Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa Jain Educationa International vAcanA- pramukha : gaNAdhipati tulasI ka- vivecaka : sampAdaka-1 AcArya mahAprajJa jaina vizva bhAratI prakAzana lADanUM--341306 ( rAjasthAna) For Personal and Private Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa vAcanA-pramukha gaNAdhipati tulasI sampAvaka-vivecaka : AcArya mahAprajJa jaina vizva bhAratI prakAzana lADanUM-341306 (rAjasthAna) Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka : jaina vizva bhAratI, lADanUM--341306 ISB No. 81-7195-028-0 tRtIya saMskaraNa : 1997 mUlya : 10/- rupaye mudraka : mitra pariSad kalakattA ke Arthika saujanya se sthApita jaina vizva bhAratI presa, lADanaM / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ do zabda zramaNa pratikramaNa ko vyavasthita rUpa dene kI kalpanA bahuta dinoM se ho rahI thI / bAlotarA caturmAsa (san 1983 ) meM vaha kalpanA AcAryazrI tulasI ke sAnnidhya meM sAkAra huii| aba vaha saMzodhita mUlapATha, saMskRta chAyA, hindI anuvAda aura bhAvArtha sahita prastuta hai / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukrama 1-3 8-10 11-51 1. sAmAiyaM 1. AvassaI-suttaM 2. namukkAra-suttaM 3. sAmAiya-suttaM 2. cauvIsatthao cauvIsatthava-suttaM 3. baMdaNayaM vaMdaNaya-suttaM 4. paDikkamaNaM 1. NANAiyAra-suttaM 2. daMsaNAiyAra-suttaM 3. tassa savvassa suttaM 4. namukkAra-suttaM 5. sAmAiya-suttaM 6. maMgala-suttaM 7. paDikkamaNa-suttaM 8. iriyAvahiya-suttaM 9. sejjA-aiyAra-paDikkamaNa-suttaM 10. goyara-aiyAra-paDikkamaNa-suttaM 11. sajjhAyAdi-aiyAra-paDikkamaNa-suttaM 12. egavidhAdi-aiyAra-paDikkamaNa-suttaM 13. niggaMthapAvayaNe thirIkaraNa-suttaM 14. khAmemi 15. icchAmi khamAsamaNo 16. paMcapada vandanA 17. khAmaNA-suttaM 18. 84 lAkha jIva-yoni 16 21 23 32 37 37 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaha saMdarbha sthala 1. bhaya ke sAta sthAna 2. mada ke ATha sthAna 3. brahmacarya kI nava guptiyAM 4. dasa prakAra kA zramaNa-dharma 5. upAsaka kI gyAraha pratimAeM 6. bhikSu kI bAraha pratimAeM 7. teraha kriyA - sthAna 8. caudaha bhUtagrAma - jIva- samUha 9. paramadhArmika devoM ke pandraha prakAra 10. gAthA - SoDaSaka 11. sataraha prakAra kA asaMyama 12. aThAraha prakAra kA brahmacarya 13. jJAtA ke unnIsa adhyayana 14. samAdhi ke bIsa sthAna 15. zabala ke ikkIsa prakAra 16. bAvIsa parISaha 17. sUtrakRtAMga ke teIsa adhyayana 18. deva ke caubIsa prakAra 19. pacIsa bhAvanAeM 20. tIna Agama ke chabIsa uddezana- kAla 21. anagAra ke satAbIsa guNa 22. AcAra-prakalpa (aTThAisa ) 23. pApa zruta prasaMga (unatIsa ) 24. mohanIya ke sthAna (tIsa) 25. siddhoM ke Adi-guNa (ikatIsa ) 26. yoga saMgraha (battIsa ) 27. AzAtanA ( tetIsa ) 5. kAussaggo 1. aiyAra visohaNa - suttaM 2. namukkAra-suttaM 3. sAmAiya-suttaM 4. aiyAra - citaNa- suttaM 5. kAussaggapaiNNA-suttaM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only 39 39 39 40 40 41 41 42 42 42 42 43 43 43 44 45 46 46 46 47 47 48 48 48 49 50 51 52 -54 52 52 52 52 52
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. cauvIsatthava - suttaM 6. paccakkhANaM 1. aIaM 2. paccakkhANa - suttaM (ka) namukkArasahiyaM (kha) porisI (ga) abhattaTTha 3. sakkatthuI pariziSTa 1 1. jJAna ke aticAra darzana ke aticAra 2. 3. cAritrAticAra 4. tapa aticAra 5. vIryAticAra pariziSTa 2 paMcapada - vaMdanA pariziSTa 3 84 lAkha jIvayoni pariziSTa 4 pratikramaNa-vidhi Jain Educationa International For Personal and Private Use Only sAta 54 55-59 55 55 55 56 56 57 59 59 60 63 63 64 66 67
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAiyaM 1. AvasmaI-suttaM AvassaI ikhchAkAreNa saMdisaha bhayavaM ! devasiyaM paDikkamaNaM ThAemi devasiya-nANa-dasaNa-carita-tava-aiyAra-citavaNaLaM karemi kAussaggaM / saMskRta chAyA zabdArtha AvazyikI avazyakaraNIya (meM pravRtta hotA hUM) icchAkAreNa Apa icchApUrvaka saMdizata anumati deM, bhagavan ! bhagavan ! devasikaM daivasika pratikramaNaM pratikramaNa meM tiSThAmi sthita hotA hUM, devasika daivasika jJAna-darzana-cAritra jJAna, darzana, cAritra aura tapa ke tapo'ticAracintanArtha aticAra kA cintana karane ke lie karomi karatA hUM kAyotsargam kAyotsarga / bhAvArtha bhagavan ! maiM avazya karaNIya kArya meM pravRtta hotA hUM / Apa mujhe icchApUrvaka anumati deN| maiM devasika pratikramaNa meM sthita hotA hUM, devasika jJAna, darzana cAritra aura tapa ke aticAra kA cintana karane ke lie kAyotsarga karatA huuN| 2. namukkAra-suttaM namo arahatANaM, namo siddhANaM, namo AyariyANaM, namo uvajjhAyANaM, namo loe savvasAhUNa / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa saMskRta chAyA zabdArtha namaH arhadbhyaH namaskAra ho arhatoM ko namaH siddhebhyaH namaskAra ho siddhoM ko namaH AcAryebhyaH namaskAra ho AcAryoM ko namaH upAdhyAyebhyaH namaskAra ho upAdhyAyoM ko namaH loke sarvasAdhubhyaH namaskAra ho loka meM sarva sAdhuoM ko|' bhAvArtha arhatoM, siddhoM, AcAryoM, upAdhyAyoM tathA loka meM samasta sAdhuoM ko merA namaskAra ho| 3. sAmAiya-suttaM karemi bhaMte ! sAmAiyaM savvaM sAvajjaM jogaM paccakkhAmi, jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM-maNeNaM vAyAe kAeNaM, na karemi na kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi, tasya bhaMte ! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / saMskRta chAyA zabdArtha karomi karatA hUM bhavanta ! bhagavan sAmAyika sAmAyika sarva sarva sAvadha sapApa yogaM pravRtti kA pratyAkhyAmi pratyAkhyAna karatA huuN| yAvajjIvaM jIvana paryanta trividhatrividhena' tIna-tIna prakAra se manasA mana se vAcA vacana se 1. yahAM anuzAsanahIna sAdhu vivakSita nahIM haiM / jo jJAna, darzana tathA cAritra kI ArAdhanA aura anuzAsana se sampanna haiM, ve hI sAdhurUpa meM vivakSita haiN| 2. makaraH alaakssnnikH| 3. yogatrika karaNatrikeNa / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa mr kAyena kAyA se na karomi nahIM karUMgA na kArayAmi nahIM karAUMgA kurvantamapi anyaM karate hue dUsare kA bhI na samanujAnAmi anumodana nahIM karUMgA tasya usakA (atIta meM kie hue pApa kA) bhadanta ! bhagavan pratikrAmAmi pratikramaNa karatA huuN| nidAmi AtmasAkSI se niMdA karatA huuN| gaheM ApakI sAkSI se gardA karatA huuN| AtmAnaM apanI AtmA (zarIra) kA vyutsRjAmi / tyAga karatA huuN| bhAvArtha bhagavan ! maiM sAmAyika' karatA huuN| maiM jIvana-paryanta samasta pApakArI pravRtti kA, tIna kAraNa-~~-mana, vacana aura kAyA se tathA tIna yoga- karane, karAne aura anumodana karane kA pratyAkhyAna karatA huuN| ___ bhagavan ! atIta meM kie hue pApa kA maiM pratikramaNa karatA hUM, AtmasAkSI se usakI niMdA karatA hUM, ApakI sAkSI se usakI gardI karatA haM aura apane Apako sapApa pravRttiyoM se pRthaka karatA huuN| 4. AloyaNa-suttaM 5. kAussaga-paiNNA sutta' 1. samaya kA artha hai-AtmA / AtmA meM avasthita rahane kA anuSThAna sAmAyika hai| 2. dekheM-caturtha prakaraNa kA paDikkamaNa-suttaM / isa pATha meM 'paDikkamiuM' ke sthAna meM 'AloiuM' pATa hogaa| AloiGa = AlocanA karane kI 3. dekheM--paMcama prakaraNa kA kAussaggapaiNNA suttaM / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ cauvIsatthao / cauvIsatthava-suttaM logassa ujjoyagare, dhammatitthayare jiNe / arihaMte kittaissaM, cauvIsaMpi kevalI // 1 // usabhamajiyaM ca vaMde, saMbhavamabhinaMdaNaM ca sumaI ca / paumappahaM supAsaM, jiNaM ca caMdappahaM vaMde / / 2 / / suvihiM ca pupphadaMtaM, sIala sijjaMsa vAsupUjjaM ca / / vimalamaNaMtaM ca jiNaM, dhamma saMtiM ca vaMdAmi / / 3 / / kuMthu araM ca malli, vaMde muNisuvvayaM namijiNaM ca / vaMdAmi riThanemi, pAsaM taha vaddhamANaM ca / / 4 / / evaM mae abhithuA, vihuya-rayamalA pahINa-jaramaraNA / cauvIsaMpi jiNavarA, titthayarA me pasIyaMtu / / 5 / / kittiya vaMdiya mae, jee logassa uttamA siddhA / Arogga-bohilAbha, samAhivaramuttamaM ditu / / 6 / / caMdesu nimmalayarA, Aiccesu ahiyaM payAsayarA / / sAgaravaragaMbhIrA, siddhA siddhi mama disaMtu / / 7 / / . saMskRta chAyA zabdArtha loke udyotakarAn dharmatIrthakarAn jinAnaM arhataH kIrtayiSyAmi catuvizatimapi kevalinaH RSabhaM atiMja loka meM udyota karane vAle dharmatIrtha ke kartA jina (jinezvara) arhatoM kA kIrtana karUMgA caubIsa kevalajJAniyoM kaa| RSabha aura ajita ko Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa vande sambhavaM vaMdana karatA hUM saMbhava abhinandana sumati abhinaMdanaM ca sumati ca padmaprabhaM supAva jinaM ca caMdraprabhaM vande suvidhi ca puSpadantaM zItalaM zreyAMsaM vAsupUjyaM ca vimalaM anantaM ca jinaM dharma zAnti ca vande padmaprabha supAva jina aura caMdraprabha ko vandana karatA huuN| suvidhi puSpadanta zItala zreyAMsa vAsupUjya vimala kunthu araM ca malli vande munisuvrataM namijinaM ca ananta tathA jinezvara dharma aura zAnti ko vaMdana karatA huuN| * kunthu ara aura malli ko vandana karatA hUM munisuvrata aura namijina ko vandana karatA hUM ariSTanemi pAva tathA varddhamAna ko| isa prakAra mere dvArA stuti kie hue vande ariSTanemi pAvaM tathA varddhamAnaM mayA abhiSTutAH 1. 2. nauveM tIrthaMkara ke do nAma haiM-suvidhi aura puSpadanta / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa vidhatarajomalAH prahINajarAmara NAH caturvizatiH jinavarAH tIrthakarAH mama prasIdantu kIrtitAH vanditAH raja aura mala se rahita jarA aura maraNa se mukta caubIsa hI jinavara tIrthaMkara mujha para prasanna hoN| kIrtita vandita mere dvArA mayA adhika ete loke . loka meM uttamAH uttama siddhAH siddha haiM (ve) ArogyaM Arogya bodhilAbha bodhilAbha samAdhivaramuttama zreSTha uttama samAdhi dadatu caMdrebhyaH caMdramAoM se nirmalatarAH nirmalatara AdityebhyaH sUryoM se adhika prakAzakarAH prakAza karane vAle sAgaravaragaMbhIrAH samudra se gaMbhIra siddhAH siddha bhagavAna siddhi-mukti mama dishNtu| bhAvArtha jo loka meM prakAza karane vAle, dharmatIrtha ke pravartaka jinezvara aura arhat haiM, maiM una caubIsa kevaliyoM kA kIrtana kruuNgaa| maiM RSabha, ajita, saMbhava, abhinandana, sumita, padmaprabha, supArzva, caMdraprabha, puSpadaMta yAnI suvidhi, zItala, zreyAMsa, vAsupUjya, vimala, ananta, siddhi mujhe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa dharma, kunthu, ara, malli, munisuvrata, nami, ariSTanemi, pArzva aura varddhamAna ko vaMdana karatA huuN| isa prakAra jinakI maiMne stuti kI hai, jo karma-raja-mala se mukta haiM, jo jarA aura maraNa se mukta ho cuke haiM, ve caubIsa jinezvara tIrthaMkara mujha para prasanna hoN| maiMne jinakA kIrtana, vaMdana kiyA hai, ve loka meM uttama siddha bhagavAn mujhe Arogya, bodhi-lAbha aura uttama samAdhi deN| jo caMdramAoM se bhI nirmalatara, sUryoM se bhI adhika prakAza karane vAle aura samudra ke samAna gaMbhIra haiM, ve siddha bhagavAn mujhe mukti deN| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 vaMdaNaya-sutta icchAmi khamAsamaNo ! vaMdiuM, jAvaNijjAe nisIhiyAe / aNujANa me miuggahaM / nisIhi ahokAyaM kAya-saMphAsaM / khamaNijjo kilAmo / appakalaMtANaM bahusubheNa bhe divaso vaikkato ? jattA bhe ? javaNijjaM ca bhe ? khAmi khamAsamaNo ! devasiyaM vaikkamaM / AvasiyAe pakkimAmi khamAsamaNANaM devasiyAe AsAyaNAe tittIsannayarAe jaM kiMci micchAe maNadukkaDAe vayadukkaDAe kAyadukkaDAe kohAe mANAe mAyAe lobhAe savvakAliyAe savvamicchovayArAe savvadhammA ikkamaNAe AsAyaNAe jo me aiyAro kao tassa khamAsamaNo ! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / saMskRta chAyA icchAmi kSamAzramaNa ! vanditaM, yamanIyayA niSadyayA anujAnIta mitAvagraham / niSadya adhaH kArya kAyasaMsparzam / zabdArtha icchA karatA hUM he mahAzramaNa ! Jain Educationa International vaMdaNayaM vandanA karane ke lie saMyata niSadyA se saMyama pUrvaka baiThakara, anujJA deM mujhe faragraha' meM ( praveza karane kI ) / baiThakara ( guru ke ) caraNa ko apane zarIra se (mastaka se ) sparza karatA hUM / 1. avagraha -- guru jahAM avasthita hoM, vahAM cAroM dizAoM meM unake sAr3he tIna-tIna hAtha kA kSetra 'avagraha' hotA hai / For Personal and Private Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa kSamaNIyo kSamA kareM bhavatAM Apako klamaH khinnatA huI ho alpakalAntAnAM Apa kaSTAnubhUti se rahita haiM bahuzubhena bahuta zubha pravRtti se bhavatAM ApakA divaso dina vyatikrAMtaH ? bItA ? yAtrA bhavatAm ? yAtrA ApakI ? yamanIyaM ca bhavatAm ? saMyama ApakA ? kSamayAmi kSamA cAhatA hUM kSamAzramaNa ! he kSamAzramaNa ! devasikaM divasa sambandhI vyatikramam / vyatikrama ke lie| AvazyikyAM avazya karaNIya samAcArI ke viSaya meM pratikAmAmi pratikramaNa karatA hUMkSamAzramaNAnAM ApakI-pUjyavara kI devasikyAM divasa-sambandhI AzAtanAyAM AzAtanA trayastrizadanyatarAyAM tetIsa meM se kisI eka yat kiJcin mithyAyAM jisa kisI mithyA vyavahAra manoduSkRtAyAM duSkRta mana vAgduSkRtAyAM duSkRta vacana kAyaduSkRtAyAM duSkRta kAyA krodhe krodha mAna mAyAyAM mAyA lobhe lobha sarvakAlikyAM sArvakAlika sarva mithyopacArAyAM sarva mithyA upacAra vAlI sarvadharmAtikramaNAyAM sabhI dharmoM kA atikramaNa karane vAlI 1. AcArya haribhadra sUri ne krodhayA, mAnayA, mAyayA, lobhayA--aise saMskRta rUpa die haiM / krodhayA-krodhAnugatayA AzAtanayA (AvazyakavRtti, bhAga 2, pR0 30) mAne Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 AzAtanAyAM yo mayA aticAra: kRtaH tasya kSamAzramaNa ! pratikrAmAmi nindAmi AtmAnaM vyutsRjAmi bhAvArtha AzAtanA ke viSaya meM jo maiMne zramaNa pratikramaNa aticAra kiyA usakA kSamAzramaNa ! pratikramaNa karatA hUM usakI nindA karatA hUM usakI gardA karatA hUM AtmA kA vyutsarga karatA hUM / kSamAzramaNa | maiM saMyata niSadyA se saMyamapUrvaka baiThakara Apako vandanA karanA cAhatA hUM / Apa mujhe apane parimita avagraha meM Ane kI anujJA deM / (anujJA prApta karane ke bAda) baiThakara maiM Apake caraNa kA sira se sparza karatA huuN| isa sparza meM Apako koI kaSTa huA ho to Apa mujhe kSamA kareM / ASTAnubhUti se rahita haiM / ApakA yaha dina kalyANakArI pravRtti meM bItA ? nirvighnarUpa meM rahI ? Jain Educationa International ApakI yAtrA - tapa, niyama, svAdhyAya, dhyAna kI pravRtti - prazasta ApakA yamanI - indriya aura mAnasika saMyama prazasta rahA ? kSamAzramaNa ! Apake prati honevAle divasa sambandhI vyatikrama ke lie Apa mujhe kSamA kareM / Apake prati avazya karaNIya kArya meM merA koI pramAda huA ho to maiM usakA pratikramaNa karatA hUM / ApakI teMtIsa meM se koI eka bhI AzAtanA kI ho, Apake prati yat kiJcit mithyAbhAva AyA ho yA mithyA vyavahAra kiyA ho, Apake prati mana meM koI burA vicAra AyA ho, vacana kA duSprayoga kiyA ho, kAyA kI duSpravRtti kI ho, Apake prati yadi krodha, mAna, mAnA aura lobha ke Aveza meM koI avAMchanIya vyavahAra kiyA ho, sarvakAla meM honevAlI, sarva mithyA upacAroM me yukta, saba dharmoM kA atikramaNa karanevAlI koI bhI AzAtanA kI ho, usake viSaya meM jo maiMne aticAra kiyA ho / he kSamAzramaNa maiM usakA pratikramaNa karatA hUM, niMdA karatA hUM, garhA karatA hUM, AzAtanA meM pravRtta apane ApakA vyutsarga karatA hUM / For Personal and Private Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ paDikkamaNaM 1. NANAiyAra-suttaM Agame tivihe pannatte, taM jahA--suttAgame atthAgame tadubhayAgame / eyassa sirinANassa jo me aiAro kao taM aaloemi| jaM vAiddhaM vaccAmeliyaM hINakkharaM accakkharaM payahINaM viNayahINaM ghosahINaM jogahINaM suThThadinnaM duThThapaDicchiyaM akAle kao sajjhAo kAle na kao sajjhAo asajjhAie sajjhAiyaM sajjhAie na sajjhAiyaM tassa micchAmi dukkaDaM / saMskRta chAyA zabdArtha AgamaH Agama trividhaH tIna prakAra kA prajJaptaH kahA gayA hai, tad yathA jaisesUtrAgamaH sUtrAgama arthAgamaH arthAgama tadubhayAgamaH aura sUtrAgama-arthAgama / etasya isa zrIjJAnasya jJAna ke saMbaMdha meM yo jo mayA aticAraH kRtaH AlocayAmi / yata dhyAviddhaM maiMne aticAra kiyA ho usakI AlocanA karatA huuN| jaiseviparyasta kiyA ho-sUtrapATha ko Age-pIche kiyA ho mUla pATha meM anya pATha kA mizraNa kiyA ho| vyatyAmelitaM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 zramaNa pratikramaNa honAkSaraM atyakSaraM padahInaM vinayahInaM ghoSahInaM yogahInaM suSThu-adattaM dRSTupratIcchitaM akAle kRtaH svAdhyAyaH kAle na kRtaH svAdhyAyaH asvAdhyAyike svadhItaM svAdhyAyike na svAdhItaM akSaroM kI nyUnatA kI ho| akSaroM kI adhikatA kI ho padoM kI nyUnatA kI ho virAma-rahita paDhA ho ghoSa-rahita paDhA ho sambandha-rahita paDhA ho jJAna acchI taraha se na diyA ho jJAna acchI taraha grahaNa na kiyA ho akAla meM svAdhyAya kiyA ho kAla meM svAdhyAya na kiyA ho asvAdhyAyI meM svAdhyAya kiyA ho asvAdhyAyI meM svAdhyAya na kiyA ho usase sambandhita niSphala ho tasya mithyA merA duSkRtam / dusskRt| bhAvArtha Agama tIna prakAra kA hai--sUtrAgama, arthAgama aura tadubhayAgama (sUtrAgama-arthAgama) / isa zrutajJAna sambandhI maiMne koI aticAra kiyA ho, jaise-Agama pATha ko Age-pIche kiyA ho (paDhA ho) mUlapATha meM anyapATha kA mizraNa kiyA ho, akSaroM kI nyUnAdhikatA kI ho, padoM kI nyUnatA kI ho, sUtrapATha kA virAma, ghoSa aura saMbandha rahita uccAraNa kiyA ho, jJAna ko ucita rUpa meM na diyA ho--paDhAyA ho, jJAna ko vidhi-sahita grahaNa na kiyA ho, akAla meM svAdhyAya kiyA ho, kAla meM svAdhyAya na kiyA ho, asvAdhyAyI avasthA meM svAdhyAya kiyA ho, svAdhyAyI meM svAdhyAya na kiyA hoisa prakAra maiMne koI atikramaNa kiyA ho, usakA duSkRta niSphala ho / 2. dasaNAiyAra-suttaM arahaMto mahadevo, jAvajjIvaM susaahunngurunno| jiNapaNNattaM tattaM iya sammattaM mae gahiyaM / / eassa sammattamsa paMca aiyAnA peyAlA jANiyavvA na samAyariyavvA taM jahA-- saMkA kaMkhA vitigicchA parapAsaMDapasaMsA parapAsaMDasathavo / jo me devasio aiyAro kao tassa micchAmi dukkddN| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa zabdArtha saMskRta chAyA arhat mama arhat mere deva haiM jIvana paryanta susAdhu devaH yAvajjIvaM susAdhavaH guravaH jinaprajAtaM tattvaM iti mere guru haiM, jinezvara dvArA jo prarUpita hai vaha merA tattva hai yaha samyaktva samyaktvaM .... . maiMne grahaNa kiyA hai| isa mayA gRhItam / etasya samyaktvasya paJca aticArAH 'peyAlA' jJAtavyAH na samAcaritavyAH tad yathAzaMkA kAMkSA vicikitsA samyaktva ke pAMca aticAra pradhAna jAnane yogya nahIM Acarane yogya jaise-- lakSya ke prati saMdeha lakSya ke viparIta dRSTikoNa ke prati anurakti lakSyapUrti ke sAdhanoM ke prati saMzayazIlatA lakSya ke pratikUla calane vAloM kI prazaMsA lakSya ke pratikUla calane vAloM kA pricy| jo maiMne devasika aticAra kiyA ho parapASaNDaprazaMsA parapASaNDasaMstavaH yo mayA devasikaH aticAraH kRtaH Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa tasya mithyA usase saMbaMdhita niSphala ho merA dusskRt| duSkRtam / bhAvArtha samyaktva kA svarUpa-arhat mere deva haiN| jIvana paryanta susAdhu mere guru haiM aura jinezvara dvArA jo prarUpita tattva hai vaha merA dharma hai| yaha samyaktva maiMne grahaNa kiyA hai| samyaktva ke pAMca aticAra lakSya ke prati saMdeha, lakSya ke viparIta dRSTikoNa ke prati anurakti, lakSyapUrti ke sAdhanoM (jJAna, darzana, cAritra) ke prati saMdehazIlatA, viparIta lakSya vAloM kI prazaMsA aura unase paricaya / samyaktva ke ye aticAra jJAtavya haiM, AcaraNIya nahIM haiN| yadi jAnaanajAna meM samyaktva se saMbadhita maiMne koI doSa kA sevana kiyA ho to merA vaha duSkRta niSphala ho / 3. tassa savvassa suttaM tassa savvassa devasiyassa aiyArassa duccitiya-dubbhAsiyaducciTThiyassa AloyaMto paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / saMskRta chAyA zabdArtha tasya sarvasya devasikasya aticArasya duzcitita-durbhASita-duzceSTitasya AlocamAnaH pratikrAmAmi niMdAmi usa sarva devasika aticAra kI duzcitana, durbhASita aura duzceSTA kI AlocanA karatA huA pratikramaNa karatA hUM, niMdA karatA hUM, gardA karatA hUM, apanI AtmA (zarIra) kA tyAga karatA huuN| AtmAnaM vyutsRjaami| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa zabdArtha bhAvArtha maiM sabhI prakAra ke mAnasika, vAcika aura kAyika aticAra kI AlocanA, pratikramaNa, niMdA aura gardA karatA hUM tathA apane Apako usase pRthak karatA huuN| 4. namukkAra-suttaM 5. sAmAiya-sutaM' 6. maMgala-suttaM cattAri maMgalaM-arahaMtA maMgalaM siddhA maMgalaM sAhU maMgalaM kevalipaNNatto dhammo maMgalaM / _cattAri loguttamA---arahaMtA loguttamA siddhA loguttamA sAhU loguttamA kevalipaNNatto dhammo loguttamA / cattAri saraNaM pavajjAmi arahate saraNaM pavajjAmi siddhe saraNaM pavajjAmi sAhU saraNaM pavajjAmi kevalipaNNattaM dhamma saraNaM pavajjAmi / saMskRta chAyA catvAraH maMgalaM cAra maMgala haiMarhanto maMgalaM arhat maMgala haiM siddhA maMgalaM siddha maMgala haiM sAdhavaH maMgalaM sAdhu maMgala haiM kevaliprajJapto dharmo maMgalaM kevalI dvArA prajJapta dharma maMgala hai| catvAraH lokottamAH cAra lokottama haiMarhanto lokottamAH arhata lokottama haiM, siddhAH lokottamAH siddha lokottama haiM, sAdhavaH lokottamAH sAdhu lokottama haiM, kevaliprajJapto dharmo lokottamaH kevalI dvArA prajJapta dharma lokottama hai| caturaH zaraNaM prapadye cAra kI zaraNa svIkAra karatA hUMarhataH zaraNaM prapadye arhatoM kI zaraNa svIkAra karatA hUM, siddhAn zaraNaM prapadye siddhoM kI zaraNa svIkAra karatA hUM, sAdhUna zaraNaM prapadye sAdhuoM kI zaraNa svIkAra karatA hUM, kevaliprajJaptaM dharma zaraNaM prapadye kevalI dvArA prajJapta dharma kI zaraNa svIkAra karatA huuN| 1,2. dekheM-pahalA prakaraNa / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa 7. paDikkamaNa-suttaM icchAmi paDikkamiuM jo me devasio aiyAro ko kAio vAio mANasio ussutto ummaggo akappo akaraNijjo dujjhAo duvicitio aNAyAro aNicchiyavvo asamaNapAuggo nANe daMsaNe caritte sue sAmAie tiNhaM guttINaM cauNhaM kasAyANaM paMcaNhaM mahavvayANaM chaNhaM jIvanikAyANaM sattaNhaM piMDesaNANaM aTThaNhaM pavayaNamAUNaM navaNhaM baMbhaceraguttINaM dasavihe samaNadhamme samaNANaM jogANaM jaM khaMDiyaM jaM virAhiyaM tassa micchAmi dukkddN| saMskRta chAyA zabdArtha icchAmi icchA karatA hUM pratikramituM pratikramaNa karane kI yo jo mayo maiMne devasikaH divasa saMbaMdhI aticAraH aticAra kRtaH kiyAkAyikaH kAyika vAcikaH vAcika mAnasikaH mAnasika utsUtraH Agama-viruddha unmArgaH mArga ke pratikUla akalpyaH vidhi ke viruddha akaraNIyaH akaraNIya durdhyAta: azubha dhyAna duvicintitaH duzcintana anAcAraH anAcAra aneSTavyaH avAMchanIya azramaNaprAyogyaH zramaNa ke lie ayogya jJAna darzane darzana cAritra zruta sAmAyike sAmAyika jJAne cAritre zrute Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa tisRSu guptiSu tIna gupti' caturpu kaSAyeSu cAra kaSAya' paJcasu mahAvrateSu pAMca mahAvrata' SaTsu jIvanikAyeSu chaha jIvanikAya saptasu piNDaSaNAsu sAta piNDaiSaNA aSTasu pravacanamAtRSu ATha pravacanamAtA' navasu brahmacaryaguptiSu nau brahmacaryagupti dazavidhe zramaNadharma dasavidha zramaNadharma meM zramaNAnAM zramaNoM kI yogAnAM pravRttiyoM kI yat 1. tIna guptiyAM-manogupti, vAggupti, kaaygupti| 2. cAra kaSAya-krodha, mAna, mAyA, lobha / 3. pAMca mahAvrata-ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya aura aparigraha / 4. SaDjIvanikAya -pRthvIkAya, apakAya, tejaskAya, vAyukAya, vanaspatikAya, aura trasakAya / 5. sAta piNDaSaNAeM-saMsRSTa', asaMsRSTa, uddhRta, alpalepA, avagRhIta, pragRhIta, ujjhita / 6. ATha pravacanamAtAeM-pAMca samitiyAM, tIna guptiyaaN| 7. nau brahmacaryaguptiyAM 1. nirgantha strI, pazu aura napuMsaka se AkIrNa zayana aura Asana kA prayoga na kre| 2. striyoM ke bIca kathA na khe| 3. striyoM ke sAtha eka Asana para na baitthe| 4. striyoM kI manohara aura manorama indriyoM ko dRSTi gar3Akara na dekhe / 5. striyoM ke kUjana, rodana, gIta, hAsya, vilApa Adi ke zabda na sune| 6. pUrva-krIDAoM kA anusmaraNa na kare / 7. praNIta AhAra na kare / 8. mAtrA se adhika na khAe aura na pIe / 9. vibhUSA na kre| 8. dasa prakAra kA zramaNa-dharma-kSAMti, mukti, Arjava, mArdava, lAghava, satya, saMyama, tapa, tyAga, brahmacarya / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 afusi yad virAdhitaM tasya mithyA me duSkRtam / bhAvArtha saMskRta chAyA icchAmi pratikramituM airyApafeter virAdhanayA gamanAgamane prANakramaNe akhaMDa ArAdhanA na kI ho jo virAdhanA kI ho usase sambandhita niSphala ho merA Jain Educationa International duSkRta / maiM apane dvArA kie hue daivasika aticAra ke pratikramaNa kI icchA karatA hUM, bhale vaha aticAra kAyika, vAcika yA mAnasika ho / maiMne utsUtra kI prarUpaNA kI ho, mokSamArga ke pratikUla mArga kA pratipAdana kiyA ho, vidhi ke viruddha AcaraNa kiyA ho, akaraNIya kArya kiyA ho, azubha dhyAna - Artta - raudra dhyAna kiyA ho, asad ciMtana kiyA ho, anAcaraNIya aura avAMchanIya kA AcaraNa kiyA ho, zramaNa ke lie ayogya kArya kA AcaraNa kiyA ho, jJAna, darzana, cAritra, zruta aura sAmAyika ke viSaya meM tathA tIna gupti, cAra kaSAya, pAMca mahAvrata, SaD jIvanikAya, sAta piNDaiSaNA, ATha pravacanamAtA, nau brahmacarya gupti tathA dasa prakAra ke zramaNa dharma meM hone vAle zramaNa yogoM kI akhaMDa ArAdhanA na kI ho, virAdhanA kI ho to usase saMbaMdhita merA duSkRta niSphala ho / 8. iriyAvahiya-suttaM icchAmi pasiesmiDaM iriyAvahiyAe virAhaNAe gamaNAgamaNe pANakkamaNe boyakkamaNe hariyakkamaNe osA uttiMga paNagadagamaTTI - makkaDAsaMtANA-saMkamaNe je me jIvA virAhiyA egiMdiyA iMdiyA te iMdiyA cauridiyA paMcidiyA abhihayA vattiyA lesiyA saMghAiyA saMghaTTiyA pariyAviyA kilAmiyA uddeviyA ThANAo ThANaM saMkAmiyA jIviyAo vavaroviyA tassa micchAmi dukkaDaM / zabdArtha zramaNa pratikramaNa icchA karatA hUM pratikramaNa karane kI patha saMbaMdhI virAdhanA ke lie jAne-Ane meM prANiyoM ko lAMghate samaya For Personal and Private Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa bIjakramaNe bIjoM ko lAMghate samaya haritakramaNe hariyAlI ko lAMghate samaya avazyAya osa ... uttiga kITikAnagara panaka phaphUdI dagamRttikA kIcar3a (aura) markaTakasantAnaka makar3I ke jAle kA saMkramaNe saMkramaNa karate samaya ye ime jo ina jIvA virAdhitAH jIvoM kI virAdhanA kI ho ekendriyAH eka indriya vAle dvIndriyAH do indriya vAle trIndriyAH tIna indriya vAle caturindriyAH cAra indriya vAle paMcendriyAH pAMca indriya vAle jIva abhihatAH sAmane A rahe hoM, unheM hata-prahata kiyA ho vartitAH unakI dizA badalI ho lezitAH unheM coTa pahuMcAI ho saMghAtitAH unheM ikaTThA kiyA ho saMghaTTitAH unheM hilAyA-DulAyA ho paritApitAH unheM paritapta kiyA ho, satAyA ho klAmitAH unheM klAnta kiyA ho, kaSTa diyA ho udghotAH unheM utpIDita kiyA ho sthAnAta sthAnaM saMkrAmitAH unakA sthAnAntaraNa kiyA ho jIvatAd vyaparopitAH unako mAra DAlA ho tasya usase saMbaMdhita mithyA niSphala ho merA duSkRtam / dusskRt| bhAvArtha maiM calate phirate samaya hone vAle aticAroM ke lie pratikramaNa karanA 1. liz-To hurt (Apte's Sanskrit English Dictionary) 2. saMghAtitA-anyo'nyaM gAtrarekatra lagitAH / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 zramaNa pratikramaNa cAhatA hUM - prANa, bIja aura haritakAya kA atikramaNa tathA osa, cIMTiyoM ke biloM, phaphuMdI, kIcar3a aura makar3I ke jAloM kA saMkramaNa karate samaya jo ina jIvoM kI virAdhanA kI ho, sAmane Ate hue ekendriya, dvIndriya, trIndriya, caturindriya aura paJcendriya jIvoM ko hata pratihata kiyA ho, unakI dizA badalI ho, unheM coTa pahuMcAI ho, ikaTThA kiyA ho, hilAyA - DulAyA ho, satAyA ho, klAnta kiyA ho, utpIr3ita kiyA ho, sthAnAntarita kiyA ho aura unheM mAra DAlA ho to usase saMbaMdhita merA duSkRta niSphala ho / 6. sejjA aiyAra - paDikkamaNa-suttaM icchAmi paDikka miuM pagAmasejjAe nigAmasejjAe ubvaTTaNAe parivaTTaNAe AuMTaNAe pasAraNAe chappaiyasaMghaTTaNAe kUie kakkarAie chIe jaMbhAie Amose sasarakkhAmose, AulamAulAe soyaNavattiAe itthI vippariyA siAe diTThivipariyAsiAe maNavipariyA siAe pANabhoyaNavippariyAsiAe tassa micchAmi dukkaDaM / saMskRta chAyA icchAmi pratikramituM prakAmazayyAyAM nikAmazayyAyAM udvartanAyAM parivartanAyAM AkuMcanAyAM prasAraNAyAM SaTpadikA saMghaTTanAyAM kUjite 'kakkarAie ' kSute jRmbhite zabdArtha icchA karatA hUM / pratikramaNa karane kI adhika sone Jain Educationa International jaba icchA huI taba sone yA bAra-bAra sone uThane karavaTa lene zarIra ko saMkucita karane aura phailAne jUM ko idhara-udhara karane nIMda meM bolane dAMta pIsane chIMka lene jamhAI lene 1. udvartana aura parivartana - ye donoM karavaTa lene ke artha meM haiM, kintu udvartana kA eka artha uThanA bhI hai / yahAM yahI artha iSTa hai / 2. purisavipariyA siyAe / For Personal and Private Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa Amarze sarajaskAmarze AkulAkulAya svapnaprAtyakyiAM strI paryAsikyAM dRSTirva paryAyAM manoparyAsikyAM pAna - bhojana - vai paryAsikyAM tasya mithyA me duSkRtam / bhAvArtha kisI kA sparza karane (tathA) sacitta rajayukta vastu kA sparza karane meM atikramaNa kiyA ho / atyanta AkulatA svapna hetuka strI ke prati kAmarAga Jain Educationa International dRSTirAga manorAga (tathA) pAna - bhojana viSayaka anyathA bhAva (kiyA ho) (to) usase sambandhita niSphala ho merA duSkRta / 21 maiM pratikramaNa karanA cAhatA hUM-atimAtra nIMda lene meM, jaba icchA huI taba nIMda lene meM yA bAra-bAra nIMda lene meM, uThane-baiThane meM, karavaTa lene meM, zarIra ko sikor3ane phailAne meM, jUM ko idhara-udhara karane meM, nIMda meM bolane aura dAMta pIsane meM, chIMka aura jamhAI lene meM, kisI kA sparza karane meM tathA sacitta rajayukta vastu kA sparza karane meM aticAra kiyA ho, svapna hetuka Akula-vyAkulatA, strI-viSayaka kAmarAga, dRSTi rAga, manorAga aura khAne-pIne ke viSaya meM anyathA bhAva kiyA ho to usase sambandhita merA duSkRta niSphala ho / 10. goyara - aiyAra - paDikkamaNa-suttaM pakkimAmi goyaracariAe bhikkhAyariAe ugghADa-kavADaugghADaNAe sANA vacchA - dArA - saMghaTTaNAe maMDI - pAhuDiyAe balipAhuDiyAe ThavaNAM pAhuDiyAe saMkie sahasAgAre aNesaNAe pANabhoNA babhoNA hariyabhoyaNAe pacchAkammiyAe purekammiyAe ahiDAe daga saMsadUhaDAe raya-saMsad haDAe parisADaNiyAe pAriTThAvaNiyAe ohAsaNabhikkhAe jaM uggameNaM uppAyanesaNAe aparisuddhaM paDiggahiyaM paribhuttaM vA jaM na paridvaviyaM tassa micchAmi dukkaDaM / - For Personal and Private Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 saMskRta chAyA pratikrAmAmi gocaracaryAyAM bhikSAcaryAyAM 'ugghADa' - kapATa - ugghADaNAe' zvaka- vatsaka dAraka- saghaTTanAyAM maNDIprAbhRtikyAM baliprAbhRtikyAM sthApanAprAbhRtikyAM zaMkite sahasAkAre anaiSaNAyAM prANabhojane bIjabhojane haritabhojane pazcAtkAfmakyAM pura: kArmikyAM adRSTAhRte saMsRSTAhRte rajaH saMsRSTAhRte pArizAnikyAM pAristhApanikyAM avabhASaNa bhikSAyAM Jain Educationa International zramaNa pratikramaNa zabdArtha pratikramaNa karatA hUM gocaracaryA bhikSAcaryA meM baMda kapATa ko kholA ho, kutte, bachar3e aura bacce ko idhara-udhara kiyA ho, pakAye hue bhojana meM se nikAle hue prathama kavala kI bhikSA lI ho, devapUjA ke lie taiyAra kiyA huA bhojana liyA ho, sthApita bhojana liyA ho, zaMkita AhAra liyA ho, binA soce jaldabAjI meM liyA ho, binA eSaNA - pUchatAcha kie liyA ho, prANayukta bhojana liyA ho, bIjayukta bhojana liyA ho, hariyAlI (sacita banaspati) - yukta bhojana liyA ho, pazcAt karma - yukta bhojana liyA ho, puraH karma yukta bhojana liyA ho, binA dekhe tathA Upara se utArakara lAI huI vastu lI ho, sacita pAnI se spRSTa lAI huI vastu lI ho, sacita rajoM se spRSTa lAI huI vastu lI ho, bhUmi para girAte- girAte dI jAne vAlI vastu lI ho, pariSThApanayogya vastu lI ho, viziSTa dravya ko mAMgakara liyA ho (tathA) 1. 'ughAr3a' dezI zabda hai / isakA artha hai - aisA baMda kapATa jisameM tAlA yA kUMTA na ho, jise sAdhAraNatayA khulA huA hI kahA jAtA hai aura rAjasthAnI bhASA meM 'oDhAlyoDo' kahA jAtA hai / For Personal and Private Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa yat udgamena utpAdaneSaNAbhyAM aparizuddha pratigRhItaM paribhuktaM vA yanna pariSThApitaM tasya mithyA me duSkRtam / bhAvArtha jo udgama utpAdana aura eSaNA doSa ke dvArA aparizuddha (AhAra) grahaNa kiyA ho, athavA paribhoga kiyA ho, jisakA nahIM pariSThApana kiyA ho usa sambandhI niSphala ho merA duSkRta (pApa) | Jain Educationa International 23 maiM gocaracaryA - gAya kI bhAMti aneka sthAnoM se thor3A-thor3A lene vAlI - bhikSAcaryA se sambandhita aticAroM kA pratikramaNa karatA hUM- baMda kivAr3a ko kholA ho, kutte, bachar3e aura bacce ko idhara-udhara kiyA ho, pakAye huye bhojana meM se nikAle gae prathama grAsa kI bhikSA lI ho, devapUjA ke lie taiyAra kiyA huA bhojana liyA ho, bhikSAcara Adi yAcakoM ke lie sthApita bhojana liyA ho, zaMkA sahita AhAra liyA ho, binA soce zIghratA meM AhAra liyA ho, eSaNA - pUchatAcha kie binA AhAra liyA ho, prANa, bIja baura haritayukta AhAra liyA ho, bhikSA dene ke pazcAt usake nimitta se hasta- prakSAlana Adi AraMbha kiyA jAe vaisI bhikSA lI ho, bhikSA dene ke pUrva usake nimitta se Arambha kiyA jAe vaisI bhikSA lI ho, anadekhe lAI huI bhikSA lI ho, sacitta jala se spRSTa vastu ko lAkara dI jAne vAlI bhikSA lI ho, sacita raja se spRSTa vastu ko lAkara dI lI ho, bhUmi para girAte- girAte dI jAne vAlI bhikSA ke ayogya vastu lI ho, viziSTa bhojya padArtha maMgAkara utpAdana aura eSaNA doSoM se yukta AhAra liyA ho, khAyA ho, usakA pariSThApana na kiyA ho, usa sambandhI merA duSkRta niSphala ho / 11. sajjhAyAdi - aiyAra- paDikkamaNa-suttaM jAne vAlI bhikSA lI ho, khAne-pIne lie hoM, udgama, paDikkamAmi cAukAlaM sajjhAyassa akaraNayAe ubhaokAlaM bhaMDovagaraNassa appaDilehaNAe duppaDilehaNAe appamajjaNAe duppamajjaNAe aikkame vaikkame aiyAre aNAyAre jo me devasio aiyAro kao tassa micchAmi dukkaDaM | For Personal and Private Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 saMskRta chAyA pratikrAmAmi catuSkAlaM svAdhyAyasya akaraNe ubhayakAlaM bhANDopakaraNasya apratilekhanAyAM duSpratilekhanAyAM apramArjanAyAM duSpramArjanAyAM atikrame vyatikrame aticAre anAcAre yo mayA vaivasika: aticAra: kRtaH tasya mithyA me dutkRtam / bhAvArtha zabdArtha pratikramaNa karatA hUM / cAtuSkAlika svAdhyAya ke na karane donoM samaya pAtra - vastra Adi upakaraNa kA pratilekhana na karane avidhipUrvaka pratilekhana karane apramArjana karane avidhipUrvaka pramArjana karane atikrama vyatikrama aticAra anAcAra meM jo Jain Educationa International maiMne daiva sika aticAra kiyA ho usase saMbaMdhita niSphala ho merA duSkRta / zramaNa pratikramaNa maiM pratikramaNa karatA hUM- cAtuSkAlika ( dina ke prathama aura antima prahara tathA rAta ke prathama aura antima prahara ) svAdhyAya na kiyA ho, dina ke prathama tathA antima prahara meM pAtra, vastra Adi upakaraNoM kA pratilekhana na kiyA ho athavA vidhi se kiyA ho, sthAna Adi kA pramArjana na kiyA ho athavA avidhi se kiyA ho, atikrama -- doSa sevana ke lie mAnasika saMkalpa kiyA ho, vyatikrama - doSa sevana ke lie prasthAna kiyA ho, ( aticAra - doSa - sevana ke lie tatparatA kI ho, sAmagrI juTA lI ho, For Personal and Private Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa 25 anAcAra-doSa kA Asevana kiyA ho, isa viSaya meM jo maiMne divasa-saMbaMdhI aticAra kiyA ho to usase saMbaMdhita merA duSkRta niSphala ho / 12. egavidhAdi-aiyAra-paDikkamaNa-suttaM paDikkamAmi egavihe asaMjame / paDikkamAmi dohiM baMdhaNehiM rAgabaMdhaNeNaM dosabaMdhaNeNaM / paDikkamAmi tihiM daMDehi-maNadaMDeNaM vaidaDeNaM kAyadaMDeNaM / paDikkamAmi tihiM guttIhiM-maNaguttIe vaiguttIe kaayguttiie| paDikkamAmi tihiM sallehi - mAyAsalleNaM niANasalleNaM micchaadsnnsllennN| __ paDikkamAmi tihiM gAravehi-iDDhIgAraveNaM rasAgAraveNaM sAyAgAraveNaM / ___ paDikkamAmi tihiM virAhaNAhi-nANavirAhaNAe daMsaNavirAhaNAe crittviraahnnaae| paDikkamAmi cauhiM kasAehiM-kohakasAeNaM mANakasAeNaM mAyAkasAeNaM lobhakasAeNaM / paDikkamAmi carahiM saNNAhi-AhArasaNNAe bhayasaNNAe mehuNasaNNAe prigghsnnnnaae| paDikkamAmi cahiM vikahAhi-itthikahAe bhattakahAe desakahAe raaykhaae| paDikkamAmi cauhiM jhANehi-aTeNaM jhANeNaM ruddeNaM jhANeNaM dhammeNaM jhANe NaMsukkeNaM jhANeNaM / paDikkamAmi paMcahi kiriyAhiM--kAiyAe ahigaraNiyAe pAosiyAe pAritAvaNiyAe pANAivAyakiriyAe / paDikkamAmi paMcahiM kAmaguNehiM saddeNaM rUveNaM gaMdheNaM raseNaM phaasennN| __ paDikkamAmi paMcahi mahanvaehi-pANAivAyAo veramaNaM musAvAyAo veramaNaM adinnAdANAo veramaNaM mehuNAo veramaNaM pariggahAo veramaNaM / paDikkamAmi paMcahiM samiIhiM-iriyAsamiIe bhAsAsamiIe esaNAsamiIe AyANabhaMDamattaNikkhevaNAsamiIe uccAra-pAsavaNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa khel-siNghaann-jll-paaridvaavnniyaasmiiie| paDikkamAmi chahiM jIvanikAehiM-puDhavikAeNaM AukAeNaM teukAeNaM vAukAeNaM vaNassaikAeNaM tasakAeNaM / paDikkamAmi chahiM lesAhiM - kiNhalesAe nIlalesAe kAulesAe teulesAe pamhalesAe sukklesaae| sattahiM bhayaTThANehiM / aTThahiM mayaTThANehiM / navahiM bNbhcerguttiihiN| dasavihe smnndhmme| egArasahiM uvAsagapaDimAhi / bArasahiM bhikkhupaDimAhiM / terasahi kiriyATThANehiM / cauddasahiM bhUyagAmehiM / panna rasahiM paramAhammiehiM / solasahi gAhAsolaehi / sattarasavihe asaMjame / aTThArasavihe abaMbhe / egUNavIsAe nAyajjhayaNehiM / vIsAe asamAhiTThAraNehiM / egavIsAe sabalehiM / bAvIsAe parIsahehiM / tevIsAe suygddjjhynnehiN| cauvIsAe devehiM / paMcavIsAe bhAvaNAhiM / chavvIsAe dasAkappa-vavahArANaM uddesaNakAlehiM / sattAvIsAe aNagAraguNehiM / aTThAvIsativihe AyArapakappe eguNatIsAe pAvasuyapasaMgehiM / tIsAe mohaNIyaTThANehiM aigatIsAe siddhAiguNehiM / battIsAe jogasaMgahehiM / tettIsAe AsAyaNAhi-arahatANaM AsAyaNAe siddhANaM AsAyaNAe AyariyANaM AsAyaNAe uvajjhAyANaM AsAyaNAe sAhUNaM AsAyaNAe sAhaNINaM AsAyaNAe sAvayANaM AsAyaNAe saviyANaM AsAyaNAe devANaM AsAyaNAe devINaM AsAyaNAe ihalogassa AsAyaNAe paralogassa AsAyaNAe kevalipaNNattassa dhammassa AsAyaNAe sadevamaNuyAsurassa logassa AsAyaNAe savvapANabhUyajIvasattANaM AsAyaNAe kAlassa AsAyaNAe suyassa AsAyaNAe suyadevayAe AsAyaNAe vAyaNAyariyassa AsAyaNAe jaM vAiddhaM vaccAmeliyaM hINakkharaM accakkharaM payahINaM viNayahINaM ghosahINaM jogahINaM suTThandinaM duTThapaDicchiyaM akAle kao sajjhAo kAle na kao sajjhAo asajjhAie sajjhAiyaM sajjhAie na sajjhAiyaM, tassa micchAmi dukkaDaM / saMskRta chAyA zabdArtha pratikrAmAmi pratikramaNa karatA huuN| ekavidhe eka prakAra ke asaMyame asaMyama meM / 1. 'isa viSaya meM maiMne koI aticAra kiyA ho to usase sambaMdhita merA duSkRta niSphala ho'- yaha sarvatra gamya hai| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa pratikrAmAmi dvayorbandhanayoH rAgabandhane doSabandhane pratikrAmAmi triSu daNDeSu manodaNDe vAgdaNDe kAyadaNDe pratikrAmAmi tisRSu guptiSu manoguptau vAggupto kAyaguptau pratikrAmAmi triSu zalyeSu mAyAzalye nidAnazalye mithyAdarzanazalye pratikrAmAmi triSu gauraveSu Rddhigaurave rasagaurave sAtagaurave pratikrAmAmi tisRSu virAdhanAsu jJAnavirAdhanAyAM darzanavirAdhanAyAM cAritravirAdhanAyAM pratikAmAmi caturdA kaSAyeSu krodhakaSAye mAnakaSAye mAyAkaSAye lobhakaSAye pratikramaNa karatA hUM do prakAra ke bandhanoM meM - rAga-bandhana aura dveSa-bandhana meN| pratikramaNa karatA hUM tIna daNDo meMmanaHdaNDa vacanadaNDa aura kAyadaNDa meN| pratikramaNa karatA hUM tIna guptiyoM meMmanagupti vacanagupti aura kAyagupti meN| pratikramaNa karatA hUM tIna zalyoM meMmAyAzalya nidAnazalya aura mithyAdarzanazalya meN| pratikramaNa karatA hUM tIna prakAra ke gaurava meMRddhigaurava rasagaurava aura sAtAgaurava meN| pratikramaNa karatA hUM tIna prakAra kI virAdhanAoM meMjJAna kI virAdhanA darzana kI virAdhanA aura cAritra kI virAdhanA meM / pratikramaNa karatA hUM cAra prakAra ke kaSAyoM meMkrodha kaSAya mAna kaSAya mAyA kaSAya aura lobha kaSAya meN| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 pratikrAmAmi catasRSu saMjJAsu AhArasaMjJAyAM bhayasaMjJAyAM maithunasaMjJAyAM parigrahasaMjJAyAM pratikrAmAmi catasRSu freere strIkathAyAM bhaktakathAyAM dezakathAyAM rAjakathAyAM pratikAmAmi caturSu dhyAneSu ArttadhyAne raudra dhyAne dharmadhyAne zukladhyAne pratikAmAmi paJcasu kriyAsu kAfutri AdhikaraNiari prAdoSiyAM pAritAnikyAM prANAtipAtakriyAyAM pratikrAmAmi paJcasu kAmaguNeSu zabde rUpe gaMdhe rase sparza pratikrAmAmi Jain Educationa International pratikramaNa karatA hUM cAra prakAra kI saMjJAoM meM zramaNa pratikramaNa AhArasaMjJA bhayasaMjJA maithunasaMjJA aura parigrahasaMjJA meM | pratikramaNa karatA hUM cAra prakAra kI vikathAoM meM- strI-sambandhI kathA bhojana - sambandhI kathA deza - sambandhI kathA aura rAjA yA rAjya-sambandhI kathA meM | pratikramaNa karatA hUM cAra prakAra ke dhyAna meM ArttadhyAna raudradhyAna dharmyadhyAna aura zukladhyAna meM / pratikramaNa karatA hUM pAMca prakAra kI kriyAoM meM zarIra se hone vAlI kriyA zastra Adi hiMsaka upakaraNoM vAlI athavA kalaha sambandhI kriyA pradveSa se hone vAlI kriyA dUsaroM ko paritapta karane kI kriyA aura jIvahiMsAyukta kriyA meM / pratikramaNa karatA hUM pAMca prakAra ke kAma-viSayoM meM zabda rUpa gandha rasa aura sparza meM / pratikramaNa karatA hU~ For Personal and Private Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa paJcasu mahAvateSu prANAtipAtAd viramaNaM mRSAvAdAd vi ramaNaM adattAdAnAd viramaNaM maithunAda viramaNaM parigrahAd viramaNaM pratikrAmAmi paJcasu samitiSa IryAsamitau bhASAsamitau eSaNAsamitI AdAnabhANDAmatranikSepaNAsamitI uccAraprasravaNazvelasiMghANajallapAristhApanikIsamitI pratikrAmAmi SaTsu jIvanikAyeSu pRthvIkAye apkAye tejaskAye vAyukAye vanaspatikAye sakAye pratikrAmAmi SaTsu lezyAsu kRSNalezyAyAM nIlalezyAyAM kApotalezyAyAM tejolezyAyAM padmalezyAyAM zuklalezyAyAM pratikrAmAmi saptaSu bhayasthAneSu aSTasu mavasthAneSu navasu brahmacaryaguptiSu pAMca mahAvatoM meM--- prANAtipAta-viramaNa mRSAvAda-viramaNa adattAdAna-viramaNa maithuna-viramaNa aura parigraha-viramaNa meN| pratikramaNa karatA hUM pAMca samitiyoM meMIryA samiti bhASA samiti eSaNA samiti upakaraNa, pAtra Adi lene tathA rakhane kI samiti mala, mUtra, kapha, zleSmA aura maila ke vyutsarga kI samiti meN| pratikramaNa karatA hUM chaha jIvanikAyoM meMpRthvIkAya apkAya tejaskAya vAyukAya vanaspatikAya aura sakAya meN| pratikramaNa karatA hUM chaha lezyAoM meM-- kRSNalezyA nIlalezyA kApotalezyA tejolezyA padmalezyA aura zuklalezyA meN| pratikramaNa karatA hUM sAta prakAra ke bhaya-sthAnoM meM / ' ATha prakAra ke mada-sthAnoM meM / nava prakAra kI brahmacarya-guptiyoM meM / ' Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 dazavidhe zramaNadhameM ekAdazasu upAsakapratimAsu dvAdazasu bhikSupratimAsu trayodazasu kriyAsthAneSu caturdazasu bhUtagrAmeSu paJcadazasu paramAdhAmikeSu SoDazasu gAthASoDazakeSu saptadazavidhe asaMyame aSTAdazavidhe abrahmaNi ekonaviMzatI jJAtAdhyayaneSu vizato asamAdhisthAneSu afaat zabaleSu dvAviMzata parISaSu trayoviMzatau sUtrakRtAdhyayaneSu saptaviMzatau anagAraguNeSu aSTaviMzatividhe AcAraprakalpe zramaNa pratikramaNa dasa prakAra ke zramaNa-dharma meM / * gyAraha prakAra kI upAsaka - pratimAoM (nirdhArita sAdhanA paddhati meM | bAraha prakAra kI bhikSu - pratimAoM meM / ' teraha kriyAsthAnoM (karma - bandha kI hetubhUta pravRtti) meM / " caudaha prakAra ke jIva- samUha meM 1 pandraha prakAra ke paramAdhArmika meM / ' Jain Educationa International sUtrakRtAMga ke solaha adhyayanoM meM / " sataraha prakAra ke asaMyama meM / " aThAraha prakAra ke abrahmacarya meM / jJAtAdharmakathA ke unnIsa meM / 13 bIsa asamAdhi sthAnoM meM / " ikkIsa zabala doSoM meM / 15 catuti deveSu caubIsa prakAra ke devoM meM / " paJcaviMzatau bhAvanAsu pacIsa bhAvanAoM meM / " pavizatau dazAkalpavyavahArANA - dazAzrutaskandha ke dasa muddezanakAleSu bAIsa parISahoM meM / sUtrakRtAMga ke tevIsa ( 16 + 7) adhyayanoM meM / 17 devo adhyayanoM bRhatkalpa ke chaha aura vyavahAra ke dasa (10+6+ 10 ) - ina chabIsa adhyayanoM meM / " aNagAra ke sattAIsa guNoM meM / " AcArAMga ke (9+16) 25 tathA nizItha ke tIna -- isa prakAra 28 adhyayanoM meM / 22 1 marazati pApazrutaprasaMgeSu trizati mohanIyasthAneSu ekatrazati siddhAdiguNeSu dvAtrizati yogasaMgraheSu trayastrazati AzAtanAsu TippaNa 1 se 27, dekheM - prastuta adhyayana ke anta meM, pRSTha 39-51 / unatIsa prakAra ke pApazrutaprasaMgoM meM / " mohanIya ke tIsa sthAnoM meM / 24 siddhoM ke ikatIsa Adi - guNoM meM / 25 tIsa yoga - saMgraha meM / " tetIsa AzAtanAoM meM / For Personal and Private Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa . arhatAM AzAtanAyAM arahaMtoM siddhAnAM AzAtanAyAM siddhoM AcAryANAM AzAtanAyAM AcAryoM upAdhyAyAnAM AzAtanAyAM upadhyAyoM sAdhUnAM AzAtanAyAM sAdhuoM sAdhvInAM AzAtanAyAM sAdhviyoM zrAvakANAM AzAtanAyAM zrIvakoM zrAvikANAM AzAtanAyAM zrAvikAoM devAnAM AzAtanAyAM devoM devInAM AzAtanAyAM devioM ihalokasya AzAtanAyAM ihaloka paralokasya AzAtanAyAM paraloka kevaliprajJaptasya dharmasya AzAtanAyAM kevaliprajJapta dharma saMdevamanuSyAsurasya lokasya AzAtanAyAM devaloka, manuSyaloka aura asuraloka sarvaprANabhUtajIvasattvAnAM AzAtanAyAM sabhI prANa, bhUta, jIva aura sattvoM kAlasya AzAtanAyAM kAla zrutasya AzAtanAyAM zruta zrutadevatAyA AzAtanAyAM zrutadevatA (aura) vAcanAcAryasya AzAtanAyAM vAcanAcArya kI AzAtanA meM yad vyAviddhaM jo sUtrapATha ko viparyasta kiyA ho-Age pIche kiyA ho| vyatyAmelitaM mUlapATha meM anya pATha kA mizraNa kiyA ho hInAkSaraM akSaroM kI nyUnatA kI ho atyakSaraM akSaroM kI adhikatA kI ho padahInaM padoM kI nyUnatA kI ho vinayahInaM virAma-rahita par3hA ho ghoSahInaM ghoSa-rahita par3hA ho yogahInaM sambandha-rahita par3hA ho suSTha-adattaM jJAna acchI taraha se na diyA ho duSTupratIcchitaM jJAna ko acchI taraha se grahaNa na kiyA ho akAle kRtaH svAdhyAyaH akAla meM svAdhyAya kiyA ho kAle na kRtaH svAdhyAyaH kAla meM svAdhyAya na kiyA ho asvAdhyAyike svAdhItaM asvAdhyAyI meM svAdhyAya kiyA ho Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa svAdhyAyike na svAdhItaM tasya mithyA svAdhyAyI meM svadhyAya na kiyA ho usase sambandhita niSphala ho ma merA duSkRta / duSkRtam / 13. niggaMthapAvayaNe thirIkaraNa-suttaM namo cauvIsAe titthagarANaM usabhAdimahAvIrapajjavasANANaM iNameva niggaMthaM pAvayaNaM saccaM aNuttaraM kevalaM paDipuNNaM neAuyaM saMsuddhaM sallagattaNaM siddhimaggaM muttimaggaM nijjANamaggaM nivvANamaggaM avitahamavisaMdhi savvadukkhappahINamaggaM / / etthaM ThiyA jIvA sijhaMti bujhaMti muccaMti parinivvAyaMti savvadukkhANaM aMtaM kareMti / / taM dhammaM sadahAmi pattiyAmi roemi phAsemi aNupAlemi / taM dhammaM saddahato pattiyaMtoM roeMto phAseMto aNupAlaMto tassa dhammassa abbhuTTiomi ArAhaNAe viraomi virAhaNAe asaMjamaM pariyANAmi saMjamaM uvasaMpajjAmi / abaMbhaM pariyANAmi baMbha uvasaMpajjAmi / akappaM pariyANAmi kappaM uvasaMpajjAmi / aNNANaM pariyANAmi nANaM uvasaMpajjAmi / akiriyaM pariyANAmi kiriyaM uvasaMpajjAmi / micchattaM pariyANAmi sammattaM uvasaMpajjAmi / abohiM pariyANAmi bohiM uvasaMpajjAmi / amaggaM pariyANAmi maggaM uvasaMpajjAmi / jaM saMbharAmi jaM ca na saMbharAmi, jaM paDikkamAmi jaM ca na paDikkamAmi, tassa savvassa devasiyassa aiyArassa paDikkamAmi / samaNohaM saMjaya-viraya-paDihaya-paccakkhAyapAvakammo aNiyANo didvisaMpanno maayaamosvivjjo| __aDDhAijjesu dIvasamuddesu paNNarasasu kammabhUmIsu jAvaMti kei sAhu rayaharaNa-goccha-paDiggahadharA paMcamahavvayadharA aTThArasasIlaMgasahassadharA akkhayAyAracarittA te savve sirasA maNasA matthaeNa' vaMdAmi / 1. matthaeNa-matthe aMjali kttuN| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa saMskRta chAyA namaH caturvizataye tIrthakarebhyaH RSabhAdimahAvIraparyavasAnebhyaH idameva nagranthaM pravacana satyam anuttaraM kevalaM pratipUrNa naryAtrika saMzuddhaM zalyakarttanaM siddhimArgaH muktimArgaH niryANamArga nirvANamArgaH avitathama avisaMdhi sarvaduHkhaprahANamArgaH atra sthitAH jIvAH sidhyanti 'bujjhaMti' mucayante parinirvAnti sarvaduHkhAnAmaMtaM kurvanti taM dharma zraddadhe pratyemi roce spRzAmi anupAlayAmi zabdArtha namaskAra ho caubIsa tIrthaMkaroM ko RSabha se lekara mahAvIra taka / yahI nirgrantha pravacana satya anuttara advitIya pratipUrNa nairyAtrika-mokSa taka pahuMcAne vAlA saMzuddha zalya ko kATane vAlA siddhi kA mArga mukti kA mArga mokSa kA mArga zAMti kA mArga satya avicchinna (aura) samasta duHkhoM ke kSaya kA mArga hai| isa nirgrantha pravacana meM sthita jIva siddha hote haiM prazAMta hote haiM mukta hote haiM parinirvANa ko prApta hote haiN| saba duHkhoM kA anta karate haiM usa (nirgrantha) dharma para zraddhA karatA hUM pratIti karatA hUM ruci karatA hUM usakA AcaraNa karatA hUM anupAlana karatA hUM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa taM dharma zraddadhAnaH pratIyan rocamAnaH spRzan anupAlayan tasya dharmasya abhyutthito'smi ArAdhanAye virato'smi virAdhanAyAH asaMyama parijAnAmi saMyama upasaMpaye abrahma parijAnAmi brahma upasaMpadye akalpaM parijAnAmi kalpaM upasaMpadye ajJAnaM parijAnAmi jJAnaM upasaMpadye akriyAM parijAnAmi kriyAM upasaMpadye mithyAtvaM parijAnAmi samyaktvaM upasaMpadye abodhi parijAnAmi bodhi upasaMpadye amArga parijAnAmi mArga upasaMpadye yat smarAmi yacca na smarAmi yat pratikrAmAmi yacca na pratikrAmAmi tasya sarvasya devasikasya aticArasya prazikrAmAmi usa dharma para zraddhA karatA huA pratIti karatA huA ruci karatA huA usakA AcaraNa karatA huA anupAlana karatA huA usa dharma kI ArAdhanA ke lie abhyutthita hotA hUM virAdhanA se virata hotA hUM asaMyama kA pratyAkhyAna karatA hUM saMyama ko svIkAra karatA hUM abrahmacarya kA pratyAkhyAna karatA hUM brahmacarya ko svIkAra karatA hUM akaraNIya kA pratyAkhyAna karatA hUM karaNIya ko svIkAra karatA hUM ajJAna kA pratyAkhyAna karatA hUM jJAna ko svIkAra karatA hUM nAstikatA kA pratyAkhyAna karatA hUM AstikatA ko svIkAra karatA hUM mithyAtva kA pratyAkhyAna karatA hUM samyaktva ko svIkAra karatA hUM abodhi kA pratyAkhyAna karatA hUM bodhi kA svIkAra karatA hUM amArga kA pratyAkhyAna karatA hUM mArga ko svIkAra karatA hUM jisa (aticAra) kI mujhe smRti hai jisakI mujhe smRti nahIM hai jisakA pratikramaNa karatA hUM jisakA pratikramaNa nahIM karatA hUM usase sambandhita saba devasika aticAra kA pratikramaNa karatA hUM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa 35 zramaNo'haM maiM zramaNa hUM saMyata saMyata hUM virata virata hUM pratihata-pratyAkhyAtapApakarmA maiMne apane pApakarmoM ko pratihata aura pratyAkhyAta kara diyA hai anidAnaH maiM nidAna-mukta hUM dRSTisampannaH dRSTi-sampanna hUM mAyAmRSAvivarjakaH mAyAmRSA kA vivarjana karanevAlA hUM arddhatRtIyeSu dvIpasamudreSu DhAI dvIpa-samudroM meM paJcadazasu karmabhUmiSa pandraha karmabhUmiyoM meM yAvantaH jo kecana sAdhavaH koI sAdhu haiM rajoharaNa rajoharaNaguccha gocchakaprati grahadharAH pAtrake dhAraka haiM paJcamahAvatadharAH pAMca mahAvatoM ke dhAraka haiM aSTAdazazIlAMgasahasradharAH aThAraha hajAra zIlAMgoM ke dhAraka haiM akSatAcAracaritrAH akSata AcAra aura caritravAle haiM tAn sarvAn una sabako zirasA mastaka se manasA mana se mastakena (mastake aJjali kRtvA) lalATa se (lalATa para aJjali rakhakara) vNde| vandanA karatA hUM bhAvArtha maiM RSabha se lekara mahAvIra taka ke caubIsa tIrthaMkaroM ko namaskAra karatA hUM / yaha nigraMtha pravacana hI satya, anuttara, advitIya, pratipUrNa, mokSa meM le jAnevAlA, sarvataH zuddha, mAyA, nidAna aura mithyAdarzana-ina tInoM zalyoM ko chinna karane vAlA hai| yaha siddhi, mukti, niryANa (mokSa), nirvANa (zAMti) kA mArga hai| yaha satya, avicchinna aura sarva duHkhoM ke prahANa kA mArga hai| isa nigraMtha pravacana meM sthita manuSya siddha, buddha, mukta aura parinirva ta hote haiM tathA saba duHkhoM kA anta karate haiN| maiM isa nigraMtha dharma para zraddhA, pratIti aura ruci karatA huuN| isakA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 AcaraNa aura anupAlana karatA hUM / isa nirbaMdha dharma para zraddhA, pratIti aura ruci karatA huA, isakA AcaraNa aura anupAlanA karatA huA, isa nigraMtha dharma kI ArAdhanA ke lie abhyutthita hotA hUM, virAdhanA se virata hotA hUM / maiM asaMyama, abrahma, akalpa, ajJAna, akriyA, mithyAtva abodhi aura amArga kA pratyAkhyAna karatA hUM tathA saMyama, brahma, kalpa, jJAna, kriyA, samyaktva, bodhi aura mArga ko svIkAra karatA hUM / aticAra kI smRti yA asmRti, usake pratikramaNa yA apratikramaNa se sambandhita saba daivasika aticAra kA pratikramaNa karatA hUM / maiM zramaNa hUM, saMyata aura virata huuN| maiMne atIta ke pApakarmoM kI AlocanA kI hai aura bhaviSya meM pApakarmoM kA pratyAkhyAna kiyA hai / maiM nidAna - mukta, dRSTi- saMpanna aura mAyA - mRSA kA vivarjana karane bAlA hUM / ar3hAI dvIpa - samudroM aura pandraha karma-bhUmiyoM meM rajoharaNa, gocchaka aura pAtra ko dhAraNa karane bAle, paMcamahAvratI, aThAraha hajAra zIlAMga ke abhyAsI, akSata AcAra aura caritra vAle jitane sAdhu haiM, una sabako sira aura mana ko praNata kara, lalATa para aJjali TikA bandanA karatA hUM / 14. khAmemI savvajIve, savve jIvA khamaMtu me 1 mattI me savvabhUesa, veraM majbha na keNaI || evamahaM Aloiya niMdiya garihiya dugaMchiya sammaM / tiviheNa paDikkato vaMdAmi jiNe cauvIsaM // saMskRta chAyA zabdArtha kSAmyAmi sarva jIvAn sarve jIvAH kSamantAM mAm / maMtrI me sarvabhUteSu vairaM mama na kenacit / evaM Jain Educationa International kSamA karatA hUM samasta jIvoM ko sabhI jIva kSamA kareM mujhako / zramaNa pratikramaNa maitrI merI sabhI prANiyoM ke prati vaira merA nahIM hai kisI ke sAtha | isa prakAra For Personal and Private Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa maiMne garhitaM mayA Alocita AlocanA kI hai niditaM nindA kI hai gardA kI hai jugupsitaM jugupsA kI hai samyak / samyak prakAra se| trividhena tIna karaNa tIna yoga se pratikrAntaH pratikrAnta (pratikramaNa kiyA huA) hokara vande vandanA karatA hUM jinAn jinoM ko cturvishtim| caubIsa / bhAvArtha maiM saba jIvoM ko kSamA karatA hUM saba jIva mujhe kSamA kreN| saba jIvoM ke sAtha merI maitrI hai| kisI ke sAtha merA vaira nahIM hai| isa prakAra maiMne samyak rUpa meM aticAroM kI AlocanA, niMdA, gardA aura jugupsA kI hai / maiM tIna karaNa aura tIna yoga se pratikrAMta hokara caubIsa tIrthaMkaroM ko vandanA karatA huuN| 15. icchAmi khamAsamaNo......(vaMdaNayasuttaM) 16. paMcapada vaMdanA 17. khAmaNA-suttaM icchAmi khamAsamaNo uvaDiomi abhitara-pakkhiyaM khAmeuM pannarasaNhaM divasANaM pannarasaNhaM rAINaM jaM kiMci apattiyaM parapattiyaM bhatte pANe viNaye veyAvacce AlAve saMlAve uccAsaNe samAsaNe aMtarabhAsAe uvaribhAsAe jaM kiMci majjha viNayaparihINaM suhumaM vA bAyaraM vA tubbhe jANaha ahaM na yANAmi tassa micchAmi dukkddN| saMskRta chAyA zabdArtha icchAmi cAhatA hUM kSamAzramaNa ! he kSamAzramaNa ! upasthito'smi upasthita hotA hUM Abhyantara-pAkSika pakSa ke bhItara 1. pariziSTa 2 / 2. yaha sUtra pAkSika Adi kSamAyAcanA kA hai| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 zramaNa pratikramaNa pandraha yata kicit kSamituM kSamA karane ke lie| paJcadazAnAM divasAnAM dinoM meM paJcadazAnAM pandraha rAtrINAM rAtriyoM meM jo kucha apratyayaH avizvAsa ke kAraNa parapratyayaH dUsare ke vizvAsa ke kAraNa bhakte bhojana pAne pAnI vinaye vinaya vaiyAvRttye sevA AlApe AlApa saMlApe saMlApa uccAsane ucca Asana samAsane sama Asana antarabhASAyAM bIca meM bolanA uparibhASAyAM bAta ko kATakara volanA yat kucha mama merA vinayaparihInaM vinayahIna vyavahAra sUkSma vA sUkSma athavA bAdaraM vA sthala yUyaM jAnItha Apa jAnate haiM ahaM na jAnAmi maiM nahIM jAnatA tasya usase sambandhita mithyA niSphala ho me merA duSkRtam / duSkRta / bhAvArtha he kSamAzramaNa ! maiM pAkSika kSamAyAcanA karanA cAhatA hUM, isalie Apake samakSa upasthita huA huuN| ina pandraha dina-rAta meM avizvAsa yA dUsare kiMcit Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa 39 ke vizvAsa ke kAraNa, bhojana, pAnI, vinaya, sevA, AlApa - saMlApa, baiThaneuThane, bIca meM bolane, AcArya kI bAta ko kATa apanI bAta Upara rakhane Adi pravRttiyoM meM mere dvArA sUkSma yA sthUla ---- jo kucha vinayahIna vyavahAra yA AcaraNa huA ho, jise maiM nahIM jAnatA, Apa jAnate haiM, una sabake lie maiM kSamAyAcanA karatA hUM / usa saMbaMdhI merA duSkRta niSphala ho / 18.84 lAkha jIvayoni' saMdarbha-sthala : 1. bhaya ke sAta sthAna ( samavAo, 7 1) bhaya mohanIya karma kI eka prakRti hai / usake prabhAva se hone vAlA Atma- pariNAma bhaya kahalAtA hai / vaha sAta prakAra kA hai-- 1. ihalokabhaya - sajAtIya bhaya-jaise manuSya ko manuSya se hone vAlA bhaya 2. paralokabhaya - vijAtIya bhaya -- jaise tiryaJca deva Adi se hone vAlA bhaya / 3. AdAnabhaya-dhana Adi ke apaharaNa se hone vAlA bhaya 4. akasmAt bhaya--bAhya nimittoM ke binA apane hI vikalpoM se hone vAlA bhaya 5. vedanA bhaya - pIr3A Adi se utpanna bhaya 6. maraNa bhaya - mRtyu kA bhaya 7. Aloka bhaya - akIrti kA bhaya / 2. mada ke ATha sthAna ( samavAo, 8 / 1 ) 1. jAtimada 2. kulamada 3. balamada 4. rUpamada 5. tapomada 6. zrutamada 3. brahmacarya kI nau guptiyAM (samavAo, 9 / 1) 1. pariziSTa 3 / 7. lAbhamada 8. aizvaryamada / 1. vivikta zayana aura Asana kA sevana karanA 2. kevala striyoM meM dharmopadeza na karanA 3. striyoM kI niSadhA-sthAna kA sevana na karanA 4. striyoM ke avayavoM ko Asakta dRSTi se na dekhanA 5. praNItarasa-gariSTha bhojana na karanA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa 6. atimAtrA meM AhAra na karanA 7. pUrva avasthA meM AcIrNa bhogoM kI smRti na karanA 8. indriya-viSayoM tathA zlAghA meM Asakta na honA (haribhadra sUri ne Avazyaka kI TIkA meM ina nau guptiyoM meM prathama sAta ko vyatyaya se mAnA hai aura zeSa do ke sthAna para-vibhUSA na karanA aura maithunarata striyoM ke kvaNita ko na sunanA-mAnA hai|) 4. dasa prakAra kA zramaNa-dharma (samavAo, 10 / 1) 1. kSAnti-kSamA, krodha kA viveka 2. mukti - AkiJcanya, lobha kA viveka 3. Arjava-RjutA, mAyA kA viveka 4. mArdava-mRdutA, mana kA viveka 5. lAghava-halkApana, apratibaddhatA 6. satya 7. saMyama 8. tapa 9. tyAga-sAdharmika sAdhuoM ko bhojana Adi denA 10. brahmacaryavAsa / 5. upAsaka kI gyAraha pratimAeM (samavAo, 1111) pratimA kA artha hai--pratijJA, abhigrh-vishess| zramaNopAsaka kI gvAraha pratimAeM haiM 1. darzanazrAvaka-yaha pahalI pratimA hai / isakA kAlamAna eka mAsa kA 2. kRtavratakarma-yaha dUsarI pratimA hai / isakA kAlamAna do mAsa kA 3. kRtasAmAyika- yaha tIsarI pratimA hai / isakA kAlamAna tIna mAsa kA hai| 4. poSadhopatrAsanirata-yaha cauthI pratimA hai| isakA kAlamAna cAra mAsa kA hai| 5. dina meM brahmacArI-yaha pAMcavIM pratimA hai| isakA kAlamAna pAMca __mAsa kA hai| 6. dina aura rAta meM brahmacArI-yaha chaThI pratimA hai / isakA kAlamAna chaha mAsa kA hai| 7. sacitta-parityAga-yaha sAtavI pratimA hai| isakA kAlamAna sAta Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa 2-07-pArasa mAsa kA hai| 8. Arambha parityAgI-yaha AThavIM pratimA hai| isakA kAlamAna ATha mAsa kA hai| 9. preSya-parityAgI-yaha nauvIM pratimA hai / isakA kAlamAna nau mAsa kA hai| 10. uddiSTa bhakta-parityAgI-yaha dasavIM pratimA hai| isakA kAlamAna ___ dasa mAsa kA hai| 11. zramaNabhUta--yaha gyArahavIM pratimA hai / isakA kAlamAna gyAraha mAsa kA hai| 6. bhikSu ko bAraha pratimAeM (samavAo, 12 / 1) .. 1. ekamAsikI 7 saptamAsikI 2. dvimAsikI 8. sAta dinarAta kI 3. trimAsikI 9. sAta dinarAta kI 4. catu:mAsikI 10. sAta dina rAta kI 5. paJcamAsikI 11. ahorAtrikI 6. SaNmAsikI 12. ekarAtrikI dRr3ha saMhananavAlA aura dhRtiyukta mahAsattva, vyutsRSTa, tyakta-deha, upasargasaha muni, jo pUrvadhara hai, vaha ina pratimAoM ko svIkAra karatA hai / ina pratimAoM meM bhinna-bhinna tapasyAoM, AsanoM tathA sthAnoM kA nirdeza hai| bhaktapAna kA bhI eka nizcita krama hai| 7. teraha kriyAsthAna (sUyagaDo, 2 / 2 / 3-16) kriyA kA sAmAnya artha hai pravRtti / prastuta prasaMga meM una pravRttiyoM kA saMkalana hai jo karmabaMdha kI hetubhUta haiM / kriyAoM ke tIna prakAra ke vargIkaraNa prApta haiN| pahalA vargIkaraNa hai--sUtrakRtAMga sUtra kaa| usake anusAra teraha kriyAoM kA ullekha isa prakAra hai 1. arthadaNDa-apane lie yA dUsare ke lie hiMsA kI pravRtti karanA 2. anarthadaNDa--niSprayojana hiMsA kI pravRtti karanA 3. hiMsAdaNDa-pratizodha kI bhAvanA se hiMsA kI pravRtti karanA 4. akasmAtdaNDa-kisI ko mArane ke prayatna meM kisI dUsare ko mAra DAlanA 5. dRSTidoSadaNDa--dRSTi kI viparItatA se hone vAlI hiMsaka pravRtti jaise acora ko cora, mitra ko amitra mAnakara mAra DAlanA 1. dekheM-samavAo 11/1, TippaNa pR0 54-56 / 2. dekheM-Avazyaka, hAribhadrIyA vRtti bhAga 2, pRSTha 150,151 / / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa 6. mRSApratyayika---jhUTha bolane kI pravRtti karanA 7. adattAdAnapratyayika-corI kI pravRtti karanA 8. adhyAtma (manaH) pratyayika--antarmana se sAvadha pravRtti karanA 9. mAnapratyayika--ahaMkAra ke vazIbhUta hokara pravRtti karanA 10. mitradveSapratyayika-apane jJAtijanoM ke alpa aparAdha para bhArI daMDa denA 11. mAyApratyayika--mAyAyukta pravRtti karanA 12. lobhapratyayika-lobha ke vazIbhUta hokara sAvadya pravRtti karanA 13. airyApathika-samiti aura gupti kI sAdhanA meM saMlagna anagAra vIta rAga kI pravRtti inameM prathama bAraha agrAhya aura terahavAM kriyAsthAna upAdeya hai / 8. caudaha bhUtagrAma-jIva-samUha (samavAo, 1411) 1. sUkSma aparyAptaka 8. trIndriya paryAptaka 2. sUkSma paryAptaka 9. caturindriya aparyAptaka 3. bAdara aparyAptaka 10. caturindriya paryAptaka 4. bAdara paryAptaka 11. asaMjJI paMcendriya aparyAptaka 5. dvIndriya aparyAptaka 12. asaMjJI paMcendriya paryAptaka 6. dvIndriya paryAptaka 13. saMjJI paMcendriya aparyAptaka 7. zrIndriya aparyAptaka 14. saMjJI paMcendriya paryAptaka 9. paramAdhArmika devoM ke pandraha prakAra (samavAo, 15 // 1) 1. aMba 6. uparaudra 11. kuMbha 2. aMbarisI 7. kAla 12. bAlukA 3. zyAma 8. mahAkAla 13. vaitaraNI 4. zabala 9. asipatra 14. kharasvara 10. dhanu 15. mahAghoSa 10. sUtrakRtAMga sUtra ke do zrutaskaMdha haiM / pahale zrutaskaMdha meM solaha adhyayana haiM / solahaveM adhyayana kA mUla nAma hai 'gAthA' / vaha solahavAM hone ke kAraNa 'gAthA-SoDaSaka' kahalAtA hai| yaha nAma prathama zrataskaMdha kA vAcaka hai| 11. sataraha prakAra kA asaMyama (samavAo, 1731) / 1. pRthvIkAya asaMyama 4. vAyukAya asaMyama 2. apkAya asaMyama 5. vanaspatikAya asaMyama 3. tejaskAya asaMyama 6. dvIndriya asaMyama Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa 7. zrIndriya asaMyama 14. apahRtya asaMyama 8. caturindriya asaMyama 14. apramArjana asaMyama 9. paJcendriya asaMyama 15. mana asaMyama 10. ajIvakAya asaMyama 16. vacana asaMyama 11. prekSA asaMyama 17. kAyA asaMyama 12. upekSA asaMyama pRthvIkAya Adi pAMca sthAvara jIvoM tathA dvIndriya Adi trasa jIvoM kA mana, vacana, kAyA se saMghaTTana Adi karanA, unheM pIr3A pahuMcAnA--yaha ina jIvoM ke prati kiyA jAne vAlA asaMyama hai| ajIva vastueM jo nirantara kAma meM lI jAtI haiM, unake vyavaharaNa meM jo pramAda hotA hai, vaha ajIvakAya asaMyama hai| sthAna Adi kA pratilekhana na karanA-prekSA asaMyama hai| sArmika vyaktiyoM ko saMyama ke prati prerita na karanA-upekSA asaMyama hai / pariSThApana yogya bhojana, vastu Adi kA pariSThApana na karanAapahRtya asaMyama hai| akuzala mana kA pravartana karanA mana asaMyama hai| akuzala vacana kA prarvatana karanA vacana asaMyama hai| kAyA kI asamyak pravRtti karanA kAya asaMyama hai / 11. aThAraha prakAra kA abrahmacarya abrahmacarya do prakAra kA hotA hai-audArika aura divya / audArika ke antargata tiryaJcoM aura manuSyoM kA samAveza hotA hai aura divya devatA se sambadhita hai| deva, manuSya aura tiryaJca ke sAtha tIna kAraNa-(mana, vacana aura kAyA) se tathA tIna yoga-(karanA, karAnA aura anumodana karanA)-se abrahmacarya kA sevana karanA / tInoM-deva, manuSya aura tiryaJca ke sAtha chahachaha vikalpa hone se unakA kula yoga aThAraha ho jAtA hai ---643=18 13. jJAtA ke unnIsa adhyayana (samavAo, 19/1) jJAtA dharmakathA chaTThA aMga hai / isake do zrutaskaMdha haiM / prathama zrutaskaMdha meM unnIsa adhyayana haiN| ___ ina adhyayanoM ke prati koI prakAra kA aticAra karanA zruta kA doSa hai| 14. asamAdhi ke bIsa sthAna (samavAo, (20/1) samAdhi kA artha hai-citta kI nIrogatA, citta kI nirmltaa| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 zramaNa pratikramaNa isakA tApparya hai - mokSamArga meM avasthiti, caitanya ke prati jAgarUkatA / isa samAdhi kA na honA asamAdhi hai / usake bIsa sthAna haiM, bheda haiM athavA utpatti ke kAraNa haiM 1. zIghra gati se calanA 2. pramArjana kiye binA calanA 3. avidhi se pramArjana kara calanA 4. pramANa se adhika zayyA, Asana Adi rakhanA 5. ratnAdhika muniyoM kA parAbhava karanA 6. sthaviroM kA upaghAta karanA 7. prANiyoM kA upaghAta karanA 8. pratikSaNa krodha karanA 9. atyanta kruddha honA 10. parokSa meM avarNavAda bolanA 11. bAra-bAra nizcayakAriNI bhASA bolanA 12. anutpanna naye kalahoM ko utpanna karanA 13. kSAmita aura upazAnta purAne kalahoM kI udIraNA karanA 14. sacitta rajoM se lipta hAtha se bhikSA Adi lenA, sacitta rajoM se lipta pairoM se caMkramaNa karanA 15. akAla meM svAdhyAya karanA 16. kalaha karanA 17. bakavAsa karanA 18. gaNa meM bheda DAlanA, gaNa ke mana ko du:khAne vAlI bhASA bolanA 19. sUryodaya se sUryAsta taka bAra-bAra khAnA 20. eSaNA samiti kA pAlana na karanA / 15, zabala ke ikabIsa prakAra (samavAo, 2111 ) jisa AcaraNa ke dvArA cAritra dhabboM vAlA hotA hai, usa AcaraNa yA AcaraNa - karttA ko 'zabala' kahA jAtA hai / 1. hastakarma karanA 2. maithuna kA pratisevana karanA 3. rAtri bhojana karanA 4. AdhAkarma AhAra karanA 5. sAgArika - zayyAtara kA piMDa khAnA 6. auddezika, krIta tathA AhRta AhAra khAnA 7. bAra-bAra azana Adi kA pratyAkhyAna kara use khAnA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa 8. chaha mahInoM meM eka gaNa se dUsare gaNa meM saMkramaNa karanA 9. eka mahIne meM tIna udakalepa ( nAbhi-pramANa pAnI vAlI nadI Adi ) lagAnA 10. eka mahIne meM tIna mAyAsthAna (pracchAdana Adi) kA sevana karanA 11. rAjapiMDa kA bhoga karanA 12. abhimukhatApUrvaka - jAnakara hiMsA karanA 13. abhimukhatApUrvaka jhUTha bolanA 14. abhimukhatApUrvaka adattAdAna lenA 15. avyavahita (binA kucha bichAe ) pRthvI para sthAna ( kAyotsarga) yA niSadyA karanA 16. jAnabUjhakara jala snigdha tathA sacitta raja se saMzliSTa pRthvI para sthAna yA niSadyA karanA 17. sacitta pRthvI, zilApaTTa Adi para sthAna yA niSadyA karanA 18. jAnabUjhakara sacitta kaMda-mUla Adi kA bhojana karanA 19. eka varSa meM dasa udaka- lepa lagAnA 20. eka varSa meM dasa mAyAsthAna kA sevana karanA 21. bAra-bAra sacitta jala se lipta gRhastha ke hAthoM se azana, pAna Adi grahaNa kara unakA bhoga karanA / 13. bAbIsa parISaha (samavAo, 2211 ) parISa kA sAmAnya artha hai kaSTa / muni-jIvana meM jina kaSToM kI atyadhika saMbhAvanA rahatI hai, unakA yahAM ullekha hai / ye bAvIsa prakAra ke haiN| unako sahane ke do kAraka haiM - mokSamArga se avicalita hone ke lie tathA karma saMcaya kI nirjarA ke lie| una parISahoM kA vizada varNana uttarAdhyayana sUtra ke dUsare adhyayana meM vistAra se huA hai / ve bAbIsa parISaha ye haiM1. kSudhA parISaha 12. Akroza parISaha 13. vadha parISaha 2. pipAsA parISaha 3. zIta parISaha 4. uSNa parISaha 5. daMza-mazaka parISaha 6. acela parISaha arati parISaha 7. 8. strI parISaha 9. caryA parISaha 10. niSIdhikA parISaha 11. zayyA parISa 45 Jain Educationa International 14. yAcanA parISaha 15. alAbha parISaha 16. roga parISaha 17. tRNasparza parISaha 18. jalla parISaha 19. satkAra-puraskAra parISaha 20. jJAna parISaha 21. darzana parISaha 22. prajJA parISaha For Personal and Private Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa 17. sUtrakRtAGga ke tebIsa adhyayana sUtrakRtAGga ke do zrutaskandha haiM / pahale zrutaskandha meM solaha aura dUsare zrutaskandha meM sAta adhyayana haiM / isa prakAra pUre sUtrakRtAMga ke (16+7) tebIsa adhyayana hote haiN| 18. deva ke caubIsa prakAra (samavAo, 24 / 1,3) __ isake do vargIkaraNa prApta haiM / eka ke anusAra caubIsa devAdhideva (tIrthakara) gRhIta haiN| dUsare ke anusAra caubIsa deva-indra ye haiN| 1. bhavanapati devoM ke dasa prakAra 2. vyantara devoM ke ATha prakAra 3. jyotiSI devoM ke pAMca prakAra 4. vaimAnika devoM kA eka prakAra kula yoga (10++5+1)=24 19. pacIsa bhAvanAeM (samavAo, 25 // 1) mahAvratoM kI surakSA aura puSTi ke lie jisakA pratidina cintana aura kriyAnvayana kiyA jAtA hai, vaha bhAvanA hai| pAMca mahAvratoM kI pacIsa bhAvanAeM haiM ahiMsA mahAvrata kI pAMca bhAvanAeM 1. IryA samiti 2. manogupti 3. vacanagupti 4. Aloka-bhAjana bhojana 5. AdAnabhAMDAmatranikSepaNA samiti / satya mahAvrata kI pAMca bhAvanAeM 1. vidhiyukta bolanA 2. krodhaviveka 3. lobhaviveka 4. bhayaviveka 5. haasyvivek| acaurya mahAvrata kI pAMca bhAvanAeM1. avagraha kI anujJA lenA 2. avagraha kA sImA-bodha karanA 3. anujJAta avagraha kI sImA meM rahanA 4. sArmikoM dvArA yAcita avagraha meM unakI AjJA lekara rahanA 5. bhakta-pAna kA AcArya Adi ko dikhAkara upabhoga karanA / brahmacarya mahAvrata kI pAMca bhAvanAeM--- 1. strI, pazu aura napuMsaka se saMyukta zayana aura Asana kA varjana karanA 2. strIkathA kA varjana karanA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa 47 3. striyoM ke avayavoM kA avalokana na karanA 4. pUrva bhukta bhogoM kI smRti na karanA 5. praNIta-gariSTha AhAra na krnaa| aparigraha mahAvrata kI pAMca bhAvanAeM pAMcoM indriyoM ke prati hone vAle rAga-Asakti se uparata rhnaa| 20. inameM tIna Agama graMthoM ke uddezana-kAla (adhyayana) kA saMketa hai-- 1. dazAzrutaskaMdha-10 adhyayana 2. bRhatkalpa--6 adhyayana 3. vyavahArasUtra-10 adhyayana (samavAo, 26 / 1) uddezana kAla kA artha hai-jisakI vAcanA eka dina meM eka sAtha dI jA sake / isake AdhAra para pratyeka adhyayana kA eka-eka uddezana-kAla hotA hai| 21. anagAra ke satAbIsa guNa (samavAo, 27 / 1) 1. prANAtipAta-viramaNa 15. bhAvasatya-antarAtmA kI pavitratA 2. mRSAvAda-viramaNa 16. karaNasatya-kriyA kI pavitratA 3. adattAdAna-viramaNa 17. yogasatya--mana-vacana-kAyA kA 4. maithuna-viramaNa samyak pravartana 5. parigraha-viramaNa 18. kSamA 6. zrotrendriya-nigraha 19. vairAgya 7. cakSurindriya-nigraha 20. mana-samAharaNa-mana kA saMkocana 8. ghrANendriya-nigraha 21. vacana-samAharaNa-vacana kA saMkocana 9. rasanendriya-nigraha 22. kAya-samAharaNa-kAyA kA saMkocana 18. sparzanendriya-nigraha 23. jJAna-saMpannatA 11. krodha-viveka 24. darzana-saMpannatA 12. mAna-viveka 25. cAritra-saMpannatA 13. mAyA-viveka 26. vedanA-adhisahana 14. lobha viveka 27. mAraNAntika adhisahana / ___ Avazyaka hAribhadrIyA vRtti (pRSTha 113) meM inakA ullekha bhinna prakAra se hai| vahAM rAtribhojana-viramaNa-sahita vrata-SaTka, pAMca indriya-nigraha, SaTakAya, (18) bhAvasatya, (19) karaNasatya, (20) kSamA, (21) virAgatA, (22-24) manovAkkAyanigraha, (25) saMyamayogayuktatA, (26) vedanAabhisahana, (27) mAraNAntika abhisahana / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ x zramaNa pratikramaNa 22. AcAra-prakalpa isake do artha haiM-1. AcArAMga kA eka adhyayana jo nizItha kahalAtA hai tathA 2. sAdhvAcAra kA vyavasthApana / isakA artha isa prakAra bhI kiyA jAtA hai 1. AcAra--- AcArAMga sUtra ke donoM kSutaskaMdhoM ke (16+9) pacIsa adhyayana / 2. prakalpa--nizItha ke tIna adhyayana / haribhadra ne AcArAMga ko hI AcAra-prakalpa mAnakara uparokta (25+ 3) adhyayanoM ko ginAyA hai / (vRtti, pRSTha 113) 23. pApazrutaprasaMga (samavAo, 29 / 1) jo zAstra pApa yA bandhana kA upAdAna hotA hai use 'pApazruta' kahA jAtA hai / prasaMga ke do artha haiM-Asakti aura Asevana / pApazrutaprasaMga ke unatIsa prakAra ye haiM 1. bhauma 2. utpAta 3. svapna 4. antarikSa 5 aMga 6. svara 7. vyaJjana 8. lakSaNa-ina AThoM ke sUtra, vRtti aura vAttika-ye tIna-tIna prakAra hote haiM / 25. vikathAnuyoga 26. vidyAnuyoga 27. maMtrAnuyoga 28. yogAnuyoga 29. anyatIrthika-pravRttAnuyoga / 24. mohanIya ke sthAna isakA tAtparya hai-mahAmohanIya karmabaMdha ke tIsa kAraNa haiM / praznavyAkaraNa (vRtti patra 86, 87), uttarAdhyayana (vRtti patra 617, 618) tathA dazAzrutaskaMdha (dazA nau) meM ina tIsa sthAnoM kA ullekha prApta hotA hai / unameM kucha bhinnatA bhI hai / praznavyAkaraNa kI vRtti ke anusAra ve tIsa sthAna ye haiM : 1. trasa jIvoM ko pAnI meM DUbo kara mAranA / 2. hAtha Adi se mukha Adi aMgoM ko baMda kara prANI ko mAranA / 3. sira para carma Adi bAMdhakara mAranA / 4. mudgara Adi se sira para prahAra kara mAranA / 5. prANiyoM ke lie jo AdhArabhUta vyakti haiM, unheM mAranA / 6. sAmarthya hote hue bhI kaluSita bhAvanA se glAna kI auSadhi Adi se sevA na krnaa| 7. tapasviyoM ko balAt dharma se bhraSTa karanA / 8. dUsaroM ko mokSamArga se vimukha kara apakAra karanA / 9. jinadeva kI nindA karanA / 10. AcArya Adi kI nindA karanA / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa 11. jJAna Adi se upakRta karane vAle AcArya Adi kI sevA-zuzruSA nahIM karanA / 12. bAra-bAra adhikaraNa - kalaha karanA / 13. vazIkaraNa karanA / 14. pratyAkhyAta bhogoM kI punaH abhilASA karanA / 15. abahuzrutI hote hue bhI bAra-bAra apane ko bahuzrutI batAnA / 16. atapasvI hote hue bhI tapasvI batAnA / 17. prANiyoM ko ghera, vahAM agni jalA, dhueM kI ghuTana se unheM mAranA / 18. apane akRtya ko dUsare ke sira maDhanA / 19. vividha prakAra kI mAyA se dUsaroM ko ThaganA / 20. azubha Azaya se satya ko mRSA batAnA / 21. sadA kalaha karate rahanA / 22. vizvAsa utpanna kara dUsare ke dhana kA apaharaNa karanA / 23. vizvAsa utpanna kara dUsaroM kI striyoM ko lubhAnA / 24. akumAra hote hue bhI apane ko kumAra kahanA / 25. abrahmacArI hote hue bhI apane Apako brahmacArI kahanA / 26. jisake dvArA aizvarya prApta kiyA, parokSa meM usI ke dhana kI vAMchA karanA / 27. jisake prabhAva se kIrti prApta kI usI ko jyoM-tyoM antarAya denA / 28. rAjA, senApati, rASTracintaka Adi jana netAoM ko mAranA / 29. deva - darzana na hote hue bhI 'mujhe deva - darzana hotA hai' - aisA kahanA / 30. devoM kI avajJA karate hue apane Apako deva ghoSita karanA / 25. siddhoM ke Adi guNa (samavAo, 3111 ) Adi-guNa kA artha hai - mukta hone ke prathama kSaNa meM hone vAle guNa / unakI saMkhyA ikatIsa hai / saMkhyA do prakAra se batalAI gaI hai - AThoM karmoM ke kSaya kI niSpatti ke AdhAra para - 1. jJAnAvaraNIya karma kI pAMcoM prakRtiyoM kI kSINatA se niSpanna guNa 5 nau 9 4 2. darzanAvaraNIya 3. AyuSya 4. antarAya 5. vedanIya 6. mohanIya 7. nAma 8. gotra Jain Educationa International " 11 11 37 37 31 31 11 33 33 11 19 13 cAra pAMca do do do do 71 77 31 21 55 "1 " " 11 11 "" 33 333 For Personal and Private Use Only 13 17 " 37 39 11 13
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 zramaNa pratikramaNa dumare prakAra ke saMkhyA-Akalana meM saMsthAna, varNa, gaMdha, rasa, sparza aura veda-ye chaha ghaTaka tattva haiM1. saMsthAna-Ayata, vRtta, vyaMsa, caturasra, parimaMDala / 2. varNa kRSNa, nIla, rakta, pIta, zukla / 3. gaMdha - surabhigaMdha, durabhigaMdha / 4. rasa ---tikta, kaTuka, kaSAya, amla, madhura / 5. sparza-karkaza, mRdu, guru, laghu, zIta, uSNa, snigdha, rUkSa / 6. veda-strI, puruSa, napuMsaka / ina saba guNoM ke sAtha 'nakAra' lagAnA caahie| jaise ve na dIrgha haiM, na hrasva haiM Adi-Adi / inake atirikta tIna guNa aura haiM--azarIrI, ajanmA, anAsakta / inakA kulayoga ikatIsa hotA hai / 26. yogasaMgraha (samavAo, 3211) jaina paraMparA meM yoga zabda mana, vacana, kAyA kI pravRti ke lie prayukta hotA hai| prastuta prasaMga meM yoga zabda samAdhi kA vAcaka hai| yahAM jina battIsa yogoM kA saMgrahaNa kiyA hai, ve saba samAdhi ke kAraNabhUta haiM / 1. AlocanA-apane pramAda kA nivedana karanA / 2. nirapalApa-Alocita pramAda kA aprakaTIkaraNa / 3. ApatkAla meM dRr3hadharmatA-kisI bhI prakAra kI Apatti meM dRr3hadharmI bane rhnaa| 4. anizritopradhAna-dUsaroM kI sahAyatA lie binA tapaHkarma karanA / 5. zikSA-sUtrArtha kA paThana-pAThana tathA kriyA kA AcaraNa / 6. niSpratikarmatA- zarIra kI sAra-saMbhAla yA cikitsA kA varjana / 7. ajJAtatA-ajJAta rUpa meM tapa karanA, usakA pradarzana yA prakhyApana nahIM __krnaa| 8. alobha-nirlobhatA kA abhyAsa karanA / 9. titikSA-kaSTa-sahiSNutA, parISahoM para vijaya pAne kA abhyAsa krnaa| 10. Arjava -saralatA / 11. zuci-pavitratA-satya, saMyama Adi kA AcaraNa / 12. samyagdRSTi-samyagdarzana kI zuddhi / 13. samAdhi-citta-svAsthya / 14. AcAra-AcAra kA samyag prakAra se pAlana karanA, usameM mAyA na krnaa| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa 51 15. vinayopaga-vinamra honA, abhimAna na krnaa| 16. dhRtimati-dhairyayukta buddhi, adiintaa| 17. saMvega-saMsAra-vairAgya athavA mokSa kI abhilaassaa| 18. praNidhi-adhyavasAya kI ekAgratA / 19. suvidhi-sad anuSThAna / 20. saMvara-AsravoM kA nirodha / 21. AtmadoSopasaMhAra-apane doSoM kA upasaMharaNa / 22. sarvakAmaviraktatA-sarva viSayoM se vimukhtaa| 23. pratyAkhyAna-mUlaguNa viSayaka tyAga / 24. pratyAkhyAna-uttaraguNa viSayaka tyAga / 25. vyutsarga-zarIra, bhaktapAna, upadhi tathA kaSAya kA visarjana / 26. apramAda-pramAda kA varjana / 27. lavAlava-sAmAcArI ke pAlana meM satata jAgarUka rahanA / 28. dhyAnasaMvarayoga-mahAprANa dhyAna kI sAdhanA krnaa| 29. mAraNAMtika udaya-mAraNAMtika vedanA kA udaya hone para bhI kSubdha na honA, zAMta aura prasanna rahanA / 30. saMga-parijJA-Asakti kA tyAga / 31. prAyazcittakaraNa-doSa-vizuddhi kA anuSThAna karanA / 32. mAraNAMtika ArAdhanA-mRtyukAla meM ArAdhanA karanA / 27. AzAtAnA aisI pravRtti jisase jJAna, darzana, cAritra, vinaya Adi meM nyUnatA Ae, usakI upalabdhi meM bAdhA Ae, vaha AzAtanA kahalAtI hai / AzAtanA ke tetIsa prakAra haiM / usakA Akalana bhI do prakAra se prApta hotA hai 1. 'arihaMtoM kI AzAtanA' se lekara 'svAdhyAya kAla meM svAdhyAya na kiyA ho' taka tetIsa kI saMkhyA hotI hai / ye tetIsa AzAtanAeM haiN| 2. samavAo (33 // 1) meM unakA Akalana bhinna prakAra se hai| yaha prakAra adhika pracalita hai| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAussaggo 1. aiyAra-visohaNa-suttaM devasika-aiyAra-visohaNaTuM karemi kAussaggaM / saMskRta chAyA zabdArtha devasikAticAravizodhanArtha devasika aticAra kI vizuddhi ke lie karomi karatA hUM kAyotsargam / kAyotsarga / bhAvArtha devasika aticAra kI vizuddhi ke lie kAyotsarga karatA huuN| 2. namukkAra-suttaM 3. sAmAiya-suttaM 5. aiyAra-citaNa-suttaM' 5. kAussaggapaiNNA-suttaM ___tassa uttarIkaraNeNaM pAyacchittakaraNeNaM visohIkaraNeNaM visallIkaraNeNaM pAvANaM kammANaM nigghAyaNaTThAe ThAmi kAussaggaM annattha UsasieNaM nIsasieNaM khAsieNaM chIeNaM jaMbhAieNaM uDDueNaM vAyanisaggeNaM bhamalIe pittamucchAe sUhamehiM aMgasaMcAlehiM suhumehiM khelasaMcAlehiM suhumehiM diTThisaMcAlehiM evamAiehiM AgArehiM abhaggo avirAhio hojja me kAussaggo jAva arahatANaM bhagavaMtANaM namokkAreNaM na pAremi tAva kAyaM ThANeNaM moNeNaM jhANeNaM appANaM vosiraami| 1,2. dekheM pahalA prkrnn| 3. yahAM caturtha prakaraNa kA paDikkamaNa suttaM AegA / isa pATha meM 'paDikkamiuM' ke sthAna meM 'ThAiuM kAussagaM' pATha hogA / ThAiuM-sthApanA karane kI kAussaggaMkAyotsarga Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa saMskRta chAyA tasya uttarIkaraNena prAyazcittakaraNena vizodhikaraNena vizalyIkaraNena pApAnAM karmaNAM nirdhAtanAtha tiSThAmi kakAyotsargam anyatra ucchvasitAt niHzvasitAt kAsitAt kSutAt jRmbhitAt 'uDDueNaM' vAtanisargAt bhramalyAH pittamUcrchAyAH sUkSmebhyaH aMgasaJcAlebhyaH sUkSmebhyaH zvelasaJcAlebhyaH sUkSmebhyaH dRSTisaJcAlebhyaH emAdibhiH AkAraiH abhagnaH avirAdhito bhaveda zabdArtha usake pariSkAra dvArA prAyazcitta dvArA vizodhi dvArA zalya-vimocana dvArA pApAkarmoM ke vinAza ke lie sthita hotA hUM kAyotsarga meM (nimna nirdiSTa ko) chor3akara ucchvAsa niHzbAsa khAMsI chIMka jamhAI DakAra adhovAyu cakkara pittajanita mUrchA zarIra ke aMgoM ke sUkSma saMcAra zleSma ke sUkSma saMcAra (aura) dRSTi ke sUkSma saMcAra koisa prakAra ke anya apavAdoM se abhagna avirAdhita mama kAyotsargaH yAvad arhatA bhagavatAM namaskAreNa merA kAyotsarga jaba taka arhat bhagavAn ko namaskAra karake nahIM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 pArayAmi tAvat kArya sthAnena maunena dhyAnena AtmAnaM ' vyutsRjAmi bhAvArtha pUrA kara letA ( kAyotsarga ) taba taka kAyA ko sthAna- sthira mudrA mauna (aura) Jain Educationa International zramaNa pratikramaNa (zubha) dhyAna ke dvArA apanI AtmA (zarIra) kA tyAga karatA hUM / zalya - maiM avidhikRta AcAraNa ke pariSkAra, prAyazcitta, vizodhana aura ya-vimocana dvArA pApa karmoM ko naSTa karane ke lie kAyotsarga karatA hUM / ucchvAsa, niHzvAsa, khAMsI, chIMka, jamhAI, DakAra, adhovAyu, cakkara, pittajanitamUrcchA, zArIrika avayavoM, kapha aura dRSTi kA sUkSma saMcAlana- ye pravRttiyAM kAyotsarga meM bAdhaka nahIM baneMgI / isa prakAra kI anya svAbhAvika aura vikArajanita bAdhAoM ke dvArA bhagna aura virAdhita nahIM hogA merA kAyotsarga / jaba taka maiM arhat bhagavAn ko namaskAra kara use sampanna na karUM taba taka maiM sthira mudrA, mauna aura zubha dhyAna ke dvArA apane zarIra kA visarjana karatA hUM / 6. cauvIsatthava - suttaM' 1. hAribhadrayA vRtti - prAkRtazailyA AtmIyaM / 2. dekheM- dUsarA prakaraNa / For Personal and Private Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ paccakkhANaM aIaM paDikkamAmi paDipunnaM saMvaremi aNAgayaM paccakkhAmi / saMskRta chAyA zabdArtha atItaM maiM atIta kA pratikrAmAmi pratikramaNa karatA hUM, pratyutpanna vartamAna kA saMvRNomi saMvara karatA hUM, anAgataM bhaviSya kA prtyaakhyaami| pratyAkhyAna karatA huuN| 2. paccakkhANa-suttaM (ka) namukkArasahiyaM sUre uggae namukkArasahiyaM paccakkhAmi caunvihaM pi AhAra- asaNaM pANaM khAimaM sAimaM annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM vosirAmi / saMskRta chAyA zabdArtha sUre sUrya ke udgate uga jAne para namaskArasahitAM namaskArasaMhitA kA pratyAkhyAmi pratyAkhyAna karatA hUM catuvidhamapi caturvidha AhAraM AhAra kA azanaM azana pAna khAdyaM khAdya (aura) svAcaM svAdya kA 1. sUryodaya se aDatAlisa miniTa kA kAlamAna / rAjasNAnI bhASA meM 'nokaarsii'| pAnaM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 zramaNa pratikramaNa anyatra chor3akara anAbhogAt ajJAna aura sahasAkArAt AkasmikatA ko vyutsRjaami| vyutsarga karatA huuN| (kha) porisI sUre uggae porisiM paccakkhAmi caunvihaM AhAraM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM pacchannakAleNaM disAmoheNaM sAhuvayaNeNaM savvasamAhivattiAgAreNaM vosirAmi / saMskRta chAyA zabdArtha sUre sUrya ke udgate uga jAne para pauruSI 'pauruSI" kA pratyAkhyAmi pratyAkhyAna karatA hUM caturvidhamapi caturvidha AhAraM AhAra kA azanaM pAnaM pAna khAdya (aura) svAdha kA anyatra chor3akara anAbhogAta ajJAna aura sahasAkArAt AkasmikatA ko pracchannakAlAt kAla kA patA na calane para diGmohAt dizAmUr3hatA ho jAne para sAdhuvacanAt sAdhu ke kahane para sarvasamAdhipratyayAkArAt sarvasamAdhihetuka vyutsRjAmi / vyutsarga karatA huuN| (ga) abhattaTheM sUre uggae abhattahra paccakkhAmi caunvihaMpi AhAraMasaNaM pANaM khAimaM sAimaM annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM pAriTThAvaNiyAgAreNaM mahattarAgAreNaM savvasamAhivattiAgAreNaM vosirAmi / azana khAdyaM svAcaM 1. eka prahara kA kAlamAna / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa zabdArtha khAdya svAdyaM saMskRta chAyA sUre sUrya ke udgate uga jAne para abhaktArtha upavAsa kA pratyAkhyAmi pratyAkhyAna karatA hUM caturvidhamapi caturvidha AhAraM AhAra kA azanaM azana pAnaM pAna khAdya (aura) svAdya kA anyatra chor3akara anAbhogAt ajJAna aura sahasAkArAt AkasmikatA ko pariSThApanikAkArAt atirikta AhAra A jAne para pariSThApana kI sthiti meM mahattarAkArAt AcArya ke dvArA AjJA dene para sarvasamAdhipratyayAkArAt sarvasamAdhihetuka vyutsRjAmi / vyutsarga karatA huuN| 3. sakkatthuI namotthu NaM arahatANaM bhagavaMtANaM AigarANaM titthayarANaM sahasaMbuddhANaM purisottamANaM purisasIhANaM purisavarapuMDarIyANaM purisavaragaMdhahatthINaM loguttamANaM loganAhANaM logahiyANaM logapaIvANaM logapajjoyagarANaM, abhayadayANaM cakkhudayANaM maggadayANaM saraNadayANaM jIvadayANaM bohidayANaM dhammadayANaM dhammadesayANaM dhammanAyagANaM dhammasArahoNaM dhammavaracAuraMtacakkavaTTINaM dIvo tANaM saraNa-gaI-paiTThA appaDihayavaranANadaMsaNadharANaM viaTTachaumANaM jiNANaM jAvayANaM tiNNANaM tArayANaM buddhANaM bohayANaM muttANaM moyagANaM savaNNUNaM savvadarisINaM sivamayalamaruyamaNaMtamakkhayamavvAbAhamapuNarAvittayaM siddhigainAmadheyaM ThANaM saMpattANaM namo jiNANaM jiyabhayANaM / saMskRta chAyA zabdArtha namo'stu namaskAra ho arhadbhyaH arhat Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 bhagavadbhyaH AdikarebhyaH tIrtha karebhyaH svayaMsambuddhebhyaH puruSottamebhyaH puruSasiMhebhyaH puruSavarapuMDarIkebhyaH puruSavaragaMdhahastibhyaH lokottamebhyaH lokanAthebhyaH lokahitebhyaH lokapradIpebhyaH lokapradyotakarebhyaH abhayadayebhyaH cakSurdayebhyaH mArgadayebhyaH zaraNadayebhyaH jIvadayebhyaH bodhidayebhyaH dharmadayebhyaH dharma dezakebhyaH dharma nAyakebhyaH dharmasArathibhyaH dharma - vara cAturaMta cakravartibhyaH dIpaH trANaM zaraNa-gati pratiSThA apratihata-vara - jJAnadarzanadharebhyaH vivRtachaddmabhyaH jinebhyaH jApakebhyaH tIrNebhyaH tArakebhyaH buddhebhyaH bodhakebhyaH Jain Educationa International bhagavAn dharma ke AdikartA tIrthaMkara svayaM sambuddha puruSottama puruSasiMha puruSoM meM pravara puMDarIka puruSoM meM pravara gaMdhahastI lokottama lokanAtha zramaNa pratikramaNa lokahitakArI lokapradIpa loka meM udyota karane vAle abhayadAtA cakSudAtA mArgadAtA zaraNadAtA jIvanadAtA bodhadAtA dharmadAtA dharmopadeSTA dharma nAyaka dharma sArathi dharma ke pravara caturdika vyApI cakravartI jo dIpa haiM trANa haiM zaraNa, gati aura pratiSThA hai abAdhita pravarajJAna - darzana ke dhAraka AvaraNa-rahita jayI yA jJAtA jitAne vAle yA jJApaka tIrNa tAraka buddha Parfararar For Personal and Private Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa muktebhyaH mocakebhyaH sarvajJebhyaH sarvadazabhyaH zivam acalam arujam anantam akSayam avyAbAdham apunarAvRttakaM siddhigati-nAmadheyaM sthAnaM saMprApta tebhyaH namo jinebhyaH jita bhayebhyaH / mukta muktidAtA sarvajJa sarvadarzI kalyANakArI Jain Educationa International acala aruja ananta akSaya avyAbAdha punarAvRtti se rahita siddhi gati nAmaka sthAna ko prApta namaskAra ho jinezvara bhaya - vijetA ko / 1. dUsare namotthuNaM meM isake sthAna para 'saMpAviukAmA ' pATha hai / isakI saMskRta chAyA hai - 'saMprAptukAmebhyaH' aura artha hai - saMprApta karane vAle 59 For Personal and Private Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. jJAna ke aticAra Agametivipannate, taM jahA - sUttAgame atthAgame tadubhayAgame Agama pATha kA viparyAsa, mUla pATha meM anya pATha kA mizraNa, akSaroM kI nyUnAdhikatA, pada, virAma, ghoSa va sambandha kI hInatA, jJAna ko vidhivat na lenA aura na denA, akAla meM svAdhyAya, kAla meM asvAdhyAya, asvAdhyAyI meM svAdhyAya, svAdhyAyI meM asvAdhyAyI - isa prakAra jJAna kI ArAdhanA meM atikramaNa kiyA ho to tassa micchA mi dukkaDaM / 2. darzana ke aticAra pariziSTa 1 arahaMto mahadevo, jAvajjIvaM susAhuNo guruNo jiNapaNNattaM tattaM iyaM sammattaM mae gahiyaM / tattva meM zaMkA, atattva kI AkAMkSA, karanI ke phala meM saMdeha, kutattvagAmI kI prazaMsA va unase saMparka - isa prakAra darzana kI ArAdhanA meM atikramaNa kiyA ho to tassa micchA mi dukkaDaM / 3. cAritrAticAra 1. AhiMsA mahAvrata 1. pRthvI kAya - khanija miTTI, dhAtu, drava Adi / 2. akAya-pAnI, osa, hima, kuhAsA Adi / 3. tejaskAya - agni, aMgAre Adi / 4. vAyukAya-sacitta vAyu- phUMka denA, paMkhe va vastra se vIjanA Adi / 5. vanaspatikAya - bIja, hariyAlI, phaphuMdI Adi / 6. kAya dvIndriya, trIndriya, caturindriya, saMmUcchima tathA garbhaja paMcendriya | - isa prakAra chaha jIvanikAya kI virAdhanA mana se, vacana se, kAyA se kI ho, karAI ho, karate hue kA anumodana kiyA ho, tassa micchA mi dukkaDaM / ' Jain Educationa International bhAvanA 1. mana meM hiMsA, ghRNA aura IrSyA kA vikalpa na uThe 1. tassa micchAmi dukkaDaM se pUrva sarvatra trikaraNa, triyoga gamya haiN| For Personal and Private Use Only isa bhAvanA
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa se merA citta bhAvita rahe / 2. Akroza, kalaha aura kaTutApUrNa vacana kA prayoga na ho-isa bhAvanA se merA citta bhAvita rhe| 3. maitrI, pramoda aura karuNA kI bhAvanA se merA citta bhAvita rahe / 2. satya mahAvata krodha, lobha, bhaya aura hAsyavaza asatya bolakara satya mahAvrata kI virAdhanA kI ho, tassa micchA mi dukkaDaM / bhAvanA 1. binA vicAre na bolaM - isa bhAvanA se merA citta bhAvita rahe / 2. krodha, lobha, bhaya aura hAsya kA vikalpa na uThe---isa bhAvanA se merA citta bhAvita rhe| 3. acaurya mahAvrata svAmI kI anumati ke binA alpa-mUlya yA bahu-mUlya vastu grahaNa kara tathA deva aura guru kI AjJA kA bhaMga kara acaurya mahAvrata kI virAdhanA kI ho, tassa micchA mi dukkaDaM / bhAvanA 1. prAmANikatA kI bhAvanA se merA citta bhAvita rhe| 2. AjJA, anuzAsana aura maryAdA kI bhAvanA se merA citta bhAvita rhe| 3. apane saMvibhAga se adhika na lUM-isa bhAvanA se merA citta bhAvita rhe| 4. apane dAyitva ke prati jAgarUka rahUM-- isa bhAvanA se merA citta bhAvita rhe| tavateNe vayateNe, rUvateNe ya je nare / AyArabhAvateNe ya, kuvvai devakivisaM // 4. brahmacarya mahAvrata ___ kAma-rAga, sneha-rAga, dRSTi-rAgavaza brahmacarya mahAvrata kI virAdhanA kI ho, tasya micchA mi dukkaDaM / bhAvanA 1. khAdya-saMyama, dRSTi-saMyama aura smRti-saMyama kI bhAvanA se merA citta bhAvita rhe| 2. vAsanA ko uddIpta karane vAlI carcA aura vibhUSA se bacatA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 rahUM - isa bhAvanA se merA citta bhAvita rahe / 5. aparigraha mahAvrata padArtha kA saMgraha, aprApta vastu kI AkAMkSA aura prApta vastu kI mUrcchA kara aparigraha mahAvrata kI virAdhanA kI ho, tassa micchA mi dukkaDaM / zramaNa pratikramaNa bhAvanA 1. manojJa - amojJa zabda, rUpa, gandha, rasa aura sparza ke prati priyatAapriyatA kA bhAva na Ae, isa bhAvanA se merA citta bhAvita rahe / 2. upakaraNa kI maryAdA kA atikramaNa na ho, isa bhAvanA se merA citta bhAvita rahe / 3. alpoSadhi kI bhAvanA se merA citta bhAvita rahe / aNiyaarat samuyANacariyA, annAyauMchaM parikkayA ya / rudranii kalahavivajjaNA ya, vihAracariyA isiNaM pasatthA // rAtri bhojana- viramaNa vrata azana, pAna, khAdya, svAdya, auSadha Adi rAtri meM rakhakara yA bhogakara rAtri - bhojana viramaNa vrata kI virAdhanA kI ho, tassa micchA mi dukkaDaM / pAMca samitiyAM 1. IryA samiti - zarIra pramANa bhUmi ko dekha, indriya-biSaya aura svAdhyAya kA varjana kara tathA maunapUrvaka calane meM pramAda kiyA ho, tassa micchAmi dukkaDaM / 2. bhASA samiti - niravadya, parimita, saMyata aura vicArapUrvaka bolane meM pramAda kiyA ho, tassa micchA mi dukkaDaM / 3. eSaNA samiti - gaveSaNA, grahaNaiSaNA aura paribhogaSaNA meM pramAda kiyA ho, tassa micchAmi dukkaDaM / 4. utsarga samiti - vastra, pAtra Adi upakaraNa saMyamapUrvaka lenerakhane meM pramAda kiyA ho, tassa micchAmi dukkaDaM / 5. utsarga samiti - uccAra, prasravaNa, zleSma Adi kA saMyamapUrvaka pariSThApana karane meM pramAda kiyA ho, tassa micchAmi dukkaDaM / tIna guptiyAM 1. manogupti - viSaya, kaSAya Adi sAvadya pravRtti se mana ke nivartana tathA manonigraha meM pramAda kiyA ho, tassa micchA mi dukkaDaM / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa wr 2. vacanagupti-viSaya, kaSAya Adi sAvadha pravRtti se vacana ke nivartana tathA bacana-nigraha meM pramAda kiyA ho, tassa micchA mi dukkaDaM / 3. kAyagupti --uThane-baiThane, calane-sone Adi kI asaMyata pravRtti se kAyA ke nivartana tathA kAya-nigraha meM pramAda kiyA ho, tassa micchA mi dukkaDaM / 4. tapa aticAra-dvAdazavidha tapa ke AcaraNa meM koI virAdhanA kI ho, tassa micchA mi dukkaDaM / 5. vIryAticAra-pratikramaNa, pratilekhana, cauvIsatthava Adi Avazyaka kriyA tathA sevA-zuzrUSA Adi meM zakti kA saMgopana kiyA ho, tassa micchA mi dukkaDaM / sAmAcArI-bAhara jAte samaya 'AvassaI', vApisa lauTane para 'nissahI', pariSThApana Adi se pUrva 'aNujANaha jassa uggaha' aura usake bAda 'vosire vasire' kahanA Adi sAmAcArI ke AcaraNa meM tathA mUlaguNa, uttaraguNa meM pramAda kiyA ho, tassa micchA mi dukkaDaM / aThAraha pApa prANAtipAta, mRSAvAda, adattAdAna, maithuna, parigraha, krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa, kalaha, abhyAkhyAna, paizunya, pariparivAda, rati-arati, mAyAmRSA, mithyAdarzanazalya-ina pApa-sthAnoM kA AcaraNa kiyA ho, tassa micchA mi dukkddN| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 2 paMcapada - vandanA se Namo arihaMtANaM- - parama arhatA saMpanna, cAra ghanaghAtI karma kA kSaya kara, ananta jJAna, ananta darzana, ananta cAritra, ananta zakti aura ATha prAtihAryaM, ina bAraha guNoM se suzobhita haiM, cautIsa atizaya, paiMtIsa vacanAtizaya yukta, dharma-tIrtha ke pravartaka, vartamAna tIrthaMkara sImaMdhara Adi arhatoM ko vinamrabhAva se paMcAMga praNatipUrvaka vandanA - tikkhutto yAhi ...... | Namo siddhANaM- - parama siddhi saMprApta, aSTa karma kSaya kara kevalajJAna, kevaladarzana, asaMvedana, Atma-maraNa, aTala - avagAhana, amUrti, agurulaghu aura nirantarAya ina aSTaguNoM se sampanna, paramAtmA, paramezvara, janma, maraNa, jarA, roga, zoka, duHkha, dAridrya rahita ananta siddhoM ko vinamrabhAva se paMcAMga praNatipUrvaka vaMdanA - tikkhuto AyAhiNaM / Namo AyariyANaM - parama AcAra-kuzala, dharmopadezaka, dharmadhuraMdhara, bahuzruta, medhAvI, satya-niSTha, zraddhA dhRti - zakti - zAnti sampanna, aSTavidha gaNi-sampadA' se suzobhita, dravya, kSetra, kAla aura bhAva ke jJAtA, caturvidha dharmasaMgha ke zAstA, tIrthaMkara ke pratinidhi evaM chattIsa guNa ke dhAraka' vartamAna AcAryazrI tulasI Adi AcAryoM ko paMcAMga praNatipUrvaka vandanA -- 1 - tikkhutto AyAhiNaM! Namo uvajjhAyANaM - parama zruta-svAdhyAyI, dharmasaMgha meM AcArya dvArA niyukta, gyAraha aMga, bAraha upAMga aura adhyayana-adhyApana meM kuzala - ina 1. 1. AcAra - saMpadA, 2. zruta-saMpadA, 3. zarIra-saMpadA, 4. vacana saMpadA, 5. vAcanA - saMpadA, 6 mati-saMpadA, 7. prayoga - saMpadA, saMgraha saMpadA / 2. pAMca mahAvrata, pAMca AcAra, pAMca samiti, tIna gupti, nava-bAr3asahita brahmacarya kA pAlana, cAra kaSAya- varjana, paMcendriya - vijaya | athavA 1. desa' kula' jAi' rUvI saMghayaNA' dhii' juo anAsaMsI, avikatthaNo' amAI' thiraparivAr3I" gahiyavakko" / jiyapariso" jiyaniddo" majjhattho" desakAlabhAvaNNU" Asanna laddhapaibho" nANAviha desabhA saNNU | " Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa 65 paccIsa guNoM se suzobhita upAdhyAyoM ko vinabhrabhAva se paMcAMga praNatipUrvaka vandanA - tikkhutto AyAhiNaM / Namo loe savva sAhUNaM- adhyAtma-sAdhanA meM saMlagna pAMca mahAvrata, paMcendriya - nigraha, cAra kaSAya- viveka, bhAvasatya, karaNasatya, yogasatya,' kSamA, vairAgya, mana-vacana-kAya - samAharaNatA jJAna- darzana - cAritra saMpannatA, vedanA aura mRtyu ke prati sahiSNutA - ina sattAIsa guNoM ke dhAraka, parISaha - jayI, prAsuka - eSaNIya bhojI, arhat aura AcArya kI AjJA ke ArAdhaka, tapodhana sAdhu-sAdhviyoM ko vinamrabhAva se paMcAMga praNatipUrvaka vandanA - tikkhutto AyAhiNaM / paMcaviha AyAratto suttatthatadubhayavihaNNU AharaNaheukAraNaNayaniuNo gAhaNAkusalo / sasamaya parasamaya viU gaMbhIro dittimaM sivo somo, guNasayakalio juggo pavayaNasAraM parikahiuM // 2 // 1. bhAvadhArA kI pavitratA 2. kArya kI prAmANikatA 3. mana, vacana, kAyA kI vizuddhi 4. vApisa khIMcanA - jattheva pAse kai duppauttaM, kAeNa vAyA a mANaseNaM / tattheva dhIro paDisAharejjA, Ainnao khimivakkhalINaM // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa Jain Educationa International m 84 lAkha jIvayoni sAta lAkha pRthvIkAya, sAta lAkha apkAya, sAta lAkha taijaskAya, sAta lAkha vAyukAya, dasa lAkha pratyeka vanaspatikAya, caudaha lAkha sAdhAraNa vanaspatikAya, do lAkha dvIndriya, do lAkha trIndriya, do lAkha caturindriya, cAra lAkha nAraka, cAra lAkha devatA, cAra lAkha tiryaMcapaMcendriya, caudaha lAkha manuSya paMcendriya-84 lAkha jIvayoni kI virAdhanA kI ho, tassa micchA mi dukkaDaM / For Personal and Private Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 4 pratikramaNa-vidhi 1. cauvasatthava iriyAvahiya-suttaM tassa uttarI cauvIsatthava-suttaM [eka 'logassa' kA dhyAna eka 'logassa' kA uccAraNa] sakkatthuI 2. paDhamaM AvassayaM AvassaI-suttaM namukkAra-suttaM sAmAiyaM-suttaM paDikkamaNa-suttaM tassa uttarI dhyAna meM NANAiyAra-suttaM dasaNAiyAra-suttaM cAritrAticAra paDikkamaNa-suttaM namukkAra-suttaM 3.bIyaM AvassayaM cauvIsatthava-suttaM 4. taiyaM AvassayaM vaMdaNaya-suttaM (do bAra) 5. cautthaM AvassayaM NANAiyAra-suttaM ... Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 daMsaNA iyAra - sutaM cAritrAticAra paDikkamaNa-sutaM tassa savvassa-suttaM namukkAra-sutaM sAmAi suttaM maMgala-sutaM paDikkamaNa-sutaM vihitaM sejjA - aiyAra - paDikkamaNa- suptaM goyara - aiyAra - paDikkamaNa-suttaM sabhAyAdi - aiyAra - paDikkamaNa-suttaM egavidhAdi - aiyAra - paDikkamaNa-suttaM niggaMthapAvayaNe thirIkaraNa- suttaM khAmemi... vaMdaNaya - sutaM ( do bAra ) paMcapada - vaMdanA khANA-sutaM 84 lAkha jIvayoni 6. paMcamaM AvassayaM devasiya aiyAra namukkAra-suttaM sAmAiya-suttaM paDikkamaNa-suttaM tassa uttarI cauvIsatthava-suttaM ( cAra bAra dhyAna meM, eka bAra uccAraNa) vaMda - sutaM (do bAra ) chaTTha Avasya Jain Educationa International zramaNa pratikramaNa For Personal and Private Use Only 12 60 16 14 1 2 15 16 18 20 21 23 25 32 36 8 64 37 66 aIaM paccakkhANa-suttaM sakkatthuI (do bAra ) 57 noTa -- 1. devasika yA rAtrika meM cAra, pAkSika meM bAraha, cAturmAsika meM bIsa aura sAMvatsarika pratikramaNa meM cAlIsa 'logagsa' kA dhyAna / 52 1 2 16 52 4 55 55
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa pratikramaNa dhyAna sampanna karane ke pazcAt eka 'logassa' kA uccaarnn| 2. pratyeka bAra dhyAna kI saMpannatA namaskAramaMtrapUrvaka / 3. chaThe Avazyaka ke aMta meM do bAra 'namotthu NaM' kA pATha bolA jAtA hai| pahalA siddha bhagavAn ke prati, dUsarA arihaMta ke prati / phira 'namotthu NaM' kA uccAraNa nahIM kiyA jAtA, kevala itanA hI kahA jAtA hai--'mama dhammAyariyassa dhammovadesagassa thavatthuI maMgalaM / ' 4. devasiyaM, rAiyaM, pakkhiyaM, cAumAsiyaM, sAMvacchari-ina zabdoM kA uccAraNa yathAkAla, yathAsthAna karanA caahie| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only