________________
દક્ષ, શિવ અને સતી
પ્રયાગરાજમાં મોટું બ્રહ્મસત્ર થયું છે. બ્રહ્મસત્ર એટલે બ્રહ્મ સંબંધી વિચાર કરનારી સંભા. સભામાં શિવજી અધ્યક્ષસ્થાને છે. આ સમયે દક્ષ પ્રજાપતિ ત્યાં આવ્યા છે. ઉત્તમ ભક્ત જ્યાં બેઠે હોય છે ત્યાં જ ભક્તિ કરે છે. શિવજી ભગવાન નારાયણુનું ધ્યાન કરી રહ્યા છે. સભામાં કોણ આવ્યું ને કોણ ગયું તેનું એમને ભાન નથી. દક્ષ પ્રજાપતિ ત્યાં આવ્યા એટલે બીજા દેએ ઊભા થઈ તેમને માન આપ્યું. શિવજી ઊભા થયા નહીં. આ વખતે દક્ષે ક્રોધિત થઈ શિવની નિંદા કરી છે. દક્ષને ક્રોધ આવ્યો અને ક્રોધમાં તે શિવજીની નિંદા કરવા લાગ્યો. ભાગવતના ટીકાકાર શ્રીધર સ્વામીએ એ નિંદામાંથી સ્તુતિને અર્થ કર્યો છે. નિંદાનાં વચનેમાંથી પણ શિવની સ્તુતિરૂપ અર્થ કાઢો છે. શ્રીમદ્ ભાગવત ઉપરની સૌથી ઉત્તમ ટીકા શ્રીધર સ્વામીની માનવામાં આવી છે.
દશમ સ્કંધમાં શિશુપાલે શ્રી કૃષ્ણની નિંદા કરી છે. તેને પણ શ્રીધરસ્વામીએ સ્તુતિપરક અર્થ કર્યો છે, કારણ કે નિંદા સાંભળવાથી પાપ લાગે છે નિંદા એ નરક સમાન છે. જે વ્યક્તિ હાજર ન હોય તેના દોષનું વર્ણન કરવું એ નિંદા. શિવજીની નિંદા ભાગવત જેવા શ્રેષ્ઠ ગ્રંથમાં શોભે નહીં.
દક્ષ પ્રજાપતિ નિંદામાં બે છેઃ શિવ સ્મશાનમાં રહેનારા છે, પરંતુ એ તો સ્તુતિરૂપ છે. આખું જગત-આખો સંસાર સ્મશાન છે. કાશી એ મહાશ્મશાન છે. શરીર એ પણ શ્મશાન છે. ઘર એ પણ સ્મશાન છે. એટલે કે શિવજી જગતના સર્વ પદાર્થોમાં વિરાજેલાં છે. આખું જગત શ્મશાનરૂપ હોવાથી અને શિવજી જગતના પ્રત્યેક પદાર્થમાં રહેલા હોવાથી વ્યાપક બ્રહ્મરૂપ છે. જગતની પ્રત્યેક વસ્તુમાં શિવતત્ત્વ-બ્રહ્મતત્ત્વ વ્યાપક છે.
- ભગવાન શંકર આશુતોષ (જલદી સંતુષ્ટ થનારા) છે. રામને દરવાજે હનુમાનજી ઊભા છે. તેઓ કહે છે કે જેમણે મારા રામજીની મર્યાદાઓનું પાલન કર્યું હોય, જેમણે પરસ્ત્રીને માતા સમાન ગણી હોય તેને અહીં દાખલ થવાનો અધિકાર છે.
કનૈયો કહે છે: મારા દરબારમાં આવવું હોય તો ગોપી બને. પ્રેમસ્વરૂપ ગોપી બનીને આવે તો
શ્રી ડોંગરે મહારાજ મારા દરબારમાં પ્રવેશ મળશે.
જેને જરૂરિયાત બહુ ઓછી હોય તે ઉદાર થઈ શકે છે.
એક વખત કુબેરભંડારી શિવને પૂછે છેઃ હું તમારી શી સેવા કરું ? શિવજી કહે છેઃ જે બીજાની સેવા માગે, બીજા પાસેથી સેવા લે તે વૈષ્ણવ નહીં; સેવા આપે તે વૈષ્ણવ, બીજાની સેવા કરે તે વૈષ્ણવ. મારે સેવાની કંઈ જરૂર નથી. માટે તું પણ મારી
જેમ નારાયણ નારાયણ કર. કુબેરે પાર્વતીજી તરફ . જોયું. માતાજીએ કહ્યું કે મારે માટે તું એક
સેનાને બંગલે બાંધજે. કુબેરે સુવમહેલ તૈયાર કર્યો. વાસ્તુપૂજા કર્યા વગર બંગલામાં જવાય નહીં. એથી શિવજીએ રાવણને વાસ્તુપૂજા માટે બેલા છે. રાવણે વાસ્તુપૂજા કરાવી.
શિવજીએ રાવણને કહ્યું: જે માગવું હોય તે ભાગ. રાવણ માગે છે: આ તમારો મહેલ મને આપી દે.
પાર્વતીજી કહે છે : જાણતી હતી કે આ લેકે કંઈ રહેવા દેશે નહીં.
માગનારને “આપીશ” એમ કહ્યા પછી ન આપવું એ મરણ સમાન છે. શિવજીએ બંગલો રાવણને આપી દીધું. રાવણ જેવો કોઈ મૂર્ખ થયો નથી. રાવણ ફરીથી શિવને કહે છે: મહારાજ, બંગલે તો સુંદર આયે, હવે આ પાર્વતી પણ આપી દો. શિવ કહે છેઃ તને જરૂર હોય તો તું લઈ જા
જગતમાં આવો દાનવીર થયું નથી. રાવણ માતાજીને ખભે બેસાડીને લઈ જાય છે. પાર્વતીજીએ શ્રીકૃષ્ણનું સ્મરણ કર્યું. શ્રીકૃષ્ણ ગોવાળ થઈ રસ્તામાં આવ્યા છે. તેઓ રાવણને પૂછે છે: આ તું કોને લઈ જાય છે? રાવણ કહે છે: શંકર ભગવાને મને પાર્વતી આપી દીધી છે.
કૃષ્ણ કહે છે: તું કે ભોળો છે ! શિવ કદી પાર્વતીને આપતા હશે? અસલ પાર્વતી તો એ પાતાળમાં સંતાડી રાખે છે. આ તો એમણે તને પાર્વતીની દાસી આપીને પટાવી દીધો છે. અસલ પાર્વતીના શરીરમાંથી કમળની સુગંધ નીકળે છે. આના શરીરમાંથી ક્યાં એવી સુગંધ નીકળે છે?
