Atmanand Prakash Pustak 014 Ank 04

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 5

કમ મિમાંસા.
કર્મ મિમાંસા.
કર્મના નિયમે એ પણ વિજ્ઞાનના નિયમો જેવા જ કાર્યકર ( practical) છે અને એ નિયમોને સમજણપૂર્વક ગતિમાં મુકવાથી ધારેલું પરિણામ મેળવી શકાય છે. જેમ અમુક ભૈતિક નિયમોને અનુસાર અમુક પરમાણુ ઓને સંગ કરવાથી તેમાંથી અમુક દશ્ય ઉદ્દભવ પામે છે તેમ કર્મના પણ અમુક નિયમેને અનુસરીને અમુક પ્રકારની ચિત સ્થિતિ ધારણ કરવાથી ચોક્કસ પ્રકારનું પરિણામ મેળવી શકાય છે. હમે ઉપર સવિસ્તર દર્શાવી ગયા છીએ કે, વિચાર એ ચારિત્રનું નિયામક છે, અમુક પદાર્થ અથવા સ્થિતિ વિશેષની ઈચ્છા અથવા વાસના એ આતમાને એ પદાર્થ અથવા સ્થિતિ મેળવવાની તક શોધી આપે છે, અને સ્થળ, માનસીક અથવા આધ્યાત્મીક સુખને આસ્વાદ અન્ય આત્માઓને કરાવવાથી મનુષ્ય તે તે પ્રકારનું સ્થળ, માનસીક અથવા આધ્યાત્મીક શુભ પરિણામ ઉપાજે છે.
પરંતુ વિજ્ઞાનના નિયમો કરતાં, કર્મના નિયમોને સમજવા અને તેને સમજીને અમુક પ્રકારનું પરિણામ ઉપજાવવું એ અતિ દુષ્કર છે એટલા જ માટે કઈ ભૂતકાળના મહાત્મા કર્મની ગહનગતિ છે, એ પ્રકારનું કથન વિશ્વને સંભળાવતા ગયા છે. અલબત વિજ્ઞાનના નિયમો પણ અતિ ગહન, અને અત્યંત પ્રયાસથી તેનું રહસ્ય મને ગત થઈ શકે તેવા કષ્ટસાધ્ય છે, તો પણ એ નિયમોનું પ્રવર્તન ક્ષેત્ર સ્થળ ભૂમિકા હોવાથી, અને સ્થળ પદાર્થો સ્થળ યંત્રો વડે માપી તળી શકાય તેવા હોવાથી, તેના નિયમે અમુક પરિણામ ઉપજાવવા માટે ન્યુનાધિક અંશે નિશ્ચંતપણે યોજી શકાય છે, અને તેનું પરિણામ કદાચ ન આવે તો ભૂલ ક્યાં છે તે પણ તુર્ત પકડી શકાય છે. કર્મના નિયમે સંબંધે એમ નથી, એનું પ્રવર્તન ક્ષેત્ર એ આત્મદ્રવ્યની અરૂપી ભૂમિકા ઉપર હોવાથી, અને તેનું કાર્ય યંત્રવડે નહી માપી તેળી શકાય તેમ હોવાથી અમુક પરિણામ ઉપજાવવા માટે શું ઉપાય જવા એ નિર્માન્તપણે કહી શકાતું નથી. કેમકે દરેક માણસ એકજ કૃતિવડે એક સરખું પરિણામ કર્મના નિયમેને ગતિમાં મુકી ઉપજાવી શકતા નથી. એકલી કૃતિ અથવા નિયમની ગતિ ઉપર એ પરિણામનો આધાર નથી, પરંતુ કૃતિ કરનાર અથવા નિયમોને ગતિમાં મુકનારની આત્મસ્થિતિ ઉપર પણ એ પરિણામને આધાર કોઈ અંશે રહે છે. હાઇડ્રોજન અને ઓકસીજન વાયુને અમુક પરિમાણમાં સંગ કરવાથી હું કે તમે જળના અણુને ઉપજાવી શકીએ, પરંતુ એક કલાક સંયમમાં બેસવાથી, અથવા મંત્ર જપવાથી, અથવા સામાયિક આદિ વિધિમાં જાવાથી હું