Aatmsiddhi Shastra Darshan

Author(s): Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi

Page 84

આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્ર દર્શન |
તમારા પ્રણીત કરેલા ઉત્તમ શીલને સેવ્યું નહીં”
ભગવાનનાં વચનો સાંભળે, લક્ષમાં લે, એ અનુપમ તત્ત્વોનો ઊંડાણથી વિચાર કરે અને એમાં શ્રદ્ધા આવવા માંડે એટલે જીવનમાં આચરવાના ભાવ થાય. તમે પ્રરૂપેલા ઉત્તમ પ્રકારના શીલવતને સેવ્યું નહીં. શીલ એટલે ઉત્તમ ચારિત્ર્ય. તેમાં વ્યવહાર દૃષ્ટિએ બ્રહ્મચર્ય જેવા વ્રતનો સમાવેશ થાય છે.
પાત્ર વિના વસ્તુ ન રહે, પાત્રે આત્મિક જ્ઞાન;
પાત્ર થવા સેવા સદા, બ્રહ્મચર્ય અતિમાન.” યોગ્યતા-પાત્રતા મેળવવા પ્રથમ આ કાર્ય થવું જોઈએ.
ગૃહસ્થ મર્યાદિતપણે બ્રહ્મચર્ય પાળે છે તે તેનું શીલ છે. ઈંદ્રિયોનો સંયમ તે શીલ છે. એક શીલમાં ઘણા ગુણોનો સમાવેશ થાય છે. એટલે અહિંસાદિ પાંચ વૃતોને પંચશીલ પણ કહેવામાં આવે છે.
“એક વિષયને જીતતાં, જીત્યો સૌ સંસાર;
નૃપતિ જીતતાં જતિયે, દળ, પુર ને અધિકાર.” વ્યવહારથી ગૃહસ્થના ધર્મો અને મુનિના ધર્મો પ્રણીત કર્યા છે તે રીતે વર્તન કર્યું નહીં. પ્રયત્ન કરતાં કરતાં જ્યારે સદ્વર્તન સહજ થઈ જાય ત્યારે તે શીલ કહેવાય. બીજી રીતે કહીએ તો ભગવાનની આજ્ઞાનુસાર વર્તવાનો પ્રયત્ન કર્યો નહિ. સપુરુષનાં વચન હૃદયમાં ઊતરી જાય પછી તે પ્રમાણે આચરણ કરવું તે શીલ. પ્રથમ સત્પરુષનાં વચનો લક્ષમાં લે એટલે શ્રદ્ધા દૃઢ થાય, પછી તેને ઊંડા વિચારી તત્ત્વ સમજે એટલે જ્ઞાન થાય અને તે પ્રમાણે આચરણ કરે એટલે શીલ અથવા ચારિત્ર આવે. એમ દર્શન, જ્ઞાન અને ચારિત્રની અગત્યતા દર્શાવી.
સંયમરૂપી ઉત્તમશીલને સેવ્યા વગર પ્રભુ! હું આકૃતિએ માનવ હોવા છતાં પ્રકૃતિએ તો પશુતામાં રહ્યો. તેથી આત્માના ભૂષણરૂપ શીલના સત્ત્વને પ્રગટ કરી ન શક્યો. એ રીતે બહુ ભૂલી ગયો. એ રીતે ઉત્તમ શીલને સેવ્યું નહીં.
નિશ્ચયનયથી ભગવાને જે ઉત્તમ ચારિત્ર અથવા શીલ ઉપદેશ્ય છે કે આત્મસ્વરૂપનો નિર્ણય, શ્રદ્ધા કરી તેમાં રહેવું, તે શીલ મેં પાળ્યું નહીં.
કાયાની કિંસારી માયા, સ્વરૂપે સમાય એવા
નિગ્રંથનો પંથ, ભવ અંતનો ઉપાય છે.'' પોતના સ્વરૂપમાં ના રહેવાની જીવની આ ભૂલનો એકરાર છે.
* ૩e.