________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૨૦
આત્માનંદ પ્રકાશ (Spiritual plane) ઉપર જાય છે. ત્યારે તેને માલુમ પડે છે કે “હું” અથવા મારૂં વાસ્તવ સ્વરૂપ એ શરીર અને મન ઉભયથી ઉપરિ પ્રદેશમાં વિરાજે છે, અને તે બન્ને ફકત મારા વાસ્તવ “હું” ના કરણે, હથિઆરે છે. તેને ખાત્રી થાય છે કે તે ઉભયને હું મારી મરજી અનુસાર સેવક તરીકે વાપરી શકું તેમ છું. આ પ્રકારનું પિતાના કરણેથી સ્વતંત્ર અને તેના સ્વામી હોવાનું ભાન એ માત્ર બુદ્ધિ અને તર્ક વડે સિદ્ધ કરેલી ભાવના માત્ર નથી અથવા મનુષ્ય પિ તાની અક્કલના બળ વડે મેળવેલો એક નિર્ણય માત્ર નથી. (જો કે બુદ્ધિ આવા પ્રકારના ભાનમાં પ્રવેશવામાં સહાયરૂપ છે અને તેથી બહુજ ઉપયોગી છે) વાસ્તવમાં સ્વરૂપ પ્રાપ્તિ એ એક પ્રકારના વિશિષ્ટ ભાન રૂપે છે. મનુષ્યને તેના ખરા “હું”ની ઓળખાણ થાય અને તેનું જીવન એ રૂપ બને એ પ્રકારે છે. બુદ્ધિને નિર્ણય આપણી પ્રકૃતિમાં કાંઈ એક રસ થતું નથી તે તો એક માન્યતા રૂપે બહુ તે શ્રદ્ધારૂપે હોય છે. પરંતુ ભાનનું આપણું જીવન સાથે એકત્ર હોય છે અને તે બુદ્ધિથી સ્વતંત્ર પણ રહે છે. જ્યારે આત્મા તેના વાસ્તવ “હું ” ભાનમાં પ્રવેશે છે ત્યારે તે અધ્યાતમ વિઘાને દિક્ષિત બનેલું હોય છે. અને તેથી આગળ વધીને જ્યારે તે સમષ્ટિ આત્મા સાથે પિતાનું અભેદ અનુભવતા શીખે છે અને પિતાના “હ”ને ખિલવીને વિશ્વના “હું” માં પલટાવી નાખવું શરૂ કરે છે ત્યારે તે “મહાત્મા બને છે. અર્થાત તે અલ્પ મટીને મહાન થાય છે.
આત્મિક વિકાસની ઉપર જણાવી તે બે પ્રકારની કળાઓમાંથી આ સ્થળે માત્ર પ્રથમ કળાને સિદ્ધ કરવા માટે આત્માનું શું કર્તવ્ય છે તે ઉપરજ વિવેચન કરવાનું ધાર્યું છે. “હ” પણાનું ભાન વિકાસ પામે અને શરીર મન આદિ આંતર બાહ્ય કરણે ઉપર તેનું આધિપત્ય સ્થપાય એ આપણી પ્રથમ કળાનું લક્ષ્ય છે. અને તેથી એ વાસ્તવ “હું” ખીલવવાની મહાજનોએ જે યુક્તિઓ શાસ્ત્રમાં દર્શાવી છે અને અનુભવી જૉને સમ્મત્ત થએલી છે તેનું વર્ણન કરીશું, એ યુક્તિએનું ખંત અને શ્રદ્ધા પૂર્વક અનુસરણ કરવાથી વિકાસ અને સામર્થ્યના અધિક પણના ભાનવાળી સ્થિતિમાં આત્મા થડા સમયમાં પ્રવેશ કરી શકો અનુભવાશે. હું પણાનું જાગ્રત થતું ભાન બને તેટલી ઉત્કટતા પૂર્વક અનુભવવું એ શરૂઆતમાં અત્યંત અગત્યનું છે. “હું” પણાની ઉચ્ચતર ભૂમિકાઓ ધીરે ધીરે અનુભવાતી જશે. એક વખત રસ્તે ચઢયા પછી પુનઃ પાછું હઠવાપણું રહેતું નથી. સત્યની અલ્પ સરખી ઝાંખી એક સમય વેદયા પછી તેને પ્રભાવ કદી પણ નિર્મૂળ થત નથી, આત્મા સત્યથી કદી ભાગી છુટી શકતેજ નથી, અને સત્ય આત્માથી ભાગી છુટી શકતું નથી. ઉભયને તાદમ્ય સંબંધ છે, અને એકવાર એવું ભાન અજુભવ્યા પછી આત્માને વિકાસક્રમ ઝડપથી આગળને આગળ વધતે ચાલે છે. મુકિત માટે પછી કાળનીજ અપેક્ષા રહે છે, અને કાળ અવધિ રહિત છે. એક વખતને સત્યને થએલે પરિચય કદી વ્યર્થ જતું નથી. રસ્તે ચાલતાં આત્મા વિ
For Private And Personal Use Only
