Aatmsiddhi Shastra Darshan

Author(s): Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi

Page 89

આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્ર દર્શન
6
‘હું નિરંતર પ્રપંચમાં પડચો છું. અજ્ઞાનથી અંધ થયો છું, મારામાં વિવેકશક્તિ નથી અને હું મૂઢ છું, હું નિરાશ્રિત છું, અનાથ છું.’’
નિરંતર એટલે હમેશાં-બધી જ વખતે. પ્રપંચ-પાંચ ઈન્દ્રિયોના વિષયોમાં લાગી રહેવું તે બધો પ્રપંચ છે. જોવા, સાંભળવા વગેરેમાં ખોટી થઈ રહ્યો છું હું તો નિરંતર જગતની કાર્યજાળમાં, ઘણું મેળવવામાં, ભોગવવામાં સુખની કલ્પના કરી પ્રપંચમાં પડ્યો છું. મારી દષ્ટિ હંમેશાં બાહ્ય જ રહી છે અને આ જ મારી મૂળ ભૂલ છે. શુદ્ધાત્મા-ભગવાન આત્મા તરફ મારી દષ્ટિ ક્યારેય થઈ નથી જ્યાં મારું સુખ છે તે વાત મને ખબર નથી-બાહ્ય-પર-પદાર્થોમાં જ સુખની કલ્પના કરી એમની ઈચ્છા, પ્રાપ્તિ અને ભોગવવામાં જ દુઃખી થઈ રહ્યો છું. અજ્ઞાનથી-વિપરીત બુદ્ધિથી તેને સારું માન્યું છે. જે છોડવાનું છે તેને હિતકારી માન્યું છે તેથી છૂટી શકે નહિ. મારા અજ્ઞાનથી વાસ્તવમાં અનાદિકાળથી હું અંધ બન્યો છું જેથી અચિંત્ય એવા મારા શુદ્ધ સ્વરૂપનું દર્શન હું કરી શકતો નથી.
સદ્ગુરુના ઉપદેશથી વિવેક આવે તો અજ્ઞાન દૂર થાય પરંતુ એવી વિવેક કરવાની શક્તિ મારામાં નથી વિવેક આવે તો તે અજ્ઞાન ટાળે એવો બળવાન છે. વિવેકનું કામ જુદું કરવાનું છે. હિત-અહિત, શ્રેય-અશ્રેય, દેહ અને આત્મા વગેરેને જેમ છે તેમ ભિન્ન ઓળખવાં તે વિવેક છે. મારું હિત-અહિત-જોવા-જાણવાની શક્તિ પણ હું ગુમાવી બેઠો છું. સંસારનો એકે પદાર્થ એવો નથી કે જે મારા રાખવાથી રહે અને મૂકવાથી જતો રહે. છતાં તે સર્વમાં મારાપણાનો ભાવ કરી હું વિવેક ભૂલ્યો છું. એટલે સ્વ-પરનો ભેદ જાણી શક્યો નહિ. જડ-ચેતનની નિતાંત ભિન્નતા સમજી શક્યો નહિ અને આ વિવેક ન હોવાથી હું મૂઢ છું. વિવેકશક્તિ એટલે ભેદજ્ઞાન, વિવેકશક્તિ નથી અને તેનું ભાન પણ નથી એ મૂઢતા છે. મદિરાવશ મનુષ્ય જેમ ગટરને ઘર માને, બેહોશીમાં સુખ માને છતાં કંઈ જ ભાન ન મળે તેવો મૂઢ બની જાય છે. સંસારમાં મોહવશ જીવની દશા આવી હોય છે પોતાને ભૂલી જવો અને અન્યને પોતાના માનવા એ મૂઢતા છે મુખ્ય દોષ છે આ મૂઢતા-અજ્ઞાન દશામાંથી બહાર નીકળવું હોય તો જ્ઞાની પુરુષનો આશ્રય લેવો જોઈએ તે નથી. તેથી નિરાશ્રીત છું આત્મા-પરમાત્માની શ્રદ્ધાહિત પ્રાણીમાત્ર નિરાશ્રિત-નિઃસહાય, અનાથ છે. ધર્મ સાચું શરણું છે તેના સ્વીકાર વગરનો પ્રાણી નિરાશ્રિત છે,અનાથ છે. જેનું આ સંસારમાં કોઈ ન હોય તે અનાથ કહેવાય. ખરો નાથ આત્મા છે; તે પ્રગટે ત્યારે સનાથ થવાય. સદ્ગુરૂનો આશ્રય મળે તો પણ સનાથ થવાય ધર્મ વગર પ્રાણી અનાદિકાળથી અનાથ છે અને રહેશે આ રીતે અહીં વર્તમાન લાચાર અવસ્થા બતાવી છે.
८८