Atmanand Prakash Pustak 020 Ank 12

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 5

ܕܕ
વનનું વિશ્રામ સ્થાન,
૧૯૩
સ્રને કોઇ અણુસમજીએ પ્રશ્ન કર્યો કે “ ભાઇ, મે સાંભળ્યું છે કે તમારે મકાન કરવું છે, અને તમે તે આ શ્વેતાં જમીનને ઉલટી ખેાદાવીને કુવા જેવુ' કરતા જણાવ છે ! “ તેણે ઉત્તર આપ્યા ” ભાઇ, મકાનની દીવાલા મજબૂત અને સ્થિર રહે તે માટે પ્રથમ પાયે ખાદાવવા જોઇએ, અને પાયાના ચણતર માટે, જ્યાંસુધી પાકી કઠણ પથ્થર જેવી અચળ જમીન ન આવે ત્યાંસુધી આ પ્રમાણે ઉંડુ ઉંડુ ખાનવુ પડશે. જો તેમ ન કરૂં તે! દીવાલ ફાટી જાય, મકાન તુટી પડે, અને મારી બધી મહે. નત નિષ્ફળ જાય.
જેમ ઇમારત સ બધે છે તેજ પ્રમાણે મનુષ્યનાં ચારિત્ર્ય સંબંધે પશુ સમ જવાનું છે. જો માનવ-જીવનની ઇમારત કાચી માટી ઉપર ચણવામાં આવે તે તે ચારિત્ર્ય થાડાજ વખતમાં તુટી પડે છે, અને બધુજ ધૂળ મળી જાય છે. આમ હેાવાથી આપણે આપણા ચારિત્ર્યરૂપી ઇમારતના પાયે સખ્ત જમીન ઉપર સ્થાપવા જોઈએ. આપણાં આંતિરક જીવનનુ વિશ્રામસ્થાન એવુ હાવુ જોઇએ કેતે કેઈ કાળે વળુશી શકે નહી, અને તેના ઉપરનું તમામ ચણતર નિર તરને માટે જેમનુ તેમ કાયમ રહે.
<<
પરંતુ પ્રશ્ન એ થવા યેાગ્ય છે કે જેમ ઇમારતના સબધે પાયે ગાળવાના છે, અને પાયા ઉપર ઈમારતનુ વિશ્રામ-સ્થાન થવાનુ છે, તેમ માનવ-ચારિત્ર સંબંધે પાયેા ગાળવાનુ કેવી રીતે લાગુ પડે ? માનવ–ચારિત્ર એ કાંઇ માટી કે પથ્થર જેવી બાહ્ય વસ્તુ નથી કે જેમાં કાંદાળી પાવડાની મદદથી ખાદી શકાય ? ઉત્તરમાં એટલુંજ કહેવાનુ કે “ ચારિત્ર્યના પાચે ” અગર ‘ જીવનનું વિશ્રામ-સ્થાન ” એ માત્ર વાણીના વિલાસ અગર શાબ્દિક અલ કાર નથી, પરંતુ તેના ભિતરમાં એક ઉંડા અર્થ છે. આપણા નિત્યના કામ, અને અનેકવિધ પ્રવૃત્તિઓની પછવાડે રહીને જે ભાવના અગર વસ્તુ આપણી પ્રવૃત્તિના લક્ષ્યને તેમજ આપણી ગતિને નિયમિત કરે છે, તે ભાવના અગર વસ્તુ આપણા જીવનનું વિશ્રામ-સ્થાન અગર ચારિત્ર્યના પાયા છે, જે ભાવના ઉપર, આપણે સંકટના સમયે અને આંટીઘુંટીના પ્રસ ગેાએ મુખ્યપણે શ્રદ્ધા રાખીએ, જેના તરફ આપણું મુખ્ય લક્ષ્ય હાય, જેની પ્રાપ્તિ, સંરક્ષણ, અને સ ંબ ંધથી આપણને હર્ષા થાય, અને જેના વિનાશથી આપણું હુતાશ થઇ જઇએ તે ભાવના અગર વસ્તુ આપણા ચારિત્રની વિશ્રામભૂમિ છે.
આપણાં પેાતાનાં ચારિત્ર્યના પાયા કેવી ભૂમિ ઉપર છે અગર આપણા જીવનનું મુખ્ય અવલંબન કઇ ભાવના ઉપર છે તે આપણે તપાસવુ જોઇએ, આપણાં જીવનની ઇમારત કાચી માટી ઉપર ચણાએલી છે કે અચળ ભૂમિ ઉપર તેની દીવાલા ઉભી છે તે આપણે નક્કી કરવુોઈએ, આ નિર્ણય કરવા માટે એકાદ એ ઉદાહરણાથી આ મુદ્દાને સ્પષ્ટ કરીશું.
આ લેખકના બાલ્યાવસ્થાના એક મિત્ર હતા, તે ઘણી ગરીબ અવસ્થામાં