Aatmsiddhi Shastra Darshan

Author(s): Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi

Page 83

કે આત્મસિદ્ધિ શારા દર્શન = “તમારા કહેલા અનુપમ તત્ત્વનો મેં વિચાર કર્યો નહિ.”
ભગવાને જીવ અને અજીવ તથા તેના વિસ્તારરૂપે નવતત્ત્વઅથવા છ દ્રવ્ય કહ્યા છે. તેમાં આખા વિશ્વના પદાર્થો આવી જાય છે. આ જીવતત્ત્વથી શરૂઆત કરીને જીવતત્ત્વ મોક્ષતત્ત્વરૂપે કેમ પરિણમે-આ જીવને મોક્ષની પ્રાપ્તિ કેમ થાય તે દર્શાવ્યું છે અથવા તો આ આત્મા એ જ અનુપમ તત્ત્વ છે. આત્માને જાણતાં વિશ્વનાં સર્વ પદાર્થનું જ્ઞાન પણ યથાર્થપણે થાય છે. જે આત્મજ્ઞ-તે સર્વજ્ઞ.” ભગવાને કહેલાં આ તત્ત્વોને ઊંડા ઊતરી વિચાર્યા નહીં. જગતમાં જાણવા જેવું પ્રયોજનભૂત આસાત તત્ત્વો જ છે. જીવ, અજીવ, આસ્રવ, બંધ, સંવર, નિર્જરા અને મોક્ષ.
પ્રભુ! હે સર્વજ્ઞ પરમાત્મા! વળી આપે અનુપમેયતેવું આત્મતત્ત્વ પ્રગટપણે કહ્યું, દર્શાવ્યું, છતાં તે સ્વરૂપનો મેં વિચાર કે બહુમાન કર્યું નહિ. જગતના પર પદાર્થોમાં એવો તન્મય રહ્યો કે તદ્દન નિકટ એવું અનુપમ તત્ત્વ તે પ્રત્યે દૃષ્ટિ કરવાનો મને વિચાર પણ ન આવ્યો.
પરમ નિધાન પ્રગટ મુખ આગળ,
જગત ઉલ્લંઘી હો જાય, જિનેસર. જ્યોતિ વિના જુઓ જગદીશની,
અંધો અંધ પલાય જિનેસર અનુપમ પરમ નિધાન એક પ્રદેશ પણ અસમીપ નહિ અને છતાં પ્રભુ! કયાં કયાં રખડ્યો. સૂક્ષ્મ નિગોદમાં એક શ્વાસમાં સાડાસત્તર વાર ઉપજ્યો-વિરમ્યો, અતિ અંધકારમય દશામાં પ્રભુ! વિચારનો અવકાશ જ કયાં હતો? એમ ને એમ અનંતકાળ આથડડ્યો, ત્યાંથી વળી વ્યવહારરાશિમાં સ્થૂળ નિગોદ-પૃથ્વીકાય વગેરેમાં અનંત અજ્ઞાનનુંદુઃખસહેતો ગયો- મનરહિત સર્વ ત્રસયોનિમાં હાલતો ચાલતો તો રહ્યો પણ અંધકારરૂપ અજ્ઞાનમાં કંઈ વિચારી ન શક્યો. મહા પુણ્યયોગે મનુષ્ય-આકૃતિ પામ્યો, ત્યારે જગતના સુખ શોધમાં કેટલાય પ્રયોજન કરી મૂળ તત્ત્વનો પરિચય પામ્યો નહિ. આમ આંધળાની પાછળ આંધળો દોરાય તેમ સંસારના પ્રવાહમાં દોરાતો રહ્યો.
તત્ત્વ સમજાવું એ સિદ્ધાંતબોધ છે, તેથવા પ્રથમ ઉપદેશબોધ અથવાવૈરાગ્યને ઉપશમની જરૂર છે. કષાયની મંદતા થાય, માત્ર મોક્ષ અભિલાષા થાય, આત્માનું હિત કરવાના ભાવ જાગે, ત્યારે જિજ્ઞાસુ કે આત્માર્થી બને ત્યારે સદ્ગુરુનો બોધ સિદ્ધાંતબોધ રૂપે અને પછી તેનો જ વિચાર કરે. બીજા સંસારના વિચારો છોડીને ભગવાનના કહેલા તત્ત્વનો વિચાર કરે.
અહીં તત્ત્વના વિચાર સંબંધી ભૂલનો એકરાર રજુ કર્યો છે.