________________
માથે ૧૯૬૭] બુદ્ધિની કટી
૧૭. જોઈ છે?
મફતે કહ્યું: મેં આમ જોયું તો તું વૈકુંઠમાં મને ગદાની બીક લાગી અને વાડકા હાથમાં ગયો હતો અને તેમ જોયું તો મગન કૈલાસમાં લઈ પીવા માંડયું. ' " '' '' . ' ગ હતો. આવી સ્થિતિમાં મારે દૂધપાક પીધા
બંને મિત્રો બેલી ઊડ્યા : પણ અમેને ઉકા- સિવાય છૂટકે ન હતો. હવા તો હતા ?
કહેવાય છે કે બુદ્ધિ યસ્ય બલ તસ્ય.
ફરજ અદા કરી! મહામના સ્વ. પંડિત મદનમોહન માલવીયાજીને આ એક રમૂજી પ્રવાસ પ્રસંગ છે.
એક વાર લેજિસ્લેટીવ કાઉન્સિલની બેઠકમાં હાજરી આપવા માટે દિલ્હી થઈ સીમલા જવાનું હતું માલવીયાજી સ્ટેશન પર આવ્યા ત્યારે કાલકા (સીમલા તરફનું છેવટનું રેલવે સ્ટેશન) તરફ જતી છેલ્લી ગાડી પણ પડી ચૂકી હતી. બીજે દિવસે તો એમને સીમલામાં હાજર થવાનું જ હતું. પરંતુ ગાડી વગર સમયસર પહોંચવું અશક્ય જ હતું.
માલવીયાજીએ સ્ટેશન માસ્તરને પૂછ્યું: “આજે, હવે પછી કાલકા જનારી એકાદ માલગાડી પણ નહિ મળે?”
સ્ટેશનમાસ્તરે નકારાથી ડોકું ધુણાવ્યું.
માલવીયાજી પળભર મૂંઝવણ-વિમાસણમાં પડી ગયા. હવે ? ત્યાં આસિ. સ્ટેશન માસ્તરે એમને એક . બાજુ બોલાવી કહ્યુંઃ “જુઓ, એક ગાડી કાલકા જવાની છે. પણ તે તે છે વાઈસરોયની સ્પેશિયલ, આપ એમાં જઈ શક્તા હે તો જાઓ. પ્રયત્ન કરો.”
સમાચાર આપના રનો આભાર માની માલવીયાજી ઑટૉર્મ પર મંડષા ટહેલવા. નિશ્ચિત સમયે વાઈસરોયની “સ્પેશિયલ' ઑટમ પર આવીને ખડી રહી. પિતાના રસાલા સાથે વાઈસરોય લોર્ડ હાડિજ “સ્પેશિયલ'માં દાખલ થયા.
માલવીયાજીએ તો લટાર મારવાનું ચાલુ જ રાખેલું. ઇરાદાપૂર્વક લૉર્ડ હાડિજના ડઓ પાસેથી બેત્રણ વાર પસાર થયા. વાઈસરૉયની નજર એમના પર પડી, અને નજરે પડતાં વાર જ તેઓ બેલી ઊડ્યાઃ “અરે, પંડિતજી ! તમે હજુ અહીંયાં જ છે ?'
જી, હા !' માલવીયાએ જવાબ આપ્યોઃ “હું તે છેલ્લી ગાડી ચૂકી ગયો.”
લોર્ડ હાર્ડિ જે પોતાની સ્પેશિયલ સાથે માલવીયાજી માટે એક અલાયદે ડખે જોડવાની ગોઠવણ કરાવી ડઓ જોડાયો ને માલવીયાજી વાઈસરોય સાથે જ સીમલા પહોંચ્યા.
પણ ગમ્મતની વાત એ થઈ કે, સીમલા પહોંચ્યા પછી બીજે દહાડે લેજિસ્લેટીવ કાઉન્સિલની બેઠકમાં માલવીયાજીએ પોતાના ભાષણ દરમ્યાન લેઈ હાડિજના કારભાર પર ટીકા કરવામાં લેશ પણ ભણા ન રાખી. અને એ રીતે પોતાની ફરજ અદા કરવામાં પાછી ન પડી.
લોર્ડ હાડિજને કદાચ થયું હશે કે માલવીયાજી જેવા ટીકાકારને સાથે લાવ્યો ન હેત તે કંઈ નુકસાન ન થાત; બલકે લાભ જ થાત !
