની કલ્પના કરી શકે છે! ? એના સ્વપ્નમાં પણ ખ્યાલ આવી શકે છે ? અણુઓની ક્રિયા અને ચેતન કાય વચ્ચે તાર્કિક અવિચ્છિન્નતા શું છે ? તે સમજવાના પ્રયત્ન કરવામાં તમને કદાપિ સંતેષ થઇ શકશે નહિ '
ભૌતિક પદાર્થાંમાં ચેતન અંતર્ગત કરવાથી સૃષ્ટિ વિષયક પ્રશ્નને અંગે ટીન્હેલનાં મનનું સમાધાન ન જ થઇ શકયુ. ટીન્ડેલે જડ વસ્તુમાં ચેતનને સમાવિષ્ટ કરતાં નીચે પ્રમાણે પેાતાના વિચારો વ્યક્ત કર્યાં છેઃ----