Agam Suttani Satikam Part 25 Aavashyaka

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan

Page 326

अध्ययनं - ६ - [ नि. १५८८ ]
नि. ( १५८८) सव्वोऽविय आहारो असनं सव्वोऽवि वुच्चई पानं । सव्वोऽवि खाइति य सव्वोऽवि य साइमं होई ||
वृ- यद्यनन्तरोदितपदाथपिक्षया अशनादीनि ततः सर्वोऽपि चाहारश्चतुर्विधोऽपीत्यर्थः अशनं, सर्वोऽपि चोच्यते पानं सर्वोऽपि च खादिममं सर्व एव खादिमं भवति, अन्यथा विशेषात्, तथाहि-यथैवाशनमोदनमण्डकादि क्षुधं शमयति तथैव पानकं द्राक्षाक्षीरपानादि खादिमममपि च फलादि स्वादिममपि ताम्बूलपुगफलादि, यथा च पानं प्राणानामुपग्रहे वर्त्तते एवमशनादीन्यपि, तथा चत्वार्यपि खे मान्ति चत्वार्यपि वा स्यादयन्ति आस्वाद्यन्ते वेति न कश्चिद् विशेषः, तस्मादयुक्तमेवं भेद इति गाथार्थः ॥ इयं चालना, प्रत्यवस्थानं तु यद्यपि एतदेवं तथापि (तुल्यार्थत्वप्राप्तावपि) रूढितो नीतितः प्रयोजनं संयमोपकारकमस्ति एवं कल्पनायाः अन्यथा दोषः, तथा चाह
नि. ( १५८९) जइ असनमेव सव्वं पानग अविवज्रणंमि सेसाणं । हवइ य सेसविवेगो तेन विहत्ताणि चउरोऽवि ॥
३२३
वृ- यद्यशनमेव सर्वमाहाररजातं गृह्यते ततः शेषापरिरभोगेऽपि पानकादिवर्जने-उदकादिपरित्यागे शेषाणामाहाररभेदानां निवृत्तिनं कृता भवतीति वाक्यशेषः, ततः का नो हानिरिति चेत् ? भवति शेषविवेकः अस्ति च शेषाहाररभेदपरित्यागः, न्यायोपपन्नत्वात्, प्रेक्षापूर्विकातिया त्यागपालन न्यायः, स चेह सम्भवति, तेन विभक्तानि चत्वार्यपि अशनादीनि, तदेकभावेऽपि तत्तद्भेदपरित्यागे एतदुपपद्यत एवेति चेत्, सत्यमुपपद्यते दुरवसेयं तु भवति, तस्यैव देशस्त्यक्तस्तस्यैव नेति ‘अर्द्धं कुक्कुट्ट्याः पच्यते अर्द्ध प्रसवाय कल्प्यते' इति, अपरिणतानां श्रद्धानं च न जायते, एवं तु सामान्यविशेषभेदनिरूपणायां सुखावसेयं सुखश्रद्धेयं च भवति इति गाथार्थः । तथा चाहनि. (१५९०)
असनं पानगं चैव खाइमं साइमं तहा । एवं परूवियंमी, सद्दहिउं जे सुहं होइ ॥
वृ- अशनं पानकं चैव खादिमं खादिमं तथा, एवं प्ररूपिते-सामान्यविशेषभावेनाख्याते, तथावबोधात् श्रद्धातुं सुखं भवति, सुखेन श्रद्धा प्रवर्त्तते, उपलक्षणार्थत्वाद् दीयते पाल्यते च सुखमिति गाथार्थः ।। आह-मनसाऽन्यथा संप्रधारिते प्रत्याख्याने त्रिविधस्य प्रत्याख्यानं करोमीति वागन्यथा विनिर्गता चतुर्विधस्येति गुरुणाऽपि तथैव दत्तमत्र कः प्रमाणं ?, उच्यते, शिष्यस्य मनोगतो भाव इति, आह च
नि. (१५९१) अन्नत्थ निवडिए वंजणंमि जो खलु मनोगओ भावो । तं खलु पच्चक्खाणं न पमाणं वंजणच्छलणा ||
वृ- अन्यत्र निपतिते व्यञ्जने-त्रिविधप्रत्याख्यानचिन्तायां चतुर्विध इत्येवमादौ निपतिते शब्दे यः खलु मनोगतो भावः प्रत्याख्यातुः खलुशब्दो विशेषणे अधिकतरसंयमयोगकणापहृतचेतसोऽन्यत्र निपतिते न तु तथाविधप्रमादात् यो मनोगतो भावः आद्यः तत् खलु प्रत्याख्यानं प्रमाणं, अनेनापान्तररालगतसूक्ष्मविवक्षान्तरप्रतिषेधमाह, आद्याया एव प्रवर्त्तकत्वात्, व्यवहाररदर्शनस्य चाधिकृतत्वाद्, अतः न प्रमाणं व्यञ्जनं तच्छिष्याचार्ययोर्वचनं किमिति ?,