________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૧૪
શ્રી આનંદ પ્રકાશ. પર દાબ મૂકવાની ટેવ પાડવી, અને એ રીતે કષ્ટને અનુભવ કરવો એ આમ પણ અહીં રહેલ છે. ઈચ્છા પૂર્વકનું દેહદમન જ તપની કેટીમાં આવી શકે છે.
સલીનતા –શરીરને કિંવા અંગે પાંગને સંકોચીને સુવું. અહીં દ્રષ્ટાન્ત આપતાં જણાવ્યું છે કે કુકડીની માફક અવય સંકોચીને સુવું. આપણે એ સહજ અનુભવ છે કે ઘણીખરી વખત આત્મા ઉપગહન બેદરકારીથી વર્તી પાપબંધન કરી નાખે છે. વળી કાયાને એટલી નાજુક બનાવી દે છે કે પછી એ કઈ પણ ધાર્મિક ક્રિયા કરવામાં પાછી પડે છે. ઈદ્રિ પર એગ્ય અંકુશ ન હોવાથી તેઓ ચપળ બની જાય છે, એટલે તેમની પાસેથી ધાર્યું કામ લઈ શકાતું નથી. આ જાતની સ્થિતિ બનવા ન પામે અને બની ગઈ હોય તો તેમાં સુધારો થાય એટલા ખાતર બાહ્ય તપમાં એ સંબંધી ખાસ ભાર મૂકવામાં આવ્યું છે. 1. સામાન્ય રીતે અનશન એટલે અન–અશન ખાવું નહિ એવો એનો અર્થ છે, છતાં એમાં ઘણું ઘણું પ્રકારો છે. પૂવે આપણે જોઈ ગયા છીએ કે ઈચ્છાનિધિપૂર્વકની કરણી જ તપમાં ગણાય છે. એ વાતને સતત દ્રષ્ટિ સન્મુખ રમતી રાખી પ્રત્યેક ક્રિયા આદરવાની છે. આજે આપણે જોઈએ છીએ કે ઈતર સંપ્રદાયમાં તપના નામે જુદા જુદા ધરણ વર્તે છે. કઈ જગાએ એકાદશીનું તપ કરનારને કારણ પરત્વે તુળસીના પાન પર સમાય તેટલે રાક લેવાની છૂટ અપાતા ત્યાં આજે ફરાળના નામે કેટલુંયે પિલાણ ચાલે છે. સામાન્ય દિવસ કરતાં પણ આહાર સામગ્રી એ દિને વિશેષ જોવાય છે. કેટલાક વળી દિવસ સાવ કરે કહાડી સૂર્યાસ્ત થતાં જ બરાક પર તરાપ મારે છે. આમ બાહ્ય તપમાં એ બધાને સમાવેશ જગતમાં થઈ રહ્યો છે, આમ છતાં જૈન દર્શનમાં એ માટેના સ્પષ્ટ નિયમ છે. દરેક તપની શરૂઆતમાં પચ્ચખાણ યાને જે તપ કરવામાં આવે એને લગતી સમજ ને પ્રતિજ્ઞાસૂચક નિયમની ખાસ અગત્ય રહે છે. નવકારશી, પોરસી, સાઢપોરશી, પરિમુઢ, અવઢ, એકાસન, આયંબિલ, નીવી, એકલઠાણ આદિ એક દિવસમાં જુદી જુદી પદ્ધતિથી કરી શકાય તેવા તપના નામ છે. ઉપવાસ પશુ પાણી લઈને અથવા સાવ નકોરો એટલે કે ઈપણ ચીજ લીધા વગરને એમ બે રીતે થઈ શકે છે. એથી આગળ વધતાં બે ઉપવાસ એટલે
For Private And Personal Use Only
