Aagam 02 SOOTRAKUT Moolam evam Vrutti

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 817

आगम
(०२)
सूत्रकृताने २ श्रुतस्क
न्धे शीलाडीयावृत्तिः
॥४०६ ॥
“सूत्रकृत्” - अंगसूत्र-२ (मूलं + निर्युक्तिः + वृत्तिः)
श्रुतस्कंध [२.], अध्ययन [ ७ ], उद्देशक [-], मूलं [ गाथा ५५...], निर्युक्तिः [२०३ ] मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित आगमसूत्र -[०२], अंग सूत्र -[०२] “सुत्रकृत्” मूलं एवं शिलांकाचार्य कृत् वृत्तिः
डिसेणगारस्सा इत्थिसद्देण चैव अलसदो। रायगिहे नयरंमी नालंदा होइ बाहिरिया ॥ २०३ ॥ नालंदा समिवे मणोरहे भासि इंद्रभूहणा उ । अज्झयणं उदगस्स उ एवं नालंदजं तु ॥ २०४ ॥ तत्र अमानोनाः प्रतिषेधवाचकाः, तद्यथा-अगौः अघट इत्यायकारः प्रायो द्रव्यस्यैव प्रतिपेधवाचीत्यलंदानेन सहास्य प्रयोगाभावः, माकारस्वनागतक्रियाया निषेधं विधत्ते, तद्यथामा कार्यस्वमकार्य मा मंस्थाः संस्था नो युष्मदविष्ठितदिगेव बीतायेत्यादि, नोकारस्तु देशनिषेधे सर्वनिषेधे च वर्त्तते, तद्यथा नो घटो घटैकदेशो घटैकदेशनिषेधेन, तथा हास्यादयो नोकपायाः कषायमोहनीयैकदेशभूताः, नकारस्तु समस्तद्रव्यक्रियाप्रतिषेधाभिधायी, तद्यथा-न द्रव्यं न कर्म न गुणोऽभावः, तथा नाकार्ष न करोमि न करिष्यामीत्यादि, तथाऽन्यैरप्युक्तं – “न याति न च तत्रासीदस्ति पथान्नवांशवत् । जहाति पूर्व नाधारमहो व्यसनसंततिः ॥ १ ॥ किंचान्यत् - "गतं न गम्यते तावद्गतं नैव गम्यते । गतागतविनिर्मुक्तं, गम्यमानं तु गम्यते ॥" इत्यादि । तदेवमत्र नकारः प्रतिषेधविधायकोऽप्युपात्तः, अलंशब्दोऽपि यद्यपि 'अलं पर्याप्ति 'वारणभूषणेष्वपी'ति त्रिष्वर्थेषु पठ्यते, तथाऽपीह | प्रतिषेधवाचकेन नया साहचर्यात्प्रतिषेधार्थ एव गृह्यते, तत्र चालशब्दे नामस्थापनाद्रव्यभावभेदाचतुर्विधो निक्षेषो भवति, तत्र नामालं यस्य चेतनस्य अचेतनस्य वाऽलमिति नाम क्रियते, स्थापनालं तु यत्र कचिचित्र पुस्तकादी पापनिपेधं कुर्वन्साधुः स्थाप्यते, | द्रव्यनिषेधस्तु नोआगमतो ज्ञशरीर भव्यशरीरव्यतिरिक्तो द्रव्यस्य चौराद्याहृतस्यैहिकापायभीरुणा यो निषेधः क्रियते स द्रव्यनिषेधः, एवं द्रव्येण द्रव्याद् द्रव्ये वा निषेधः, भावनिषेधं तु स्वत एव नियुक्तिकारोऽलंशब्दस्य संभविनमर्थं दर्शयन्त्रिभणिपुराह| पर्याप्तिभाव:- सामर्थ्य तत्रालंशब्दो वर्तते, अलं मल्लो मल्लाय, समर्थ इत्यर्थः, लोको नरेऽपि "नालं ते तत्र ताणाए वा सरणाए वा" ।
Education Internation
'अलं" शब्दस्य निक्षेपा:,
For Par Use Only
~ 816~
Seseesetseventee
७ नालन्दीयाध्य.
॥४०६ ॥
wor