________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કમ મિમાંસા.
નિત્યનું કાર્ય નિભાવતા હોય છે. પિલા પ્રપંચની જાળમાં ફસાયેલા મનુષ્ય એ મનુષ્યને ભીરૂ અને ડરકણું કહી તેની મશ્કરી કરે છે, પરંતુ પિલો જ ભીરૂ” મનુષ્ય જાણે કે અત્યારે એવું ઉપનામ નિભાવી લેવું વ્યાજબી છે. કેમકે પરિણામે એ આંધળા સાહસ કરતા વધારે લાભદાયક અને આફતમાંથી રક્ષણ કરનાર છે.
એજ પ્રકારે ઘણુ મનુષ્ય સ્ત્રી લંપટ હોય છે. તેઓ કેળવાયેલા, સુશિક્ષિત, સભ્ય અને નેતા વર્ગમાં ગણના પામનાર હોવા છતાં એ વિષયમાં તદન કાબુવિનાના હોય છે. ભલે તેઓ બાહોશ વ્યાપારી હોય કે રાજ્ય દરબાર અથવા સરકારમાં મોટો હોદો ધારણ કરનાર હોય, પરંતુ તેમને તેમને પ્રિય વિષય ઉપલબ્ધ થવાની તક મળતા તેઓ પોતાના વ્યાપારનું કે ઓફીસની જવાબદારીનું હિત વિસરી જઈ તુરત એ પ્રલોભનને આધિન બની જાય છે. બીજા સર્વ વિષયમાં બહુ દીદ્રષ્ટિ વાળા હોવા છતાં, અને પોતાના વ્યવહારના કામકાજમાં બહુજ પ્રવીણ અને કોઈ ઠેકાણે લેશ પણ ઠોકર ન ખાય તેવા હોવા છતાં એ વાસનાના સંબંધ એક બાળકના જેટલી પણ ધીરજ કે સંયમનો પરિચય આપી શકતા હોતા નથી. સમાજમાં કે રાજદરબારમાં તેમની આબરૂને ગમે તેટલો ધક્કો પહોંચે તેની પણ પરવા બાજુએ મુકી દે છે અને પિતાની દદ્ર સંસ્કારવાળી સ્પર્શ–પૃહાને તૃપ્તિ આપે છે. તે કાળે તેઓ પોતાની બધી ફીલોસેફ અને તત્વજ્ઞાનની અવગણના કરે છે. વિશ્વની વ્યવસ્થામાં અને સમાજના અર્થશાસ્ત્રમાં વ્યભિચાર એ શું ભ ઉપજાવે છે તે વિષયમાં તેઓ ગ્રંથના ગ્રંથ ભરી શકે તેટલું લખી કે બોલી શકે તેમ હોવા છતાં, પિતા સબધે એકૃતિની સારાસારતા વિચારવાને અવકાશ તેઓ દાખવી શકતા નથી. તક મળતા તેમની માનસ ક્ષિતિજ ઉપર અંધકારનું શ્યામ આવરણ ફરી વળી તેમના સારાસારના નિર્મળ વિવેકને ઘેરી લે છે, અને તેઓ એક પશુની માફક તેમની નિંઘ અને ધૃણા ઉપજાવનારી પ્રવૃતિમાં જાય છે; તેઓને પોતાને પણ એ કાળે પશ્ચાતાપને અનુભવ થતો હોય છે. અને તેમનું પિતાનુ અંત:કરણ પણ તેમની અનિષ્ટ કૃતિનું સાક્ષી બની ખડુ રહેલુ હોય છે, છતાં તેમણે પૂર્વકાળે સેવેલા અને ચિંતવેલા એ વિષયના સંસ્કાર એવા મૂળ ઘાલીને બેઠા હોય છે કે તેનાથી નિવૃત થવું એ તેમને માટે વગર નાવે પાસીક મહાસાગરને ઓળંગવા જેવું અશક્ય થઈ પડયું હોય છે. બીજી બધી બાબતમાં તેમનું મગજ આરપાર જઈ વસતુ હોય છે છતાં એ વિષયના સબંધે તદૃન પામર અને અસહાય હોય છે.
આ પ્રસંગે આપણે બહુ ઉદાર થવું જોઈએ. આપણી ક્ષમાદષ્ટિને આવા કસોટીના પ્રસંગે ગુમાવવી એ ડહાપણ ભરેલું નથી. કેઈ એકાદ વિષયમાં જ્યારે આપણે આપણા કોઈ બંધુને નિર્બળ જોઈએ તે વખતે તે નિર્બળતા ઉપરથી આ
For Private And Personal Use Only
