________________
સુત્ર-૮૩
૩૧૩ [૮] નૈગમનય અને વ્યવહારનયને માન્ય અનૌપનિધિકદ્રવ્યાનુપૂર્વીનું સ્વરૂપ કેવું છે ? નૈગમન-વ્યવહારનયને માન્ય દ્રવ્યાનુપૂર્વીના પાંચ પ્રકાર કહ્યા છે. તે આ પ્રમાણે- અર્થપદપ્રરૂપણા ભંગસમુત્કીર્તનતા ભંગોપદર્શનતા સમવતાર, અનુગમ.
[૮૪] નૈગમ-વ્યવહારનયસમ્મત અર્થપદ પ્રરૂપણા-વ્યગુસ્કન્ધ આદિરૂપ અર્થને વિષય કરનાર અર્થપદની પ્રરૂપણાનું સ્વરૂપ કેવું છે ? ત્રણ પ્રદેશવાળો ત્રણકન્ધ આનુપૂર્વી છે. ચતુષ્પદેશિકસ્કન્ધ આનુપૂર્વી છે, યાવતું દશપ્રદેશિક, સંખ્યાતપ્રદેશિક, અસંખ્યાતપ્રદેશિકઢંધ આનુપૂર્વી છે, અને અંનતપ્રદેશિકઢંધ આનુપૂર્વી છે પણ પુદ્ગલપરમાણુ અનાનુપૂર્વી રૂપ છે. કેમકે એક પરમાણુમાં ક્રમ સંભવિત નથી. દ્વિદેશિકસ્કન્ધ અવક્તવ્ય છે કેમકે દ્વિપ્રદેશિક સ્કંધમાં અન્યોન્ય પૂર્વ પશ્ચાતુ ભાવ હોવાથી તેને અનાનુપૂર્વી તરીકે ન કહી શકાય અને મધ્યભાગ ન હોવાને કારણે સંપૂર્ણ ગણનાનુક્રમ સંભવતો ન હોવાથી આનુપૂર્વી પણ ન કહી શકાય. ઘણા ત્રિપ્રદેશિક
સ્કન્ધો આનુપૂર્વરૂપ છે. યાવતુ ઘણા અનંતપ્રદેશિકસ્કન્ધો આનુપૂર્વીઓ છે. પુદ્ગલ પરમાણુઓ અનાનુપૂર્વીઓ છે. ઘણા દ્વિપ્રદેશિકસ્કન્ધો અવકતવ્યો છે. આ પ્રકારનું નૈગમ-વ્યવહારનયસંમત અર્થપદપ્રરૂપણાનું સ્વરૂપ છે.
[૮૫] આ નૈગમ-વ્યવહારનય સંમત અર્થપદ પ્રરૂપણા દ્વારા કર્યું પ્રયોજન સિદ્ધ થાય છે ? નૈગમ-વ્યવહારનયસંમત અર્થપદ પ્રરૂપણા વડે ભંગસમુત્કીર્તન કરાય છેભંગોનું પ્રરૂપણા કરાય છે.
[૮] નૈગમ-વ્યવહારનયસંમત ભંગસમુત્કીર્તનનું સ્વરૂપ કેવું છે ? નૈગમવ્યવહારનય સંમત ભંગસમુત્કીર્તન આ પ્રકારે છે. અસંયોગી ભેદ-૬. તેમાં એક વચનાંત ૩ છે. જેમકે- આનુપૂર્વી છે. અનાનુપૂર્વી છે. અવક્તવ્યક છે, બહુવચનાન્ત ૩ છે. જેમકે- આનુપૂર્વીઓ છે. અનાનુપૂર્વીઓ છે. અવકતવ્યો છે. દ્વિસંયોગથી નિષ્પન્ન ભેદ ૧૨ છે. તેમાં પ્રથમ ચતુર્ભગીઆનુપૂર્વી-અનાનુપૂર્વી છે. આનુપૂર્વી-અનાનુપૂર્વીઓ છે. આનુપૂર્વીઓ-અનાનુપૂર્વી છે. આનુપૂર્વીઓ-અનાનુપૂર્વીઓ છે. દ્વિતીયચતુર્ભગી- આનુપૂર્વી-અવકતવ્ય આનુપૂર્વી અવકતવકો આનુપૂર્વીઓ-અવકતવ્યક આનુપૂર્વીઓ-અવકતવ્યકો તૃતીયચતુર્ભગી- અનાનુપૂર્વી-અવકતવ્યક અનાનુપૂર્વીઅવકતવ્યકો અનાનુપૂર્વીઓ-અવકતવ્યક અનાનુપૂર્વીઓ-અવકતવ્યકો ત્રણેયના સંયોગથી આઠભંગ થાય યથા-આનુપૂર્વી-અનાનુપૂર્વી અવકતવ્ય આનુપૂર્વી અનાનુપૂર્વ અવકતવ્યો આનુપૂર્વી-અનાનુપૂર્વીઓ-અવકતવ્યક આનુપૂર્વી-અનાનુ- પૂર્વીઓઅવકતવ્યો આનુપૂર્વીઓ-અનાનુપૂર્વી અવકતવ્યક આનુપૂર્વીઓ-અનાનુ- પૂર્વઅવકતવ્ય આનુપૂર્વીઓ-અનાનુપૂર્વીઓ-અવકતવ્યો,આનુપૂર્વીઓ-અનાનુ- પૂર્વીઓઅવકતવ્યો આમ સર્વ મળી ૨૬ ભંગો છે. તે નૈગમ-વ્યવહારનય સંમત ભંગસમુત્કીર્તનતાનું સ્વરૂપ છે.
[૮૭] આ નૈગમ-વ્યવહારનયસંમત ભંગસમુત્કીર્તનતાનું શું પ્રયોજન છે? નૈગમ- . વ્યવહારનયસંમતભંગસમુત્કીર્તનવડે ભંગોપદર્શન-ભંગોનું કથન કરાય છે ભંગસમુત્કીર્તનમાં ભંગસૂત્ર કહેવામાં આવેલ છે અને ભંગોપદર્શનતામાં તેનો વ્યણુકઆદિ વાચ્યાર્થ કહેવામાં આવશે.
[૮૮] નૈગમ-વ્યવહારનય સંમત ભંગોપદર્શનતાનું સ્વરૂપ કેવું છે ? નૈગમ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
