________________
૨૮
વિનયદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૧૨ જ વાપ'માં રહેલ પિ' શબ્દનો સંબંધ ‘સત્તતમ્' સાથે છે, અને ‘મપિ' થી એ કહેવું છે કે સૂત્રગ્રહણકાળમાં તો વિનય કરવો જોઈએ, પરંતુ સૂત્રગ્રહણકાળ સિવાય સર્વ પણ કાળમાં વિનય કરવો જોઈએ. ભાવાર્થ :
ધર્મપદનો અર્થ કર્યો કે સિદ્ધાન્તપદો, અને સિદ્ધાન્તપદનું વિશેષણ કર્યું કે ધર્મફળવાળાં સિદ્ધાન્તપદો છે. તેથી એ પ્રાપ્ત થાય કે ભગવાને બતાવેલ માર્ગને કહેનારાં જે શાસ્ત્રવચનો છે, તે સિદ્ધાન્તપદો છે, અને તેનું અધ્યયન કરવાથી આત્મામાં શ્રત અને ચારિત્રરૂપ ધર્મ પ્રાપ્ત થાય છે, અને જે આરાધક જીવ જેની પાસેથી સિદ્ધાન્તપદો ભણે તે પુરુષનો કાય, વાણી અને મનની શુદ્ધિ દ્વારા સતત ઉત્તમ વિનય કરે અર્થાત્ ઔપચારિક વચનપ્રયોગરૂપ કે ચેષ્ટારૂપ નહિ, પરંતુ તે શ્રુતધર પ્રત્યે હૈયાના બહુમાનપૂર્વક વિનય કરે.
વળી, તે વિનય સૂત્રગ્રહણકાળમાં જ કરવામાં આવે અને રોષકાળમાં ન કરવામાં આવે તો તે મૃતધરમાં વર્તતા શ્રુત પ્રત્યેના અનાદરના કારણે અધ્યયન કરેલ શ્રુત સમ્યગૂ પરિણમન પામતું નથી, અને કુશલ ફળના વ્યવચ્છેદની પ્રાપ્તિ થાય છે.
આશય એ છે કે શ્રત પ્રત્યેના બહુમાનભાવપૂર્વક જેના હૈયામાં શ્રુતધર પ્રત્યે બહુમાન છે, તેવા જીવોને શ્રુતધર પાસેથી શ્રુત પણ તે પ્રકારના યથાર્થ અર્થરૂપે પ્રાપ્ત થાય છે અને યથાર્થ પરિણમન પામે છે, અને જેઓને તે શ્રતધર પ્રત્યે સતત વિનયનો પરિણામ નથી, તેઓ શ્રુતધર પાસેથી વચનપ્રયોગ દ્વારા યથાર્થ શ્રુતને પ્રાપ્ત કરે તો પણ શ્રુતધર પ્રત્યેનો તેવો વિશેષ આદર નહિ હોવાથી, શ્રુતધરના ઉચિત વિનયના અભાવને કારણે તેને તે શ્રુત પણ સમ્યગૂ પરિણમન પામતું નથી. તેથી ભણેલા શ્રતથી પણ તેને કુશલ ફળની પ્રાપ્તિ થતી નથી. માટે કુશલ ફળના અર્થીએ અધ્યાપક એવા શ્રતધરનો ઉચિત વિનય સતત કરવો જોઈએ. વિશા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
