________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૦૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. છે તે બધાં પ્રાચીન કાળની જોન મૂર્તિમાં જણાતાં નથી. વર્તમાન યુગની જૈનમૂર્તિમાં જે વૃક્ષ, શાસનદેવી, યક્ષ, લાંછન વિગેરે લક્ષણે જોઈએ છીએ તે અઢી હજાર વર્ષ પૂવે ની જૈન મૂત્તિઓમાં પ્રાયઃ દેખાતા નથી. ઘણા પ્રાચીન કાળની જૈન મૂર્તિ એટલો એક પાષાણને પટ; અને એની ઉપર કેટલાંક આંકેલા ચિન્હ. અલાહાબાદના ઐતિહાસિક દાક્તર–વામનદાસ બસુને ત્યાં એક સંગ્રહશાળામાં કેટલાંક પુરાણ અવશેષ છે. તેમાં એક અતિ પ્રાચીન પટ છે. કૌશાંબીના ખંડેરમાંથી એ મળી આવ્યા છે. વીસ વર્ષની વાત ઉપર મેં એ જૈન પટ જે હતે. એ સંબંધી થોડું વિવેચન પણ મેં લખ્યું હતું.
પટની એક બાજુ લખ્યું છે –
(૨) સિદ્ગદ્ રાજ્ઞો શિવમિત્રા સંવરે ૨૦,૨૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦ ૨૩ મા ........
(૨) થવિરત ચત્તરાવસ રિવર્તન શક... શિવલિ શ્રતવાસ ... (૩) શિવત્તિના શાયર થાવર ઝરત પૂનાવે !
“સિદ્ધ, રાજા શિવમિત્રના રાજ્યનું બારમું સંવત્સર સ્થવિર બલદાસના ઉપદેશથી....શિવનંદીના શિષ્ય...શિવપાલિતનો... આ આર્ય અરિહંતની પૂજા અર્થે પ્રતિસ્થાપિત કર્યો.”
મથુરા બહારના ખંડિયેરોમાંથી માત્ર એ એક આર્યપદ્ધ અથવા આય. ગ્રપટ્ટ મળી આવ્યો છે. રાજા શિવમિત્ર કોણ હશે તે કળી શકાતું નથી. ઈ. સ. પૂર્વેના એક-બે સૈકા ઉપર મથુરામાં આવા અનેક આયપટ્ટ અથવા આર્યાવ્રપટ્ટ પ્રતિષ્ઠિત થયા હશે એમ લાગે છે. છેલ્લાં પચાસ વર્ષમાં મથુરામાં આવા કેટલાક પટ્ટ જુદી જુદી જગાઓમાંથી જડી આવ્યા છે. મથુરા તથા લખનની ચિત્રશાળામાં એ જાળવી રાખ્યા છે.
આ પટ્ટનું નિરીક્ષણ કરવાથી, જૈન ઉપાસનાને યોગ્ય દ્રવ્ય અથવા મૂર્તિ, કેટલા કાળથી રીતસર ઘડાતી ઘડાતી વર્તમાન આકાર પામી હશે, અથવા તો બે-અઢી હજાર વર્ષ પૂર્વે એનું શું સ્વરૂપ હશે તે કેટલેક અંશે સમજાય છે. પટ્ટ ઉપર, શિલાલેખને મથાળે “શાયર” અથવા “ઝાવાર લખ્યું હોય છે. ઘણું કરીને પ્રાચીન કાળે જેનોના એ ઉપાસ્ય દેવ હશે.
For Private And Personal Use Only
