________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્મા અથવા “હુને સાક્ષાત્કાર.
૩૧૭ હજારે વખત વાંચ્યા અને સાંભળ્યાં છતાં તેનું મહત્વ કે રહસ્ય તેના મનમાં ઉતરતું નથી. તેમ છતાં એક વખતે મનુષ્ય તેનું મહત્વ સમજવા શીખશેજ એમાં શંકા નથી કેમકે અંદરથી એક તત્વ તેને તે સમજવા માટે સતત પ્રેરણું કર્યાજ કરે છે અને નિરંતર આર માર્યા કરે છે. ક્ષણિક વૃત્તિને મનુષ્ય અત્યારે તે અવાજને બહુ ગણકારતું નથી છતાં છેવટે તેને શરણ થયા વિના આરામ મળતું નથી. “હું” કેણ એ પ્રશ્નનું સમાધાન અને રાક્ષાત્કાર થયા વિના આત્માને કદીજ ચેન પડવાનું નથી. આજે અથવા કરેડે યુગ પછી પણ આમાને અંતિમવિરામ એ અનુભવમાં સ્થિર થવામાં રહે છે. આટલું કહી હવે હમારે જે કાંઈ કહેવું છે તેમાં ત્વરાથી ઉતરીએ છીએ.
હલકી કેટીના પશુઓને હુંપણનું ભાન હોતું નથી. તેમને બાહા વિશ્વનું તેમજ તેમની ઈચ્છાઓ, અને પશુપણાની બધી લાગણીઓનું ભાન હોય છે. પરંતુ તેમની જ્ઞપ્તિ, (consciousness) આત્મ-જ્ઞપ્તિ અથવા સ્વભાવની હદે પહોંચેલી હોતી નથી. તેઓ બાહા વિશ્વના પદાર્થોથી તેમજ તેમના પિતાના વિચાછે અને વાસનાઓથી તટસ્થ રહી પોતાને તેમનાથી ભિન્નરૂપે જોઈ શકતા નથી. પિતે એ સર્વથી નિરાળું તત્વ છે એમ સમજી પિતાના વિષય બનનાર પ્રાણી પદાથે અને ભાવનાઓ ઉપર કાંઈ આલેચના કે વિમર્શ કરી શકતા નથી. જેને આ પણે “હું” કહીએ છીએ તેના ભાનમાં-તે દિવ્ય સ્કુલીંગની જ્ઞપ્તિમાં–તેમને પ્રવેશ થયે હેતે નથી હલકાં પશુઓ તેમજ કેટલાંક મનુષ્ય કે જેઓ હજી મ. નુષ્યત્વની કેટીમાં નવાજ પ્રવેશે છે, અને જેમનામાં હજી એ નવાણું ટકા પશુત્વનાજ અંશે છે તેમનામાં પણ આ દિવ્ય “હું” જાગૃત થએલું હોતું નથી. તેમનામાં હજી તે અંશ સુણાવસ્થામાં રહેલો હોયે છે, અને જેમ જેમ તે જાગૃત થતું જાય છે, તેમ તેમ તેને પ્રકાશ વધતું જાય છે. જેમ જેમ આ “હું” જાગૃત થતું જાય છે તેમ તેમ તે આંતર બાહ્ય વિશ્વને વધારે સ્પષ્ટરૂપમાં ઓળખ જાય છે અને પૂર્વની બ્રાંતિમય અવસ્થા લય પામતી જાય છે.
ઘણું જંગલી અને પહાડ પર્વતની બેડોમાં અને કેતમાં રહેનાર મનુષ્ય માં “હું” પણાનું ભાન નહિ વ જ ખીલેલું હોય છે. તેમની સ્થિતિ પશુઓથી સહેજ ચઢી આતી કહી શકાય. શરીરની હાજતેની પૂતિ, આહાર વિગેરેની રૂચિની -તૃપ્તિ, વિકારના વેગનું ભેગ દ્વારા સાંત્વન, અંગિત સુખની પ્રાપ્તિ એ વિગેરે તેમનું
હું” હોય છે. ટુંકામાં તેમની અવસ્થાને સંજ્ઞાત્મક નામથી સંબોધી શકાય. આ માણસને એમ પુછવામાં આવે કે “તારા વિચારેનું પૃથક્કરણ કરીને કહે કે તું કેણુ છું” તો તેને ઉત્તર તે એમજ આપે કે “ હું સ્થળ શરીર છું અને એ શરીરને કેટલીક હાજતે લાગણીઓ, રૂચીઓ વિગેરે છે. આવા મનુષ્યને “હું” એ માત્ર સ્થળ-શારીરિક “હું” હોય છે, અને શરીરના આકાર અને વરતુને તે
For Private And Personal Use Only
