Atmanand Prakash Pustak 012 Ank 03

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 8

આત્માન પ્રકાશ,
પ્રકારે આ સંસારમાં સ્થળ નિમિત્તાને ગુણદોષમય માની પિતાની જીદગી પૂરી કરે છે, પરંતુ વાસ્તવિક સ્વરૂપને ભેદવાની દ્રષ્ટિ નહીં પ્રાપ્ત થયેલી હવાને અંગે માનવજન્મની અમૂલ્યતા નહીં ઓળખતા અન્ય જન્મમાં પ્રાપ્ત થતી સુખ દુખની લાગણીઓની જેમજ પ્રસ્તુત ઉત્તમ જન્મમાં વેદે છે અને માત્ર ફેરે પૂર્ણ કરી એકની એક જ સપાટી ઉપર રહે છે અથવા અધ:પતન પશુ પામે છે.
ત્યારે સુખ અને દુઃખ એ શું છે? એ ઉહાપોહ તરફ આવતાં પહેલાં મનુગેનાં હદયને ઓળખી લઈ તેમની લાગણીઓ અને સ્વભાવનું નિરીક્ષણ કરી અનુભવગોચર કરવાં જોઈએ, અને તે દ્વારા ૫છીથી નિર્ણય કરી સુખ દુઃખની વાસ્તવિકતા સમજી તદનુકૂળ વતન કરવું જોઈએ; આથી સુખ અને દુખ, શુભ અને અશુભ કમને ઉદય સમજશે અને પછીથી તેની લાગણએ આત્મા ઉપર બહુજ સ્વ૯૫૫ણે અસર કરતી જોવામાં આવશે. સુખ દુઃખના ઉભય પ્રસંગેપર
સ્વામિત્વ ત્યારેજ પ્રાપ્ત થશે જ્યારે એ સુખ અને દુઃખને સૂમ વિચાર કરી શાસ્ત્રવચનની સાથે તેની સિદ્ધતા થશે અને તે સહજપણે આત્માને સ્પંદન રૂપ થશે.
આત્માને ક્ષણે ક્ષણે સુખવડે ગાવિષ્ટ કરનાર અથવા દુખવડે દીન કરનાર એ સુખ દુઃખના નિમિત્તે એવાં પ્રબળ હોય છે કે તેના -હાસ કરવા માટે આત્માએ ઉચ્ચ કેટિએ તૈયારી કરવી જોઈએ. આ તૈયારીઓ કરતાં અનેક વિદને આવીને સન્મુખ ઉભા રહે છે. આ પ્રસંગે નેહીજનને સ્નેહ કે જેનું પરિચિતપણું નિવિડતાને પામેલું હોય છે, તે આત્માએ એક વખત કરવા ધારેલી તૈયારીને ક્ષણવારમાં ફેતરાંની પેઠે ઉડાડી મૂકે છે; નેહદ્વારા થયેલે સ્વાથને ઉત્કર્ષ આત્માને દુખમય લાગણી ઘડીભર દૂર કરી સુખમય કહેવાતી લાગણીને સ્પર્શ કરાવે છે; તેજ લાગણી સ્વાથને અપકર્ષ થતાં દુઃખમયપણામાં ફેરવાઈ જાય છે.
સુખ અને દુખના ઉભય પ્રસંગેમાં લાગઓ આત્માની સમજણ અનુસાર અધિકાર પ્રમાણે ભિન્નભિન્ન રીતે પુરે છે, એક નિધન મનુષ્યને પુષ્કળ ધન પ્રાપ્ત થતાં ‘હું સુખી થયે” એમ માને છે. તેવી જ રીતે એક અપુત્રી અને પુત્ર. પ્રાપ્તિ થતાં એવીજ અવસ્થા અનુભવે છે. આ અને આવાજ ઈષ્ટ પ્રસંગે મનુષ્યને પ્રાપ્ત થતાં સુખપરંપરા વેદે છે–તેમ માને છે, પરંતુ તેની દષ્ટિ સત્ય જ્ઞાનથી બેનસીબ હોવાથી એક પગલું પણ મનુષ્યત્વમાં આગળ વધી શકતું નથી, અને માનવ જ
મરૂપ ઉચ્ચતર સપાટી પર આવ્યા છતાં દિવ્ય આકાશની નજીક રહેલાં સુંદર દાને જેવાને માટે પ્રયત્ન નહીં કરવા આંખ મીચી દીધી છે; આથી આ સુખને વાસ્તવિક સુખ શાસ્ત્રકારોએ કહ્યું જ નથી.
દુખના એક પ્રસંગમાં પૂર્વ કાળના પિતાના અગ્ય વતનથી અથવા ઉત્તર