________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૭૨.
આમાનદ પ્રકાશ
આવા પ્રકારની ભાવનાઓ વડે અંતઃકરણ વાસીત ચેથા મહાવ્રતનું રક્ષ
પાંચમા મહાવ્રતના રક્ષણથે પાંચ ભાવનાઓ. પાંચમા મહાવ્રતનું રક્ષણ કરનાર મનહર, શબ્દ, રૂપ, રસ, ગંધ, સ્પર્શાદિ વિષયોમાં આસક્તિ ન કરે તથા તેથી વિપરીત ઉપર દ્વેષ ન કરે. આ પાંચ ઇંદ્રિએના વિષયમાં દષ્ટાંત સહિત ઘણું કહેવાનું છે, પરંતુ ટુંક સમય હોવાથી કહ્યું નથી. પ્રસંગોપાત આગળ કહીશ.
ગૃહસ્થના ધર્મનું સ્વરૂપ. હવે સાધુધર્મના સ્વરૂપથી કેટલેક ભાગ બાદ કરીને ગૃહસ્થના ધર્મનું સ્વરૂપ જણાવીએ છીએ, તે ગૃહસ્થમને બાર વિભાગે કરીને જૈનશાસ્ત્રમાં જણવેલો છે, તેમાંથી પ્રથમ વિભાગનું કિંચિત્ સ્વરૂપ. અહિંસા વ્રતને એવી રીતે પાલન કરે કે–જે હાલતા ચાલતા કીડા આદિ નિરપરાધિ જીવે છે તેઓને મારવાની બુદ્ધિથી મારા હાથે મારું નહીં તેમજ બીજા પાસે પણ મરાવું નહીં. સાધુ પુરૂ હોય તે તે એકેન્દ્રિઆદિ સર્વ જીવોની રક્ષા કરી શકે છે. તેવી રીતે ગૃહસ્થધર્મને અંગીકાર કરવાવાળાથી બની શકે નહીં વાસ્તે ઉપર બતાવેલા નિયમ પ્રમાણે આપણા વ્રતનું પાલન કરી શકે છે, અહીંયા તર્ક થાય છે, જે રાજા મહારાજાથી આ વ્રત કેવી રીતે પાળી શકાય તેમાં જાણવાનું જે સાધુ લોકે વીશ વિશ્વા (એટલે સંપૂર્ણ) અને ગૃહસ્થ છે તે સવાવિધા (એટલે સાધુની દયા કરતાં એક આની માત્ર) દયાનું પાલન કરી શકે છે, તેને વિચાર નીચેની ગાથાથી જણાવીએ છીએ.
१ जीना सुहुमायूला-संकप्पा पारंना नवेदविहा ।
सावराह निरवराह-सविरका चेव निरविरका ॥१॥ અર્થ– બે પ્રકારના છે. પૃથ્વી, પાણી, અગ્નિ, વાયુ, વનસ્પતિ એ અને સૂક્ષમ કહે છે. અને કીડા આદિ બે ઇંદ્રિયાદિ સ્કૂલ ગણાય છે. આ બંને પ્રકારના જીવોની રક્ષા સાધુ લોકે સારી રીતે કરી શકે છે, તેથી તેમની દયાને વીસવિશ્વા. ( અર્થાત્ સંપૂર્ણરૂપે) ગણેલી છે. અને ગૃહસ્થાથી માત્ર કીડાદિક જે ત્રસ જીવે છે. તેની જ દયા થઈ શકે છે તેથી વશમાંથી અડધી થઈ ગઈ તે દશ વિશ્વ માત્ર રહી. આગે આરંભ (એટલે ગૃહાદિકનાં કર્તવ્ય) કરવાં તેમાં યત્ન કરતાં પણ કીડા આદિ જેને ઘાત થવાનો સંભવ હોય છે. તેથી તે પણ દયા બરાબર થઈ શકે નહીં પણ સંકલ્પ માત્રથી હિંસા કરું નહી એ નિયમ થઈ શકે છે તેથી દશમાંથી પણ અડધી ગઈ એટલે પાંચ વિધા દયા રહી
૧ થેગશાસ્ત્ર,
For Private And Personal Use Only
