Aatmsiddhi Shastra Darshan

Author(s): Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi

Page 75

આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્ર દર્શન | -
ભૂમિકા જૈન શાસનમાં પર્યુષણ એ સર્વપર્વોમાં મહાધિરાજને સ્થાને છે. તેમાં વળી આ પર્વની સવિશેષતાક્ષમાપનાની આરાધનામાં રહેલી છે. સાત દિવસની સાધના ક્ષમાપના માટે જ છે. એથી સૌ મહાત્માઓએ એના ગુણગાન ગાયા છે. શ્રીમદ્રાજચંદ્રજીએ તો એમ કહ્યું છે કે -
ક્ષમ અંતરક્ષત્રુ જીતવામાં ખડગ છે. પવિત્ર આચારની રક્ષા કરવામાં બખ્તર છે.
ક્ષમા એ મોક્ષનો ભવ્ય દરવાજો છે.” જૈન દર્શનમાં આચાર્ય ભગવંતોએ મહાન સૂત્રની પ્રરૂપણા કરી છે.
“ખામેમિ સવ્વ જીવા, સવે જીવાવિ ખમંતુ મે,
મિત્તિમે સાવ ભૂએસ, વેર મજઝ ન કેણઈ” હું સર્વ જીવોને ખમાવું છું, સર્વ જીવો મને ખમો, ક્ષમા આપો, સર્વ જીવો પ્રત્યે મારો મૈત્રીભાવ છે, મારે કોઈની સાથે વેરબુદ્ધિ નથી.
ક્ષમાનું રહસ્ય: ક્ષમાનું રહસ્ય સમજનાર સાચો શ્રાવક કોઈ જીવને મન-વચન કાયાથી દુભવતો નથી અને પોતે કોઈના પ્રતિકૂળ વર્તનથી દુભાતો નથી, તેવી સાચી ક્ષમા સ્વ-પર શ્રેયરૂપ છે.
પર્યુષણપર્વના અંતિમ દિવસને સંવત્સરી કહેવામાં આવે છે. તેમાં મુખ્ય ક્ષમાપના પર્વની આરાધના રહી છે. આખા વર્ષમાં પૂર્વે કે આ જન્મમાં કોઈપણ જીવને આપણે દુઃખ પહોંચાડ્યું હોય કે રીસ, આક્રોશ, અબોલા થયા હોય તો તેની પ્રત્યક્ષ માફી માંગીને જીવનનો ભાર હળવો કરવો. પ્રતિક્રમણ સમયે ફક્ત બે હાથ જોડીને ફેરવી દેવા કે “મિચ્છામિ દુક્કડ' તે એક રૂઢિગત ક્રિયા છે. જેની સાથે મનદુઃખ થયું હોય તેની પાસે મૈત્રી અને સમતાભાવે હાર્દિક સુમેળ કરી લેવો અને તે પછી એ સમભાવ અને સદ્ભાવને જાળવીને વ્યવહાર નિભાવવો. કોઈ જીવ વળતી ક્ષમાપના કરવા તૈયાર ન હોય તો પણ આપણે આપણા પક્ષે નિર્દોષતા લાવીને રીસના કારણો દૂર કરવાં. આ તો આપણને નિભાર થવાની પ્રક્રિયા છે. આપણું હિત ધ્યાનમાં રાખવાનું છે.
એકવાર આપણા ચિત્તમાં શત્રુ પ્રત્યે પણ જો સદ્ભાવ થઈ જાય તો તેની અસર-સ્પંદનો દ્વારા ત્યાં સુધી પહોંચે છે. પ્રતિપક્ષી પણ આપણી વાતનો સ્વીકાર કરે છે. જેને બંધન હળવાકે ક્ષીણ કરવા છે તેણે આ માર્ગે જ પોતાની જાતને લઈ જવી આવશ્યક છે. તેમાં કોઈવાર અહં માથું