________________
૩૦૮
અનુગદારાઈ -(૫૫) પિપ] મિશ્રદ્રવ્યસ્કન્ધનું સ્વરૂપ કેવું છે? મિશ્રદ્રવ્યસ્કલ્પના અનેક પ્રકારો કહ્યાં છે. તે આ પ્રમાણે સેનાનોઅગ્નિમસ્કન્ધ, સેનાનોમધ્યમસ્કન્ધ, સેનાનોઅંતિમસ્કન્ધ. આ મિશ્રદ્રવ્યસ્કન્ધનું સ્વરૂપ છે.
પિs] અથવા જ્ઞાયકશરીર-ભવ્ય શરીર વ્યતિરિક્ત દ્રવ્યસ્કન્ધના ત્રણ પ્રકાર છે. તે આ પ્રમાણે- કૃત્નસ્કન્ધ અકસ્મસ્કન્ધ અને અનેકદ્રવ્યસ્કન્ધ.
[૫૭] કન્ઝસ્કન્ધનું સ્વરૂપ કેવું છે? કન્સનસ્કન્ધ- હયસ્કન્ધ, ગજસ્કન્ધ આદિ જે પૂર્વે કહ્યાં તે જ કૃત્સસ્કન્ધ છે. આ કૃત્મકલ્પનું સ્વરૂપ છે.
[૫૮] અકસ્મસ્કન્ધનું સ્વરૂપ કેવું છે ? અક—સ્કન્ધન તે પૂર્વે કહેલ દ્વિપ્રદેશિ સ્કંધ યાવતું અનંતપ્રદેશિકસ્કન્ધ છે. આ અકસ્મસ્કન્ધનું વર્ણન છે.
[પ અનેકદ્રવ્યસ્કન્ધનું સ્વરૂપ કેવું છે ? એકદેશે અપચિતભાગો-જીવપ્રદેશોથી રહિત કેશ-નખાદિ અને એકદેશે ઉપચિતભાગો એટલે જીવપ્રદેશોથી વ્યાપ્ત પૃષ્ઠ, ઉદરાદિ, કે જે એક વિશિષ્ટ આકારે થઈને તેનો જે દેહરૂપ સમુદાય બને તે અનેકદ્રવ્યસ્કન્ધ છે. આ અનેકદ્રવ્યસ્કન્ધનું સ્વરૂપ છે.
[૬૦-૬૨] ભાવસ્કન્ધનું સ્વરૂપ કેવું છે ? ભાવસ્કન્ધનાં બે પ્રકાર પ્રરૂપ્યા છે. આગમભાવસ્કન્ધ નોઆગમભાવસ્કન્ધ આગમભાવસ્કન્ધનું સ્વરૂપ કેવું છે ? આગમભાવસ્કન્ધ તે ઉપયોગયુક્ત સ્કન્ધ શબ્દના અર્થનો ત્રાતા છે. આ પ્રકારનું આગમભાવસ્કન્ધનું સ્વરૂપ છે. નોઆગમભાવસ્કન્ધનું સ્વરૂપ છે ? પરસ્પર સંબંધિત સામાયિકાદિ છ અધ્યયનોના સમુદાયથી જે આવશ્યક શ્રુતસ્કન્ધ નિષ્પન્ન થાય છે તે ભાવસ્કન્ધ છે, અને મુખવસ્ત્રિકા રજોહરણના વ્યાપાર રૂપ ક્રિયાથી યુક્ત વિવક્ષા. કરવાથી તે નોઆગમભાવસ્કન્ધ કહેવાય છે. આમ ભાવસ્કન્ધનું વર્ણન પૂર્ણ થયું.
[૩-૬૫] તે સ્કંધ'ના વિવિધ ઘોષવાળા તથા વિવિધ વ્યંજનવાળા એકાઈ નામો પ્રરૂપ્યા છે. તે આ પ્રમાણે છે- ગણ-કાય-નિકાય-સ્કંધ-વર્ગ-રાશિ પુંજ પિંડ- નિકરસંઘાત-આકુલ-સમૂહ આપ્રમાણે સ્કંધનું વર્ણન પૂર્ણ થયું.
[૬૬-૬૯] આવશ્યકનો અધિકાર આ પ્રકારે છે. સાવદ્યયોગ વિરતિ-પ્રથમ અધ્યનન સામાયિકમાં સમૂર્ણ સાવદ્યયોગની વિરતિનું પ્રતિપાદન છે. ઉત્કીર્તન- બીજા ચતુર્વિશતિસ્તવઅધ્યનમાં ૨૪ તીર્થકરોની સ્તુતિ છે. ગુણવાનની પ્રતિપતિ- ત્રીજા વિંદના અધ્યયનમાં મૂળગુણ-ઉત્તરગુણ સંપન્ન મુનિઓને વંદના છે. અલિત- નિંદાપ્રતિક્રમણ નામના ચોથા અધ્યનનમાં મૂળગુણો અને ઉત્તરગુણોથી અલિત થતાં લાગેલા અતિચારની નિંદા છે. ત્રણચિકિત્સા- કાયોત્સર્ગ નામના પાચમાં અધ્યયનમાં ચારિત્રરૂપપુરુષનો જે અતિચારરૂપ ભાવવ્રણ છે તેની દશ પ્રકારની પ્રાયશ્ચિત્તરૂપ ચિકિત્સાછે. ગુણધારણા- પ્રત્યાખ્યાન નામના છઠ્ઠાઅધ્યનનમાં મૂળગુણ-ઉત્તરગુણને અતિચારરહિત ધારણ કરવારૂપ અધિકાર છે. આવશ્યક- શાસ્ત્રનો આ પ્રકારનો સમુદાયાર્થે નામાર્થ સંક્ષેપમાં વર્ણવ્યો. હવે એક-એક અધ્યનનું વર્ણન કરીશ. તે આ પ્રમાણે- સામાયિક, ચતુર્વિશશતિસ્તવ,વંદના, પ્રતિક્રમણ, કાયોત્સર્ગ, પ્રત્યાખ્યાન. તેમાંથી પ્રથમ અધ્યયન સામાયિક' ના ચાર અનુયોગદ્વાર થાય છે. તે આ પ્રમાણેઉપક્રમ- દૂરની વસ્તુઓનું એવી રીતે પ્રતિપાદન કરવું કે તે નિક્ષેપ યોગ્ય બની જાય નિક્ષેપ-નામસ્થાપનાદિ દ્વારા વિષયનું વ્યવસ્થાપન કરવું અનુગમ-સૂત્રનો અનુકૂળ અર્થ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
