Anusandhan 1997 00 SrNo 10

Author(s): Shilchandrasuri
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 88

शब्दोमांनो एक छे। तमिळ कुडीरै एटले 'घोडो'. बीजी द्राविडी भाषाओमां पण एने मळतां शब्दरूप छ।
ह. भायाणी
(४) मुग्गड, मोग्गड 'अपुत्र विधवानी जप्त कराती मालमिलकत'
चौलुक्य-काळ मां कुमारपालना शासन पहेला एवो धारो हतो के जे स्त्री अपुत्र होय अने विधवा बने तेनुं धन-मालमिलकत–तरत ज राज्य तरफथी जप्त करी लेवातुं । आ अन्यायभरी प्रथा कुमारपाले बंध करी तेनो वृत्तांत कुमारपालनां चरित्रोमां मळे छे। एवी मिलकतने माटे मोग्गड, मुग्गड एवों देश्य शब्द हतो. जप्ती वेळा (तेम ज रंडापाने लीधे) ते विधवा रडारोळ करती तेथी संस्कृतमां ते 'रुदती-वित्त' अने 'मृत-स्व' एम पण कहेवातुं । अहीं ए देश्य शब्दना केटलाक प्रयोगो साहित्यमांथी नोंध्या छे ।
१. लक्ष्मणसेन-गणि-कृत 'सुपासनाहचरिय' (संपा. हरगोविंददास शेठ, १९१८-१९):
भणइ सचिवो-वि बंधव निग्गहमत्थि त्ति मोग्गड-पविटुं ।
किंतु सदोसं नहु वसइ को-वि कयावि तम्मि ॥ (गाथा ४०८) . संपादके मोग्गड-पविटुं नो अर्थ संदर्भने ध्यानमा राखीने अटकळे 'व्यंतर पेठेलुं (घर)' एवो खोटी रीते को छ । 'मोगडरूपे घर राज्यने कबजे होवाथी तेमां कोई कदी वसतुं नथी' एवो अर्थ छे. पोताना कोश 'पाइअसद्दमहण्णवो'मां पण शेठे मोग्गड = 'व्यंतरविशेष' एवो खोटो अर्थ 'सुपासनाहचरिय'ना उपर्युक्त प्रयोगने आधारे आप्यो छे. ।। १. 'पाइअसद्दमहण्णवो'मां मुग्गड/मोग्गड/मुग्घड 'मोगल, म्लेच्छ जातिविशेष' एवो
जे अर्थ 'सिद्धहेम' ८,४,४०९ नीचे आपेल दृष्टांतमां आवता मुग्गड शब्दने आधारे आप्यो छे ('ते मुग्गडा हराविआ') ते पण गेरसमजनुं परिणाम छे। त्यां मुग्गडा हराविआ एटले भोजन माटे गरास रूपे राजाना सामंतोने-आश्रितोने जे मळ्युं 'हतुं (मुग्गडा-'मग', तेना लाक्षणिक अर्थमा) ते. युद्धमां तेमना देखतां ज स्वामीनो पराजय थयो तेथी ते एळे गयं एवं तात्पर्य छे.