Aatmsiddhi Shastra Darshan

Author(s): Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi

Page 85

આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્ર દર્શન |
“તમારાં કહેલા દયા, શાંતિ, ક્ષમા અને પવિત્રતા મેં ઓળખ્યાં નહીં”
દયા, શાંતિ, ક્ષમા અને પવિત્રતા ગુણોને લોકિક અર્થમાં જાણ્યા છે પણ ભગવાને જેને દયા, શાંતિ વગેરે કહ્યા છે તેની ઓળખાણ પડી નથી. તેનો વિસ્તારથી વિચાર કરીએ.
દયાઃ મેં મારી ધારણા મુજબ કે પરંપરાગત દયાદિ ધર્મો પાળ્યા પણ ભગવાનની આજ્ઞાનુસાર તેનું સેવન ન કર્યું. એથી તે દયાદિ ધર્મો દ્વારા હું માર્ગ પામ્યો નથી, કારણ કે તેના સાચા સ્વરૂપને ઓળખ્યા નહીં. દયા જ મૂળ ધર્મ છે, તેવા ભાવ રાખી મેં સર્વજીવો પ્રત્યે મૈત્રી સમભાવ કેળવ્યો નહિ. સત્ય-શીલ સર્વદયાથી શોભે છે. જેમકે દયા ધર્મને મેં બાહ્ય દાનકાર્ય અને સૂક્ષ્મ જીવોની અહિંસા પૂરતો મર્યાદિત રાખ્યો પણ સ્વ-દયાકે સ્વરૂપદયાના સૂક્ષ્મ ભાવો સહિત દયા ધર્મને જાણ્યો નહિ. સ્વદયા એટલે પોતાના આત્માને અનાદિકાળથી કર્મબંધ કરી દુઃખી કર્યો છે તે બંધનથી મુક્ત કેવી રીતે થાય? તે વિચારી ધર્મમાં પ્રવેશ કરવો. જે કંઈ ધર્મક્રિયા વગેરે કરવું તે આત્માર્થે કરવું, આત્માને કર્મબંધથી મુક્ત કરવા લક્ષપૂર્વક વર્તવું તે દયા છે. તેથી દયાને ધર્મનું મૂળ કહ્યું છે. પરિભ્રમણથી મુક્ત થવારૂપસ્વદયાતો ચિંતવવી જ. આજ હું ભૂલી ગયો.
શાંતિઃ કાંઈપણ બોલવું નહીં, ગુમસુમ બેઠા રહેવું, કાંઈ પ્રવૃતિ ન કરવી તેને શાંત રહેવું એમ બધા માને છે. પણ ભગવાને પ્રથમ સમકિત કરવાકહ્યું છે. સમ્યગ્દર્શન પ્રાપ્ત કરવા કહ્યું છે. પોતાના આત્માને ઓળખે, જાણે પછી તેની તેવી જ પ્રતીતિ થાય, શ્રદ્ધા થાય અને પછી તેમાં સ્થિર થઈ જવું તે જ શાંતિ છે. સમકિત નથી થયું ત્યાં સુધી ક્રોધાદિનકરે તો પુણ્ય બંધાય પરંતુ આત્માનો લક્ષ નથી ત્યાં સુધી કર્મથી ન છૂટે. આત્માનો લક્ષ હોય ત્યાં પછી કષાય રોકે વગેરે તે બધું આત્મામાં રહેવા અર્થે થાય છે. શાંતિ એટલે બધા વિભાવ પરિણામથી થાકવું, નિવૃત થવું. સ્વભાવ પરિણામ ઓળખે પછી વિભાવ પરિણામ ગમે નહીં તેથી નિવૃત થાય. વિભાવથી હઠી સ્વભાવમાં આવે તો કલ્યાણ છે. કલ્યાણ એ જ શાંતિ છે. આત્માની ઓળખાણ હોય તો તેનું માહાભ્ય લાગે એટલે જે કરે તે આત્માર્થે થાય. શાંતિ એ જ મારું સ્વરૂપ છે છતાં મેં બહારની અનુકૂળતાને, શાતાયોગને, શુભયોગને, શાંતિમાની અને ધર્મઆરાધનામાં આગળ વધ્યો નહિ. વ્યાકુળદશા એ જ અશાંતિનું કારણ છે. શાંતિ સ્વયં સુખનું કારણ છે. આવી શાંતિનું સ્વરૂપ મેં જાણ્યું નહીં. વિભાવદશા કે પરપદાર્થોમાંથી સુખ-બુદ્ધિનો ત્યાગ ન કર્યો. શાંતિ એ રાગ, દ્વેષ, ભય-ચિંતા, વ્યાકુળતા રહિત ચિત્તની સ્થિતિ છે. આવી શાંતિનું સ્વરૂપ હું ઓળખ્યો નહીં.
૮૪S