Atmanand Prakash Pustak 014 Ank 04

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 6

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
અને તમે સરખું ફળ મેળવી શકીશું નહીં. કેમકે એ ફળની ઘટનામાં ફાળે આપનાર તો માત્ર સ્થળ નથી. આસન, મંત્રોચ્ચાર અથવા ક્રિયાકાંડ જ નથી, પરંતુ અનેક સૂકમ સામગ્રીઓ એકત્ર થઈને એ પરિણામનો ઉદ્દભવ થાય છે. આથી કર્મના નિયમ સંબંધે એમ તો ન જ કહી શકાય કે અમુક અમુક કામ કરવાથી અથવા અમુક અમુક ભાવના ભાવવાથી અમુક પરિણામ તો જરૂર આવે જ. અનેક પ્રકારની વાસનાઓ, વિચારો, આકાંક્ષાઓ, ભાવનાઓ, ઈચ્છાઓ, અને કાર્યોનું એવું સંમિશ્રીત અને વિચિત્ર આટીઘુંટીવાળું વણાટ (web ) ઉત્પન્ન થાય છે કે એના અંગભૂત તત્વનું પ્રથક્કરણ કરી તે દરેકને તેમના મૂળ સ્વરૂપમાં નિહાળવું એ સર્વજ્ઞ વિના અન્ય આત્માઓથી અશક્ય છે.
પરંતુ આ વિચારથી આપણે નિરાશ થઈ કાંઈ જ કરવા યોગ્ય નથી એમ નિશ્ચય કરવો એના જેવી મુખઈ ભાગ્યેજ બીજી હોઈ શકે. આ બધા નિયમનો બને તેટલો બારીકીથી અને ચોકસાઈથી અભ્યાસ કરી, આપણા ચારિત્રને આપણે કેવી રીતે બને તેટલું ઉચ્ચ પ્રકારનું અને ઈશત્વના અંશવાળું બનાવવું એ પ્રત્યેક મનુષ્યના પુરૂષાર્થને વિષય હોવો ઘટે છે. એ નિયમો સંપૂર્ણ સ્વરૂપે સમજી શકાય તેવી વર્તમાન કાળે આપણને માનસ સામગ્રી પ્રાપ્ત થઈ નથી, તેથી એ નિયમોના સ્વરૂપનો નિર્ધાર કરવા પ્રયત્ન જ ન કરવો એમ નથી. એથી ઉલટું સત્ય તો એ છે કે એ સંબંધી વિચાર કરતા કરતા જ આપણને આ કાળે આપણને હાલ ઉપલબ્ધ છે, તેટલી માનસશક્તિ મેળવી શક્યા છીએ, અને વિશેષ કાળજી, અભ્યાસ, ખંત અને ચારિત્રથી હજી પણ અનેક ગઢ નિયમને શોધી તેને ઉપયોગ કરવા શક્તિમાન બનીશું. કર્મની ગતિ ગહન છે” એ કથન કહેનારનો ઉદ્દેશ આપણને નિરાશ કરી નાખી એ સંબંધી વિચારમાં ન જ ઉતરવું એમ કહેવાનું નહોતું, પરંતુ “હમે કર્મના બધા નિયમોને સમજી શક્યા છીએ” એવા અભિમાનમાં કોઈ અપજ્ઞ પામર સંતોષ માની ન બેસી રહે તેટલા માટે હતો. કેમકે અલ્પજ્ઞતા જેવું ભયંકર અને પ્રાણઘાતક હથિયાર બીજું ભાગ્યે જ માલુમ પડે છે.
કર્મની ગતિ ગહન છે” એમ કહીને બેસી રહેવું એ અપજ્ઞતાનું ફળ છે. કોઈ વાતની ગહનતાથી અંજાઈ જઈ તેમાં ઉંડા ન ઉતરવું એ મનુષ્યની બુદ્ધિને મુલ શોભા આપનારૂં નથી. “મારૂં પૂર્વકર્મ એ પ્રકારનું છે” એમ બેલી સંતોષ માનનાર પોતાને અને વિશ્વને અન્યાય આપે છે. કેમકે પોતે નિયમનું અધું સ્વરૂપ લક્ષ્યમાં રાખી બાકીના અધ સ્વરૂપની ઉપેક્ષા કરે છે. “પૂર્વકર્મ આ પ્રકારે છે” એ ખરૂં છે પરંતુ એ પ્રકારને અન્યથા કરવાના સાધનો અને નિયમો અત્યારે