Atmanand Prakash Pustak 014 Ank 04

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

કમ મિમાંસા.
૮૩
અસ્તિત્વમાં નથી જ એમ માનવામાં અને પુરૂષાર્થહીન બનવામાં તે ઠગાય છે. અને પિતાના તેવા વર્તનથી વિશ્વને છેટું દ્રષ્ટાંત આપી તેને પ્રવંચનામાં ઉતારે છે.
અલ્પજ્ઞતા મનુષ્ય પાસે એવું કાયરતાનું વાકય લાવે છે કે હું મારા પૂર્વ કર્મને વશ છું.” પરંતુ તે સાથે એટલું વિચારવું ભૂલી જાય છે કે એ વખતે પોતે જે વલણ અથવા સ્થિતિને વશ છે તેનાથી વિરોધી વલણ અથવા સ્થિતિ પ્રયત્ન દ્વારા પ્રાપ્ત થઈ શકે તેમ છે. એક માણસ નીસરણીના છેડે બેસીને એમ કહે કે “આ નીસરણીના પગથી ઉપર ચઢી હું મેડી ઉપર જઈ શકીશ નહિ, કેમકે ગુરૂત્વાકર્ષણના નિયમાનુસાર પૃથ્વી એ મારા શરીર કરતાં મેટી વસ્તુ હોવાથી હું પૃથ્વીવડે આકર્ષાયેલ રહીશ અને તેથી ચઢવાનો પ્રયત્ન કરતા એ ગુરૂત્વાકર્ષણના નિયમના વર્તન દ્વારા હું અવશ્ય તુર્તજ હેઠે પડી જવાને” તો આપણે તેને ગુરૂત્વાકર્ષણના નિયમનું અર્ધસ્વરૂપ સમજે છે એમજ કહીશું. કેમકે એક પક્ષે જેમ એ નિયમ કામ કરે છે તેમ અન્ય પક્ષે આપણને પ્રાપ્ત થએલ સ્નાયુબળ પણ કામ કરે છે. અને એ નિયમના બળને આપણું સ્નાયુબળ પહોંચી શકે તો જરૂર આપણે મેડી ઉપર ચડી શકવાના. અને વિરોધી બળની અથડામણીમાં જે બળ ઉચ્ચ પ્રભાવવાળું ઠરે તે જરૂર વિજય પામવાનું એમાં કાંઈ શક નથી. આથી એક પ્રકારના સામર્થ્યને ગતિમાન નિહાળી નિરાશ થવાના બદલે તેનાથી વિરોધી સામર્થ્યને સવિશેષ શક્તિપણ જવાથી પૂર્વનું સામર્થ્ય પરાસ્ત થાય છે અને ઉત્તરનું સામર્થ્ય પિતાને પ્રભાવ બેસારી શકે છે. પૂર્વ કર્મ પણ એક પ્રકારનું આપણે આપણી વાસનાથી પૂર્વ કાળે ગતિમાં મુકેલું બળ વિશેષ છે અને એની ગતિને પ્રતિદ્વદી પ્રવાહ તેની સામે મુકવાથી એ બન્નેની અથડામણ થઈ વધારે બળવાન પ્રવાહ પોતાની દીશામાં ઓછા બળવાન પ્રવાહને લેતો ચાલે છે. આમ હેઈને, આપણા પૂર્વકના પ્રભાવથી પરાસ્ત પામી લમણે હાથ દઈ નિરાશ થવાને બદલે પુરૂષાર્થ વડે એ કર્મને આપણને અનુકુળ બનાવવા પ્રયત્ન કરવો જોઈએ.
આ કાળે આપણા સમાજમાં કઈ પણ પ્રચલીત ભાવના શ્રાપરૂપ થઈ પડી હોય તે તે “પૂર્વકર્મ” ની છે. હજારે અલ્પજ્ઞ મનુષ્ય પૂર્વકમ” ના બળને લક્ષ્યમાં રાખી તેની ગતિને વશ બની પોતાના આયુષ્યને નિષ્ફળ અને હેતુશુન્ય બનાવી મુકે છે. પૂર્વ કર્મની દીશાને નકી કરી, જે તે અનિષ્ટ હોય તો તેની વિરૂદ્ધની ગતિ ઉત્પન્ન કરવા અવશ્ય ડાહ્યા મનુષ્યએ પ્રયત્ન આદર ઘટે છે. આ સૃષ્ટિ એ નિયમોની સૃષ્ટિ છે. એક નિયમની સામે બીજા ચાકસ નિયમને પ્રેરવાથી એ ઉભયની ગતિ વિરામ પામી જઈ કાંઈ પણ શુભાશુભ ફળ આપતી અટકી પડે છે. આથી પૂર્વ કર્મની ભાવના સાથે વર્તમાન કર્મની ભાવનાને પણ નિરંતર લક્ષ્યમાં રાખી