Atmanand Prakash Pustak 032 Ank 09

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

રાવણ ની કમર
આયાગપટ્ટ. ( સ્વ૦ રખાલદાસ બૅનરજીના એક લેખના આધારે) અંગ્રેજી-રાજ્યની શરૂઆતમાં, અંગ્રેજ પંડિતે અને બીજા યુપીય વિદ્વાનેએ સંસ્કૃત, પાલી તથા પ્રાકૃત સાહિત્યને અભ્યાસ શરૂ કર્યો ત્યારે પહેલવહેલા એમનું લક્ષ પાલી ભાષામાં લખાયેલ બીદ્ધ સાહિત્ય તરy ગયું. એમણે પ્રારંભમાં જે કંઈ વાંચ્યું કે સાંભળ્યું તેને જ એક માત્ર નિશ્ચિત સત્ય માની લીધું. સિંહલમાં અને શ્યામ દેશમાં એમને કહેવામાં આવ્યું કે બધા ધર્મોમાં બૌદ્ધ ધર્મ વિશેષ પ્રાચીન છે. ગોતમ બુદ્ધની હૈયાતીમાં એક નિર્ચન્ય જ્ઞાતૃપુત્ર ( નાતપુત્ર) નામના ઉપદેશક હતા અને એમણે જ જૈનધર્મનો પાયે નાખે. એ પંડિતોને એમ પણ કહેવામાં આવ્યું કે ગૌતમ બુદ્ધની પહેલાં બીજાં સાત બુદ્ધ થઈ ગયા છે, એટલે કે જૈન ધમ કરતા પણ બૌદ્ધ ધર્મ પ્રાચીન છે. વળી બૌદ્ધ મૂર્તિઓ અને જૈન મૂર્તિઓ વચ્ચે એટલું મળતાપણું હતું કે પાશ્ચાત્ય પંડિ
એ જૈન પ્રતિમાઓને પણ બૌદ્ધ પ્રતિમાઓ માની લીધી. જૈન મૂર્તિઓને બૌદ્ધ મર્તિઓની એક શાખા ગણી. છેલ્લા દોઢસો-બસે વર્ષમાં ઘણી નવી હકીકત બહાર આવવા પામી છે. જૈન ધર્મને આધારભૂત ઇતિહાસ પણ ઉકેલાવા માંડે છે. હવે બૌદ્ધધર્મની સરખામણીમાં જૈનધર્મ કેટલે જુને છે, ઘણું જુના વખતમાં જ્યારે બૌદ્ધ ધર્મ હજી ઘડાતે હતો ત્યારે જૈનધર્મ કેવા સ્થાપના સ્વયંસિદ્ધ છે. એની સ્થાપના સ્વયમેવ થાય છે. આત્મા એ તવસાર છે. એનો અસ્વીકાર કેાઇથી ન જ થઈ શકે. ”
કઈ વસ્તુનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવા માટે સ્વકીય જ્ઞાન પ્રથમ આવશ્યક થઈ પડે છે. આથી જ કોઈ સુપ્રસિદ્ધ તરવજ્ઞાનીએ યથાર્થ કહ્યું છે કે –
હું વિચાર કરું છું (કરી શકું છું, તેથી હું છું જ (મારું અસ્તિત્વ છે જ છે.
“હું છું (મારું અસ્તિત્વ છે ) અને તેથી વિચાર કરી શકું છું.” એવું એકસમુલરનું કથન પણ અત્યંત વિચારણીય છે. કોઈ પણ પ્રકારનાં અસ્તિત્વ વિના વિચારણું શકય નથી. આત્માનાં અસ્તિત્વનો પ્રશ્ન બુદ્ધિ રહિત અને અતાર્કિક છે, એવો પ્રશ્ન કરવો એટલે આત્માનાં અસ્તિત્વનો સ્વીકાર કરવા બરાબર છે.