________________
અકળ તારી લાલા !
અરેરે! બંગાળમાં દેવી ભયંકર સ્થિતિ ઊભી થઈ છે. જોકે આઠ આઠ દિથી ભૂખ્યા છે. મેદનીપુરમાં તો ઘાસ બાફીને ખાય છે!” અખબાર વાંચતા રાવસાહેબનો કંઠ ભરાઈ આવ્યા.
મિયાં દૂબેલે કર્યો? સારે ગાંવકી ફિકર. ખામ બંધના દુઃખને વિચાર કરતાં આપણે કયાં બેસીએ? ઈશ્વરની જેવી ઈછા.” ચાનો કપ તૈયાર " કરતાં માલતીબહેન બોલ્યાં.
“અરે ! હજી આગળ તો સાંભળ. એક માણસ પોતાના મરણોન્મુખ બાળક માટે બે કેસ દૂર જઈ પાવળું દૂધ લઈ આવ્યો, પણ તેની ઉપર ઝાપટ મારી કૂતરો તે પી ગયો , થોડું વધારે દૂધ ચામાં રેડ.' ચાને ખ્યાલ હાથમાં લેતાં રાવસાહેબ બોલ્યા.
“છોકરો દૂધ વિના તરફડી મર્યો હશે, નહીં વારુ ! પણ આવા દુકાળિયા વિચાર સાથે ચા પીશો તે મીઠી કેવી રીતે લાગશે?
નાખ ત્યારે એકાદ ચમચો વધુ ખાંડ. કરુણાજનક બાતમી તો હવે પછી આવે છે. એક ડેશો ભૂખથી વ્યાકુળ અને ઠંડીથી વિળ થઈ લાચાર હાલતમાં રસ્તે પડ્યો હતો. રાત્રે શિયાળ અને કૂતરાઓએ ભેગા થઈ તેના માંસની ઉજાણી કરી.” ટેબલ પરના પાંઉ ટુકડો કાપતાં રાવસાહેબ બોલ્યા.
“ અરેરે ! નથી સાંભળ્યું જતું આ હૃદયદ્રાવક વર્ણન.” માખણ ચોપડીને તૈયાર કરેલ સેન્ડવીચ મોંમાં મૂકતાં માલતીબહેન બોલ્યાં. “પણ ઈશ્વરની ઇચ્છા જ એવી કાંઈ હશે. કોઈ એકલદોકલ ડું છે તે આપણાથી પહોંચી વળાય ? તમે જ કહેતા હતા ને કે વસ્તી ઓછી કરવા સુષ્ટિદેવતા આવું કરતા હશે !” - ત્યાં તે “કાકા આવું કે ?' કહી એક રાએ પ્રવેશ કર્યો.
ભાઈ, કે તું ?' હું વાડીભાઈને વિનુ.”
“એય, ભાઈ, બેસ. શરમાઈશ નહીં હો. તું તે ચા નહીં પીતા હેય. તારા બાપની ટેવો હું
શ્રી હરિશ્ચંદ્ર જાણું ને !” ખી–ખી કરતા રાવસાહેબ બોલ્યા, “સાંભળ્યું કે ? હું ઘણીવાર યાદ કરતો હોઉં છું ને પિલા મારા લંગોટિયા દોસ્તને, તેને આ છોકરે. બાપ જેવો જ વિનયશીલ લાગે છે હે કે ! ભાઈ, કેમ છે તારા બાપુ? હમણાં તો વર્ષોથી અમે મળ્યા નથી.’
“બે વર્ષથી લકવાથી પીડાતા પથારીમાં પડ્યા છે. માય હાર્ટ ગ્લીઝ ! કે પરગજુ માણસ ! પ્રભુ, તારી લીલા અકળ છે !”
એમને પેન્શન તો મળતું હશે ?
ના રે ના. એ તો ખાનગી નિશાળમાં હતા ને! ખેરડું ગિરે મૂકી બે વર્ષ જેમતેમ નભાવ્યું.”
શિવ, શિવ, શિવ! દુશ્મનોય પ્રભુ આવા દિવસો ન દેખાડે. બેલ ભાઈ, બેલ! કઈ ચિઠ્ઠી-બિદ્દી જોઈએ છે?
મારે મૅટ્રિકથી આગળ ભણવું છે !” એ બીતાં બીતાં બોલ્યો.
“ઘેર આવી મુશ્કેલી અને તું હજી ભણવાને, બેટા ?”
“કાકા ! મારા ભવિષ્યનો વિચાર પણ કરવાનો ને! માત્ર તમારે ત્યાં રાતે પડી રહેવાની સગવડ...” થોથવાતી જીભે તેણે કહ્યું,
અરે, એમાં શી મેટી વાત છે? પણ જેને ભાઈ અમારા બંગલામાં એકેય સ્પેર રૂમ નથી. તેની પેરવીમાં જરૂર રહીશ. પણ તું માત્ર અમારા પર આધાર રાખીને ન બેસતો.”
“જગ્યાનું ન થાય તો એકાદ ટંક જમાડશે?”
“અરે, એમાં કાંઈ પૂછવાનું હેય? વાડીભાઈનો દીકરો તે મારો જ દીકરો. પણું આ રેશનિંગની મોકાણ છે ને ! અઠવાડિયાનું અનાજ માંડ પાંચ દિવસ ખેંચે છે ! અરે ભગવાન ! કેવા દિવસે આવ્યા છે. કંઠે પ્રાણ આવે છે!”
“ફ પૂરતા પૈસા મળી શકશે?” ? “ભાઈ ! હમણુની કાળી મધારતમાં મારે જ કરજ કરવું પડે છે. આ મેટર-બંગલાના
