Book Title: Vinay Dvantrinshika
Author(s): Yashovijay Upadhyay, Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004689/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjA viracitA | vinaya dvAmiMzikA zabdazaH vivecanA ogaNatrIsamI batrIzI 'vivecaka 8 paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjA viracita dvAdiMzadraddhAtrizikA aMtargata vinayadvAciMzikA zabdazaH vivecana mULa graMthakAra tathA TIkAkAra - laghuharibhadrasUri mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjA - AzIrvAdadAtA - vyAkhyAnavAyaspati, zAsanaprabhAvaka sva. pa. pU. AcAryadeveza - zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA tathA SaDradarzanavettA, pravacanikapratibhAdhAraka sva. pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA tathA vartamAna zrutamarmajJAtA vidvAna pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA ka vivecanakAra paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA che saMkalana che. mitA DI. koThArI ja prakAzaka che mAtA che.' 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-3. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinaya dvAciMzikA zabdazaH vivecana vivecanakAra paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA vIra saM. 2535 vi. saM. 2065 AvRtti : prathama nakala : 300 mUlya : rU. papa-00 - Arthika sahayoga - ghAnerA nivAsI caMdanabena kanaiyAlAla pAnArkovo | mukhya prAptisthAna : - - 5, jena marcanTa sosAyaTI, stehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. * mudraka ja navaraMga prinTarsa AsToDIyA, amadAvAda-1. phonaH (mo.) 9428570401 (ghara) ra6614603 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ F : prAptisthAna : - * amadAvAda : gItArtha gaMgA. 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7, 8 (079) 26304911, 32911471 zrI naTavarabhAI ema.zAha(AphrikAvALA) phleTa naM. 501, bloka-e, riddhivinAyaka TAvara, vijayanagara relve krosiMganI pAse, nAraNapurA, amadAvAda-13. = (079) 27478512 * muMbaI : zrI nikuMjabhAI Ara. bhaMDArI viSNu mahala, trIje mALe, garavAre pevelIyananI sAme, DI-roDa, carcageTa, muMbaI-400020. = (022) 22814048 zrI himAMzubhAI ena. zeTha e-241, azoka samrATa, trIje mALe, daphatarI roDa, gauzALA lana, bInA javelarsanI upara, malADa (I.), muMbaI-400097. (022) 3ra428434 (mo.) 9322264851 jhaH jAmanagara : zrI lalitabhAI dharamazI zrI udayabhAI zAha 302, caMdanabALA epArTamenTa, C/o. mahAvIra agarabattI varkasa javAharalAla naherU roDa, C-9, supara mArkeTa, jayazrI TokIjhanI sAme, sarvodaya pArzvanAthanagara, jAmanagara-361001. jaina derAsara pAchaLa, muluMDa (ve), muMbaI-80. 8 (0288) ra678513 6 (022) 25680614, 25689030 * surata : DaoN. praphulabhAI je. zeTha DI-1, arpaNa epArTamenTa, bAbu nivAsanI galI, TImalIyAvADa, surata-395001. 6 (0261) 3228623 rAjakoTa : zrI kamalezabhAI dAmANI "jinAjJA", 27, karaNaparA, rAjakoTa-360001. (0281) 2233120 * BANGALORE : Shri Vimalchandji C/o. J. NEMKUMAR & COMPANY Kundan Market, D. S. Lane, Chickpet Cross, Bangalore-53. (080) (O) 22875262, (R) 22259925 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya - gItArtha gaMgAnuM mukhya lakSya to ApaNA upakArI pUrvAcAryo jevA ke pa. pU. A. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAja sAheba, pa. pU. upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAja sAheba Adi racita jainazAstromAM patharAyelAM dvividha paramArthabhUta tatvonAM rahasyonuM taya, vikSepa, vyavahAra, nizcaya sApekSa arthagAMbhIryapUrNa vizleSaNa karavAnuM che, jethI zrI jainasaMghane te te padArthonA sarvAgI bodhamAM sahAya maLe. A kArya atyaMta vistAravALuM ane gahana che, ghaNAM sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto AmAM sahAya karI rahyAM che, aneka zrAvako ane zrAvikAo paNa sau saune yogya kAryo saMbhALI rahyAM che, te anusAra kAma bahAra AvI rahyuM che ane kramasara AvatuM raheze. daramyAna zrI saMghamAMthI jijJAsu mumukSuo tathA zrAvaka-zrAvikAo taraphathI evI mAMga vAraMvAra Ave che ke pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAja sAhebanAM tathA pa. pU. A. bha. zrImad vijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAja sAhebanAM judA judA viSayo paranAM apAyelAM vyAkhyAno tathA paMDitavarya zrI pravINabhAI motAe vividha zAstrIya viSayo para karelAM vivecato chapAvIne taiyAra karavAmAM Ave to sakaLa zrI saMghane cokkasa lAbhadAyI nIvaDe. AvI vinaMtIone lakSyamAM rAkhIne TrasTa nakkI karyuM che ke AvAM vyAkhyAno tathA vivecanonAM pustako prakAzita karavAM ane tene mAtra eka saMlagna pravRtti tarIke svIkAravI. A kAma gItArtha gaMgAnA mukhya lakSathI saheja phaMTAya che, bodhanI vividhatA ane saraLatAnI dRSTie paNa bhinna prakAre che, chatAM tattvajijJAsu mATe hitakArI hovAthI tema ja ati mAMgane kAraNe uparyukta vinaMtI lakSamAM rAkhIne A pravRtti cAlu rAkhela che. tattvajijJAsu jIvo mATe AvAM pustako samyam jJAna-darzana-cAritranI ArAdhanAmAM upayogI thaze, tevI AzA sahita - 5, jena marcanTa sosAyaTI, phatehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. TrasTIgaNa gItArtha gaMgA sarva hakka gItArtha gaMgA TrasTane AdhIna che. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItArtha gaMgAnA prakAzano 5. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA (moTA paMDita ma. sA.)nA vyAkhyAnanA pustako 1. Azrava ane anubaMdha 2. pudgala vosirAvavAnI kriyA 3. cAritrAcAra 5. pU. A. bha. zrImad vijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA (paMDita ma. sA.)nA vyAkhyAnanA temaja lekhita saMpAdita pustako 1. zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo 2. yogadRSTisamuccaya 3. karmavAda kaNikA 4. sadgati tamArA hAthamAM ! 5. darzanAcAra 6. zAsana sthApanA 7. anekAMtavAda 8. praznottarI 9. cittavRtti 10. cAlo, mokSanuM sAcuM svarUpa samajIe 11. manovijaya ane Atmazuddhi 12. bhAgavatI pravrajyA paricaya 13. bhAvadharma bhAga-1 (praNidhAna) 14. bhAvadharma bhAga-2 (pravRtti, vighnajaya, siddhi, viniyoga) 15. jainazAsana sthApanA 16: cittavRtti 17. thAvA je vAraha vrata E vidrattva 18. lokottara dAnadharma "anukaMpA" 19. praznottarI Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. kudaratI AphatamAM jainanuM kartavya 21. dharmarakSA pravacana zreNI bhAga-1 22. jenazAsana svataMtra dharma ke saMpradAya ? 23. ninazAsana taMtra dharma yA saMprAya ? 28. Is Jaina Order Independent Religion or Denomination ? 24. Status of religion in modern Nation State theory 26. gRhajinAlaya mahAmaMgalakArI 27. zrI upadhAna mAgapadezikA 12 saMpAdaka :- pa. pU. gaNivarya zrI arihaMtasAgarajI mahArAja sAhaba 1. pAkSika aticAra uninn sk gItArtha gaMgA dvArA prakAzita ? anya pustakonI yAdI 1. zrI sametazikharajInI saMvedanA saMkalanakartA: jyotiSabhAI zAha 2. zrI navapada ArAdhanA vidhi saMkalanakartA: jyotiSabhAI zAha 3, svataMtra bhAratamAM dharma parataMtra !!!!! (guja.) saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti 4. svataMtra bhArata meM gharma parataMtra !!!!! (hindI) saMkalanakartA: dharmatIrtha rakSA samiti 5. Right to Freedom of Religion !!!!! saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti - (aMgrejI) 6. "rakSAdharma' abhiyAna (guja.). saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti 7. "Rakshadharma' Abhiyaan (aMgrejI) saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti gItArtha gaMgA aMtargata gaMgotrI graMthamALA dvArA prakAzita graMtho 1. dharmatIrtha bhAga-1 2, dharmatIrtha bhAga-2 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = gItArtha gaMgA dvArA prakAzita vivecananA graMtho - - che vivecanakAra :- paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA | 1. yogaviMzikA zabdazaH vivecana 2. adhyAtmaupaniSata prakaraNa zabdazaH vivecana 3. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 4. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 5. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-3 6. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana pUrvArdha 7. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana uttarArdha 8. ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI zabdazaH vivecana 9. samyakatva SasthAna caupaI zabdazaH vivecanA 10. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 11. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1 12. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2 13. phUpadaSTAMta vizadIkaraNa zabdazaH vivecana 14. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 (sUtra 1-2) 15. sUtranA pariNAmadarzaka yatnaleza bhAga-1 16. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 (sUtra 3-4-5) 17. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 18. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 19. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-3 20. dAnadvAciMzikA-1 zabdazaH vivecana 21. mitrAdvAciMzikA-21 zabdazaH vivecana 22. yogazataka zabdazaH vivecana 23. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 24. yogabhedadvAbiMzikA-18 zabdazaH vivecana 25. yogavivekadrAviMzikA-19 zabdazaH vivecana 26. sAdhusAmathyAtrizikA-6 zabdazaH vivecana 27. bhikSudrAviMzikA-27 zabdazaH vivecana 28. dIkSAdvAbiMzikA-28 zabdazaH vivecana Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. yogadaSTinI sajhAya zabdazaH vivecana 30. kevalibhuktivyavasthApanadvAciMzikA-30 zabdazaH vivecanA 31. pAtaMjala yogalakSaNavicAradvAciMzikA-11 zabdazaH vivecana 32. jJAnasAra zabdazaH vivecana 33. saMthArA porisI sUtrano bhAvAnuvAda ane hiMsASTaka zabdazaH vivecana 34. jinamahattvadvAciMzikA-4 zabdazaH vivecana 35. samyagdaSTidvAciMzikA-15 zabdazaH vivecana 36. yogalakSaNa dvAciMzikA-10 zabdazaH vivecana 37. muktiadveSaprAdhAnyadvAciMzikA-13 zabdazaH vivecana 38. apunabaMdhakadvAciMzikA-14 zabdazaH vivecana 39. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-1 40. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-2 41. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-3 42. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-2 43. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-3 44. yatilakSaNasamuccaya prakaraNa zabdazaH vivecanA 4pa, devapuruSakAradvAciMzikA-17 zabdazaH vivecana 46. tArAditrayadvAciMzikA-22 zabdazaH vivecana 47. kutarkagrahanivRttidvAciMzikA-23 zabdazaH vivecana 48. saddaSTidvAciMzikA-24 zabdazaH vivecana 49. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 50. mArgadvAciMzikA-3 zabdazaH vivecana pa1. dezanAdvAciMzikA-2 zabdazaH vivecana pa2. jinabhaktidvAciMzikA-5 zabdazaH vivecana 53. yogAvatAradvAciMzikA-20 zabdazaH vivecana pa4. yogamAhAbhyadvAciMzikA-26 zabdazaH vivecana papa. sajjanastutidvAciMzikA-32 zabdazaH vivecana 56. pUrvasevAdvAbiMzikA-12 zabdazaH vivecana pa7. IzAnugrahavicAradvAciMzikA-16 zabdazaH vivecana pa8. klezatAnopAyadvAbiMzikA-2pa zabdazaH vivecana Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'dvAciMzadvAciMzikA' graMthanI 29mI >> 'vinayadvAciMzikA'nA padArthonI saMkalanAH pUrvanI batrIzImAM dIkSAnuM svarUpa batAvyuM, ane dIkSAnI saphaLatA vinayanA pariNAmathI thAya che, tethI have graMthakArazrI vinayabatrIzI batAve che. karmanuM vinayana jenAthI thAya te vinaya kahevAya; te prakAranI vinayanI vyutpatti che. tethI e phalita thAya ke AtmAne AtmAnA guNo pratye jeTalo tIvra daDha rAga teTalo AtmAnA guNonA AvirbhAvane anukULa vyApAra tIvra thAya che ane te vyApAra e ja vinaya che. tethI AtmAnA guNonA AvirbhAvanA ananya kAraNabhUta zrutajJAna pratye jene atyaMta bahumAna hoya te puruSa, zakti anusAra zrutane grahaNa karavA mATe, grahaNa karyA pachI sthira karavA mATe ane sthira karyA pachI te bodhane samyapha pariNamana pamADavA mATe je kaMIka udyama kare, te sarva vinaya che; kema ke te udyamathI AtmAnA guNonAM pratibaMdhaka evAM karmonuM vinayana thAya che. tethI AtmAnA guNonA AvirbhAvane anukULa, zAstravacanathI niyaMtrita, svazakti anusAra sarva yatna vinayarUpa bane che ane te ucita prayatnamAM je kaMI pramAda thAya che, teTalA aMzamAM zAstravacana pratyeno vinaya nyUna thAya che. ane te pramAda aMzathI karmanuM vinayana thatuM nathI. A rIte yogamArganI pUrNa pravRtti vinayathI anuviddha che. jema sarva miSTAnno zarkarAthI anuviddha che, ane je miSTAnnamAM zarkarA na hoya tene miSTAnna kahI zakAya nahi, tema je yogamArganI pravRttimAM zakti anusAra udyama hoya nahi, te yogamArga vinayarahita bane che. tethI te yogamArganI bAhya AcaraNA paNa paramArthathI yogamArga bane nahi. ' A vinayano vistArathI bodha karAvavA arthe graMthakAre jJAnavinaya, darzanavinaya, cAritravinaya, tapavinaya ane upacAravinaya, ema vinayanA pAMca bhedo pADelA che. temAM je upacAravinaya che, te guNavAna pratye vinayane abhivyakta kare ane AzAtanAnA parivAramAM yatna kare tevA prayatna svarUpa che, ane jJAna-darzanacAritra ane tapa, e cAraviSayaka apramAdabhAvathI karAtI sarva pravRtti vinaya che, - WWW.jainelibrary.org Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinayadvAtriMzikA|saMkalanA te batAvavA arthe graMthakAre zloka-21mAM vinayasamAdhi, zrutasamAdhi, tapasamAdhi ane AcArasamAdhi batAvela che. tyAM samAdhino artha e che ke mohathI anAkuLa thayeluM evuM je svastha citta e samAdhi che; ane te saMpUrNa yogamArgamAM kaI rIte upayogI che, te spaSTa karavA arthe vinaya Adi cAra samAdhinA eka ekanA cAra cAra bhedo zloka-22, 23, 24mAM batAvela che. teno yathArtha bodha karIne svabhUmikA anusAra te te samAdhimAM udyama karavAmAM Ave to zrutajJAna prathama bodharUpe pariNamana pAme che, tyArapachI AcaraNArUpe pariNamana pAme che ane aMte sparza nAmanI jJAnanI pariNati pragaTe che, je pariNati zIghra mokSanuM kAraNa che, tema graMthakAre zloka-25, 26mAM batAvela che, ane aMte spaSTatA karI ke dareka ucita sthAne je jIva vinayane yojana kare che, te jIvane svayaMvarAnI jema mokSanI prApti thAya che. chadmasthatAne kAraNe A graMthanA vivecanamAM vItarAga 5ramAtmAnI AjJAviruddha ke graMthakArazrInA Azayaviruddha ajANatAM kaMI paNa lakhAyuM hoya to trividhe trividhe 'micchA mi dukkaDaM' mAMguM chuM. vi. saM. 2064, Aso suda-10 tA. 9-10-2008, guruvAra vimalavihAra, 302, sarasvatI sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda-7. $ i) - pravINacaMdra khImajI motA Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinayatrizikA/saMpAdikAnuM kathana saMpAdikAnuM kathana upAdhyAya yazovijayajI mahArAjanAM graMtho eTale jinazAsananA amUlya ratno. 55 varSanA dIrdha saMyama jIvanamAM gujarAtanA A mahAna jyortidhare saMskRta, prAkRta ane gujarAtImAM aneka graMthonI racanA karI che. dvatrizaddhAtrizikA graMthanI A 29mI vinayabatrIzImAM jJAna, darzana, cAritra ane tapa mATe karAtA udyamane ja vinaya kahela che. ane tenAthI ja karmonuM zIdhra vinayana thAya che. vaLI, guNavAna evA arihaMta Adi tera puruSono anAzatanA, bhakti, bahumAna, ane guNonI prazaMsA dvArA cAra-cAra prakAre ema kula bAvana bhedathI vinaya karavAnuM kahela che. ane arihaMta Adi sarva puruSo jJAnAdi guNothI paraspara anuvidha che tethI koI ekanI hIlanAmAM sarvanI hIlanAnI Apatti che ane koI ekanI bhaktithI kevalajJAnanI prApti thaI zake che tenuM suMdara nirUpaNa graMthakArazrIe karela che. - pUrvanA mahApuruSonA graMthone grahaNa karIne tenI paMkti besADavI e judI vAta che ane tenA rahasyo samajavA e judI vAta che. prastuta graMthamAM pU. paMDitavarya zrI praviNabhAI motAe zAstrIya padArthonA rahasyonuM ekavAkyatAthI suMdara nirUpaNa karIne yogya jIvone saMvega pedA thAya te mATe yatna karela che. A graMthamAM satata mArgadarzana ane preraNA ApavA badala pU. sAdhvIjI zrI cArUnaMditAzrIjI mahArAja sAhebano upakAra bhUlI zakAya tema nathI. gujarAtI ane saMskRta bhASA upara AgavuM prabhutva hovAne kAraNe saMzodhana kAryamAM jarUrI sUcano ApavA badala suzrAvaka zrI zAMtilAla zivalAla zAhano sahayoga maLyo te badala dhanyatA anubhavuM chuM. graMthakArazrInA AzayathI ane jinezvaradevanI AjJAthI viruddha kAMIpaNa lakhAyuM hoya te badala "micchA mi dukkaDam" ApaNe sau AtmAnA guNonA ArvibhAva mATe karmonuM zIdhra vinayana karI mokSa prApta karIe eja abhyarthanA. vi.saM. 2014, Aso suda-10 - smitA DI. koThArI guruvAra, 9-10-2008. 12, beMka opha InDiyA sosAyaTI, usmAnapurA, amadAvAda-380 013. Jain Education. International Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 1. jJAnavinaya 29mI vinayadvAtriMzikAnI saMkSipta TrI (1) vinayanAM pAMca bheda (zloka 1thI 3) ra darzanavinaya -3 4 cAritravinaya tapavinaya (2) upacAravinayanA be bheda (zloka-3) kAyika upacAravinaya (8 bheda) zloka-4 (1) abhigraha (2) AsanatyAga (3) abhyutthAna (4) aMjaligraha 1 pratirUpa upacAravinaya anAzatanArUpa upacAravinaya (3) pratirUpa upacAravinayanA bheda (zloka 4thI 6) (5) kRttikarma (6) zuzruSA (7) pazcAtgati (8) sanmukhagati. vinayadvAtriMzikA|TrI vAcika upacAravinaya (4 bheda) zloka-5 (1) hitakArI vacano (2) parimita vacano (3) aparuSa vaco (4) anuvicintya vacano. 5 upacAravinaya mAnasika upacAravinaya (2 bheda) zloka-6 (1) zuddhapravRttithI (2) asanirodhathI. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma vinayadvAtriMzikA/TrI (4) anAzatanArUpa upacAravinayanAM kula bAvana bheda (zloka 7thI 8) (1) arihaMtaAdi paraspara anuviddha kula tera pado 1 ra 3 arihaMta siddha kula 8 ni 10 11 12 saMgha kriyA dharma jJAna jJAnI 4 5 6 AcArya upAdhyAya sthavira yogamArganI prAptino abhAva. (2) anAzAtanA, bhakti, bahumAna ane guNonAkIrtanathI upacAravinaya kula cAra-cAra prakAre ema upacAravinayanAM 13 44 = kula bAvana bheda. (5) arihaMta Adi tera padomAM jJAnAdi guNo anyonya anuviddha hovAthI ekanI hIlanAmAM sarvanI hIlanAnI prApti ane hIlanAthI thatA anarthonI prApti, (zloka 9thI 11) kharAba bhavonI paraMparA. svagatacAritrAdi guNono nAza. zastranI dhAra agni, sApa ane siMhanA kopathI thatA duHkhothI paNa adhika du:khanI prApti. (6) zrutaApanAra guruno vinaya (zloka 12thI 17) dharma pAThakano kAya, alpacAritra vANI ane mananI paryAyavALA paNa zuddhithI vinaya. 13 gaNi 3 zAstra adhyayana arthe pragaTasevInA paNa vinayanI 7 gaNa jJAnaguNathI ratnAdhikano vinaya. AvazyakatA. 4 zithIlAcArIne paNa jJAnAdi arthe vaMdana. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 1 ra vinayathI vinayathI pravacananI sarvakalyANanI sukhanI unnati. paraMparA.. prApti. (8) cAra prakAranI samAdhi. (zloka-21) 1 vinayasamAdhi 1 zAstronuM vinayapUrvaka zravaNa kare. (7) vinayanuM phaLa (zloka 17thI 20) 2. zrutasamAdhi (9) vinayasamAdhinAM cAra bheda (zloka-22) 3 vinayathI 2 3 zAstrano ucitaAcAronuM 3. saMpasamAdhi samyag bodha kare. kare. 2 1 zAstrona zrutanI prAptithI pAramArthika bodhanI ekAgratA prApta prApti thAya e thaze tethI bhaNe. rIte bhaNe. samyag sevana vinayadvAtriMzikA|TrI pote yathArtha sevana kare che e prakAre ahaMkAra na kare. (10) zrutasamAdhinA cAra bheda. (zloka-23) 4 jJAnAdinA vinayathI pUjyatvanI prApti. 3 svaAtmAne zuddhadharmamAM ja sthApana karavA arthe bhaNe. 4 AcArasamAdhi. 4 anya yogya jIvone dharmamAM sthira karavA arthe bhaNe. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinayadvAtriMzikA/TrI 1 AlokanA sukha mATe tapa na kare. (11) tapasamAMdhinA cAra bheda (zloka-24) ra 3 paralokanA kIrti, Adi sukha mATe mATe tapa anya AzayathI tapa na kare. na kare. tapa na kare. (12) AcArasamAdhinA cAra bheda (zloka-24) 1 2 AlokanA sukha paralokanI samRddhi mATe saMyamanA mATe saMyamanA AcAro AcAro na pALe. na pALe. prathama sthAna prApta thAya. 1 sAdhu vinayapUrvaka zAstrazravaNa kare 3 kIrti, Adi mATe saMyamanA AcAro na pALe. re zrutasamAdhi anusAra abhyAsa kare to to vinayasamAdhinuM zrutano yathArthabodha thAya to vinayasamAdhinuM bIjuM sthAna prApta thAya. (13) vinayasamAdhinAM cAra sthAnonI aMtargata zruta Adi cAra samAdhinI prApti 4 karmanirjarA sivAya sevana karavAmAM Ave to vinayasamAdhinuM trIjuM 4 bhAvazatrunA nAza sivAya anya prayojanathI saMyamanA AcAro na pALe. 3 4 tapa ane AcAra leza paNa madarahita samAdhinuM yathAvat sAdhu sarva ucita pravRtti kare to vinayasamAdhinuM cothuM sthAna 6 sthAna prApta thAya. prApta thAya. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 nirjarAne anukULa evA jJAna, darzana, tapa ane cAritra e cAra prakAranA pariNAmonI AtmAmAM vRddhi . (14) vinayasamAdhinuM phaLa. (zloka-26thI 28) ra Atma kalyANane anukULa cittanI svasthatArUpa samAdhithI 1 ra vinayathI zrutanI annA doSono zAtanAthI nAza. 3 tattvane sparzanAra dIrgha saMsAra paribhramaNanI aprApti. evAM sparza nAmanA jJAnanI yukta aMtaHkaraNanI prApti. prApti. (15) vinaya karavAnuM prayojana (zloka-29thI 32) pariNatinI 3 vinayadvAtriMzikA/TrI 4 5 avilaMbathI ucita vItarAga- sthAne bhAvanI karAyelA prApti. vinayathI mokSanI prApti. vinayanI pradhAnatA batAvavA tIrthaMkarothI paNa tIrthane namaskAranI ucita pravRtti. 4 vinayarahita saMyamanA sarva AcArothI paNa akalyANanI prApti. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinaya dvAciMzikA/anukramaNikA anukramaNikA : bloka naM. pAnA naM. 1-3 3-5 6-8 9-11 11-13 13-16 16-20 20-23 viSaya vinayanuM lakSaNa. pAMca prakAranA vinayanA bhedo. upacAravinayanA be bhedo ane tenuM svarUpa. ATha prakArano kAyika upacAra vinaya. cAra prakArano vAcika upacAra vinaya. be prakArano mAnasika upacAra vinaya. anAzAtanArUpa upacAra vinayanA para bhedo. arihaMta Adi koInI paNa AzAtanAthI yogamArgamAM rahelA sarvanI AzAtanAnI prApti. alpazrutavALA paNa gurunI hIlanAthI cAritrano nAza. guruhIlanAnA anartho. zrata ApanAra gurunA vinayanI maryAdA. alpacAritraparyAyavALA paNa jJAnaguNathI ratnAdhika. dharmAcAryanA vinayanI maryAdA. zAstraadhyayana arthe pragaTasevInA paNa vinayanI AvazyakatA. zAstraadhyayana arthe pragaTasevIne paNa bhAvathI vaMdananI vidhi. vinayathI pravacananI unnati. vinayanA abhAvamAM kalyANano abhAva. vinayathI sukhanI prApti ane avinayathI duHkhanI prApti. 23-25 25-26 27-28 29-30 30-31 31-34 34-38 38-39 39-40 40-41 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 zloka naM. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 31. vinayanuM phaLa. 26. spardhAtmaka bodhanuM phaLa. 27. 28. 29. 30. 32. viSaya jJAnAdinA vinayathI ja pUjyatvanI prApti. cAra prakAranI samAdhi. vinaya samAdhinA cAra bhedo. vinayadvAtriMzikA/anukramaNikA zruta samAdhinA cAra bhedo. tapa ane AcAra samAdhinA cAra bhedo. yogamArgamAM vinayanI mukhyatA. vinayathI doSono nAza. vinayarahita zrutaadhyayanathI paNa doSanI prApti. vinayanI pradhAnatA batAvavA arthe tIrthaMkarothI paNa tIrthane namaskAra. vinayarahita evA saMyamanA sarva AcArothI paNa akalyANanI prApti. yathAsthAne karAyelA vinayathI mokSanI prApti. pAnA naM. 41-42 4243 43-44 44-46 46-50 50-52 52-53 53-55 55-56 57-58 58 59-60 60-61 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM hI aha~ namaH / OM hrI~ zrIzaLezvarapArzvanAthAya namaH / che namaH | nyAyavizArada-nyAyAcArya-zrImadyazovijayopAdhyAyaviracitA svopajJavRttiyutA dvAtriMzadvAtriMzikA antargata vinayadvAtriMzikA-29 pUrvanI dIkSAbatrIzI sAthe prastuta vinayabatrIzIno saMbaMdha :__ anantaraM dIkSA nirUpitA tasyAzca vinayagarbhAyA eva saphalatvamiti vinayaM nirUpannAda - . artha : anaMtara dIkSAbatrIzI'mAM dIkSA nirUpaNa karAI, ane vinayagarbha ja evI tenuM dIkSAnuM saphalapaNuM che, ethI vinayane batAvatAM kahe che - bhAvArtha - pUrva batrIzImAM dIkSAnuM svarUpa graMthakArazrIe batAvyuM, ane te dIkSA paNa mAtra AcaraNArUpe ja sevAtI hoya to saphaLa nathI; paraMtu vinayapUrvaka arthAt guNavAna evA puruSo pratyenA vinayathI sevAtI hoya to uttarottara guNavRddhi dvArA saMyamanI vRddhirUpa kArya karanAra hovAthI saphaLa che. ethI dIkSAnuM svarUpa jANyA pachI dIkSAne saphaLa karavAnA arthI jIvone vinayano savistara bodha karAvavA arthe graMthakArazrI prastuta batrIzImAM vinayatA svarUpanuM nirUpaNa karatAM kahe che - Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinaya dvAciMzikA/zloka-1 avataraNikA : vinayanuM svarUpa batAve che - bloka : karmaNAM drAgvinayanAdvinayo viduSAM mataH / apavargaphalA''Dhyasya mUlaM dharmatarorayam / / 1 / / anvayArtha : vaLAMkakarmone drA=zIdhra vinayanAnsavinayana karanAra hovAthI viduSai vinaya mati =vidvAnone vinaya saMmata che. pavanaDaDaDhacastha apavarnarUpI phalathI ADhya evA tharmataro =dharmarUpI vRkSanuM sammUna =A mULa che=vinaya mULa che. 1il. zlokArca - karmone zIdhra vinayana karanAra hovAthI vidvAnone vinaya saMmata che. vaLI, te vinaya kevo che ? te spaSTa karatAM kahe che - apavargarUpI phaLathI Avya evA dharmarUpI vRkSanuM A mULa che vinaya dharmavRkSanuM mULa che. [1] TIkA - karmaNAmiti-karmaNAM-jJAnAvaraNIyAdInAM drAk-zIghraM vinayanAt apanayanAt viduSAM vinayo mataH / ayamapavargaphalenADhyasya-pUrNasya dharmatarormUlam / / 1 / / TIkArya : karSari ... gharmataroktam jJAnAvaraNAdi karmonuM zIdhra vinayana thatuM hovAthI apanayana thatuM hovAthI, vidvAno 'vinaya' kahe che. A vinaya, apavargaphaLathI yukta=mokSarUpa phaLathI pUrNa, evA dharmarUpI vRkSanuM mULa che. 15 bhAvArtha - guNavAna puruSamAM vartatA guNone avalaMbIne ke yogamArganA guNone avalaMbIne Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 vinaya dvAciMzikAzloka-1-2 te bhAvane abhimukha gamana thAya te prakArano jIvano vyApAra te "vinaya che. A vyApArane vidvAno 'vinaya' kema kahe che ? te batAvavA arthe kahe che - karmonuM je vinayana kare te vinaya' kahevAya ? e prakAranI "vinaya' zabdanI vyutpattithI, je kriyA jJAnAvaraNAdi karmonuM zIdhra vinayana kare te kriyAne vidvAno vinaya' kahe che. vaLI, sAdhaka AtmA saMyama grahaNa karyA pachI guNone avalaMbIne guNone abhimukha yatna thAya, te prakAre ucita mana-vacana-kAyAno je vyApAra kare che, te rUpa vinayanI kriyAthI AtmAmAM uttarottara yogamArganI vRddhirUpa dharmavRkSa vRddhi pAme che. tethI yogamArganI vRddhirUpa dharmavRkSanuM mULa vinaya che, ane A dharmarUpI vRkSa mokSarUpa phaLathI pUrNa che; kema ke vinayathI vRddhi pAmato dharma prakarSane pAmIne zuddha AtmAnA svarUpane pragaTa kare che, ane zuddha AtmAnuM svarUpa e ja sarvakarmarahita jIvanI muktaavasthA che. tethI mokSarUpa phaLathI pUrNa evA dharmanA vRkSanuM mULa vinaya che, ema kahela che. AvA avataraNikA - pUrvazlokamAM vinayanuM svarUpa batAvyuM. have te vinayanA bhedo batAve che - zloka : jJAnadarzanacAritratapobhirupacArataH / ayaM ca paJcadhA bhinnoM darzito munipuGgavaiH / / 2 / / anvayArtha: 2 jJAnanavaritrAmaparita =ane jJAnathI, darzanathI, cAritrathI, tapathI ane upacArathI, ghaM-Akavinaya, azvathA mitro-pAMca prakAranA bhedavALo, nipurva =gaNadharoe, rzita =batAvyo che. parA zlokArya : jJAnathI, darzanathI, cAritrathI, tapathI ane upacArathI A vinaya, pAMca prakAranA bhedavALo gaNadharoe batAvyo che. ||rA Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinaya dvAciMzikA/zloka-2 TIkA : jJAneti-jJAnAdInAM vinayatvaM pUrvakarmavinayanAduttarakarmAbandhAcca draSTavyam nA2AA TIkArca - jJAnAvInAM ..... dravyam aa jJAnAdinuM vinayapaNuM, pUrvakarmanA vinayanathI ane uttara karmanA abaMdhathI jANavuM. llrA bhAvArtha gaNadhara bhagavaMtoe aMtaraMga evA jJAna, darzana, cAritra ane tapa mATe karAtA udyamane "vinaya" kahela che ane pAMcamA bhedarUpa upacArane "vinaya" kahela che. sAmAnyathI vinayanI kriyA eTale guNavAna puruSo pratye namananI kriyA tevI prasiddhi che. tethI prazna thAya ke jJAna, darzana, cAritra ane tapane vinaya kema kahyo ? tenA samAdhAnarUpe TIkAmAM kahyuM ke "vinaya' zabdanI vyutpatti pramANe jenAthI karmonuM vinayana thAya te vinaya' kahevAya. e vyutpattithI jJAnAdinA pariNAmo vinayarUpa che; kema ke jIvamAM jJAnAdinA pariNAmo vartatA hoya, tyAre pUrvakarmonuM vinayana thAya che, ane uttara karmono abaMdha thAya che. jJAnavinaya :- bhagavAnanA vacananA paramArthane jANavA mATe ane jANIne jIvanamAM sthira karavA mATe jyAre udyama thAya che, tyAre samyagujJAnanAM pratibaMdhaka evAM karmonuM vinayana thAya che. eTaluM ja nahi, paNa samyagujJAna mATenA karAtA udyamathI mohanuM paNa umUlana thAya che ane tattvanuM samyak prakAzana thAya che. tethI jJAna mATe karAtA vyApArathI, mohane kAraNe pUrvamAM je karmo baMdhAyelAM hatAM teno nAza thAya che, ane jJAnane anukULa vyApArakALamAM jeTalA aMzathI mohathI AkuLa cetanAno abhAva thAya che tenA kAraNe pUrve je mohanA aMzathI AkuLa evI cetanAthI je karmo baMdhAtAM hatAM evAM karma jJAnavinayakALamAM baMdhAtAM nathI. tethI jJAnavinaya teTalA pramANamAM pUrvakarmanAM vinayananuM ane jJAna vinaya kALamAM vartatI mohanI anAkuLatAne anurUpa uttarakarmanA abaMdhanuM kAraNa che. mATe jJAnanA vyApArane vinaya kahela che. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinaya dvAciMzikA/zloka-2 darzanavinaya :- vaLI, koI mahAtmA darzanazuddhinA upAyabhUta svadarzanaparadarzananAM zAstrono abhyAsa karatA hoya, ane te zAstranA baLathI anya darzana karatAM sarvajJanAM vacana kaI rIte sarvAze zuddha che, tevuM yukti ane anubhavathI jaNAya, jenAthI darzananI zuddhi thAya tyAre te darzanazuddhikALamAM vartato sthira ruciaMza pUrvakarmanuM vinayana kare che ane uttara karmanA abaMdhanuM kAraNa bane che arthAt pUrvamAM je prakArano karmano baMdha thato hato, te prakArano uttaramAM karmabaMdha thato aTake che. tethI darzanane vinaya kahela che. cAritravinaya:- sAdhu apramAdabhAvathI saMyamanI kriyAmAM udyama karatA hoya to te saMyamanI kriyAthI mohanuM unmelana thatuM hovAthI pUrva pUrva karatAM uttara uttarano vizeSa prakArano cAritrano pariNAma skuraNa thAya che, ane te prakArano cAritrano pariNAma pUrvakarmanuM vinayana kare che, ane jevA pUrvamAM karma baMdhAtAM hatAM, tevA karmono baMdha uttaramAM thato nathI. tethI cAritrane vinaya kahela che. tapavinaya :- tapanI AcaraNA karIne muni AtmAne aNAhArIbhAvathI vAsita kare che ane jema jema AtmAmAM aNAhArIbhAvanA pariNAmano prakarSa ullasita thAya che, tema tema aNAhArIbhAvathI viparIta evA AhAranI vRttithI baMdhAyelAM karmo nAza pAme che, ane aNAhArIbhAvanA aprakarSakALamAM je prakAranA karmo sAdhune baMdhAtAM hatAM te prakAranA karmo aNAhArIbhAvanA prakarSanA uttaramAM baMdhAtAM nathI. tethI pUrvakarmanuM vinayana karanAra ane uttarakarmanA abaMdhanuM kAraNa tapa che. mATe tamane vinaya kahela che. upacAravinaya - AgaLanA zlokamAM batAvAze te prakAre, be rIte upacAravinayathI AtmA potAnA mULa svabhAvane pragaTa karavA samartha bane che, ane mULa svabhAvathI viparIta evA mohaAviSTa svabhAvane kSINa karavA samartha bane che. tethI samyam rIte sevAyelA upacAravinayathI je aMzathI mohaAviSTa svabhAvanuM tirodhAna thAya che te aMzathI pUrva saMcita karmanuM vinayana thAya che, ane je aMzathI saMzleSa vagarano jIvano mULa pariNAma pragaTa thAya che, te aMzathI uttaramAM karmabaMdha aTake che. tethI pUrvanA saMcita karmanA vinayananuM kAraNa hovAthI ane uttaramAM pUrva sadRza karmanA baMdhanuM akAraNa hovAthI upacArane vinaya" kahela che. zA Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinaya dvAciMzikA/zloka-3 avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke pAMca prakArano vinaya' che. temAMthI have upacAravinayanA be bhedo batAve che - zloka : pratirUpeNa yogena tathAnAzAtanAtmanA / / upacAro dvidhA tatrAdimo yogatrayAt tridhA / / 3 / / anvayArca - pratirUpa yogena=pratirUpa yogathIeguNavAna puruSanA guNane abhimukha vIryane ullasita kare tevA ucita yogathI, tathA anAzatinAtmanA=ane anAzAtanArUpathI=AzAtanAnA parihArathI, savAre di upacAra be prakArano che. tatra temAM be prakAranA upacAravinayamAM vi=prathama=pratirUpa yogathI thato upacAra vinaya, yAtrA trighA=yogatrayathI traNa prakArano che. [3] zlokArya :- pratirUpa yogathIguNavAna puruSanA guNane abhimukha vIryane ullasita kare tevA ucita yogathI, ane anAzAtanArUpathI, upacAra be prakArano che. temAM=be prakAranA upacAravinayamAM prathama pratirUpa yogathI thato upacAravinaya, yogaTayathI traNa prakArano che. ll3II. TIkA - pratirUpeNeti-pratirUpeNocitena yogena, tathA'nAzAtanAtmanA=AzAtanA'bhAvena upacAro dvidhA / tatrAdimaHpratirUpayogAtmako yogatrayAt-tridhA kAyiko variyo mAnakveti pArUA. TIkArca - pratirUpe ..... manasati || pratirUpathI=ucita evA yogathI, ane anAzAtanA svarUpathI=AzAtanAnA parihArathI, upacAra be prakArano che. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinayadvAtriMzikA|zloka-3 temAM=be prakAranA upacAravinayamAM, pratirUpayogAtmaka prathama upacAravinaya yogatrayathI tridhA che=kAyika, vAcika ane mAnasa che. 'ti' zabda traNa bhedonI samApti mATe che. 11311 bhAvArtha: upacAravinaya be prakArano che : (1) pratirUpa upacAravinaya ane (2) anAzAtanArUpa upacAravinaya. (1) pratirUpa upacAravinaya :- guNavAna puruSane avalaMbIne temanA guNo pratye bahumAnabhAvanI vRddhi thAya tevA ucita yogono vyApAra pratirUpa upacAravinaya che arthAt jevo guNavAna puruSano vyApAra che tatsadeza tenA bhAvane abhimukha vinaya karanAra puruSano vyApAra che. jema bhagavAna vItarAga, sarvajJa che, tethI sarva bhAvo pratye nirapekSa che, ane je sAdhaka AtmA guNavAna evA jinanuM avalaMbana laIne temanA pratye bhakti arthe mana-vacana-kAyAnA ucita vyApAro karato hoya tyAre teno mana-vacana-kAyAno vyApAra vItarAga thavAne anukULa hovAthI vItarAganA vyApAra sadeza vyApAravALo che. mATe pratirUpa upacAravinaya che. (2) AzAtanAnA abhAvathI upacAravinaya :- vaLI, upacAravinaya AzAtanAnA abhAvavALo paNa che. tethI guNavAna puruSanI bhakti karatI vakhate guNavAna puruSanI potAnAthI koI prakAranI AzAtanA na thAya te prakArano sudRDha vyApAra te vakhate vartato hoya, te paNa guNavAna puruSane avalaMbIne guNavRddhinuM kAraNa hovAthI vinayarUpa che. w pratirUpa vinaya ane AzAtanAnA parihArarUpa vinaya karmanuM vinayana karAra hovAthI, ane guNavRddhi dvArA pUrvamAM thatA karmabaMdha sadeza karmabaMdhanA abhAvanuM kAraNa hovAthI vinaya che. yugapada traNe yogothI thato upacAravinaya :- vaLI, A baMne prakAranA upacAravinayamAM pratirUpa yogathI thato upacAravinaya traNa prakArano che : (1) Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinayahAviMzikA/bloka-3 kAyika, (2) vAcika ane (3) mAnasika jema koI zrAvaka bhagavAnanI bhakti karatI vakhate puSpAdika pUjA karatA hoya tyAre kAyika kriyA bhagavAnanA guNone abhimukha javAne anukULa vyApArarUpa che, vaLI te vakhate aMtarajalpAkArarUpa vacanayoga vartato hoya, to te vAcikayoga paNa bhagavAnanA guNane abhimukha javAnA yatnarUpa che, ane manoyoga paNa bhagavAnanA guNothI AtmAne vAsita karavA mATe pravartato hoya, to te traNe yogono vyApAra pratirUpa yogathI upacAra vinaya che. kAyayogathI thato upacAravinaya- tathAvidha manoyogathI prerita kAyavyApAra hoya to te kAyika upacAravinaya che. jema koI zrAvakane bhagavAnanA guNonuM parijJAna hoya ane tenA kAraNe bhagavAna pratyenA bahumAnathI prerAIne kAyA dvArA bhagavAnanI puSpAdika pUjA karatA hoya, tyAre sAkSAt manovyApAra bhagavAnanA guNomAM upayukta na hoya, paraMtu kAyAthI thatA puSpAdika vyApAramAM mana upayogavALuM hoya, ane tenA kAraNe bhagavAna pratyenA bahumAnabhAvanI vRddhi thatI hoya to te kAyikayoga upacAravinaya che. vAcikayogathI thato upacAravinaya :- tathAvidha manoyogathI prerita vAcika vyApAra hoya to te vAcika upacAravinaya che. jema koI zrAvakane bhagavAnanA guNonuM parijJAna hoya ane tenA kAraNe bhagavAna pratyenA bahumAnathI prerAIne vacano dvArA bhagavAnanI stuti karatA hoya, tyAre sAkSAt manovyApAra bhagavAnanA guNomAM upayukta na hoya, paraMtu te te vacano dvArA bhagavAna pratyenA bahumAnabhAvanI vRddhi thatI hoya to te vAcikyoga upacAravinaya che. mAnasayogathI thato upacAravinaya :- koI sAdhaka yogI bhagavAnanA pAramArthika guNone jANatA hoya ane te guNonA smaraNa dvArA bhagavAna pratyenA bahumAnabhAvanI vRddhi thatI hoya to te mAnasayoga upacAravinaya che. III Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinaya dvAciMzikA/zloka-4 avataraNikA : vaLI, pratirUpa yoga dvArA thatA upacAravinayanA kAyika, vAcika ane mAnasika bhedo kaI rIte paDe che ? te kramasara spaSTa karavA arthe kahe che - zloka : abhigrahAsanatyAgAvabhyutthAnA'Jjaligrahau / kRtikarma ca zuzrUSA gatiH pazcAcca sammukham / / 4 / / anvayArtha: pradAnityA mayutthAnADaMnigraho=abhigraha, AsanatyAga, abhyatyAna, aMjaligraha, tirma-kRtikarma, kUSA=zuzraSA, kyI samun vati =pazcAgati ane sanmukha gatiH ATha prakArano kAyika upacAravinaya che, ema zloka-5 sAthe saMbaMdha che. jA , zlokArca - abhigraha, AsanatyAga, amyutthAna, aMjaligraha, kRtikarma, zugRSA, paccAgati ane sabhukhagati H ATha prakArano kAyika upayAravinaya che, ema zloka-pa sAthe saMbaMdha che. ||4|| TIkA - ___ abhigraheti-abhigraho-guruniyogakaraNAbhisandhiH, AsanatyAgaH AsanadAnaM, pIThikAdyupanayanamityarthaH, abhyutthAnaM niSaNNasya sahasAIdarzanena, aJjaligrahaH praznAdau, kRtikarma ca vandanaM, zuzrUSA vidhivadadUrAsannatayA sevanaM , pazcAdgatirgacchataH, sammukhaM ca gatirAgacchataH iti / / 4 / / TIkArya : mitro.... tirA/chataH tti / (1) abhigraha -gurunA viyoganA karaNanI abhisaMdhi gurunA kRtyonA karaNanI abhisaMdhi. (2) AsanatyAga :- AsanadAna-guru AvelA hoya to potAnA Asanano tyAga karIne te AsananuM dAna kare ane besavA mATe pIThikA AdinuM Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 vinayadvAtriMzikA|zloka-4 upanayana kare=pIThikA AdinuM sthApana kare. (3) abhyutthAna :- beThela ziSya gurunA sahasA darzanathI Ubho thAya te abhyutthAna. = (4) aMjaligraha :- prastAdimAM aMjalino graha-be hAtha joDIne pRcchA. (5) kRtikarma :- vaMdana. (6) zuzrUSA :- vidhipUrvaka adUra ane anAsannapaNAthI guru AdinuM sevana. (7) pazcAtgati :- jatA evA gurunI pAchaLa gamata. (8) sanmukha gati :- AvatA evA gurunI sanmukha gamana. * 'ti' zabda ATha bhedonI samApti mATe che. IIII bhAvArtha : kAyika upacAra vinaya : (1) abhigraha :- guNavAna gurunA guNo pratyenA AdarathI gurusaMbaMdhI ucita vyApAra karavAnI abhisaMdhi te abhigraha che arthAt guNavAna gurunI bhakti karavAno saMkalpa che, ane te saMkalpapUrvakanI tene anurUpa sarva pravRtti te prathama prakArano kAyika vinaya che. A kAyivinayakALamAM guNavAna gurunA bahumAnanI vRddhine anukULa pariNAmapUrvaka sarva kAyika kriyAmAM ucita yatanA vartatI hoya to jIvamAM guNavRddhine anukULa aMtaraMga vyApAra thAya che, tethI abhigraha vinaya bane che. ane tevA prakArano aMtaraMga vyApAra na hoya ane bAhya kriyA karavAmAM Ave athavA pote gurunuM kRtya nahi kare to potAnuM kharAba dekhAze ityAdi je te abhisaMdhithI kRtya kare, to te abhigraha sthUlathI abhigraha gaNAya, paraMtu karmanA vinayananuM kAraNa nahi hovAthI abhigraha vinaya bane nahi. (2) AsanatyAga :- guNavAna guru koIka nimitte sanmukha AvelA hoya to potAnA Asanano tyAga karIne gurune besavA mATe Asana ane pIThikA AdinuM sthApana kare, te vakhate guNavAna gurunA vadhatA jatA bahumAnathI yukta potAnA AsanatyAganI kriyA te kAyika upacAra vinaya che. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinayadvAtriMzikA|zloka-4-5 11 (3) abhyutthAna :- sahasA guNavAna gurunA darzanamAM beThelA evA guNanA pakSapAtI jIvanI bahumAnathI UbhA thavAnI kriyA, e guNa pratyenA bahumAnamAMthI UThelI kAyika kriyA hovAthI karmanuM vinayana karanAra bane che. tethI abhyutthAna kAyika upacAravinaya che. (4) aMjaligraha :- praznAdimAM be hAtha joDavA. zAstraadhyayanakALamAM koI sthAnamAM ziSyane saMzaya thayo hoya tyAre gurune prazna pUchavAmAM Ave, athavA koI kArya viSayaka guNavAna gurune pRcchA karavAnI hoya tyAre guru pratyenA bahumAnapUrvaka be hAtha joDIne prazna pUchavAmAM Ave tyAre guNavAna guru pratyenA vadhatA jatA bahumAnanA kAraNe karmanuM vinayana thAya che. mATe aMjaligraha e kAyika upacAravinaya che. (5) kRtikarma :- guNavAna gurunA guNonA smaraNapUrvaka temanA pratyenA guNonA vadhatA jatA bahumAnane anukULa vaMdanakriyAkALamAM bolAtAM sUtro dvArA arthanI upasthiti thavAthI je Adarano atizaya thAya che, tenA kAraNe karmanuM vinayana thAya che. mATe kRtikarma e kAyika upacAravinaya che. (6) zuzruSA :- guNavAna gurunI sevAnI kriyA te zuzruSA che. te kriyAmAM vidhipUrvaka ati dUra nahi ane ati Asanna nahi te rIte temanI sevA ka2vI te zuzruSA che. te zuSAkALamAM te mahAtmAnA te te guNo pratyenA bahumAnathI vadhatA jatA AdaranA pariNAmathI karmanuM vinayana thAya che. tethI zuzruSA te kAyika upacAravinaya che. (7) pazcAdgati :- guNavAna guru koI sthAne jatA hoya to temanA pratyenA AdarathI temanI pAchaLa cAlavuM, te pazcAdgati nAmano kAyika upacAravinaya che. (8) sanmukha gati :- guNavAna guru AvatA hoya tyAre temanA pratyenA pUjyabhAvathI temanI sanmukha yatanApUrvaka javAnI kriyA sanmukha gatirUpa kAyika upacAravinaya che. 4|| avataraNikA : pratirUpa yogathI thatA upacAravinayanA traNa bhedo che, ema zloka-3mAM batAvyuM. temAMthI kAya upacAravinayanA ATha bhedo zloka-4mAM batAvyA. have vAk upacAravinayanA cAra bhedo batAve che - Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 vinaya dvAciMzikA/bloka-5 zloka : kAyiko'STavidhazcAyaM vAcikazca caturvidhaH / hitaM mitaM cAparuSaM bruvato'nuvicintya ca / / 5 / / anvayArtha:. mAM ra=ane A zloka-4mAM batAvyuM ke, viza: vAvi =kAyika upacAra ATha prakArano che. ane, dita mitaM 2 kaparuSetrahita, mita, aparuSane, manavivi7 2 yuvataH=ane vicArIne bolatA puruSano, vAvizva caturvidha =ane vAcika upacAravinaya cAra prakArano che. pitA zlokArca - ane A zloka-4mAM batAvyuM che, kAyika upacAra ATha prakArano che ane hita, mita, aparuSane ane vicArIne bolatA puruSano vAcika upacAravinaya cAra prakArano che. pI TIkA - ___ kAyika iti-ayaM cASTavidhaH kAyika upacAraH, vAcikastu caturvidhaH, hitaM pariNAmasundaraM bruvataH prathamaH, mitaM-stokAkSaraM bravato dvitIyaH, aparuSaM= cAniSThuraM bruvatastRtIyaH, anuvicintya svAlocya ca bruvatazcaturtha iti / / 5 / / TIkArca - mAM ....... kRti che ane A zloka-4mAM batAvyuM e ATha prakArano kAyika upacAra che=kAyika upacAravinaya che. vaLI, vAcika cAra prakArano che. hita=pariNAmasuMdara bolanAra puruSano prathama che, mita=stoka akSara bolanAra puruSano bIjo che ane aparuSa=aniSphara bolanAra puruSano trIjo che, ane aviciMtana karIne=suAlocana karIne bolanAra puruSano cotho che. pA. bhAvArtha :vAcika upacAra vinaya :karmonA vinayananuM kAraNa bane tevo vAcika upacAravinaya cAra prakArano che - Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinayadvAciMzikA/zloka-pa-6 13 1. hitaM ghuvataH :- je vacanaprayogathI pariNAma suMdara Ave arthAt koInuM ahita thAya nahi ane yogya jIvane hitanI prApti thAya, evuM vacana bolanArano prathama vA vinaya che athavA koIka sthAne zaMkA thaI hoya ane yogya sthAne pRcchA karavAthI pariNAma suMdara Ave evuM je bole, teno prathama vAvinaya che. 2. mitaM vRvataH - pariNAma suMdara evo vacanaprayoga karanAra paNa upayogI vacanathI vadhAre vacanaprayogo kare to te karmabaMdhanuM kAraNa che, paraMtu ucita vinaya nathI. tethI hitakArI vacana bolanAre paNa upayogI eTalA parimita zabdo ja bolavA joIe, jethI vadhAre pramANamAM vacanaprayoga karIne zaktino vyaya na thAya ane nirarthaka vacanaprayoga karavAnI prakRti vadhe nahi. A prakAre parimita zabdo bolanArano bIjA prakArano vAvinaya che. 3. aparuSa graMvata :- vaLI, bolatI vakhate jema hitakArI parimita zabdo bolavA Avazyaka che, tema kaThoratAnA parihAravALA zabdo bolavAthI karmonuM vinayana thAya che. tethI aparuSa vacana bolanArano trIjA prakArano vAvinaya che. 4. manuvivijya vRvataH :- vaLI, je kAMI bolavAnuM hoya te vicArIne arthAt A bolavA mATe ucita che ke mauna levuM ucita che, teno samyaka nirNaya karIne bolavAmAM Ave, te suAlocana karIne bolanArano cothA prakArano vAvinaya thAya che. - vacanaprayoganI kriyAmAM A cAre prakArano ucita viveka che, ane ucita vivekapUrvaka bolAyelA prayogo karmanuM vinayana kare che. mATe A cAra prakAranA vacanaprayogane vAku upacAravinayarUpe kahela che. ApaNA avataraNikA : zloka-3mAM kahela ke pratirUpa vinaya traNa prakArano che. tethI have krama prApta pratirUpa vinayanA mAnasayoga upacAravinayanA be bhedone batAve che - zloka : mAnasazca dvidhA zuddhapravRttyA'sanirodhataH / chadmasthAnAmayaM prAyaH sakalo'nyAnuvRttitaH / / 6 / / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 vinaya dvAciMzikA/zloka-1 anvayArtha : zuddhapravRAAtrirotaH 2 zuddha pravRttithI ane asatirodhathI, mAnasa dithI=mAnasavinaya be prakArano che. prAyaH chavAsthAnA=prAyaH chadmasthone, satna =A sakala=kAyika, vAcika, mAnasika evo pratirUpa yorgAtmaka sakala vinaya, kanyAnuvRttita =anyanI anuvRttithI che. list zlokArca - zuddha pravRttithI ane asanirodhathI mAnasavinaya be prakArano che. prAyaH chadmasthone A sakala kAyika, vAcika, mAnasika evo pratirUpa yogAtmaka sakala vinaya anyanI anuvRttithI che. III TIkA : mAnasazceti-mAnasazca=upacAro dvidhA zuddhapravRttyA dharmadhyAnAdipravRttyA, asannirodhataH ArtadhyAnAdipratiSedhAt / ayaM ca sakalaH prAyaH pratirUpo vinayazchadmasthAnAmanyAnuvRttita AtmavyatiriktapradhAnAnuvRtteH, prAyograhaNAdajJAtakevalabhAvadazAyAM kevalinAmapi, anyadA tu teSAmapratirUpa eva vinayastathaiva tatkarmavinayanopapatteH / taduktaM - __ "paDirUvo khalu viNao parANuattimaio muNeavyo / appaDirUvo viNao NAyavvo kevalINaM tu" / / 1 / / / / 6 / / TIkArya : mAnasa .... tu" : mAnasa upacAra be prakArano che : zuddha pravRttithI= dharmadhyAnAdinI pravRttithI prathama che, asatirodhathI ArtadhyAna AdinA pratiSedhathI bIjo che; ane prAyaH A sakala=kAyika, vAcika, mAnasa pratirUpa vinaya chAsthone anyanI anuvRttithI potAnAthI vyatirikta evA pradhAna puruSanIeguNavAna puruSanI atuvRttithI che=anusaraNathI che. zlokamAM "prAyaH" zabdanA grahaNathI ajJAta kevalabhAvadazAmAM kevalIone paNa Atma vyatirikta pradhAna puruSanI anuvRttithI pratirUpa vinaya che. vaLI, acadA-kevalI tarIke jJAta hoya tyAre teonekevalIone apratirUpa Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 vinaya dvAciMzikA/zloka-6 ja vinaya che; kema ke te prakAre ja=apratirUpa vinayanuM sevana kare te prakAre ja, temanA karmanA vinayananI upapatti che=kevalInA karmanA nAzanI upapatti che. te kahevAyuM che pUrvamAM kahyuM ke prAyaH chadmasthone A sakala vinaya anyanI anuvRttithI che, ane kevalIne apratirUpa vinaya che, te dazavaikAlikaniryukti 9/323mAM kahevAyuM che. kharekhara pratirUpa vinaya paranI anuvRttimaya jANavo. vaLI kevalIne apratirUpa vinaya jANavo." I6 bhAvArtha :mAnasa upacAra vinaya - mAnasa upacAravinaya be prakArano che : (1) koI sAdhaka AtmA dharmadhyAna AdinI pravRtti karavA arthe tIrthakara Adi puruSonuM avalaMbana laIne dhyAna AdimAM udyama karato hoya tyAre, AtmAthI vyatirikta evA tIrthakara Adine AzrayIne zuddha pravRttithI, mAnasa upacAra vinaya che. (2) vaLI koIka sAdhaka AtmAne, koIka nimittane pAmIne ArtadhyAna Adi thatuM hoya tyAre tenA nirodha mATe pUrvanA uttama puruSonA cAritranuM avalaMbana le, tyAre asanirodhathI te sAdhakano mAnasa upacAra vinaya che. zloka-3mAM be prakAranA vinaya batAvyA. temAM pratirUpa yogathI ane AzAtanAnA parihArathI be prakArano upacAravinaya che, tema batAvyuM. te be prakAranA upacAravinayamAMthI pratirUpa yogathI thato upacAravinaya, traNa yogothI traNa prakArano che, ema batAvyuM, ane tenA peTA bhedothI kAyayogathI ATha prakArano, vAyogathI cAra prakArano ane manoyogathI be prakArano che, ema batAvyuM. A sakala pratirU5 vinaya chadmasthone potAnA AtmAthI bhinna evA tIrthakTa Adi puruSone avalaMbIne thAya che. AnAthI e phalita thAya ke tIrthakara Adine avalaMbIne jJAnavinaya, darzanavinaya, cAritravinaya ke tapavinaya thanArA nathI, paraMtu AtmAnA jJAnAdi bhAvone phuraNa karavAnA yatnathI karmonuM vinayana thatuM hovAthI jJAnAdi bhAvonA Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 vinaya dvAciMzikA/zloka-6, 7-8 skuraNanA vyApArarUpa jJAnAdivinaya che. ane tIrthaMkara Adi puruSone avalaMbIne thato kAyano vyApAra, vacanano vyApAra ke manano vyApAra te pratirUpa yogathI thato upacAravinaya che, kevalajJAna thayA pachI "A kevalI che" tevuM koIne jJAna na hoya tyAre kevalI pUrvanI jema guru Adine vaMdanA karatA hoya tyAre kelIne paNa pratirUpa vinaya che. te sivAya kevalIne apratirUpa vinaya che. apratirUpa vinaya eTale vItarAgabhAvane anukULa thato AtmAno vyApAra, ane kevalI vItarAga hovAthI sahaja vItarAgabhAvamAM varte che. tethI pUrvamAM avatarAgabhAvathI baMdhAyelAM karmo vItarAgabhAvanA pariNAmathI nAza pAme che. tethI kevalIne apratirUpa vinaya che. III avataraNikA - zloka-3mAM upacAravinaya be prakArano che, tema batAvela. temAM pratirUpa yogathI thato upacAravinaya atyAra sudhI batAvyo. have anAzAtanA rUpa upacAravinaya batAvatAM kahe che - bloka : arhatsiddhakulAcAryopAdhyAyasthavireSu ca / gaNasaGghakriyAdharmajJAnajJAnigaNiSvapi / / 7 / / anAzAtanayA bhakttyA bahumAnena varNanAt / dvipaJcAzadvidhaH prokto dvitIyazcaupacArikaH / / 8 / / anvayArca - ja gatiddhittAvArthopAdhyAyavarepu=ane arihaMta, siddha, kula, AcArya, upAdhyAya, sthaviromAM, sakriya jJAnajJAnirvipikagaNa, saMgha, kriyA, dharma, jJAna, jJAnI ane gaNimAM paNa=gaNAdhipatimAM paNa. IkA nArItinathI=anAzAtanAthI, mavacA=bhaktithI, vahumAnena bahumAnathI, vanA=varNanathI guNonI prazaMsAthI, dvitIcaDyoparivA=bIjo aupacArika vinaya, dipaDyAzakti bAvana bhedavALo, provata: kahevAyelo che. ITA anA Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 vinaya dvAciMzikA/bloka-7-8 zlokArca - arihaMta, siddha, kula, AcArya, upAdhyAya, sthavira, gaNa, saMgha, kriyA, dharma, jJAna, jJAnI ane gaNimAM paNa gaNAdhipatimAM paNa; Ilol anAzAtanAthI, bhaktithI, bahumAnathI, varNanathI, bAvana bhejavALo bIjo aupacArika vinaya kahevAyelo che. llcil TIkA : mahiti-gardantaH=tIrtharAda, siddhAH=kSIdarmanA, nAhi, AcAryaH paJcavidhAcArAnuSThAtA tatprarUpakazca, upAdhyAyaH svAdhyAyapAThakaH, sthaviraH sIdatAM sthirIkaraNahetuH, gaNa: kauTikAdiH, saGghaH sAdhvAdisamudAyaH, kriyA'stivAdarUpA, dharmaH zrutadharmAdiH, jJAnaMmatyAdi, jJAninastadvantaH, gaNirgaNAdhipatiH / / 7 / / anAzAtanayeti-anAzAtanayA sarvathA'hIlanayA, bhakttyA-ucitopacArarUpayA, bahumAnenAntarabhAvapratibandharUpeNa, varNanAt sadbhUtaguNotkIrtanAt, dvitIyazcAnAzAtanAtmaka aupacArikavinayo dvipaJcAzadvidhaH proktaH, trayodazapadAnAM caturbhirguNane yathoktasaMkhyAlAbhAt / / 8 / / TIkArca - gardanta ... saMdhyAnAmAn ! arihaMto tIrthakaro, siddho=kSINa thayelA ATha karmamalavALA, kula=nAgendra Adi kula, AcArya=pAMca prakAranA AcAranA anuSThAtA ane tenA prarUpakaDyapAMca prakAranA AcAranA prarUpaka, upAdhyAyaHsvAdhyAyapAThakaHsvAdhyAya karAvavA mATe sUtro ApanArA, sthavira sidAtA sAdhuone sthirIkaraNanA hetu evA sAdhu, gaNatrakauTika Adi gaNa, saMgha=sAdhu Adino samudAya=sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikAno samudAya, kriyAativAdarUpa kriyA, dharma RtadharmAdi, jJAna=matijJAna Adi pAMca jJAna, jJAnI=mati Adi pAMca jJAnavALA puruSo, gaNigaNAdhipati. For Private & Persorial Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinayadvAtriMzikA|zloka-7-8 pUrvamAM varNana karAyelA tera bhedonA viSayamAM anAzAtanAthI=sarvathA ahIlatAthI, bhaktithI=ucita upacArarUpa bhaktithI, bahumAnathI=aMtaraMga bhAvapratibaMdharUpa bahumAnathI, varNanathI=sadbhUta evA guNonA kIrtanathI, bIjA prakArano=anAzatanAtmaka aupacArika vinaya bAvana prakArano kahevAyo che; kema ke tera padone=zloka-7mAM kahevAyelAM tera padone, cAra vaDe guNavAmAM yathokta saMkhyAno lAbha che-bAvana saMkhyAno lAbha che. / / 8 / / 18 bhAvArtha : tIrthaMkaro yogamArganA prarUpaka che ane tIrthanI sthApanA karIne jagata upara mahAna upakAra karanArA che. vaLI, pote vItarAga sarvajJa che ane najIkamAM siddha avasthAne pAmanArA che. te rUpe tIrthaMkaranI upasthiti karIne (1) potAnA dvArA teonA koI guNano apalApa na thAya te rIte AzAtanAno parihAra karavAthI, (2) guNavAna evA jagatguru pratye ucita upacArarUpa bhakti ka2vAthI, (3) temanA guNo pratye aMtaraMga bhAvathI prIti dhAraNa karavA rUpa bahumAnathI ane (4) temanA vAstavika guNonuM ucita sthAne varNana karavAthI cAra prakArano arihaMtono anAzAtanAtmaka upacAravinaya thAya che. te rIte siddha bhagavaMta Adi anya 12 puruSomAM paNa anAzAtanAdi cAra cAra prakArano anAzAtanAtmaka upacAravinaya thAya che. tethI upacAravinayanA bAvana bhedonI prApti thAya che. vaLI, siddha bhagavaMtonI upasthiti sarvakarmarahita, deharahita, mohathI anAkuLa evA kevaLajJAna-kevaLadarzanamaya svarUpe thAya che. vaLI, teonA svarUpaviSayaka saMdeha karavAthI ke temanA svarUpane jANavA pratyenI upekSA Adi bhAvothI AzAtanA thAya che. teno parihAra karIne vAraMvAra siddha bhagavAnanA svarUpane upasthita karavAmAM Ave, vaLI, temanuM smaraNa karIne ucita upacArarUpa bhaktithI Adara karavAmAM Ave arthAt temanuM smaraNa karI be hAtha joDIne mastaka Adi namAvIne temanA pratye bhaktinI vRddhi thAya tevo yatna karavAmAM Ave, ane temanA nirmaLa svarUpa pratye aMtaraMga prIti ullasita thAya te prakAre bahumAna karavAmAM Ave, ane siddha avasthAmAM vartatA AtmAonA sadbhuta guNonuM vAraMvAra kIrtana ka2vAmAM Ave to temano vinaya Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinayadvAtriMzikA|zloka-7-8 19 thAya che. A prakAre anAzAtanAdi cAra prakAre vinaya karavAthI karmanuM vinayana thAya che. vaLI, bhagavAnanA zAsanamAM saMyama lenAra sAdhuonAM nAgendra Adi kuLo hatAM. teo aneka guNothI yukta hatA. temanuM smaraNa karIne temanA pratye bhaktinI vRddhi thAya te prakAre ucita pravRtti karavAmAM Ave to anAzatanAdi cAra prakAre vinaya ka2vAthI karmanuM vinayana thAya che. vaLI, AcArya mahAsattvathI ratnatrayInI vRddhinA kAraNabhUta pAMca prakAranA AcArane pALanArA hoya che, ane te AcAronI suvizuddha prarUpaNA karIne yogya jIvone te AcAronI prApti karAve che. te rIte AcAryanI upasthiti karIne anAzAtanAdi cAra prakAre vinaya karavAthI karmanuM vinayana thAya che. vaLI, upAdhyAya bhagavAna zAsananAM sUtro AdinuM adhyayana karAvIne yogya jIvone saMyamavRddhimAM prabaLa kAraNa bane che. te rIte temanA guNonI upasthiti karIne anAzAtanAdi cAra prakAre vinaya karavAthI karmanuM vinayana thAya che. vaLI, yogamArgamAM pravRtta evA sAdhuo paNa karmanA doSathI sidAtA hoya tyAre sthaviro teone yogamArgamAM sthira karavAnuM kAraNa bane che. evA sthavironA guNonI upasthiti karIne anAzAtanAdi cAra prakAre vinaya karavAthI karmanuM vinaMyana thAya che. vaLI, eka gaNinI nizrAmAM rahelo sAdhuono samudAya te gaNa kahevAya, ane bhagavAnanA zAsanamAM kauTika Adi gaNa prasiddha che. te gaNanA guNo AdinuM smaraNa karIne anAzAtanAdi cAra prakAre vinaya karavA rmanuM vinayana thAya che. bhagavAnanA zAsanamAM sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikAnA samudAyarUpa zrIsaMgha che, ane bhagavAnanA vacanane parataMtra thaIne svabhUmikA anusAra zrIsaMghamAM jeo mokSamArganI ArAdhanA karI rahyA che ane sarva udyamathI vItarAga thavA mATenI zaktino saMcaya karI rahyA che, teo caturvidha zrIsaMghamAM sthAna pAme che, ane tevA guNothI kalita evA caturvidha zrIsaMghanI upasthiti karIne anAzAtanAdi dvArA cAra prakAre vinaya karavAmAM Ave to karmanuM vinayana thAya che. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 vinaya dvAciMzikA/zloka-7-8, 9 vaLI, kriyA astivAdarUpa che=bhagavAne batAvela ucita kRtyorUpa je kriyA te jIvanI vAstavika avasthAnI prAptinuM kAraNa che. tethI te kriyA astivAdarUpa che, ane je kriyA jIvane cAragatinA paribhramaNanuM kAraNa che, te kriyA nAstivAdarUpa che. A rIte kriyAnuM pAramArthika svarUpa vicAravAthI e prApta thAya ke bhagavAne batAvelI astivAdarUpa sarva kriyAo AtmAmAM vItarAgabhAvane abhimukha uttama saMskAro AdAna kare che, mATe jIvanuM ekAMta hita che. e prakAre tenA svarUpanuM Alocana karIne anAzAtanAdi cAra prakArathI vinaya karavAmAM Ave to karmanuM vinayana thAya che. vaLI, dharma, zrata ane cAritrarUpa che. zratadharma jIvane tattvano bodha karAvanAra che, ane cAritradharma jIvanA pAramArthika svarUpane pragaTa karavAnA yatna svarUpa che, ane te zruta-cAritrarUpa dharma ja sarva kalyANanuM kAraNa che, te prakAre dharmanA svarUpanuM ciMtavana karIne anAzAtanAdi cAra prakArathI vinaya karavAmAM Ave to karmanuM vinayana thAya che. vaLI, mati Adi pAMca jJAno che. te pAMca jJAno sarva kalyANonI paraMparAnAM kAraNo che. te prakAre pAMca jJAnonuM svarUpa sUkSma buddhithI vicArIne anAzAtanAdi cAre prakAre teno vinaya karavAmAM Ave to karmanuM vinayana thAya che. vaLI, jJAnI=mati Adi pAMca jJAnavALA puruSo. jema jJAnano anAzAtanAdithI vinaya thAya che, tema te jJAnavALA puruSono paNa anAzAtanAdithI vinaya karavAmAM Ave to karmanuM vinayana thAya che. vaLI, gaNi=gaNanA adhipati arthAt sAdhunA samudAyarUpa je gaNa tenA adhipati te gaNi evA sAdhu, ghaNA yogya sAdhuone yogamArgamAM pravartAvIne kalyANanI paraMparAnuM kAraNa bane che. tevA gaNi sAdhunA guNonuM smaraNa karIne anAzAtanAdi dvArA vinaya karavAthI karmanuM vinayana thAya che. ll7-8 avataraNikA : zloka-7 ane 8mAM arihaMta Adi terane AzrayIne bAvana prakArano anAzAtanAtmaka aupacArika vinaya batAvyo. have te bAvana bhedanA viSayabhUta arihaMta Adi tera vastuo paraspara atuviddha che, ema batAvIne Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinaya dvAciMzikA/bloka-9 21 ekanI AzAtanAmAM sarvanI AzAtanAnuM pApa che, te batAvavA arthe kahe che - bloka : ekasyAzAtanApyatra sarveSAmeva tattvataH / anyo'nyamanuviddhA hi teSu jJAnAdayo guNAH / / 9 / / anvayArtha : tra=ahIM arihaMta Adi tera padomAM, vADaja sAzAtanA=ekanI paNa AzAtanA, tattvatiH sarveSAM va=tatvathI badhAnI ja AzAtanA che; dina je kAraNathI, teeteomAM arihaMta Adi sarvamAM, jJAnAvo gu= jJAnAdi guNo, kocamanuvidyA =anyonya anuviddha che. 9 zlokArca - ahIM arihaMta Adi tera padomAM, ekanI paNa AzAtanA tattvathI badhAnI ja AzAtanA che; di je kAraNathI, teomAM-arihaMta Adi sarvamAM, jJAnAdi guNo anyonya anuviddha che. ll9ll TIkA - ekasyeti-atra=arhadAdipadeSu, ekasyApi AzAtanA tattvataH sarveSAM, hi= yatasteSu jJAnAdayo guNA anyo'nyamanuviddhAH yadeva hyekasya zuddhaM jJAnaM tadevAparasyApi, itthaM ca hIlanAviSayIbhUtajJAnAdisambandhasya sarvatrAvizeSAdekahIlane sarvahIlanApatterdAruNavipAkatvamavadhArya na kasyApi hIlanA kAryeti bhAvaH sArA TIkArca - trArTAdri ... bhAva: AmAM=arihaMta Adi padomAM, ekanI paNa AzAtanA tattvathI sarvanI AzAtanA che; je kAraNathI teomAM-arihaMta Adi tera padomAM, jJAnAdi guNo paraspara anuviddha che arthAt je ekanuM zuddha jJAna che, te ja bIjAnuM paNa che, ane A rIte pUrvamAM kahyuM ke Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinayadvAciMzikA/zloka-9 arihaMta Adi tera padomAM jJAnAdi guNo anyoca anuviddha che e rIte, hIlatAnA viSayIbhUta jJAnAdino saMbaMdha sarvatra avizeSa hovAnA kAraNe arihaMtAdi tera padomAM jJAnAdino saMbaMdha avizeSa hovAnA kAraNe, ekanI hIlanAmAM sarvanI hIlatAnI Apatti hovAthI, dAruNa vipAkanuM avadhAraNa karIneahIlanAnA mahAviDaMbanArUpa phaLano nirNaya karIne koInI paNa hIlanA karavI joIe nahi, e prakArano bhAva che. II bhAvArtha - zloka-7mAM kahela tera sthAnonuM pAramArthika svarUpa vicArIe to yogamArga, yogamArganA sthApaka tIrthakaro, yogamArganuM phaLa siddha avasthA ane yogamArgamAM prasthita evA AcAryAdi sarva jIvono saMgraha thAya che, ane te sarva jJAnAdi guNothI paraspara anuviddha che; kema ke je ekanuM jJAna che, te ja bIjAnuM jJAna che. ' tethI te tera padomAMthI koI eka paNa padanI AzAtanA karavAmAM Ave to tattvathI badhAnI AzAtanA thAya; kema ke hIlanAnA viSayabhUta jJAnAdi pariNatirUpa yogamArga sarvatra samAna che. tethI yogamArganI hIlanA karavAthI ghaNA bhavo sudhI yogamArganI prAptine anukULa uttama bhAvo paNa maLe nahi, ane yogamArga paNa maLe nahi, paraMtu saMsAranA kharAba bhavonI paraMparAnI prApti thAya. mATe zloka-7mAM kahelA tera sthAnomAMthI koIpaNa sthAnanI hIlanA karavI joIe nahi. ahIM vizeSa e che ke jJAna zabdathI mati Adi pAMca jJAno grahaNa karyA, tethI e prApta thAya ke mokSamArgane anukULa evuM je matijJAna che, te ja prakarSane pAmIne kevaLajJAnamAM vizrAMta thAya che. tethI matijJAnanI AzAtanA karavAthI arthathI kevaLajJAnanI paNa AzAtanA thAya che. tethI yogamArgane sevanArA je yogIo che, teomAM vartatuM mokSamArgane anukULa evuM matijJAna ane zrutajJAna paNa kevaLajJAnanuM kAraNa che. tethI koI yogInI AzAtanA karavAmAM Ave to temanAmAM vartatA mati Adi jJAnanI AzAtanA thAya che, ane arthathI te AzAtanA kevaLajJAnInI ane siddhanI paNa thAya che. AthI ja koI chadmastha sAdhu yogamArganI ArAdhanA karatA hoya, ane temanA pratye upAsakane bhaktino prakarSa thAya to bhakti karanAra upAsakane kevaLajJAnanI prApti thaI zake che, ane Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. vinaya dvAciMzikA/zloka-9-10 bhaktinA viSayabhUta te sAdhu tevA vIryanA prakarSavALA na thayA hoya to te sAdhune kevaLajJAna thatuM nathI. jema chabastha avasthAmAM vIrabhagavAna sAdhanA karatA hatA, ane temanA pratyenI bhaktino adhyavasAya jIvaNazeThane thAya che tyAre, vadhatA jatA bhAvane kAraNe kSapakazreNI mAMDavAnI najIkanI bhUmikAne jIvaNazeTha pAmyA, ane jo pAraNAnI duMdubhi na vAgata to kevaLajJAna paNa prApta thAta; tethI e phalita thAya ke jIraNazeThanI bhaktinA viSayabhUta evA vIrabhagavAnane tyAre kevaLajJAna na thayuM, ane jIvaNazeThane temanA bhaktinA pariNAmathI kevaLajJAnanI prApti thAta. . AnAthI e prApta thAya ke yogamArganI viSayabhUta sarva kriyAo, sarva jJAno prakarSane pAmIne siddha avasthAmAM vizrAMta thanArAM che. tethI yogamArganA viSayabhUta sarva bhAvo, yogamArgamAM prasthita sarva jIvo, ane yogamArganA phaLabhUta siddha avasthA, paraspara anuviddha che. AthI koI ekanI bhaktithI kevaLajJAnanI prApti thaI zake che, ane koI ekanI halanAthI badhAnI hIlanA thaI zake che. AvA avataraNikA : pUrvazlokamAM sthApana karyuM ke tera sthAnomAMthI koI ekanI AzAtanA karavAthI sarvanI AzAtanA thAya che. tene daDha karavA mATe kahe che - zloka - . nUnamalpazrutasyApi guroraacaarshaalinH| - hInA masadi mukha vanirivenzanagArA anvayArca - pazrutasthApi purataH savAra zaninA=alpazrutavALA paNa AcArazAlI evA gurunI, dInanA=hIlatA, rUkvananiva varinaH=IMdhaNane vadinanI jema, Ti=Nane, nUnaM=nakkI mAn 3-bhasmasAt kare. II10mAM zlokArca - alAdyutavALA paNa AyArazAlI evA gurunI hIlanA IMdhaNane vahninI jema guNane nakkI bhasmasAt kare. ll10I Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 vinaya dvAciMzikA/zloka-10 ke "satvazrutasthApi'mAM 'pa'thI e kahevuM che ke bahuzrutavALA evA AcAryanI halanA to guNano nAza kare, paraMtu alpazrutavALA paNa AcAryanI hIlanA guNano nAza kare. TIkA :- nUnamiti-nUnaM nizcitamalpazrutasyApyanadhItAgamasyApi kAraNAntarasthApitasya guroH=AcAryasyAcArazAlinaH paJcavidhAcAraniratasya hIlanA guNaM= svagatacAritrAdikaM bhasmasAt kuryAt, indhanamiva vahniH / / 10 / / 'svAtavAritradiva'mAM '3madi' padathI jJAna-darzananuM grahaNa karavuM. TIkArca - nUnaM ... vaniH + alpazrutavALA paNa=nahi bhaNelA AgamavALA paNa, kAraNottarathI sthApita evA AcArazAlI gurunI hIlanA=pAMca prakAranA AcAramAM nirata evA AcAryanI hIlanA, guNane svagata cAritrAdi guNane, agni iMdhaNane bhasma kare che, tema nizcita bhasmasAt kare. 10nA bhAvArtha - sAmAnyathI AcArya padavI gItArthane ja ApavAnI vidhi che. agItArthane AcArya padavI ApanAra gurune prAyazcittanI prApti che. Ama chatAM, viziSTa lAbhanuM kAraNa hoya evA saMjogomAM apavAdathI agItArthane paNa AcArya padavI ApavAnI vidhi che. jema koI gacchamAM anya gItArtha sAdhuo hoya, Ama chatAM potAnA uttarAdhikArane saMbhALavAmAM samartha anya koI navA sAdhu hoya, ane bhaNIne gItArtha thaI zake tema che; ane gItArtha gurune potAnuM AyuSya alpa jaNAya, ane potAnI hAjarImAM Amane AcArya padavI ApavAthI gacchanI vyavasthA subaddha rIte rahI zake tema jaNAya, vaLI pAchaLathI te vyavasthA na thaI zake tevuM jaNAya, tyAre anya gItArthone jaNAvIne, agItArtha evA paNa te navA sAdhune AcArya padavI Ape; ane anya gItArthone kahe ke jyAM sudhI A mahAtmA bhaNIne gItArtha na thAya tyAM sudhI samudAyanI maryAdA tamAre sAcavavAnI, ane te nUtana AcAryane paNa kahe ke jyAM sudhI teo zAstra bhaNIne gItArtha na thAya tyAM sudhI sarva prayojanomAM gItArthane pUchIne ucita Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 vinayadrAviMzikA/zloka-10-11 kRtyo tamAre karavAM. jethI bhagavAnanA zAsananI maryAdA anusAra sAdhugaNanI saMyamanI vyavasthA surakSita rahe. A rIte kAraNAntarathI alpa mutavALAne AcArya padavI ApavAmAM Avela hoya, ane koI sAdhu saMgItArtha mAnIne te AcAryanI hIlanA kare to te sAdhunAM cAritrAdi guNo bhasmasAt thAya che; kema ke pUrvamAM varNana karAyelA arihaMta Adi teramAMthI koIpaNa ekanI AzAtanA karavAmAM Ave to sarvanI AzAtanAnI prApti che. tethI te sAdhu AcAryanI hIlanA karIne tIrthakara Adi sarvanI hIlanAnA pApane prApta kare che, ane je sAdhu tIrthakara Adi sarvanI hIlanA karatA hoya te sAdhu cAritranA suMdara AcAro pALatA hoya topaNa cAritrAdi guNothI rahita che. 10mAM avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke AcArazAlI evA gurunI hIlatAthI svAgata cAritrAdi bhasma thAya che. have te hIlanAkRta anya anartho batAve che - zloka - zaktyagrajvalanavyAlasiMhakrodhAtizAyinI / anantaduHkhajananI kIrtitA guruhIlanA / / 11 / / anvayArtha: zavatyaprakvanacAsiDhathAtiyanI zaktinA agrathIHzastranA agrabhAgathI, javalana=agnithI, vyAsa ane siMhanA krodhathI=sApa ane siMhanA krodhathI atizAyIvALI anantaravenananI=anaMta duHkha denArI gurudInanA=gurunI hIlanA kIrtitA=kahevAI che. [11] zlokArca - zaktinA agraNI zastranA agrabhAgathI, jvalanathI, vyAla ane siMhanA krodhathI atizAyI evI anaMta duHkhane denArI gurunI hIlanA kahevAI che. ll11ii. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 TIkA H vinayadvAtriMzikA/bloka-11 zakttyagreti-zaktiH praharaNavizeSastadagraM zaktyagraM, jvalano'gniH, vyaalsiMhayo:=sarvasarinoH odhaH-jovaH, tattvatizAyinI-tebhyo'dhijA anantaduHkhjnnii guruhIlanA kIrtitA dazavaikAlike / / 11 / / TIkArya H zavita: vaMzaveAti / / zakti=praharaNavizeSa=nAza karavAnA sAdhanabhUta evuM zastravizeSa, teno agrabhAga=zastranI dhAra, agni, ane sApa-siMhano kopa je du:kha Ape tenAthI atizAyI=tenAthI paNa adhika, anaMta duHkhane niSpanna karanArI gurunI hIlanA dazavaikAlika sUtramAM kahevAyelI che. / / 11 / / . bhAvArtha: koI puruSa mAravAnA sAdhanabhUta evA talavAra AdinA agrabhAgathI potAnA deha upara sparza kare ane je duHkha thAya, tenAthI adhika anaMta du:kha gurunI hIlanA karavAthI thAya che. , vaLI, agnimAM paDavAthI je du:kha thAya che, tenAthI paNa adhika anaMta duHkhane denArI gurunI hIlanA che. vaLI, sApa ke siMhane chaMcheDavAmAM Ave to tenA kopathI je duHkhanI prApti thAya che, tenAthI adhika anaMta duHkhanI prApti gurunI hIlanAthI thAya che. e pramANe dazavaikAlika sUtramAM kahyuM che. ahIM vizeSa e che ke guNavAna evA gurunI hIlanA ka2vAthI yogamArganI hIlanA thAya che, yogamArgamAM prasthita evA guNavAna puruSonI hIlanA thAya che, yogamArganA prarUpaka evA tIrthaMkaronI hIlanA thAya che, ane yogamArganA phaLabhUta evA siddhonI paNa hIlanA thAya che. tethI ghaNA bhavo sudhI sanmArganI prApti durlabha thAya che, ane aneka durgationI paraMparAnI prApti thAya che. tethI guNavAna puruSanI AzAtanAnA parihAra arthe sarva udyama ka2vo joIe. // 11 // Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinayadvAciMzikA/zloka-12 avataraNikA : pUrvazlokamAM gurunI hIlanAthI thatA anartho batAvyA. have jenI pAsethI zratanI prApti thAya, temano paNa vinaya karavAthI kalyANanI prApti thAya che, te batAvavA arthe kahe che - zloka : paThedyasyAntike dharmapadAnyasyApi santatam / kAyavAGmanasAM zuddhyA kuryAdvinayamuttamam / / 12 / / anvayArca - vasthAtti dharmapatti jenI pAse dharmapadone pa=bhaNe, sa=eno vavavAnAM a=kAya, vANI ane mananI zuddhithI sattatamapi= satata paNa uttama vinavuM =uttama vinaya karavo joIe. /12aaaa zlokArtha : jenI pAse dharmapadone bhaNe eno kAya, vANI ane mananI zuddhithI satata paNa uttama vinaya karavo joIe. ll12aaaa TIkA : paThediti-yasyAntike dharmapadAni-dharmaphalAni siddhAntapadAni paThet asya santatamapi-nirantaramapi, na tu sUtragrahaNakAla eva, kuzalAnubandhavyavacchedaprasaGgAt kAyavAGmanasAM zuddhyA uttamaM vinayaM kuryAt / / 12 / / TIkArya :visthAnti..... kuryAt II jenI pAse dharmapadone bhaNe zruta ane cAritrarUpa dharmaphala che jenuM evAM siddhAMttapadone bhaNe, eno kAya, vANI ane mananI zuddhithI uttama vinaya satata paNa =niraMtara paNa kare, paraMtu sUtragrahaNakALamAM ja nahi; kema ke kuzala anubaMdhanA vyavacchedano prasaMga che arthAt sUtragrahaNakALamAM ja vinaya karavAmAM Ave, zeSakALamAM karavAmAM na Ave to kuzala phaLanA abhAvanI prApti thAya. I12mAM Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 vinayadvAciMzikA/zloka-12 ja vApa'mAM rahela pi' zabdano saMbaMdha 'sattatam' sAthe che, ane 'mapi' thI e kahevuM che ke sUtragrahaNakALamAM to vinaya karavo joIe, paraMtu sUtragrahaNakALa sivAya sarva paNa kALamAM vinaya karavo joIe. bhAvArtha : dharmapadano artha karyo ke siddhAntapado, ane siddhAntapadanuM vizeSaNa karyuM ke dharmaphaLavALAM siddhAntapado che. tethI e prApta thAya ke bhagavAne batAvela mArgane kahenArAM je zAstravacano che, te siddhAntapado che, ane tenuM adhyayana karavAthI AtmAmAM zrata ane cAritrarUpa dharma prApta thAya che, ane je ArAdhaka jIva jenI pAsethI siddhAntapado bhaNe te puruSano kAya, vANI ane mananI zuddhi dvArA satata uttama vinaya kare arthAt aupacArika vacanaprayogarUpa ke ceSTArUpa nahi, paraMtu te zrutadhara pratye haiyAnA bahumAnapUrvaka vinaya kare. vaLI, te vinaya sUtragrahaNakALamAM ja karavAmAM Ave ane roSakALamAM na karavAmAM Ave to te mRtadharamAM vartatA zruta pratyenA anAdaranA kAraNe adhyayana karela zruta samyagU pariNamana pAmatuM nathI, ane kuzala phaLanA vyavacchedanI prApti thAya che. Azaya e che ke zrata pratyenA bahumAnabhAvapUrvaka jenA haiyAmAM zrutadhara pratye bahumAna che, tevA jIvone zrutadhara pAsethI zruta paNa te prakAranA yathArtha artharUpe prApta thAya che ane yathArtha pariNamana pAme che, ane jeone te zratadhara pratye satata vinayano pariNAma nathI, teo zrutadhara pAsethI vacanaprayoga dvArA yathArtha zrutane prApta kare to paNa zrutadhara pratyeno tevo vizeSa Adara nahi hovAthI, zrutadharanA ucita vinayanA abhAvane kAraNe tene te zruta paNa samyagU pariNamana pAmatuM nathI. tethI bhaNelA zratathI paNa tene kuzala phaLanI prApti thatI nathI. mATe kuzala phaLanA arthIe adhyApaka evA zratadharano ucita vinaya satata karavo joIe. vizA Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 vinaya dvAciMzikA/zloka-13 avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke jenI pAsethI zratanI prApti thAya teno paNa uttama vinaya karavo joIe. tenI puSTi karavA arthe zAstravacananI yukti Ape che - zloka : paryAyeNa vihIno'pi zuddhajJAnaguNA'dhikaH / jJAnapradAnasAmarthyAdato ratnAdhikaH smRtaH / / 13 / / anvayArtha - ata:=AthI=pUrvazlokamAM kahyuM e rIte dharmapAThaka sadA vinaya karavA yogya che AthI, paryAyana=paryAyathI vidInoDapi=vihIna paNa cAritraparyAyathI alpa paNa, zuddhajJAna'sfthavA=zuddha jJAnaguNathI adhika sAdhu jJAnapravAsAma-jJAnapradAnanA sAmarthyanA kAraNe, ratnAdhi mRta=ratnAdhika kahevAyA che. 13 blokArya : AthI pUrvazlokamAM kahyuM e rIte dharmapAThaka sadA vinaya karavA yogya che AthI, paryAyathI vihIna paNa=cAritraparyAyathI alpa paNa, zuddha jJAnaguNathI adhika sAdhu jJAnapradAnanA sAmarthyane kAraNe ratnAdhika kahevAyA che. 13 TIkA - __paryAyeNeti-ato-dharmapAThakasya sadA vinayAhatvAt, paryAyeNa cAritraparyAyeNa, vihino'pi zuddhajJAnaguNenAdhiko jJAnapradAnasAmarthyamadhikRtya ratnAdhikaH smRta AvazyakAdau, svApekSitaratnAdhikyena tattvavyavasthiteH, vivecitamidaM sAmAvArIvArane rUA. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 vinayadrAviMzikA/zloka-13-14 TIkArya : mato..... Vrane AthI=dharmapAThakanuM sadA vitayayogyapaNuM hovAthI, paryAyathI cAritraparyAyathI, vihIna paNa zuddha jJAnaguNathI adhika evA sAdhu jJAnapradAnanA sAmarthyane AzrayIne ratAdhika adhika guNavALA Avazyaka AdimAM kahevAyelA che; kema ke svaapekSita evA ratnanA AdhikyathI tatvanI vyavasthiti che=zrutaadhyayanakALamAM mutaadhyayana karanAra sAdhune apekSita evuM je zrutavizeSa te rU5 ratnatA Adhikyane kAraNe adhyApakamAM ratnAdhikapaNAnI vyavasthiti che. A=alpaparyAyavALA paNa jJAnaguNathI adhika ratnAdhika che, e sAmAcArI prakaraNamAM vivecana karAyuM che. 13 bhAvArtha - ' zloka-12mAM kahyuM ke dharmapadonuM jenI pAse adhyayana karavAmAM Ave teno sadA vinaya karavo joIe. tenI ja puSTi karatAM kahe che ke dharmapAThakano sadA vinaya karavo ucita che. AthI koI sAdhu cAritraparyAyathI nAnA hoya chatAM zuddha jJAnaguNathI adhika hoya arthAt bhagavAnanA vacananA pAramArthika bodhane AzrayIne adhika jJAnaguNavALA hoya te sAdhu temanA jJAnapradAnanA sAmarthyane AzrayIne adhika cAritraparyAyavALA karatAM paNa ratnAdhika che, tema Avazyaka AdimAM kahevAyuM che; kema ke ratnAdhikanI bhakti karIne te guNa potAnAmAM pragaTa karavo te uddezathI ratnAdhikano vinaya karavAmAM Ave che; ane je sAdhu saMyamaparyAyathI nAnA hovA chatAM jJAnaguNanI apekSAe adhika che, tethI temano vinaya karIne te guNa potAnAmAM pragaTa karavo hoya tyAre adhika paryAyavALA sAdhu mATe paNa te jJAnaguNathI adhika sAdhu ratnAdhika che. 1all avataraNikA : vyavahArika daSTAMtathI jJAnaguNathI adhika evA dharmAcAryono vinaya ucita che, te batAve che - zloka : zilpArthamapi sevante zilpAcAryaM janAH kila / dharmAcAryastha tharnArtha viM punastataH: 24 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 vinayadvAciMzikA/zloka-14-15 anvayArtha - zilpArthanapi=zilpa mATe paNa, nanA=loko, zinyAvArtha vinA sevantaH zilpAcAryane kharekhara seve che. punaH=vaLI, dharmArtha dharma mATe, ghavArtha tad ti:=dharmAcAryano teno atikrama=sevanano atikrama viM=kema hoya ? arthAt na hoya. 14 zlokArtha :zilpa mATe paNa loko zilpAcAryane kharekhara seve che. vaLI, dharma mATe dharmAcAryano teno atikrama=sevanano atikrama kema hoya ? arthAta na hoya. II14ll. bhAvArtha : saMsAramAM zilpazAstranA jJAna arthe loko zilpAcAryano ucita vinaya kare che. tethI saMsAranI kaLA arthe paNa kalAcAryano ucita vinaya hoya to sarva kalyANanuM eka kAraNa evA dharmanI prApti arthe dharmAcAryanA vinayano atikrama karavo te koI rIte ucita gaNAya nahi. I14. avataraNikA : dharma mATe dharmAcAryano vinaya Avazyaka che, tema pUrvazlokamAM kahyuM. tenI ja puSTi karavA arthe zAstravacananI yukti Ape che - zloka : jJAnArthaM vinayaM prAhurapi prakaTasevinaH / ata evApavAdenAnyathA zAstrArthabAdhanam / / 15 / / anvayArtha : atta =AthI ja=jJAnAdigrahaNamAM vinaya Avazyaka che AthI ja, jJAna jJAna mATe, apavAna apavAdathI, pravinobapi pragaTasevInA paNa vina vinayane prAdu kahe chezAstrakAro kahe che. anyathA jJAnagrahaNa mATe pragaTasevIno vinaya karavAmAM na Ave to, zAstrArthavAna zAstrArthanuM bAdha na thAya=zAstraAjJAnuM ullaMghana thAya. 1pA Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 vinaya dvAciMzikA/bloka-15 zlokArca - AthI ja jJAnAdigrahaNamAM vinaya Avazyaka che AthI ja, jJAna mATe apavAdathI pragaTasevInA paNa vinayane zAstrakAroe kahela che. anyathA jJAnagrahaNa mATe pragaTasevIno vinaya karavAmAM na Ave to, zAstrArthanuM bAdhana thAyaEzAtmaAjJAnuM ullaMghana thAya. ll15ll TIkA - jJAnArthamiti-ata eva jJAnAdigrahaNe vinayapUrvakatvaniyamasya siddhAntasiddhatvAdeva, apavAdena jJAnArthaM prakaTasevino'pi vinayamAhuH, paryAyAdikAraNeSvetadantarbhAvAt, anyathA tathAvidhakAraNe'pi tadvinayAnAdare, zAstrArthabAdhanaM= zAstrAjJAvyatikramaH / taduktaM - "eyAiM akuvvaMto jahArihaM arihadesie magge / Na havai pavayaNabhattI abhattimaMtAdao dosA" / / (madhya gAthA-4641) mArA TIkArya : sata .... vinayamAThuM, AthI ja jJAnAdigrahaNamAM, vinayapUrvakatvanA niyamanuM siddhAnta siddhapaNuM hovAthI ja, apavAdathI jJAna mATe pragaTasevInA paNa vinayane kahe che=zAstrakAro vinaya karavAnuM kahe che. ahIM prazna thAya ke jeo sAdhuveSamAM rahIne zAstraviruddha AcAro seve che, tevA pragaTasevIne vaMdana Adi karavAthI teonA doSanI anumodanAno prasaMga prApta thaze. mATe teone vaMdana karavuM ucita che, tema kema kahI zakAya ? tethI tenA samAdhAna arthe hetu kahe che - paryAyAdi...osA" | paryAya Adi kAraNomAM=vijayanA prayojaka evA paryAya Adi kAraNomAM, Avo aMtarbhAva che=pragaTasevI evA sAdhumAM vartatA jJAnAdi guNono aMtarbhAva che. anyathA tathAvidha kAraNamAM paNa tenA vinayano anAdara karAye chate=jJAnaadhyayananuM kAraNa hovA chatAM paNa pragaTasevInA vinayano anAdara karAye chate, zAstrArthanuM bAdhana che zAstraAjJAno vyatikrama che. te kahevAyuM che tevA prakAranA kAraNamAM Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinayahAviMzikA/zloka-15 paNa pragaTasevIno vinaya na karavAmAM Ave to zAstrArthanuM bAdhana thAya che, ema bRhat kalpabhASya zloka-4549mAM kahevAyuM che - arihaMta bhagavAnanA mArgamAM rahela je sAdhu yathAyogya Ane karatA nathI yathAyogya pAsatyAdine namaskAra karatA nathI, (tenAthI) pravacanabhakti karAyelI thatI nathI, (paraMtu) abhaktimasvAdi doSo thAya che=bhagavAnanI abhakti Adi gheSo thAya che. 15II bhAvArtha : zloka-12mAM kahyuM ke jemanI pAse siddhAMtapado bhaNe temano satata vinaya karavo joIe, ane tenI puSTi zloka-13-14thI karI. have zAstravacanathI paNa te svIkRta che, te batAvatAM kahe che ke jJAna-vratAdi vinayapUrvaka grahaNa karavAM joIe, tevo siddhAMta che. AthI ja vizeSa prakAranA zAstranuM adhyayana karAvI zake tevA samartha sAdhu upalabdha na hoya tyAre koI susAdhu apavAdathI saMyamamAM zithila AcAravALA sAdhu pAse paNa jJAna grahaNa kare tyAre te zithila AcAravALA sAdhuno vinaya karavo joIe, ema zAstrakAro kahe che. tyAM koIne zaMkA thAya ke zithilAcArI sAdhune susAdhu kaI rIte vaMdanAdi karIne vinaya karI zake ? tethI kahe che - vaMdanAdinAM aneka kAraNo che. jema koI sAdhu paryAyathI moTA hoya to temane vaMdana karavAmAM Ave che, tethI te sthAnamAM vaMdananuM kAraNa paryAya che. tema koI sAdhu paryAyathI nAnA hoya paNa jJAnaguNathI adhika hoya ane temanI pAse adhyayana karavAnuM hoya tyAre temane vaMdana karavAmAM Ave che, tethI te sthAnamAM vaMdana karavAnuM kAraNa temanAmAM rahelo jJAnaguNa che. tethI vaMdana karavAnA paryAyAdi kAraNo che, temAM jJAna mATe pragaTasevIne vaMdana karavAno paNa aMtarbhAva che. mATe pragaTasevIne paNa jJAna mATe susAdhu vaMdana kare temAM doSanI prApti nathI. va, apavAdathI pragaTasevI pAse koI sAdhu bhaNatA hoya tyAre temane vaMdana karavAnuM kAraNa upasthita hovA chatAM temane vaMdana karavAmAM na Ave to zAstraAjJAnuM ullaMghana thAya che, ane te zAstraAjJAne ja graMthakArazrIe bRhatkalpabhASyanI sAkSIthI batAvela che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinayadvAtriMzikA|zloka-15-16 tenAthI e phalita thAya ke bhagavAnanA mArgamAM rahelA sAdhu paNa tevA prakAranA kAraNamAM pAsasthAdine yathAyogya vaMdana na kare to pAsasthAmAM rahelA jJAnaguNarUpa pravacananI bhakti thatI nathI, paraMtu te jJAnanI abhakti Adi doSo prApta thAya che arthAt pAsasthAne vaMdana karyA vagara temanI pAse zAstra bhaNavAthI temanAmAM rahelA jJAnaguNa pratye anAdara thAya che, ane zAstrakAroe te prasaMge pAsasthAdine vaMdana karavAnuM kahela che, te AjJAnuM ullaMghana thAya che. 15 avataraNikA : 34 nanvevamapavAdato'pi prakaTapratiSeviNo'grahilagrahilanRpanyAyena dravyavandanameva yaduktaM tadbhaGgApattirjJAnaguNabuddhyA tadvandane bhAvavandanAvatArAdityAzaGkya taduktiprAyiktvAbhiprAyeNa samAdhatte - - avataraNikArya : A rIte=pUrvazlokamAM kahyuM e rIte, apavAdathI paNa pragaTasevIne agrahIla-gRhIla-rRpanyAyathI dravyanaMdana ja je kahevAyuM che tenA bhaMganI Apatti che; kema ke jJAnaguNanI buddhithI temane vaMdana karavAmAM bhAvavaMdanano avatAra che. e prakAranI AzaMkA karIne, taktinA=pragaTasevIne agrahIlagRhIla-nRpanyAyathI dravyanaMdananI uktinA, prAyikatvanA abhiprAyathI samAdhAna kahe che bhAvArtha: pUrvazlokamAM graMthakAre kahyuM ke pragaTasevIne paNa apavAdathI jJAna mATe vaMdana karavuM joIe, ane tenI sAkSI bRhatkalpabhASyanA zloka-4549thI ApI. vastutaH te zlokanA pUrvazlokomAM pragaTasevIne je vaMdana ka2vAnuM kathana karela che, te dravyavaMdanane AzrayIne ja che, bhAvavaMdanane AzrayIne nathI; ane te kathanane sAme rAkhIne upadezapadAdimAM agRhIla-gRhIla-nRpanyAyathI pragaTa sevIne vaMdana karavAnuM kathana karela che. have jo graMthakAre pUrvanA zlokamAM kahyuM tema jJAna mATe pragaTasevIne vaMdana karavAmAM Ave to, apavAdathI pragaTasevIne je dravyavaMdana karavAnuM upadezapadAdimAM kathana karela che, tenA bhaMganI prApti thAya; kema ke pragaTasevInA jJAnaguNane sAme 2AkhIne vaMdana ka2vAmAM Ave to bhAvavaMdananI ---- Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpa vinayadvAciMzikA/zloka-16 prApti thAya. e prakAranI zaMkA karIne, pragaTasevIne agRhila-gRhala-nRpanyAyane sAme rAkhIne je dravyavaMdananuM kathana bRhatkalpabhASyamAM ane upadezapadAdi graMthomAM che. te dravyavaMdananuM kathana prAyika che, sarvatra vyApaka nathI. e abhiprAyathI zlokamAM samAdhAna kare che. zloka - na caivamasya bhAvatvAd dravyatvoktivirudhyate / sadbhAvakAraNatvokterbhAvasyApyAgamAkhyayA / / 16 / / anvayArtha : vaiva ane A rIte pUrvazlokamAM kahyuM ke jJAna mATe pragaTasevIno paNa vinaya karavo joIe e rIte, kaca=AnuM jJAna mATe karAtA vinayanuM, mAvatrIbhAvapaNuM hovAthI bhAvavaMdanapaNuM hovAthI, dravyatvohita dravyatvanI ukti-upadezapadAdi prasiddha apavAdika vinayanA dravyavaMdananuM kathana, na virudhdha=virodha pAmatuM nathI; bhavisthApi nA mAdhyA samAvezaRVItvotte:= kema ke bhAvanuM paNa Agama nAmathI sadbhAvakAraNatvanI ukti che=bRhatkalpabhASyanA zlokamAM 'Agama' zabdathI Agama bhaNavA mATe karatAM vaMdanane AzrayIne puSTaAlaMbanapaNAnuM vacana che. I16aaaa zlokArca - ane A rIte pUrvazlokamAM kahyuM ke jJAna mATe pragaTasevIno paNa vinaya karavo joIe. e rIte, AnuM jJAna mATe karAtA vinayanuM, bhAvapaNuM hovAthI bhAvavaMdanapaNuM hovAthI, dravyatvanI uktivirodha pAmatI nathI; kema ke bhAvanuM paNa "Agama" nAmathI=sadbhAvakAraNatvanI ukti che=bRhatkalyabhASyanA zlokamAM Agama zabdathI Agama bhaNavA mATe karatAM vaMdanane AzrayIne puSTaAlaMbanapaNAnuM vacana che. ll11aaaa TIkA - na caivamiti-na caivaM jJAnArthaM prakaTapratiSeviNo'pi vinayakaraNe'sya= jJAnArthavinayasya bhAvatvAd dravyatvoktirApavAdikavinayasyopadezapadAdiprasiddhA Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 vinayadvAtriMzikA/mloka-16 virudhyate, bhAvasyApi AgamAkhyayA AgamanAmnA sadbhAvakAraNatvokteH= puSTAlambanatvavacanAdasvArasikakAraNasthala evoktaniyamAditi / bhAvalezastu mArgAnusArI yatra kvacidapi mArgodbhAsanArthaM vandanAdivinayArhatAnimittameva bhUvane yaduktaM bRhatkalpabhASye "daMsaNanANacarittaM tavaviNayaM jattha jattiyaM pAse ( jANe ) / jiNapannattaM bhattIi pUyae taM tahiM bhAvaM" / / - TIkArya Hn caivaM mAvaM" / / ane A rIte=pUrvazlokamAM kahyuM e rIte jJAna mATe pragaTasevIno paNa vinaya karAye chate, AnuM=jJAnArtha vinayanuM, bhAvapaNuM hovAthI apavAdika vinayanA upadezapadAdi prasiddha dravyatvanI ukti virodha pAme che, ema na kahevuM; kema ke bhAvanuM paNa Agama nAmathI=bRhatkalpabhASya4550mAM apavAdika vaMdananAM kAraNa batAvyAM temAM 'Agama' e prakAranuM je kahela che tenAthI, sadbhAva kAraNatvanI ukti hovAthI=puSTaAlaMbanapaNAnuM vacana hovAthI, asvArasika kAraNanA sthaLamAM ja=jJAnAdinI vRddhirUpa kAraNathI anya evA asvArasika kAraNanA sthaLamAM ja, ukta niyama che. pragaTasevIne dravyathI vaMdana karavAno niyama che. 'kRti' zabda zlokA sparzI TIkAnI samApti mATe che. (mASya gAthA-4553) III I ahIM prazna thAya ke pragaTasevIne upadezapadAdimAM dravyathI vaMdana ka2vAnuM kahyuM che, te niyama pramANe pragaTasevI pAse bhaNatI vakhate dravyavaMdanano svIkAra karavAmAM Ave, paraMtu jJAna mATe pragaTasevIne vaMdana karavuM ucita nathI, ema svIkAravAmAM Ave, to zuM vAMdho ? tethI kahe che - vaLI, jyAM kyAMya paNa mArgAnusArI bhAva leza mArgaudbhAsana mATe vaMdanAdi vinayanI yogyatAnuM nimitta ja saMbhaLAya che, je bRhatkalpabhASyamAM kahevAyuM che Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37. vinayAtrizikA/bloka-16 je pAsatyAdi puruSamAM darzana, jJAna, cAritra, tapa, vinaya jeTalA pramANamAM jaNAya temAM te pAsatyAdimAM te jinaprajJapta bhAva bhaktithIteTalI ja bhaktithI pUjavuM joIe. (kalpabhASya gAthA-4553) 16aaaa ke "nattiyaM pAsenA sthAne "nAM nAkhe"no pATha bRhatkalpabhASyamAM che. bhAvArtha : "apavAdathI pragaTasevI pAse zAstra bhaNatI vakhate pragaTasevImAM vartatA jJAnano vinaya karavo joIe." ema, zloka-15mAM graMthakAre sthApana karyuM, e rIte svIkArIe to pragaTasevIne bhAvathI vaMdananI prApti thAya, jyAre pragaTasevInA apavAdika vinayane kahenAra upadezapadAdinuM vacana pragaTasevIne dravyathI vaMdana karavAnuM kahe che. vaLI graMthakArazrIe zloka-1pamAM bRhatkalpabhASyano 4549mo zloka sAkSIrUpe batAvyo. te zlokano saMdarbha bRhatkalpabhASyamAM uttaranA 4550 zloka sAthe joDavAthI jJAnArthe apavAdathI bhAvavaMdananI prApti hovA chatAM bRhatkalpabhASyanAM te zlokano saMdarbha bRhatkalpabhASyanAM 4548 zloka sAthe joDavAmAM Ave to bRhatkalpabhASyanAM vacanathI paNa pragaTasevIne apavAdathI dravyavaMdana karavAnuM kahela che tema prApta thAya. jyAre prastuta graMthanA zloka15mAM graMthakArazrIe kahyuM tema pragaTasevIne jJAna mATe vaMdana karavAmAM Ave to bhAvavaMdananI prApti thAya, je dravyavaMdanane kahenArA vacana sAthe virodhI thAya che, A prakAre zaMkAnuM ubhAvana karIne temAM graMthakArazrI yuktipUrvaka samAdhAna Ape che - apavAdathI dravyavaMdanane kahenAra vacano kayA kayA sthAnane AzrayI che, te batAvatA bRhatkalpabhASyanA 4550mA zlokamAM kahyuM te zlokamAM AgamanuM grahaNa che. tethI "Agama' zabdathI bhAvanA sabhAvakAraNatvanI ukti che. Azaya e che ke Agamane AzrayIne pragaTasevIne vaMdana karavAnuM kahyuM te puSTa AlaMbanane AzrayIne che, ane puSTAlaMbanathI je vaMdana karavAmAM Ave te bhAvathI vaMdana hoya che. tethI bRhakalpabhASyanA vacana pramANe paNa pragaTasevI pAse jJAna grahaNa karatI vakhate je vaMdananuM kathana che, te dravyathI vaMdananuM kathana nathI. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 vinayadvAciMzikA/zloka-16-17 ahIM prazna thAya ke bRhakalpabhASyamAM pUrvanA zlokomAM (4548 zlokamAM) pragaTasevIne dravyathI vaMdana kahyuM, ane upadezapadAdimAM pragaTasevIne dravyathI vaMdana kahyuM, te kaI apekSAe che ? tethI graMthakArazrI kahe che ke asvArasika kAraNanA sthaLamAM pragaTasevIne dravyavaMdanano niyama che. Azaya e che ke je sthaLamAM potAne jJAna-darzana-cAritranI vRddhinuM prayojana na hoya, paraMtu pragaTasevIne vaMdana na karavAthI temanA taraphathI koI anartha thavAnI saMbhAvanA jaNAya, ane tenA nivAraNa arthe pragaTasevIne vaMdana karavuM paDe, to te vaMdananI pravRtti svarasathI nathI. tethI tevA sthaLamAM te pragaTasevIne dravyathI vaMdana karavAnuM upadezapadAdi graMthamAM kahela che; paraMtu je pragaTasevI pAsethI jJAnanI prApti karavAnI che, te sthAnamAM to te pragaTasevImAM vartatA jJAna pratyenA bahumAnathI vaMdana karavAnuM che. mATe pragaTasevIne jJAna arthe bhAvathI vaMdana svIkAravAmAM koI doSa nathI. vaLI, jJAna arthe pragaTasevIne bhAvathI vaMdana karavuM ucita che, tenI puSTi karavA arthe bRhatkalpabhASyanuM anya vacana batAve che. je koIpaNa puruSamAM mArgAnusArI bhAvaleza hoya, te bhAvaleza paNa mArganA ubhAsana mATe=bhagavAnanA zAsananI vRddhinA nimitte, vaMdana Adi vinayanI yogyatAnuM nimitta ja che, tema kalpabhASya gAthA 4papa3mAM saMbhaLAya che, AthI pAsatyAdimAM paNa kaMIka aMzathI darzanAdi hoyato teTalA aMzathI temanI bhakti karavI joIe tema siddha thAya mATe je pAsatthAmAM zrutajJAna che tenI pAsethI bhaNavAnA prasaMge temane teTalA zruta pratyenA bahumAnanA bhAvathI vaMdana karavAmAM doSa nathI. II16 avataraNikA : vinayaguNa bhagavAnanA zAsananI unnatino mukhya guNa che, te batAvatAM kahe che - bloka : vinayena vinA na syAjjinapravacanonnatiH / payaHsekaM vinA kiM vA vardhate bhuvi pAdapaH / / 17 / / Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinayadvAtriMzikA|zloka-17-18 } anvayArtha : vinayena vinA=vilaya vagara, ninapravacanonnatiH na svA=jinapravacananI unnati thAya nahi. viM vA=zuM, payaHse vinA=pANInA siMcana vagara, muvi pAvapaH varghate=bhUmimAM vRkSa vRddhi pAme ? arthAt vRddhi pAme nahi. / / 17 / / zlokArtha : vinaya vagara jinapravacananI unnati thAya nahi. zuM pANInA siMcana vagara bhUmimAM vRkSa vRddhi pAme ? arthAt vRddhi pAme nahi. [17|| bhAvArtha : caturvidha saMghamAM rahelA jIvomAM jeTalA aMze zrutajJAna ane AcaraNA pariNamana pAme, te jinapravacana che, ane te jinapravacananI unnati vinaya karavAthI thAya che arthAt caturvidha saMghamAM rahelA jIvo tIrthaMkara AdinA guNanuM avalaMbana laIne je vinayanI pravRtti kare, tenAthI teomAM vartatuM jinapravacana atizayavALuM thAya che. tethI vinayathI jinapravacananI unnati thAya che, ane vinaya vagara jinapravacananI unnati thatI nathI. jema bhUmimAM bIja vAveluM hoya ane pANI siMcana karavAmAM na Ave athavA vRkSa kAMIka vRddhi pAmeluM hoya ane pANI siMcana karavAmAM na Ave to vRkSa vRddhi pAmatuM nathI, tema ucita vinayanI pravRtti karavAmAM na Ave to jinapravacananI unnati thatI nathI. vaLI, ucita vinayanI pravRtti joIne anya jIvo paNa bhagavAnanA zAsanane pAme che. tethI navA jIvone dharmanI prApti thavArUpa jinapravacananI unnati paNa vinayathI thAya che. I17nA avataraNikA : vaLI, vinayanuM ja mahattva batAvatAM kahe che 39 ---- zloka H vinayaM grAhyamANo yo mRdUpAyena kupyati / uttamAM zriyamAyAntIM daNDenApanayatyasau / / 18 / / For Private & Personal Use'Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 vinayadvAciMzikA/bloka-18-19 anvayArca - vinarva praDhimA no vinayane grahaNa karAvAtA=guru dvArA vinayane grahaNa karAvAtA, vA=je sAdhu, mRtUpAna-mRdu upAyathI, ti=kopa pAme cheH vinayaarthaka mRdu evA guruvacanathI kopa pAme che, sau=A sAdhu nArAjo uttama zriyaM AvatI evI uttama kalyANanI paraMparAne Dena maniti=daMDa vaDe dUra kare che. ll18 zlokArtha : vinayane grahaNa karAvAtA guru dvArA vinayane grahaNa karAvAtA, je sAdhu mRdu upAyathI kopa pAme che=vinaya arthaka mRdu evA guruvacanathI kopa pAme che, A sAdhu AvatI evI uttama kalyANanI paraMparAne daMDa vaDe dUra kare che. II18 bhAvArtha - koI sAdhu saMyamanI anya AcaraNAo suMdara paNa karatA hoya, paraMtu prakRti namra na hoya to guNavAnano vinaya karavo temane phAve nahi. tevA sAdhune koI guru vinaya karavAno Agraha kare ane mRdu vacanathI temane vinayanuM mahattva samajAve; chatAM anamra svabhAvanA kAraNe jo te kopa kare, to te sAdhu potAnI pAse AvatI uttama kalyANanI paraMparAne koparUpa daMDathI dUra kare che arthAt jo te sAdhue gurunA vacanane svIkArIne vinayamAM pravRtti karI hota, to vinaya guNanA kAraNe puNyAnubaMdhI puNya dvArA ane nirjarAnI prApti dvArA sadgationI prApti thAta ane aMte mokSanI prApti thAta. te sarva kalyANanI paraMparA vinaya pratyenA anAdaranA kAraNe dUra thAya che. ll18 bloka : trailokye'pi vinItAnAM dRzyate sukhamaginAm / trailokye'pyavinItAnAM dRzyate'sukhamaginAm / / 19 / / anvayArtha :vinItAnAM 3InI--vinayavALA jIvone, nIceDapi=traNe lokamAM paNa Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 vinaya dvAaizikA/zloka-10-20 suvaM kRzyate sukha dekhAya che. vinItAnAM nA= avinayavALA jIvone 2noveDapi=traNe lokamAM paNa, suvaM te asukha dekhAya che=duHkha dekhAya che. 19l. zlokArca - vinayavALA jIvone traNe lokamAM paNa sukha dekhAya che. avinayavALA jIvone traNe lokamAM paNa asukha-duHkha dekhAya che. II19I bhAvArtha : saMsAramAM paNa jeo moTA puruSo pAse namra svabhAvavALA che, teone sukhanI prApti dekhAya che. vaLI, jeo guNavAna evA tIrthakara Adino vinaya kare che, tevA jIvone traNe lokamAM jyAM janme tyAM sukhanI prApti dekhAya che. vaLI, moTA puruSo pAse jeo avinayavALA che, temane vartamAnamAM paNa asukhanI prApti dekhAya che, ane guNavAna evA tIrthakara Adino avinaya karanArA jIvo traNe lokamAM jyAM janme tyAM duHkhanI prAptine karanArA dekhAya che. mATe sarva udyamathI vinayamAM yatna karavo ucita che. 19 zloka : jJAnAdivinayenaiva pUjyatvAptiH zrutoditA / gurutvaM hi guNA'pekSaM na svecchAmanudhAvati / / 20 / / anvayArtha jJAnAvinavenaiva jJAnAdi vinayathI ja, zratovitA=mRtamAM kahevAyelI pUtvAti =pUjyatvanI prApti che; di je kAraNathI, guDadhma guNanI apekSAvALuM guruvaMkagurupaNuM, svecchAM manuthAvati=svaIcchAne anusaratuM nathI, l20|| zlokArca - jJAnAdi vinayathI ja zrutamAM kahevAyelI pUjyatvanI prApti che; je kAraNathI guNanI apekSAvALuM gurupaNuM svaIcchAne anusaratuM nathI. gari || Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 vinaya dvAciMzikA/zloka-20-21 bhAvArtha - jJAna-darzana-cAritranA pariNAmono AtmAmAM utkarSa thAya te prakArano je ucita yatna te jJAnAdino vinaya che, ane zrutamAM kahevAyelI pUjyatA jJAnAdinA utkarSathI ja che. tethI koI sAdhu jJAnAdinA apakarSavALA hoya tenA mATe jJAnAdinA utkarSavALA sAdhu pUjya bane che. te pUjyatvanI prApti jJAnAdinA vinayathI ja thAya che. mAtra keTalA divasano dIkSAno yatna thayo che, tenI apekSAe zrutamAM kahevAyelI pUjyatAnI prApti nathI; je kAraNathI guNanI apekSAe gurupaNuM che arthAt jenAmAM adhika guNo che, te guru che=moTA che. je moTA hoya te pUjya kahevAya, paraMtu dIkSAno paryAya ghaNo thayo hoya, tethI potAnI icchA pramANe te mAne ke huM guru chuM=huM moTo chuM, e prakAre gurutva AvatuM nathI, jJAnAdinI vRddhi mATenA karAyelA yatnathI pragaTa thayelA vinaya vaDe ja pUjyatvanI prApti che. 20mI. avataraNikA : jJAnAdi bhAvomAM vinaya karavAthI AtmAmAM cAra prakAranI samAdhi pragaTe che, te batAvIne, vinaya AtmAnI uttama samAdhinuM parama kAraNa che, te spaSTa karavA arthe kahe che - bloka : vinaye ca zrute caiva tapasyAcAra eva ca / caturvidhaH samAdhistu darzito munipuGgavaiH / / 21 / / anvayArtha : vinave 2 zrute paiva tapasyAvAra parva =vinayamAM, zratamAM tapamAM ane AcAramAM, tu vaLI, caturvara =cAra prakAranI, sama=samAdhi, munipuH = munirUpI vRSabhoe gaNadharoe, zitaH=batAvI che. 21 zlokArdha :| vinayamAM, zrutamAM, tapamAM ane AcAramAM cAra prakAranI samAdhi manirUpI vRSabhoe gaNadharoe batAvI che. [21] Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 vinaya dvAciMzikA/zloka-21-22 bhAvArtha : citta saMsAranA bhAvothI nivRtti pAmIne AtmabhAvomAM vizrAMti pAme te samAdhi che, ane te samAdhi zAstrakAroe cAra prakAranI batAvI che : (1) vinayaviSayaka, (2) zrataviSayaka, (3) tapaviSayaka ane (4) AcAraviSayaka : A cAre samAdhinuM svarUpa svaye graMthakAra AgaLanA zlokomAM batAve che. paravA zloka : zuzrUSati vinItaH san samyagevAvabudhyate / yathAvat kurute cArtha madena ca na mAdyati / / 22 / / anvayArtha : vinItaH sa--vinaMyavALA chatA sAdhu zukUti=sAMbhaLe che=zAstro sAMbhaLe che, (tethI) sacavAvanuSyatai=samyapha ja bodhane prApta kare che je pramANe sAMbhaLyuM che te pramANe te bodhane samyapha pariNAma pamADe che, =ane yathAvat rtha taiyathAvat arthane kare che zAstronA artho yathArtha kare che, ja na mana sthiti ane madane pAmatA nathI. 22aaaa zlokArca - vinayavALA chatA sAdhu-zAo sAMbhaLe che, (tethI) samyapha jabodhane prApta kare che je pramANe sAMbhaLyuM che te pramANe ja bodhane samyaka pariNAma pamADe che, yathAvat arthane kare che zAstronA artho yathArtha kare che ane madane pAmatA nathI. Il22l. bhAvArtha : cAra prakAranI vinaya samAdhi dazavaikAlika sUtramAM kahela che, tene sAme rAkhIne graMthakAre prastuta zloka racela che. dazavaikAlika sUtramAM cAra prakAranI vinaya samAdhinuM svarUpa A pramANe batAvela che - (1) guru dvArA anuzAsana karAyela sAdhu zAstra sAMbhaLe che, te vinaya samAdhinuM prathama pada . (2) zAstra sAMbhaLIne samyam avabodha kare che, te Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinayadvAtriMzikA/bloka-22-23 vinayasamAdhinuM bIjuM pada che. (3) bodha karyA pachI te bodha anusAra samyak ArAdhana kare arthAt yathAvat arthanuM sevana kare, te vinayasamAdhinuM trIjuM pada che ane (4) tema karIne sAdhu AtmasaMpragRhita thatA nathI=abhimAnI thatA nathI, te vinayasamAdhinuM cothuM pada che. 44 dazavaikAlikanA kathana anusAra prastuta zlokano artha vicArIe to e prApta thAya ke (1) guru ziSyanI yogyatA anusAra ziSyane zAstra bhaNavAnuM anuzAsana kare=AjJA kare, ane vinayapUrvaka te ziSya zAstrone sAMbhaLe te vinayasamAdhinuM prathama sthAna che. (2) zAstro sAMbhaLyA pachI je tAtparyamAM guru te zAstravacana kahe che, te tAtparyaMne yathArtha jANe te vinayasamAdhinuM bIjuM sthAna che. (3) zAstrano samyak bodha thayA pachI te zAstravacana anusAra AtmAne bhAvita karIne te prakAranA sarva ucita AcAronuM pAlana kare te yathAvat arthanuM sevana che, te vinayasamAdhinuM trIjuM sthAna che, ane (4) te zAstravacanono pote yathArtha bodha karyo che, ane sarva AcAro zAstravacanAnusAra pote yathArtha sevana kare che, e prakAre abhimAnI thatA nathI te vinayasamAdhinuM cothuM sthAna che. AnAthI e phalita thAya ke (1) gurunI anujJApUrvaka vinayathI yukta thaIne zAstra sAMbhaLavAnI kriyA kare, ane (2) atyaMta upayogapUrvaka jANavA mATenA yatnanA kAraNe yathArtha bodha thAya, ane (3) bodha karyA pachI te pramANe te zrutane AtmAmAM samyak pariNamana pamADavA mATe prayatna kare, ane (4) madarahita sarva ucita pravRtti sAdhu kare te vinayasamAdhinAM cAra sthAnonI prApti che. II avataraNikA :~ zloka-21mAM vinaya Adi cAra samAdhio che, tema batAvyuM. tyArapachI vinaya samAdhinAM cAra sthAno zloka-22mAM batAvyA. have graMthakAra zrutasamAdhinAM cAra sthAno dazavaikAlika sUtranA AdhAre batAve che zloka H zrutamekAgratA vA me bhavitAtmAnameva vA / sthApayiSyAmi dharme'nyaM vetyadhyeti sadAgamam ||23|| Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 vinaya dvAciMzikA/zloka-23 anvayArtha - zrata pratA vA je vita=zruta ane ekAgratA mane prApta thaze, mAtmAne va vA varSe sthAyiSyAmi ane AtmAne ja dharmamAM sthApana karIza. atyaM vA= ane anyane dharmamAM sthApana karIza rUti saddAma madhyeti e hetuthI sadAgamane bhaNe che. 23 zlokArca - zrata ane ekAgratA mane prApta thaze, ane mArA AtmAne ja dharmamAM sthApana karIza, ane anyane dharmamAM sthApana karIza, e hetuthI sadAgamane bhaNe. 1ra3II bhAvArtha : cAra prakAranI zrutasamAdhi dazavaikAlika sUtramAM kahela che, tene sAme rAkhIne graMthakAre prastuta zloka racela che. dazavaikAlika sUtramAM cAra prakAranI zrutasamAdhinuM svarUpa A pramANe batAvela che - (1) zrata mane prApta thaze, ethI adhyayana karavuM joIe, A zrutasamAdhinuM prathama pada . (2) ekAgracittavALo huM thaIza, ethI adhyayana karavuM joIe, e zrutasamAdhinuM bIjuM pada che. (3) sukhapUrvaka AtmAne dharmamAM sthApIza, ethI adhyayana karavuM joIe, e zrutasamAdhinuM trIjuM pada che. (4) zratamAM rahelo evo huM parane dharmamAM sthApana karIza, ethI adhyayana karavuM joIe, e zrutasamAdhinuM cothuM pada che. dazavaikAlikasUtranA kathana anusAra prastuta zlokano artha vicArIe to e prApta thAya ke zAstranuM adhyayana karanAra sAdhue cAra prakAranA adhyavasAya dvArA zratane samyak pariNamana pamADavAne anukULa cittanI samAdhi prApta karIne zratadhyayanamAM yatna karavo joIe, ane zrutaviSayaka cAra prakAranI samAdhi A pramANe che - (1) zAstraadhyayana dvArA mane cutanI prApti thaze. (2) zratanI prApti thavAthI mArAmAM ekAgratA Avaze arthAt yogamArgane samyaka sevavAne anukULa Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 vinayadvAciMzikA/bloka-23-24 sthiratA mArAmAM Avaze. (3) zrutano samyak bodha thavAnA kAraNe huM sva AtmAne ja dharmamAM sthApana karIza. (4) zratanA paramArthane jANyA pachI anya yogya jIvone paNa huM dharmamAM sthApana karIza. e prakAranA pariNAmapUrvaka sAdhu sadAgama bhaNe, jethI lakSyavedhI evI zAstra bhaNavAnI kriyA thAya. 4 ahIM vizeSa e che ke sadAgamane bhaNavAthI mane zruta prApta thaze, eTale bhagavAnanA vacanano paramArthathI bodha thaze, je mahAkalyANanuM kAraNa che. vaLI zratanI prApti thavAne kAraNe potAnI buddhi zratathI parikamita banaze, ane zratathI parikamita thayelI mati thavAthI AtmAmAM dhairyabhAvarUpa ekAgratA Avaze; kema ke zrutanA bodhathI AtmAne siddha avasthAmAM vartatuM potAnuM pAramArthika svarUpa mahAdhairyarUpa che, ane te jIvanI pUrNasukhamaya avasthArUpa che, teno vizeSa prakAre sUkSma bodha thAya che. tethI te avasthAnA bodhanA kAraNe zrutaparikarmita. matimAM siddha avasthAnI prAptinA kAraNabhUta evI vizeSa prakAranI ekAgratA Ave che. vaLI sadAgamane bhaNyA pachI samyak bodhanA paribaLathI sAdhuno AtmA potAnA AtmAne dharmamAM sthApI zake che, jethI uttarottara dharmanI vRddhi dvArA saMsArano aMta prApta thAya che. vaLI, zrutano samyak bodha hoya to dayALu svabhAvavALA sAdhu jema svahita mATe prayatna karI zake che, tema anya yogya jIvone paNa dharmamAM sthApana karI zake che. tethI zrutaadhyayana karatAM pUrve zrutanI cAra samAdhinA sthAnorUpa cAra lakSyane cittamAM sthApana karavAthI zrutaadhyayananI kriyAthI pariNamana pAmatuM evuM kRta AtmAne iSTa evI te cAra samAdhinuM kramazaH kAraNa bane che. ra3mAM avataraNikA - zloka-21mAM vinaya, zrata, tapa ane AcAraviSayaka cAra samAdhi che, ema batAvyuM. tyArapachI vinayasamAdhi ane zrutasamAdhinuM svarUpa batAvyuM. have tapasamAdhi ane AcArasamAdhinuM svarUpa batAve che - zloka : kuryAttapastathAcAraM naihikAmuSmikAzayA / kIAdyarthaM ca no kiM tu niSkAmo nirjarAkRte / / 24 / / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinayadvAtriMzikA|zloka-24 anvayArtha : penizamukhiyA=AlokanI ke paralokanI AzAthI=AkAMkSAthI tapastathAcAra tapane ane AcArane na rvA=sAdhu na kare, jIrvAdyartha ca= ane kIrti Adi mATeno=kare nahi.viMtu=paraMtu, niSkAma =niSkAma sAdhu nirnarAte= nirjarA mATe kare che. / / 24 / / 47 zlokArtha : AlokanI ke paralokanI AkAMkSAthI tapane ane AcArane sAdhu na kare ane kIrti Adi mATe kare nahi, paraMtu niSkAma sAdhu nirjarA mATe kare. [324nA bhAvArtha : cAra prakAranI tapasamAdhinuM svarUpa dazavaikAlikasUtramAM A pramANe batAvela che (1) Aloka mATe=AlokamAM labdhi AdinI icchAthI, tapa karavo joIe nahi, e tapa samAdhinuM prathama pada che. (2) paraloka mATe-pAralaukika bhogasukha mATe tapa ka2vo joIe nahi, e tapasamAdhinuM bIjuM pada che. (3) kIrti, varNa, zabda, zlAghA arthAt koIpaNa prakAranA yaza mATe tapa ka2vo joIe nahi, e tapasamAdhinuM trIjuM pada che. (4) nirjarAthI anyatra=nirjarAne choDIne anya AzayathI, tapa karavo joIe nahi, e tapasamAdhinuM cothuM pada che. tathA dazavaikAlikasUtramAM cAra prakAranI AcArasamAdhinuM svarUpa A pramANe batAvela che (1) Aloka mATe=AlokamAM labdhi AdinI icchAthI, saMyamanA AcArane sevavA joIe nahi, e AcArasamAdhinuM prathama pada che. (2) paraloka mATe= pAralaukika bhogasukha mATe saMyamanA AcArane sevavA joIe nahi, e AcArasamAdhinuM bIjuM pada che. (3) kIrti, varNa, zabda ane zlAghA mATe yaza mATe saMyamanA AcArane sevavA joIe nahi, e AcArasamAdhinuM trIjuM pada che. (4) ArhanyahetuothI anyatra=bhAvazatrunA nAzarUpa hetuothI anya Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48. vinayadvAtriMzikA/bloka-24 prayojanathI, saMyamanA AcArane sevavA joIe nahi, e AcArasamAdhinuM cothuM pada che. dazavaikAlikasUtranA kathana anusAra prastuta zlokano artha vicArIe to e prApta thAya ke (1) sAdhue tapa ane saMyamanA AcAra sevavA joIe atre tapasaMyama viSayaka aihika AzaMsA karavI joIe nahi, e tapa ane AcArasamAdhinuM prathama sthAna che. (2) vaLI, sAdhue AmuSmika padArtho viSayaka AzaMsAthI tapa-saMyama karavA joIe nahi arthAt paraloka saMbaMdhI sAMsArika sukhanI AzaMsAthI tapa-saMyama ka2vA joIe nahi, e tapa ane AcArasamAdhinuM bIjuM sthAna che. (3) vaLI, sAdhue kIrti Adi mATe tapa ane saMyamanA AcAra sevavA joIe nahi, e tapa ane AcArasamAdhinuM trIjuM sthAna che. (4) vaLI, niSkAma evA sAdhue nirjarA mATe tapa ane saMyamanA AcAro sevavA joIe, e tapa ane AcArasamAdhinuM cothuM sthAna che. ahIM vizeSa e che ke zloka-2mAM jJAnavinaya, darzanavinaya, cAritravinaya ane tapavinaya : ema cAra prakArano vinaya batAvyo ane pAMcamo upacAravinaya batAvyo. temAMthI jJAnanA, darzananA, cAritranA ane tapanA vinayathI AtmAmAM pUjyatAnI prApti thAya che, te zloka-20mAM batAvyuM. tyArapachI jJAnAdiviSayaka vinayanuM svarUpa spaSTa karavA mATe zloka-21mAM vinayasamAdhi, zrutasamAdhi, tapasamAdhi ane AcArasamAdhi, ema cAra samAdhinA bhedo batAvyA, ane tenuM svarUpa spaSTa karavA mATe zloka-22 thI 24 sudhI te cAre samAdhinuM svarUpa batAvyuM. tenAthI e phalita thayuM ke jJAna-darzana-cAritra ane tapanA sevanathI karmanA vinayananI prApti karavA arthe sAdhue vinayapUrvaka zAstrazravaNa karavuM joIe. jenAthI zAstrano samyak bodha thAya ane te bodha thayA pachI zAstrAnusArI ucita pravRttio karavI joIe ane leza paNa mada ka2vo joIe nahi, jenI spaSTatA graMthakAre zloka-22mAM karela che ane A rIte (1) koI sAdhu vinayapUrvaka zAstrazravaNa kare te vinayasamAdhinuM paheluM sthAna che ane (2) zAstra bhaNatI vakhate zrutamAM kevI rIte yatna karavo joIe, te batAvavA mATe zloka-23mAM Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinaya dvAciMzikAzloka-24 49 cAra prakAranI zrutasamAdhi batAvI, ane te zrutasamAdhi anusAra cAra lakSyane sAme rAkhIne zruta bhaNavAmAM Ave to krame karIne zAstrano yathArtha bodha thAya che, te vinayasamAdhinuM bIjuM sthAna che, ane (3) te zAstrano yathArtha bodha thayA pachI zloka-24mAM tapa ane AcAraviSayaka cAra samAdhi batAvI. te samAdhipUrvaka tapa ane AcAranuM sevana karavAmAM Ave to zloka-22mAM kahyuM tema yathAvat arthanuM sevana karavArUpa vinayasamAdhinuM trIjuM sthAna prApta thAya, ane (4) A rIte vinayasamAdhine prApta karyA pachI leza paNa madarahita sAdhu sarva ucita pravRtti kare to vinayasamAdhinuM cothuM sthAna prApta thAya che ane A cAre samAdhimAM yatna thAya to zloka-2mAM batAvela jJAnavinaya, darzanavinaya, cAritravinaya ane tapavinayanI prApti thAya che. A prakAre zloka-21 thI 24no paraspara saMbaMdha joDavo, jethI e phalita thAya ke zloka-22mAM batAvela vinayasamAdhinA cAra bhedomAMthI vinayasamAdhinA bIjA aMgarUpe zrutasamAdhinA cAra bhedo che ane trIjA bhedanA aMgarUpe tapasamAdhi ane AcArasamAdhinA cAra bhedo che, ane zloka-22mAM batAvela cAre prakAranI vinayasamAdhinA sevanathI zloka-ramAM batAvela jJAna, darzana, tapa ane cAritra ema cAra prakAranA vinayanI vRddhi thAya che arthAt nirjarAne anukULa evA jJAnAdi pariNAmo AtmAmAM vRddhi pAme che. ahIM samAdhi eTale AtmakalyANane anukULa cittanI svasthatA ane vinaya eTale karmanA vinayanane anukULa evo jIvano pariNAma. tethI je je pravRtti karavAnI hoya te te pravRttine anukULa jIvamAM svasthatA hoya to te pravRtti samyaka bane che, ane jIva mohathI AkuLa hoya to te pravRtti samyak banatI nathI. jema zrutasamAdhimAM cAra prakAranA adhyavasAyo batAvyA. te karavAthI zrutane samyak pariNamana pamADavAne anukULa evI samAdhi pragaTe che, ane te samAdhipUrvaka zruta bhaNavAthI samyak bodha thAya che, ane samyaka bodha thayA pachI tapa ane AcAra mATe apekSita cAra samAdhimAM yatna karavAmAM Ave arthAt Aloka AdinI AzaMsArahita nirjarAne anukULa samyaka yatna thAya te prakAre cittanI svasthatA pragaTa karavAmAM Ave, to tapasaMyamanI sarva ucita AcaraNAthI jJAnAdinI vRddhi thAya che. rajA Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Tso vinaya, zruta, tapa ane AcAra samAdhi (21thI 24) vinayasamAdhi (zloka-22) cAra sthAna (i) vinayavALA sAdhu samyak zAstrazravaNa kare. (ii) zAstrano samyak bodha kare. (iii) bodhaanusAra yathAvat arthanuM sevana kare. (iv) potAne yathArthabodha, samyak sevana chatAM sAdhu abhimAnI thatA nathI. zrutasamAdhi (zloka-23) vinayadvAtriMzikA/zloka-24-25 cAra sthAna (1) mane zAstra adhyayanathI zrutanI prApti thaze. (2) mArAmAM ekAgratA Avaze. (3) svaAtmAne ja dharmamAM sthApana karIza. (4) yogya jIvone huM dharmamAM sthApana karIza. -- tapasamAdhi ane AcArasamAdhi (zloka-24) 4 cAra sthAna (i) AlokanI AzaMsAthI tapa ane saMyamanA AcArone seve nahi. (ii) paralokanI AzaMsAthI tapa ane saMyamanA Acorane seve nahi. (iii) yaza mATe tapa ane avataraNikA : zloka-20mAM jJAnAdivinayathI ja pUjyatAnI prApti thAya che, tema batAvyuM, ane tenI niSpattinAM aMgabhUta vinayAdi cAra prakAranI samAdhi zloka-21mAM batAvI ane zloka-22mAM vinayasamAdhinuM svarUpa batAvyuM, je vinayasamAdhi jJAnavinaya, darzanavinaya, cAritravinaya ane tapavinayanI niSpattinuM kAraNa che. vaLI, zloka-22mAM batAvela vinayasamAdhinA aMgabhUta zrutasamAdhi, tapasamAdhi ane AcArasamAdhinuM svarUpa zloka-23-24thI batAvyuM. tethI have je sAdhu zloka-22, 23, 24mAM batAvyA pramANe vinayasamAdhimAM udyama kare che, teone vinayasamAdhinuM kevuM phaLa prApta thAya che ? te batAvavA arthe kahe che saMyamanA AcArone seve nahi. (iv) nirjarA choDIne anya AzayathI tapa ane saMyamanAM AcArone seve nahi. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , pa1 vinaya dvAciMzikA/zloka-2pa zloka : itthaM samAhite svAnte vinayasya phalaM bhavet / sparzAkhyaM sa hi tattvAptirbodhamAtraM paraH punaH / / 25 / / anvayArtha : rUtyaM A rIte zloka-22thI 24mAM batAvyuM e rIte, sahite svAntaH samAdhine pAmela svaaMtaHkaraNa hote chate,vinayasya patta ma=vinayanuM phaLa thAya che. te di te ja svayaM sparza nAmanI tattvAti =tattvanI prApti che. puna =vaLI, para: =bIjo bodha=zloka-22thI 24mAM batAvI evI samAdhi vagara zAstrathI thayelo bodha, vothamaa=bodhamAtra che. 1rapA zlokArca - A rIte zloka-22, 23, 24mAM batAvyuM e rIte, samAdhine pAmela svaaMtaHkaraNa hote chate vinayanuM phaLa thAya che, te ja sparza nAmanI tatvanI prApti che. vaLI, bIjo bodha=zloka-22, 23, 24mAM batAvI evI samAdhi vagara zAstrathI thayelo bodha, bodhamAtra che. ripo bhAvArtha- zloka-20mAM kahyuM e rIte sAdhu jJAnAdivinaya dvArA potAnI pUjyatAne arthAt mokSaprAptinI viziSTa yogyatAne, prApta kare che. te pUjyatAne prApta karavA mATe sAdhu tenA upAyabhUta zloka-21mAM kahyuM tema vinayAdi cAra prakAranI samAdhinuM svarUpa jANIne, zloka-23mAM kahyuM, tema cAra prakAranA adhyavasAyapUrvaka sadAgama bhaNavAno saMkalpa kare che, ane vinayapUrvaka gItArtha pAse zAstra sAMbhaLe che. tyArapachI zloka-22mAM kahyuM tema zAstrano samyak bodha kare che, ane zloka-24mAM kahyuM tema tapa ane AcAranI samAdhimAM yatna karIne AtmAne dharmamay sthApana karavA mATe udyama kare, tevA sAdhune zloka-22mAM kahyuM e pramANe yathAvat arthanuM sevana prApta thAya che, ane AvA sAdhu madarahita sarva pravRtti karatA hoya che, tethI zloka-21 thI 24mAM batAvyuM e rIte samAdhithI yukta aMtaHkaraNavALA che, tethI vinayanA phaLane prApta kare che arthAt vinayanA sevanathI karmanI nirjarA thavAne kAraNe sparza nAmanA tattvanI prApti kare che, Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 vinayadvAtriMzikA|zloka-25-26 ane te sparza nAmanA tattvanI prApti kevI che ? te svayaM graMthakArazrI AgaLanA zlokamAM batAve che. vaLI, je sAdhu zloka-21 thI 24mAM batAvyuM e rIte samAdhimAM yatna karyA vagara AtmakalyANanA arthe guru pAsethI zAstro bhaNe che, temane sparza naminA tattvanI prApti thatI nathI, paraMtu bodha mAtra thAya che arthAt saMsAranA ucchedanuM eka kAraNa bane tevo spardhAtmaka pariNAma thato nathI, paraMtu zAstramAM kahelA zabdonA arthano bodha mAtra thAya che. [25] avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke samAdhivALuM aMtaHkaraNa hote chate sparza nAmanA tattvanI prApti thAya che. tethI have sparza nAmanA tattvanI prApti kevI che ? te spaSTa kare che zloka : 1 akSepaphaladaH sparzastanmayIbhAvato mataH / yathA siddharasasparzastAmre sarvAnuvedhataH / / 26 / / anvayArtha: tanmayImAvataH tanmayabhAva hovAne kAraNe=zruta je bhAvatI apekSA rAkhe che te bhAva sAthe tanmayabhAva hovAne kAraNe, sparzaH-sparza nAmanuM jJAna, JakSepanava: mataH=akSepaLane denAruM manAya che=vilaMba vagara phaLane denAruM manAyuM che, vathA=je pramANe, tAmra=tAmramAM,siddhrasasparza:=siddharasano sparza, sarvAnuvedhata:=sarva anuvedhane kAraNe, akSepasuvarNaphaLane denAro che. / / 26 / / zlokArtha : tanmayabhAva hovAne kAraNe=zruta je bhAvanI apekSA rAkhe che te bhAva sAthe tanmayabhAva hovAne kAraNe, sparza nAmanuM jJAna akSepaphaLane denAruM manAya che=vilaMba vagara phaLane denAruM manAyuM che, je pramANe tAmramAM siddharasano sparza sarva anuvedhane kAraNe akSepa suvarNakaLane denAro che. 112911 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinayadvAtriMzikA|zloka-26-27 bhAvArtha : zloka-21thI 24mAM vinaya, zruta, tapa ane AcArasamAdhinA cAra cAra bhedo batAvyA. te samAdhimAM samyak yatna karIne zAstraadhyayana karavAthI sAdhune samyak bodha thAya che ane te bodha anusAra sarva ucita pravRtti thAya che je pravRtti mAtra pravRttirUpa banatI nathI, paraMtu bhagavAne zrutathI je bhAvo niSpanna karavAnA kahyA che, te bhAvo sAthe tanmayIbhAvavALI bane che, jethI sparza nAmanA jJAnanI pariNati pragaTe che arthAt tattvane sparzanAra evo jJAnano pariNAma pragaTe che. ane te sparza nAmano jJAnano pariNAma akSepaphaLane denAro che arthAt avilaMbathI vItarAgabhAvanI prAptinuM kAraNa bane che. jema tAmra upara siddharasa nAkhavAmAM Ave to te siddha2sa tAmra sAthe ekameka bhAvane pAme che, jethI te tAmra suvarNabhAvane pAme che, tema sparza nAmanI jJAnanI pariNatithI yogIno AtmA vItarAga sAthe tanmayabhAvavALo bane che, tethI te yogI zIghra vItarAgabhAvane pAme che. ||2|| avataraNikA : atyAra sudhI pAMca prakAranA vinayonuM svarUpa ane tenuM phaLa vistArathI batAvyuM. tenAthI zuM phalita thAya che ? te batAve che zloka H itthaM ca vinayo mukhyaH sarvAnugamazaktitaH / miSTAnneSviva sarveSu nipatantrikSujo rasaH / / 27 / / 53 - anvayArtha: rUtyuM ==ane A rIte=pUrvazlokomAM pAMca prakAranA vinayanuM svarUpa ane tenuM phaLa batAvyuM e rIte, sarvAnumavitataH=sarvamAM anugamazaktine kAraNe=yogamArganI sarva pravRttimAM vinayanI anusaraNazakti hovAne kAraNe, vinayo mukyaH=vinaya mukhya che=yogamArganI sarva pravRttiomAM vinaya mukhya che, miSTAnneSu rUva sarveSu=jema sarva miSTAnnomAM, nipatan rUkSuno ro=paDato evo ikSuno rasa mukhya che. 112911 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 zlokArtha : ane A rIte=pUrvanA zlokomAM pAMca prakAranA vinayanuM svarUpa ane tenuM phaLa batAvyuM e rIte, sarvamAM anugamazaktine kAraNe= yogamArganI sarva pravRttimAM vinayanI anusaraNanI zakti hovAne kAraNe, vinaya mukhya che=yogamArganI sarva pravRttiomAM vinaya mukhya che. jema sarva miSTAnnomAM paDato=naMkhAto evo ikSuno rasa mukhya che. II27|| bhAvArtha : vinayadvAtriMzikA/zloka-27 'vinaya' zabdano artha karyo ke jenAthI karmanuM vinayana thAya te vinaya. A rIte vinayano artha karyA pachI jJAna, darzana, cAritra ane tapamAM zAstrAnusAra karAtA yatnane 'vinaya' kahyo; kema ke temAM karAtA yatnathI karmanuM vinayana thAya che. vaLI, jJAnAdimAM karAtA yatnanI puSTi arthe be prakArano upacAravinaya batAvyo. A rIte pAMca prakAranA vinayo pUrvamAM batAvyA. tenAthI zuM phalita thAya che ? te batAvatAM kahe che yogamArganI sarva pravRttiomAM vinayanI anusaraNa zakti che, mATe yogamArganI sarva pravRttiomAM vinaya mukhya che. temAM dRSTAMta batAve che jema ikSurasathI utpanna thayela sAkara sarva miSTAnnomAM avazya hoya che, tethI miSTAnnomAM anya sarva padArtho karatAM sAkaranI mukhyatA che, tema yogamArganI sarva pravRttiomAM vinayanI mukhyatA che. ahIM vizeSa e che ke zloka-22mAM kahela ke sAdhune vinayapUrvaka zAstro sAMbhaLavAthI avazya samyak bodha thAya che, ane samyak bodha thayA pachI sarva pravRtti yathArtha kare che, ane tethI madarahita thaI te sAdhu sparza nAmanI jJAnanI pariNatine prApta kare che, jethI zIghra te sAdhu vItarAga bane che. A sarva pravRttimAM vinaya anuzruta che. tethI e phalita thayuM ke vItarAganA vinayapUrvaka karAyelA zAstraadhyayanathI jIva zIghra vItarAga bane che. mATe yogamArganI sarva pravRttiomAM vinaya anuzruta che, tethI vinaya mukhya che. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinaya dvAciMzikA/bloka-27-28 papa saMkSepathI e prApta thAya ke (1) vinayapUrvaka zAstraadhyayana karavAmAM Ave ane zAstra je tAtparyamAM che, te tAtparyano yathArtha bodha karavA mATe samyapha yatna karavAmAM Ave, to adhyayanakALamAM bhagavAnanA vacanano vinaya thAya che; paraMtu jo yathArtha bodha karavA mATe samyagU yatna na karavAmAM Ave to bhagavAnanA vacana pratye anAdara thAya che. vaLI, (2) bodha karyA pachI sarva zaktithI te bodha anusAra tapa-saMyamanI AcaraNA karavAmAM Ave to te bodhane jIvanamAM samyaka pariNamana pamADavAnA viSayamAM bhagavAnanA vacanano vinaya thAya che, ane jo zakti anusAra tapa-saMyamamAM udyama na karavAmAM Ave to bhagavAnanA vacanano teTalA aMzamAM anAdara thAya che. vaLI, (3) tapa-saMyamamAM karAto yatna asaMgabhAvanI prAptinuM kAraNa bane te prakAre na karavAmAM Ave to tapa-saMyamanI AcaraNAkALamAM bhagavAnanA vacana anusAra lakSyavedhI yatna karavAne anukULa vItarAgano vinaya thato nathI, paraMtu tapa-saMyamanA yatnathI asaMgabhAvanI pariNati ullasita thAya te rIte yatna karavAmAM Ave to lakSyavedhI yatna karavAne anukULa vItarAgano vinaya thAya che. tethI e phalita thAya ke zAstra bhaNavAnI kriyAthI mAMDIne asaMgabhAvanI pariNati sudhInA sarva yatnamAM jo vinayanuM anusaraNa hoya to te sarva pariNati vItarAgatAnuM kAraNa bane che, ane koIpaNa pravRttimAM vinayanuM anusaraNa na hoya to te pravRtti uttaranI pariNatinuM kAraNa banatI nathI. jema vinayapUrvaka adhyayana na karavAmAM Ave to samyak bodha thato nathI, vaLI samyak bodha thayA pachI te bodha anusAra samyaka yatna na karavAmAM Ave to vinayanA abhAvanA kAraNe te zrutano bodha uttaranI cAritranI pariNatinuM kAraNa banato nathI. mATe yogamArganI sarva pravRttiomAM vinayanuM anusaraNa che, mATe vinaya mukhya che. rilA avataraNikA - yogamArgamAM vinayanuM mAhAbhya batAve che - zloka - doSAH kila tamAMsIva kSIyante vinayena ca / prasRtenAMzujAlena caNDamArtaNDamaNDalAt / / 28 / / Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa6 vinaya dvAciMzikA/bloka-28-29 anvayArtha : camArtamAkunA=ane pracaMDa evA sUryanA maMDaLamAMthI, prakRrtana aMzunAjona=nIkaLela kiraNonA samUhathI, tamasIva aMdhakAranI jema vi7= kharekhara, vinavena kopa =vinayathI doSo mohanA pariNAmarUpa doSo, kSattei kSINa pAme che. 28 zlokArya : ane pracaMDa evA sUryanA maMDaLamAMthI nIkaLelAM kiraNonA samUhathI aMdhakAranI jema, kharekhara vinayathI doSo mohanA pariNAmarUpa doSo, kSaya pAme che. riTA bhAvArtha : yogamArganA prAraMbhathI yogamArganI niSThA sudhI sarva pravRttiomAM vinaya mukhya kaI rIte che ? te dRSTAMtathI batAvatAM kahe che -- jema pracaMDa sUryanA maMDaLamAMthI kiraNo nIkaLatAM hoya tyAre pRthvI upara aMdhakAra nAza pAme che, tema koI sAdhaka zAstraadhyayananI kriyAthI mAMDIne zAstrane samyak pariNamana pamADavA mATe zaktinA prakarSathI udyama karato hoya, to tenAmAM vartato vItarAga pratyeno vinaya vItarAgabhAvanI niSpattinuM prabaLa kAraNa bane che. tethI te pravRttimAM vartato vinayano pariNAma vItarAgabhAvane pratikULa evA mohanA saMskAro pratikSaNa nAza karIne yogamArgano vistAra phelAve che. 28II avataraNikA : vaLI, vinayanuM mAhAbhya batAve che - zloka : zrutasyApyatidoSAya grahaNaM vinayaM vinA / yathA mahAnidhAnasya vinA sAdhanasannidhim / / 29 / / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinayadvAtriMzikA|zloka-29 anvayArtha : vinA sAdhanasannidhim=sAdhananI saMnidhi vagara=mahAnidhAnanA grahaNaviSayaka ucita upacArarUpa sAdhananI saMnidhi vagara, yathA majJAnidhAnasya=je pramANe mahAtidhAnanuM grahaNa atidoSa mATe che=mRtyu mATe che, te pramANe vinayaM vinA=vinaya vagara, zrutasya atti praddaLa=zrutanuM paNa grahaNa ativazeSAva= atidoSa mATe che=saMsAranA paribhramaNanuM kAraNa che. / / 29 / / zlokArtha : sAdhananI saMnidhi vagara=mahAnidhAnanA grahaNaviSayaka ucita upacArarUpa sAdhananI saMnidhi vagara, je pramANe mahAnidhAnanuM grahaNa atidoSa mATe che=mRtyu mATe che, te pramANe vinaya vagara zrutanuM paNa grahaNa atidoSa mATe che=saMsAranA paribhramaNanuM kAraNa che. 29llA bhAvArtha : 57 mahAnidhAna prAyaH devothI adhiSThita hoya che, ane tevA nidhAnane grahaNa karavA mATe pravRtta puruSa te devanA kopanA nivAraNa mATe ucita upAyanuM saMnidhAna karyA vagara arthAt ucita upAyanuM sevana karyA vagara jo te nidhAnane grahaNa karavA mATe yatna kare, to kupita thayelA evA deva teno vinAza kare che. tema je sAdhaka AtmakalyANa mATe zrutagrahaNa arthe pravRtti kare che, Ama chatAM ucita vinayapUrvaka zruta grahaNa na kare to atidoSanI prApti thAya che. Azaya e che ke zloka-22mAM vinaya samAdhinA je cAra bhedo batAvyA, te pramANe jo sAdhu guru Adino ucita vinaya karIne zAstra bhaNavA mATe yatna kare, ane zAstra bhaNatI vakhate samyak avadhAraNa mATe upayukta thaIne yatna kare, . samyak bodha thAya che, ane samyak bodha thayA pachI madanA tyAgapUrvaka te zruta anusAra ucita AcaraNA kare to zrutano vinaya thAya che; ane te vinayamAM kyAMya kacAza rahe to teTalA aMzamAM zrutanuM samyak phaLa maLatuM nathI, UlaTuM guNavAna puruSanA ucita vinaya vagara zrutano abhyAsa kare to zrutano Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 vinayadvAtriMzikA|zloka-29-30 anAdara thavAthI zrutanI AzAtanAnA kAraNe dIrgha saMsAranA paribhramaNanI prApti thAya che. mATe sarva kalyANanuM eka kAraNa vinaya che, tethI kalyANanA arthIe vinaya mATe udyama karavo joIe. I29II avataraNikA : yogamArgamAM vinayanI pradhAnatAne batAvavA arthe kahe che zloka H vinayasya pradhAnatvadyotanAyaiva parSadi / tIrthaM tIrthapatirnatvA kRtArtho'pi kathAM jagau / / 30 / / anvayArtha : www vinavasyapradhAnatvadyotanAyeva=vinayanuM pradhAnapaNuM batAvavA mATe ja, kRtArtho'pi tIrthapatiH-kRtArtha paNa tIrthaMkaro, parNavi=parSadAmAM tIrtha natvA=tIrthane tamIne thAM nau=dharmadezanA Ape che. / / 30 / / zlokArtha : vinayanuM pradhAnapaNuM batAvavA mATe ja kRtArtha paNa tIrthaMkaro parSadAmAM tIrthane namIne dharmadezanA Ape che. II3II bhAvArtha : tIrthaMkaranA jIvo koIka tIrthamAM utpanna thaIne dharmanI sAdhanA karIne tIrthaMkara nAmakarma bAMdhe che. tethI tIrthaMkaranI niSpattinuM bIja koIka tIrthaMkare sthApeluM tIrtha che. mATe potAnI tIrthaMkarapaNAnI prAptinuM bIja je tIrtha che, teno vinaya karavo tIrthaMkarane paNa ucita che. vaLI tIrthanuM sthApana karanArA tIrthaMkaro paNa je tIrthano vinaya kare che, te tIrtha pratyeno vinaya "kalyANanuM pradhAna kAraNa che" tevo lokone bodha karAvavA mATe kRtArtha evA paNa tIrthaMkaro parSadAmAM 'namo tisthasa' ema kahIne tIrthane namaskAra kare che, ane tyArapachI dezanA Ape che. tethI vinaya sarva yogamArgamAM pradhAna kAraNa che, ema phalita thAya che. II30nA Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinaya dvAciMzikA/zloka-31 avataraNikA : vinaya vagaranI saMyamanI sarva kriyAo niSphaLa che, te batAvIne mokSamArgamAM vinaya pradhAna che, te spaSTa kare che - zloka :chidyate vinayo yaistu zuddhoJchAdiparairapi / tairapyagresarIbhUya mokSamArgo vilupyate / / 31 / / anvayArtha: zuddhaviradi=zuddhauMchAdimAM tatpara evA paNa je sAdhuo vaDe nirdoSa bhikSAcaryAdimAM vaparAyaNa evA paNa je sAdhuo vaDe vinaya =vinayano chidyate-tyAga karAya che, tairapi agresara mUkateo vaDe paNa agresara thaIne dharmanI pravRttimAM agresara thaIne, mokSamA: vinuSyate-mokSamArgano vilopa karAya che. 31 blokArya : zuddhauchAdimAM tatAra evA paNa je sAdhuo vaDe nirdoSa bhikSAcaryAdimAM yatnaparAyaNa evA paNa je sAdhuo vaDe, vinayano tyAga karAya che, teo vaDe paNa agresara thaIne dharmanI pravRttimAM agresara thaIne mokSamArgano vilopa karAya che. [31] bhAvArtha : je sAdhuo AtmakalyANanA arthI che, tethI nirdoSa bhikSAcaryAdi saMyamanI ucita pravRttio karavAmAM tatpara che, Ama chatAM pAramArthika bodhanA abhAvanA kAraNe gItArtha gurunA pArataMtrano tyAga kare che ane svamati anusAra saMyamanI pravRrtio kare che, teonA vaDe guruparataMtranA tyAgathI guNavAna evA gurunA vinayano paNa tyAga karAyo che. tethI tevA sAdhu saMyamajIvanamAM agresara hovA chatAM mokSamArgano vinAza kare che arthAt mokSamArgane anukULa evI ratnatrayInI Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 vinaya dvAciMzikA/bloka-31-32 vRddhi to karatA nathI, paraMtu guNavAna guruno avinaya karIne bhavAMtaramAM yogamArganI aprApti thAya, tevAM kliSTa karmo bAMdhe che. tethI teonI saMyamanI AcaraNA paNa aphaLa che. [31]l. avataraNikA - vinayanuM viziSTa phaLa batAve che - zloka : niyukte yo yathAsthAnamenaM tasya tu sannidhau / svayaMvarA samAyAnti paramAnandasampadaH / / 32 / / anvayArtha: =je sAdhaka naM-Anekavinayane, yathAsthAne niyuMvatte yathAsthAne yoje che yathAsthAne vinaya kare che, tasya tu saksitho tenI ja saMnidhimAM paramAnandrasampa =paramAnaMdanI saMpatti-mokSanI saMpatti, svayaMvarI samAMthAnti-sAmethI Ave che. 32aa zlokArca - je sAdhaka Ane vinayane, yathAsthAne yoje che yathAsthAne vinaya kare che, tenI ja saMnidhimAM paramAnaMdasaMpatti-mokSanI saMpatti, sAmethI Ave che. 32 TIkA - ziSTamarthaM spaSTam / / 32 / / TIkArtha - varNana karAyela artha spaSTa che mATe TIkAkAre zloka-17thI 32nI TIkA karela nathI. 32 bhAvArtha :yogamArga jJAna-kriyA svarUpa che, ane jJAnaprAptinA prAraMbhathI vinayapUrvaka Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u1 vinaya dvAciMzikA/zloka-32 jeo bhaNe che ane jJAnano saheja paNa anyathA artha na thAya te prakAre upayukta thaIne zAstravacanono samyak bodha kare che, ane samyak bodha karyA pachI te bodhane pariNamana pamADavA mATe sarva ucita AcAromAM yatna kare che teo jJAnavinaya karIne jJAnanA paramArthane prApta kare che, ane prApta thayelA bodhathI niyaMtrita thaIne apramAdabhAvathI sarva kriyAomAM yatna kare che, teo jJAnAdi sarvavinaya karIne vinayanA phaLane pAme che. ane aMte zAstraadhyayanane samyak pariNamana pamADIne kramasara vItarAga sarvajJa bane che. tevA mahAtmAone mokSanI saMpatti svayaM prApta thAya che. tethI sarva kalyANanI paraMparAnuM prabaLa kAraNa vinaya che. ll3rA IT ti vinayaaziva pArA Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "vinayena vinA na syaajjinprvcnonntiH| patha:se vinA vizva vA varSane muvi pAW: '' vinaya vagara jinapravacananI 'unnati thAya nahi. zuM pANInA siMcana 'vagara bhUmimAM vRkSa vRddhi pAme ? athati vRddhi pAme nahi." : prakAzaka : tAtha ." DESIGN BY 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-380000. Teli./pheksaH (079) 26604911, phona : (079) 32911401 E-mail : gitarthganga@yahoo.co.in 9824048680