________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૧૬
આત્માનંદ પ્રકાશ એક વખત જે ખનીજ જીવન (mineral life) ભોગવીને આગળ વધતા વધતા આ ભૂમિકાએ પહોંચે છે તેને પરિચય તે આજે તેને અસ્થિજીવન દ્વારા આપે છે. તેનું સ્થળ જીવન એ વનસ્પતિ જીવન (vegetable life) નું ભાન કરાવે છે અર્થાત વનસ્પતિના ઉદ્દભવ સંવર્ધન અને ક્ષયમાં જે હેતુઓ પ્રવર્તે છે તેજ હેતુઓ તેના શારીરીક બંધારણમાં પણ પ્રવર્તે છે. ખરી રીતે હજી મનુષ્ય મોટે ભાગે વનસ્પતિ જીવનજ ભેગવ્યે જાય છે. તેથી આગળ વધતા તેની ઘણી ઈચ્છાઓ, આવેગે, ઉમઓ લાલસા, પૃહાઓ વિગેરે હલકી કેટીના પશુઓ જેવી જ હોય છે. અને તેમાં પણ ખાસ કરીને વિકાસની પ્રાથમીક ભૂમિકામાં રહેલા મનુષ્ય પશુનેજ દરેક રીતે મળતા જોવામાં આવે છે. તેમના સ્વરૂપને ઉચ્ચ અંશ અધઅંશને આધિન વતતો હોય છે. અને તે ઉચ્ચ વિભાગનું ફુરણ પણ તેમને ભાગ્યેજ કદી આવતું હોય છે. આથી મનુષ્યનું માનસીક બંધારણ કેટલેક અંશે પશુનું જ જીવન જીવે છે એમ કહેવામાં કાંઈ હરકત જેવું નથી. તેમ છતાં પશુને નથી એવું મનુષ્યને કાંઈક છે તેથી તે પશુના અભિધાનને યોગ્ય હવે રહ્યા ગણાય નહી. પશુને નથી એવા અનેક પ્રકારના માનસીક કરણે તેને સાંપડેલા છે તે ઉપરાંત તેનામાં ઉદયને સન્મુખ થએલી એવી ઘણી શકિતઓ રહેલી છે કે
જ્યારે તેને આવિર્ભાવ થશે ત્યારે સાધારણ કેટીના મનુષ્યોથી ચઢીઆતા પ્રકારને તે લેખાશે. આ શક્તિઓ આત્મવિકાસની અમુક હદે પ્રાપ્ત થાય છે. અને આ કાળે અનેક મનુષ્યને પ્રાપ્ત પણ છે. તમે કે જે આ ક્ષણે આ લેખ વાંચે છે તે પણ તમારામાં એ શક્તિ હવે બાહ્ય આવિર્ભાવ પામવાને અંદરથી જેર કરી રહી છે તેનાજ પરિણામે વાંચે છે. એ દબાણજ તમારામાં એ વેગ ઉપજાવે છે કે આ અને આવા પ્રકારના અનુભવે જ્યાં જ્યાં અક્ષરાત્મક રૂપ લીધું હોય છે ત્યાં તમને તમે પણ ન જાણે તે રીતે ઘસી જાય છે. અને તેમ ન થાય ત્યાંસુધી તમને ચેન પડવાનું જ નહી.
પરંતુ આ શારિરીક અને માનસિક લક્ષણે મનુષ્યના બંધારણમાં પ્રતીત થાય છે છતાં તે લક્ષણોજ મનુષ્ય પોતે નથી. તે તે માત્ર મનુષ્યના કબજાના પદાર્થો છે. મનુષ્ય તે પદાર્થોને પોતાના હથીઆર અથવા કરણને એક સ્વામી તરીકે ઉપગ કરી શકે તે પહેલા તેણે પોતાના ખરા સ્વરૂપના ભાનમાં આવવું જોઈએ. “હું” કેણ અને “હુંથી અતિરિકત” કે એનો ભેદ ખરેખર તેણે ઓળખતા શીખવું જોઈએ. શાસ્ત્રકારેએ “સ્વપર ભેદની ઓળખાણુ” ઉપર એટલું બધું વિવેચન કરેલું છે અને ગમે તે શાસ્ત્રીય ગ્રંથમાં પદે પદે એ વાત ઉપર એટલે બધો ભાર મુકવામાં આવ્યો છે કે તે પ્રકારના અનુભવની ઉપયોગિતાની કીંમત સમજાવવાની હવે અગત્ય રહી નથી. તેમ છતાં આ જમાનામાં મનુષ્ય એટલે. બધો ઉપલકીઆ સ્વભાવને અને ક્ષણિક વૃતિનો બની ગયું છે કે એની એ વાત
For Private And Personal Use Only
