Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Namotthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa zrI bhuvanabhAnusUri jamazatAbdIe navaluM najarANu - 13 prAcInaparamarSikRtayogasAraprakaraNe caturthaprastAvanUtanavArtikarUpA (mAtra saMyamI bhagavaMto mATe) * pustakanuM nAma : sattvopaniSad mULa graMtha : yogasAra prakaraNano sattvopadeza nAmano caturthaprastAva. mULa graMthakAra : ajJAta prAcIna paramarSi. navanirmita saMskRtavArtika : sattvopaniSadda mULa graMthanuM traNa hastAdartho dvArA saMzodhana + saMskRtavArtika navasarjana + gujarAtI bhAvAnuvAda + saMpAdana : pa.pU.vairAgyadezanAdala AcAryadeva zrImadvijaya hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSya pa.pU. AcAryadeva zrImadvijaya kalyANabodhisUrIzvarajI mahArAja * viSaya : sattvollAsa.. * vizeSatA : sattvano utkarSa karavA dvArA sAdhanAne parAkASThAmAM laI jatI pUrvAcAryanI eka apratima kRti, saMyamajIvanane vizuddhatara banAvavA mATe paThanIya graMtha. * prakAzaka : zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa, muMbaI * paThanapAThananA adhikArI : gItArthaguru anujJAta saMyamI bhagavaMta. * prati : 5OO. * AvRtti : prathama, prakAzana varSa-vi.saM. 206 6, vI.saM. 2536, I.sa. 2010 mUlya : rUA. 1O/* (c) zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa prastuta graMthanA koI paNa aMzano upayoga karatAM pUrve lekhaka ane prakAzakanI lekhita maMjUrI jarUrI che. A graMtha zAnadravyamAMthI prakAzita thayo hovAthI gRhasthoe tenI mAlikI karavI hoya, to tenuM mUlya jJAnakhAtAmAM arpaNa karavuM. prApti sthAna : zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa zrI caMdrakumArabhAI jarIvAlA, du.naM. 5-6, badrikezvara sosAyaTI, marIna DrAIva I roDa, muMbaI-2. phona : 22818390, 22224477 zrI caMdrakAMtabhAI esa. saMghavI, 6/bI, azokA koplekSa, pahelA garanALA pAse, pATaNa-384265. (u.gu.), mo. : 9909468572 zrI bAbubhAI saremalajI beDAvALA, siddhAcala baMglojha, senTa ena hAIskUla pAse, hIrA jaina sosAyaTI, sAbaramatI, amadAvAda-5. mo. : 94265 85904. mudraka: zrI pArzva komyuTarsa, amadAvAda. phona : 079-25460295 (r) saMzodhanam + saMskRtavArtikanavasarjanam + gurjarabhAvAnuvAdaH + sampAdanam : bairAgyadezanAdakSa-AcAryadevazrImadvijayahemacandrasUrIzvaraziSya AcAryadevazrImadvijayakalyANabodhisUrIzvarAH @ prakAzaka zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad ....aAmodaL... abhinaMdama..... dhaNyavAda.... # sukRta sahayogI : pa.pU.saMyamaikalakSI AcAryadeva zrImadvijaya jagazcaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna pa.pU. AgamadivAkara AcAryadeva zrImadvijaya abhayacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnI preraNAthI tapasvI munirAjazrI siddhivijayajI ma.sA., munirAjazrI riddhivijayajI ma.sA. tathA munirAjazrI hIravijayajI ma.sA.e zrI dharaNIdhara saMghanA AgaNe karAvela paryuSaNA parvanI ArAdhanAnI anumodanArthe zrI premavardhaka jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha dharaNIdhara derAsara 24, dharaNIdhara sosAyaTI, navA vikAsagRha pAse, pAlaDI, amadAvAda-380007 -sattvopaniSad vIra jinane pAye lAgu, vIrapaNuM te mAMgu re.. eka ajJAta prAcIna paramarSie ko'ka dhanya paLe eka adbhuta racanA karI, jenuM nAma che yogasAra, A racanAmAM pAMca prastAva che, jemAM caturtha prastAva che satvopadeza. AtmAnA pratyeka pradezamAM apUrva vIrSollAsa bharI devAnuM sAmarthya A sattvopadezamAM raheluM che. enA para lakhAyeluM saMskRta tathA gujarAtI vArtika eTale ja satvopaniSad. pUjya saMyamI bhagavaMtone preraNA Ape evI mArI yogyatA nathI, Ama chatAM A prayAsa karyo che, tenuM kAraNa e ke huM to cAraNanA sthAne chuM. zUravIra yoddhAo raNasaMgrAmamAM yuddha karavA sajja thAya tyAre bhATa-cAraNo duhA Adi dvArA temane atyaMta protsAhita kare, evI pUrvakALamAM vyavasthA hatI. jenA prabhAve temanI zUravIratA anekagaNI banI jAya, teo maraNiyA banIne gusenA para trATake, mahAparAkramathI laDe ane jvalaMta vijaya meLavIne rahe, hA, pelA cAraNone to talavAra pakaDatA paNa na AvaDatI hoya. ahIM upanaya to spaSTa ja che. A kRtinA mAdhyame pUjya saMyamI bhagavaMto karyasaMgrAmamAM javalaMta vijaya meLave, A cAraNa paNa temanA pagale pagale cAle, e ja A sarjananuM phaLa IcchuM chuM. saMskRta vArtika prAcIna zailImAM racAyeluM che. A zailInA jijJAsuone vAdopaniSadraprastAvanA jovA bhalAmaNa karuM chuM. gujarAtI vArtika e bhASAMtara nahIM, paNa bhAvAnuvAda che. vArtikanA uddezane pradhAnatA ApIne zAbdika artha ApavAnI ahIM upekSA karI che. tethI zabdArthanA arthIonI kSamA cAhuM chuM. bahuzruta mahAtmAone mArI kSationo nirdeza karavA namra prArthanA che. yogasAcaturtha prakAzanA mULa zlokonuM saMzodhana traNa hastAdarzI dvArA karAyuM che. jJAnanidhinA savyayanI bhUri bhUri anumodanA ...ao dA.... abhinaMdana..... dhanyavA
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad RO- 5 -sattvopaniSad rAparanAkarAra mArA jIvana mAM kAkA-kAkI naramAi kavADakAne varANA gAmanAmika rAjAma kAmakAjapa na - ne - - - - - ka ka ka aa ka ka ka kAma nA kara maka kamanIyaranAmA saMsAraratha kAma karI na ka ja na ka re ka ka ka na ka ka ra aa - janaka rAka na ja banI che vidhilininomikasari Andaalauasdewarennivini damaNa nA pagalA makAna para karya ripAka rAmana nI kekamara nI mahilA karI t=ja vAta nakArAnI nA kArataka mAsamAM kAma karanAra ke kamara * rana nanana nananana karavA jatA na rimAnDa nakala kArnart - 1 mina firefpAneranAmA parijana Ata * . (4 - zrI hemacandrAcArya jaina jJAnamaMdira, pATaNa, zrI saMghano jena zAnabhaMDAra, St.67, naM.1542) paNa kAma karI 11mA dhyAnamAlA mAdhana kamAyAvatI kAlAkAta nA pAna | mA tamAma , jhimakinI mAtA para vikAsa kAma karI TITL | nA vImA '' || riyA | | | | | ka kha INyama pramA. 11111 + | IulilardA vAyakAmAM vaya mane 17 AT I T ja mii| 13, mAhI || | H PATnI mArI kema tema ja na ifmArA mima 1 nA rimapaA TITH A A 1R 0/ marI lifkara | jananInI jAya * *t, dhAma | WITH TVmatI| | | | | | | | vAra ma pa nAmanAma nA 1 kAkA kA kA kA kA kAga mAma kAmo mATe tAla mA II'll1w a || jIgane/us!ANAmAMaiitish mAM ITI nA mamI tema ja 'mAna | | pa ma pa pa ] [ ma ma ma mA ta paNa e vAdhaal1ium para netA ke ' mane R AMNIkAma lAyakAtI nathI , 1 vADa mA || lava nI | ITI| VghakAma para pAkanaETT* viSaya upANI pIvAvasAyikImAM paramakRpALu paramAtmA tathA anaMtopakArI gurudevazrI hemacandra sUrIzvarajI mahArAjAnI kRpA A sarjana daramyAna satata varasatI rahI che. saMzodhanamAM upayukta hastAdarthonI saMrakSaka saMsthAonA ame AbhArI chIe. pa.pU.vidvatsabhAlaMkAra A.zrI municandrasUrIzvarajI mahArAje pATaNa-jJAnabhaMDAranI hastAdarza pAThavI ApI. tathA anya paNa aneka graMthonA hastAdarza AdinI upayogI mAhitI amane pAThavI ApI. te badala temanA ame RNI chIe. zrI pArzva komyuTarsa - zrI vimalabhAInI kuzaLatAthI TAIpa seTIMga tathA sudhArA-vadhArAnuM parizramasAdhya kArya paNa saphaLatApUrvaka pAra paDI zakyuM che. ema aneka paribaLonA samanvayathI saMpanna thayela A sarjanamAM huM to nimittamAtra chuM. A kRti dvArA sva-paranuM kalyANa thAya evI punaH punaH zubhecchA saha... jinAjJA viruddha lakhAyuM hoya to micchAmi dukkaDam. - pa.pU.vairAgyadezanA dakSa AyAryadeva zrImadvijaya hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAno caraNakiMkara vijaya kalyANabodhisUri phA.su.8, vIra saM.ra535 giradharanagara, amadAvAda, (a -zrI jaina jJAnabhaMDAra, saMvegIno upAzraya, hAjA paTelanI poLa, amadAvAda, naM.2640) mA DAnaka kAra taka mane mArAthI na kAma karatA ghanana pApana manapatro A che kA hamakA na bharAyA - namaka na nari 1 jAna nA ' verane nAnA nAma kamI RiyakanIramamAravanamayomienigaDyamiharuma) FAre mana mA vIjavapaAST mana nAthAna na ma da ra za Sa a Rya kakatha vAva' kAna vAhanomAM na pIra - 21 ka yaNanagara 11 jIbI minAyA rikAmAmamaa menaziyamanavinAyakaraseninavAne kA (- kI jaina jJAnabhaMDAra, saMvegIno upAzraya, hAjA paTelanI poLa, amadAvAda .naM.2641)
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad zrI bhuvanabhAnusUri janmazatAbdIe navaluM najarANu jJAnAmRd Mnam... pariveSaka pa.pU.vairAgyadezanAdakSa A. hemacandrasUrIzvaraziSya A. kalyANabodhisUrIzvarajI ma.sA. 1. siddhAnta mahodadhi mahAkAvyam - sAnuvAda. 2. bhuvanabhAnavIyam mahAkAvyam - sAnuvAda, savArta5. 3. samatAsAgara mahAkAvyam - sAnuvAda. 4. paramautaSThA kAvyam - sAnuvAda, kalAtmaka Albama sAthe. 5. jIrAvalIyama kAvyam - sAnuvAda, 6. premamaMdaram - kalyANamaMdarapAdapUrti stotra- sAnuvAda, savArtika. 7. chaMdolaMkAranarUpaNam - kavi banavAno zorTakaTa - pokeTa DAyarI. 8. tattvopaniSad 9. vAdopanaSad zrIsiddhasenadivAkarasUrikRta 10. vedopaniSad - SaSThI, aSTamI, navamI ane aSTAdazI 11. zikSopaniSad DhaivalenkA para saMskRta TIkA - sAnuvA. 12. stavopanaSad - zrIsiddhaseordevAmUri tathA kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcAryakRta adbhuta stutionA rahasya - sAnuvAda. 13. sattvopaniSad - yogasAra caturthaprakAzavRtti - sAnuvAda, (mAtra saMyamI bhagavaMto mATe) 14. devadharmopaniSad - mahopAdhyAyazrI yazovijayajIkRta devadharmaparIkSA graMthanI gurjara TIkA 15. paramopaniSad - mahopAdhyAyazrI yazovijayajI AThe kRta pAMca 'parama" kRtio para gurjaravRtti 16. ArSopaniSadra1 zrI pratyekabuddhapraNIta RSibhASita 17. ArSopaniSadraI(IsabhAsayAI) AgamasUtra para saMskRta TIkA. 8 -sattvopaniSad 18. vairAgyopaniSad - zrIhariharopAdhyAyakRta bhartuharinirveda nATaka bhAvAnuvAda. 19. sUtopaniSad - paradarzanIya adbhuta sUtono samuracaya tathA rahasyAnuvAda 20. karmopaniSad - siddhAMtamahodadhi zrI premasUrIzvarajIkRta karmIsaddhi graMtha para bhAvAnuvAda. ra1. vizeSopaniSad - zrI samayasuMTharopAdhyAyajIkRta vizeSazataka graMtha para gurjara bhAvAnuvAda. rara. hiMsoinaSad - zrI haribhadrasUrikRta svopajJa sAvacUri alaMkRta lhaMsASTaka graMtha para gurjara TIkA. 23. haMsopanaSad - ajJAta5s (pravAdadH zrIharibhadrasUri mahArAjA kRta) nAnAcattaprakaraNa para saMskRta TIkA-sAnuvAda. 24. dharmopaniSad - veda thI mAMDIne bAIbala sudhInA dharmazAstronA rahasya. 25. zopaniSad - narvAnarmita saptaka prakaraNa - sAnuvAda. 26. lokopaniSad - zrI haribhadrasUrikRta lokadqnarNaya graMtha para saMskRta vRtti (bhAga-1). 27. AtmopaniSad - zrI udayanAcAryavRta Atmatattvaviveka graMtha para gurjara TIkA (bhAga-1). 28. sAmyopaniSad - mahopAdhyAyazrI yazovijayajIkRta samAdhi sAmyavhAtromakA sarotra sAnuvAda. 29. salkohopaniSad - sambodhacandrodaya paMyANakA para saMskRta vAds - sAnuvATha 30, stotropaniSad - zrIvajIsvAmikRta zrIgautamasvAmastotra - Icatra sAnuvAda.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 - -sattvopaniSad 4. prasannatAnI paraba - vakatA-zrotA baMnene upayogI vairAgyAThi rasajharaNA. 45. dezanopaniSad - vairAgyadezanAThakSa pU. gurudevazrInI vAsanAonuM saMskRta kAvyamaya avataraNa. 46. jIrAvalA juhArIe - gIta guMjana. 47. upadezopaniSad - upadetharanakoSa graMtha para vizada vRtti. 48. prArthanopaniSad - alaMkArika stutio para tAtparyavRtti sAnuvAha. / 7 P IOCESS,.. sattvopaniSad 31. darzanopaniSadra1] zrI mAdhavAcAryavRta sarvadarzanasaMgraha 32. darzanopaniSara I graMtha para gurjara bhAvAnuvAda. 33. rAmAyaNanA teja kiraNo - rAmAyaNI mATe paryApta AlaMbana 34. asparzopaniSad - mahopAdhyAyazrI yazovijayajIkRta aspRthaItavAda para gurjara vRtti 35. hitopaniSad - adhyAtmakalpadrumanA taNakSopadethadhakAra tathA AMtazikSApaMcazaSI para gurjara vArtika + sAnuvAda sAvacUri AMtavicAra 36. jJAnopaniSad - aSTAvakra gItA para saMskRta vRtti. 37. saMbodhopaniSad - saTIka brIradzekharasUrikRta saMbodhasamrata graMtha para gurjaravRtti 30. ISTopanaSad - zrIpUjyapAdasvAmikRta Ibdopadeza graMtha para saMskRta TIkA-sAnuvAda 39. vimohopaniSad - zrIyazapAlamaMtrIkRta moharAjaparAjaya nATaka para viSamapadavyAkhyA ane anuvAda 40. brAmaNyopaniSad - darzAvadha caMtidharma para navanirmita prakaraNa (bIjuM nAma zramaNathata5) 41. saphaLatAnuM saranAmuM - saphaLa jIvana jIvavA mATe saphaLa kemiyAo 42. sUtropaniSad - zrIsUtrakRtAMgasUtra-dvitIyazrutaskaMdha para saMskRta saMgrahaNI. (zrImUtrakRtAMgadIpikA bhAga-ranA punaH saMpAdana sAthe.) 43. pravajyopaniSad - ajJAtapUrvAcAryavRta praqjyAvadhAna prakaraNa para gurjara vRtti ja aMgopASa - alaiArvAdha amudrita Agama aMgacUlikAsUtra para nUtana saMskRtavRtti ka vargopaniSad - aAdhe amudrita Agama vargacUlikAmUna para nUtana saMskRtavRtti boTikopaniSad - adyArvAdha amudrita kRtio-boTika pratiSedha, boTika nirAkaraNa, digaMbaramata khaMDana, boTikoracATananA samanvaya sAthe aneka prAcIna graMthonA AdhAre digaMbaramatanI gaMbhIra samIkSA # AgamopaniSad - AgamautapakSanarAkaraNa (visaMvAda prakaraNa) para viNaTha vivaraNa duHSamopaniSad - duHSamagaMDikA graMtha para vizada vRtti. - AyAropanaSad - zrIdevasuMdarasUrikRta sAmAcArI prakaraNa para viNaTha vRtti
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad - O- 11 - zrI jinazAsana sukRta mukhya AdhArastaMbha #2 (1) nayanabALA bAbubhAI jarIvAlA ha. lInAbena caMdrakumArabhAI jarIvAlA parivAra (muMbaI) (2) mULIbena aMbAlAla zAha ha. ramAbena puMDarIkabhAI zAha parivAra - khaMbhAta (muMbaI) zrI jinazAsana sukRta AdhArastaMbha (1) nayanabALA bAbubhAI jarIvAlA ha. zobhanAbena manIzabhAI jarIvAlA parivAra (muMbaI) che zrutasamuddhAraka che 1. bhANabAI nAnajI gaDA, muMbaI (preraka : pa. pU.gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijaya bhuvanabhAnusUri ma.sA.) zeTha ANaMdajI kalyANajI, amadAvAda 3. zrI zAMtinagara zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMdha, amadAvAda (preraka : pa.pU.tapasamrATa AcAryadeva zrImadvijaya himAMzusUri ma.sA.) 4. zrI zrIpAlanagara jaina upAzraya TrasTa, vAlakezvara, muMbaI (preraka : pa.pU.ga.A.rAmacaMdrasUri ma.sA.nI divyakRpA tathA pU. AcAryadeva zrImadvijaya mitrAnaMda s. ma. sA.) zrI lAvaNya sosAyaTI zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMdha, amadAvAda (preraka : pa.pU.paMnyAsajI zrI kulacaMdravijayajI gaNivarya) 6. nayanabAlA bAbubhAI sI. jarIvAlA hA. caMdrakumAra, manISa, ka95nerA (preraka : pa.pU. munirAjazrI kalyANabodhi vijayajI ma.sA.) 7. karArabena ratanacaMda koThArI hA. lalitabhAI (preraka : pa.pU.gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAja) 8, zrI zvetAMbara mUrtipUjaka tapagacchIya jaina pauSadhazALA TrasTa, dAdara, muMbaI zrI muluMDa zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, muluMDa, muMbaI (AcAryadeva zrIhemacaMdrasUri ma.sA.nI preraNAthI) 10. zrI sAMtAkrujha che. mUrti. tapAgaccha saMgha, sAMtAkrujha, muMbaI | (preraka : AcAryadeva zrI hemacaMdrasUri ma.sA.) 12 naka -sattvopaniSad 11. zrI devakaraNa mUlajIbhAI jaina derAsara peDhI, malADa (vesTa), muMbaI (preraka : pa.pU. munirAjazrI saMyamabodhi vi.ma.sA.) 12, saMghavI aMbAlAla ratanacaMda jaina dhArmika TrasTa, khaMbhAta (pU.sA. zrI vasaMtaprabhAzrIjI ma.tathA pU.sA. zrI svayaMprabhAzrIjI ma. tathA pU.sA. zrI divyazAzrIjI ma. nI preraNAthI mULIbenanI ArAdhanAnI anumodanArthe) 13. bAbu amIcaMda pannAlAla AdIzvara jaina Tempala cerITebala TrasTa, vAlakezvara, muMbaI- 4 La6, (preraka : pU. munirAjazrI akSayabodhi vijayajI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI mahAbodhi vijayajI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI hiraNyabodhi vijayajI ma.sA.) 14. zrI zreyaskara aMdherI gujarAtI jaina saMgha, muMbaI (preraka : pU. munizrI hemadarzana vi.ma. tathA pU. munizrI ramyaghoSa vi.ma.) 15. zrI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, maMgala pArekhano khAMco, zAhapura, amadAvAda (preraka : pa.pU. AcAryadeva zrI rucakacaMdrasUri ma.) 16. zrI pArzvanAtha tAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, sAMdhANI esTeTa, ghATakopara (vesTa), muMbaI (preraka : pU. munirAjazrI kalyANabodhi vijayajI ma.sA.) 17, zrI navajIvana sosAyaTI jaina saMgha, bombe senTrala, muMbaI (preraka : pU. munirAjazrI akSayabodhi vi. ma.) 18. zrI kalyANajI sobhAgacaMdajI jaina peDhI, pIMDavADA. (siddhAMtamahodadhi sva. A. zrImadvijaya premasUrIzvarajI ma.sA. nA saMyamanI anumodanAthe) 19. zrI ghATakopara jaina zvetAMbara mUrtipUjaka tapAgaccha saMdha, ghATakopara (vesTa), muMbaI (preraka : vairAgyadezanAdakSa pU.A. zrI hemacaMdrasUri ma.sA.) 20. zrI AMbAvADI zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda (preraka : pU. muni zrIkalyANabodhi vi.ma.) 21. zrI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, vAsaNA, amadAvAda (preraka : pU. AcArya zrI nararatnasUri ma.nA saMyamajIvananI anumodanArthe pUjya tapasvIratna AcArya zrI himAMzusUrIzvarajI ma. sA.) 22. zrI premavardhaka ArAdhaka samiti, dharaNidhara derAsara, pAlaDI, amadAvAda (preraka : pU.gaNivarya zrI akSayabodhi vijayajI ma.) 23. mahAvIra jaina che. mUrtipUjaka saMdha, pAlaDI, zeTha kezavalAla mUlacaMda jaina upAzraya, amadAvAda. (preraka : pa.pU. AcArya zrIrAjendrasUri mahArAja sA.) 24, zrI mATuMgA jaina che. mUrtipUjaka tapAgaccha saMdha enDa ceriTIjha, mATuMgA, muMbaI 25. zrI jIvIta mahAvIrasvAmI jaina saMdha, nAdiyA (rAjasthAna) (preraka : pU. gaNivarya zrI akSayabodhi vijayajI ma.sA. tathA munizrI mahAbodhi vijayajI ma.sA.)
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad - 26. zrI vizA osavAla tapAgaccha jaina saMgha, khaMbhAta (preraka : vairAgyadezanAdakSa pa.pU.AcAryadeva zrI hemacaMdrasUri ma.sA.) 27. zrI vimala sosAyaTI ArAdhaka jaina saMgha, bANagaMgA, vAlakezvara, muMbaI-400 003. 28. zrI pAlitANA cAturmAsa ArAdhanA samiti (parama pUjya vairAgyadezanAdakSa AcAryadeva zrImadvijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjanA saMvata 2053nA pAlitANA madhye cAturmAsa prasaMge) 13 29. zrI sImaMdhara jina ArAdhaka TrasTa, emaralDa epArTamenTa, aMdherI (IsTa), muMbaI (preraka ! munizrI netrAnaMda vijayajI ma. sA.) 30. zrI dharmanAtha popaTalAla hemacaMda jaina zve. mUrtipUjaka saMgha, jainanagara, amadAvAda. (preraka : munizrI saMyamabodhi vi.ma.) 31. zrI kRSNanagara jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, saijapura, amadAvAda (pa.pU. AcArya vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA. nA kRSNanagara madhye saMvata 2052nA cAturmAsa nimitte pa.pU. munirAjazrI kalyANabodhi vijaya ma.sA.nA preraNAthI) 32. zrI bAbubhAI sI. jarIvAlA TrasTa, niAmapurA, vaDodarA 33. zrI goDI pArzvanAthajI Tempala TrasTa, punA (preraka : pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijaya jayaghoSasUrIzvarajI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI mahAbodhi vijayajI ma.sA.) 34. zrI zaMkhezvara pArzvanAtha jaina zvetAmbara maMdira TrasTa, bhavAnI peTha, punA. (preraka : pU. munirAja zrI anaMtabodhi vijayajI ma.sA.) 35. zrI rAMdera roDa jaina saMgha, surata (preraka :pU.paM. akSayabodhi vijayajI ma.sA.) 36. zrI zvetAmbara mUrtipUjaka tapAgaccha dAdara jaina pauSadhazAlA TrasTa, ArAdhanA bhuvana, muMbaI (preraka : munizrI aparAjita vijayajI ma.sA.) ELER, 37. zrI javAhara nagara jaina zve. mUrtipUjaka saMgha, goregAva, muMbaI (preraka : pU. A. zrIrAjendrasUri ma.sA.) 38. zrI kanyAzAlA jaina upAzraya, khaMbhAta (preraka : pU.pra.zrI raMjanazrIjI ma. sA. ane pU. pra.zrI IMdrathIjI ma.sA.nA saMyamajIvananI anumodanArthe pa.pU.sA. zrI vinayaprabhAzrIjI ma.sA. tathA pa.pU.sA.zrI vasaMtaprabhAzrIjI ma.sA. tathA sAdhvIjI zrI svayaMprabhAzrIjI ma.sA.) 39. zrI mATuMgA jaina zvetAmbara mUrtipUjaka tapAgaccha saMgha enDa cerITIjha, mATuMgA, muMbai (preraka : pU. paMnyAsapravara zrIjayasuMdaravijayajI gaNivarya) 40. zrI zaMkhezvara pArzvanAtha zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, 60 phuTa roDa, ghATakopara (IsTa) (preraka : pU. paM. zrI varabodhivijayajI gaNivarya) 41. zrI AdinAtha zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, navasArI (preraka : pa.pU.A. 14 42. zrI koImbatUra jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, koImbatUra zrI paMkaja sosAyaTI jaina saMgha TrasTa, pAlaDI, amadAvAda 43. - sattvopaniSad zrIguNaratnasUri ma.nA ziSya pU. paMnyAsajI zrIpuNyaratnavijayajI gaNivarya tathA pU.paM.zrIyazoratnavijayajI gaNivarya) 44. zrI mahAvIrasvAmI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka derAsara, pAvApurI, khetavADI, muMbaI (preraka : pU. munizrI rAjapAlavijayajI ma.sA. tathA pU.paM. zrI akSayabodhivijayajI ma.sA.) 45. zrI hIrasUrIzvarajI jagadaguru zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha TrasTa, malADa (pUrva), muMbaI 46. zrI pArzvanAtha zve. mUrti. pU. jaina saMgha, sAMghANI esTeTa, ghATakopara (vesTa), muMbaI (preraka : gaNivaryazrI kalyANabodhi vi.ma.) 48. 49. 50. (pa.pU.A. zrI bhuvanabhAnusUri ma.sA. nI gurumUrtipratiSThA prasaMge thayela AcAryapaMnyAsa-gaNi padArohaNa-dikSA vagere nimitte thayela jJAnanidhimAMthI) 47. zrI dharmanAtha popaTalAla hemacaMda jaina zve. mU.pU. saMgha jaina- nagara, amadAvAda (pU.munizrI satyasuMdara vi.ma.nI preraNAthI cAturmAsamAM thayela jJAnanidhimAMthI) 51. para. 53. 54. 55. ratanabena velajI gAlA parivAra, muluMDa, muMbaI (preraka : pU. munizrI ratnabodhi vijayajI ma.sA.) zrI marIna DrAIva jaina ArAdhaka TrasTa, muMbaI zrI sahasraphaNA pArzvanAtha jaina derAsara upAzraya TrasTa, bAbulanAtha, muMbaI (preraka : munizrI satvabhUSaNa vijayajI) zrI govAlIyA TeMka jaina saMgha, muMbaI (preraka:gaNivaryazrI kalyANabodhi vi.) zrI vimalanAtha jaina derAsara ArAdhaka saMgha, bANagaMgA, muMbaI zrI vADIlAla sArAbhAI derAsara TrasTa prArthanA samAja, muMbaI (preraka : munizrI rAjapAlavijayajI tathA paM. zrI akSayabodhi vijayajI gaNivara) zrI prInsesa sTrITa, luhAra cAla jaina saMgha (preraka : gaNivarya zrI kalyANabodhi vi.) zrI gharmazAMti cerITebala TrasTa, kAMdivalI (pUrva), muMbaI (preraka : munizrI rAjapAla vijayajI tathA paM. zrI akSayabodhi vijayajI gaNivara) 56. sAdhvIjI zrI suryayazAzrIjI tathA suzIlayazAzrIjInA pArlA(pUrva) kRSNakuMjamAM thayela cAturmAsanI AvakamAMthI 57. zrI premavardhaka devAsa zve. mUrtipUjaka jaina saMgha, devAsa, amadAvAda (preraka : pU. A. zrI hemacaMdrasUrijI ma. tathA pU. munirAjazrI kalyANabodhivajiyajI ma.) 58. zrI pArzvanAtha jaina saMgha, samA roDa, vaDodarA (preraka : paMnyAsajI zrI kalyANabodhivijayajI gaNivarya)
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad RO) 15 59. zrI munisuvratasvAmI jaina derAsara TrasTa, kolhApura (preraka : pU. munirAja zrI premasuMdara vijayajI) 60. zrI dharmanAtha po. he. jainanagara che. mU.pU. saMdha, amadAvAda (preraka : pa.pU. paMnyAsapravara puNyaratnavijayajI mahArAjA) 61. zrI dipaka jyoti jaina saMgha, kAlAcokI, parela, muMbaI (preraka : pU.paM. zrI bhuvanasuMdara vijayajI gaNivarya tathA pU.paM. zrI guNasuMdara vijyajI gaNivarya) 62. zrI padmamaNi jaina zvetAMbara tIrtha peDhI - pAbala, punA (preraka : pa. kalyANabodhi vijayajI gaNinI vardhamAna tapanI so oLInI anumodanArthe, paM. vizvakalyANa vijayajI). 63. omakAra sUrIzvarajI ArAdhanA bhavana, surata (preraka : A. guNaratnasUri ma.nA ziSya munizrI jineritnavijayajI ma.) 64. zrI goDI pArzvanAtha jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, nAyaDu kolonI, ghATakopara (pUrva). muMbaI (preraka : pa.pU.A. zrIhemacaMdrasUri ma.sA.) 65. zrI Adizvara zvetAMbara mUrtipUjaka saMdha, goregAva (preraka : pa. pU.A. zrI hemacaMdrasUri ma.sA.) 66. zrI AdIzvara zvetAMbara TrasTa, sAlema (preraka : pU. gacchAdhipati A. jayaghoSasUrIzvarajI ma.sA.) 67. zrI govAliyA TeMka jaina saMgha, muMbaI (preraka : pa.pU.paM.zrI kalyANabodhivi.ma.sA.) 68. zrI vilepArla zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha enDa ceriTIjha, vilepArle (pUrva), muMbaI (preraka pa.pU.A.zrI hemacaMdrasUri ma.sA.) 69. zrI nensI kolonI jaina che. mU.pU. saMdha, borIvalI, muMbaI (preraka : pa.pU.paM.zrI kalyANabodhi vi. ma.sA.) 70. mAtuzrI ratanabena narasI monajI sAvalA parivAra (preraka : pa.pU.paM. zrIkalyANabodhi vi.nA ziSya muni zrIbhaktivardhana vi. ma.tathA sa. jayazIlAzrIjInA saMsArI suputra rAjananI puNyasmRti nimitte ha. suputro navInabhAI, cunIlAla, dilIpa, hiteza) 71. zrI sImaMdhara jina ArAdhaka TrasTa, emaralDa epArTamenTa, aMdherI (pUrva) (preraka : pa. pU.paM.zrIkalyANabodhi vijayajI gaNivarya) 72. zrI dharmavardhaka the. mUrtipUjaka jaina saMdha, kArTara roDa naM.1, borIvalI (preraka : pa.pU. vairAgyadezanAdakSa AcArya bhagavaMta zrI vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA. tathA paMnyAsapravara zrIkalyANodhi vijayajI gaNivarya) 73. zrI umarA jaina saMdhanI zrAvikAo (jJAnanidhimAMthI) 16 ( 5) -sattvopaniSad (preraka : pa.pU. munirAjazrI jinezaratna vijayajI ma.sA.) 74. zrI kezarIyA AdinAtha jaina saMgha, jhADolI, rAjasthAna (preraka : pa.pU. mu.zrI meracaMdra vi.ma. tathA paM. zrI hiraNyabodhivi.ga.) 75. zrI dharmazAMti cerITebala TrasTa, kAMdIvalI (pUrva), muMbaI (preraka : pa.pU. munirAjazrI hemadarzana vi.ma.sA.) 76. zrI jaina che. mU. sudhArAkhAtA peDhI, mahesANA 7. zrI vikrolI saMbhavanAtha zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, vikrolI (pUrva), muMbaInI ArAdhaka baheno dvArA jJAnanidhimAMthI 38. zrI ke.pI. saMghavI cerITebala TrasTa, surata, muMbaI (preraka : pa.pU. vairAgyadezanAdakSa AcArya bhagavaMta zrI vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA. tathA paMnyAsapravara zrI kalyANabodhi vijayajI gaNivarya) 79. zeTha kanaiyAlAla bheramalajI ceriTebala TrasTa, caMdanabAlA, vAlakezvara, muMbaI 80. zAha jesIMgalAla mohanalAla AseDAvAlAnA smaraNArthe (ha : prakAzacaMdra je. zAha, AphrikAvALA) (preraka : paMnyAsapravara zrIkalyANabodhi vijayajI gaNivarya) 81. zrI navA DIsA che. mUrtipUjaka jaina saMdha, banAsakAMThA 82. zrI pAlanapura jaina mitramaMDaLa saMdha, banAsakAMThA (preraka : pU. paMnyAsapravara kalyANabodhi vijayajI gaNivarya) 83. zrI UMjhA jaina mahAjana (preraka : pU. paMnyAsapravara aparAjitavijayajI gaNivarya tathA pU. munirAja zrI hemadarzanavijaya ma.) 84. zrI sImaMdhara jaina derAsara, emaralDa epArTamenTa, aMdherI (pUrva), muMbaI (preraka : pU.sA.zrI svayaMprabhAzrInA ziSyA pU.sA.zrI tatvaprajJAzrIjI Adi) 85. zrI bApunagara .mU. jaina saMdha, amadAvAda. 86. zrI zephAlI jaina saMgha, amadAvAda 87. zAntAbena maNilAla ghelAbhAI parIkha upAzraya, sAbaramatI, amadAvAda (preraka : sA.zrI suvarNaprabhAzrIjI ma. tathA sA. zrI ratnatrayAzrIjI ma.) 8. zrI ADesara vizA zrImALI jaina derAvAsI saMdha (prareka : A.zrI kalAprabhasUrIzvarajI ma.sA.) 89. zrImad yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA ane zrI zreyaskara maMDaLa, mahesANA. 6. zrI tapAgaccha sAgaragaccha ANaMdajI kalyANajI peDhI, vIramagAma (preraka : A. zrI kalyANabodhisUri ma.)
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad RO. 17 18 naka -sattvopaniSad * anukramaNikA * 91. zrI mahAvIra che.- mUrtipUjaka jaina saMdha, vijayanagara, nAraNapurA, amadAvAda.. 9. zrI sImaMdharasvAmi jaina saMgha, aMdherI (pUrva), muMbaI. (preraka : A. zrI svayaM prabhAzrIjI ma.) 93. zrI cakAlA zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha (preraka : A. zrI kalyANabodhisUri ma.) 94. zrI aThavAlAInsa petAmbara mUrtipUjaka jaina saMdha ane zrI phUlacandra kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata 95. zrI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka tapAgaccha saMgha - saMsthAna, khyAvara (rAjasthAna) (preraka : A. zrI puNyaratnasUrIzvarajI ma.sA.) 96. pAlanapuranivAsI maMjulAbena rasikalAla zeTha (hAla muMbaI) (preraka : A. zrI kalyANabodhisUri ma.) 97. zrI zaMkhezvara pArzvanAtha N.mU jaina saMgha, padmAvatI epArTamenTa, nAlAsopArA (I), (preraka : pa.pU.A. zrI hemacaMdrasUri ma.sA.) 8. zrI RSabha prakAzabhAI gAlA, saMdhANI ghATakopara (ve), (preraka : pa. pU.A. zrIhemacaMdrasUri ma.sA.) 99. zrI pukharAja rAyacaMda ArAdhanA bhavana, sAbaramatI. (pa.pU, vyAkhyAna vAcaspati A.de. zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nI divya kRpAthI) viSaya pRSTha| viSaya maMgala-bhUmikA bhaluM thayuM bhAMgI jaMjALa satvazALI ja dharmAdhikArI satva jyAre marI paravAre che siMhavihAra zramaNasiMhanI garjanA apavAda ke niHsavaMtA ? moharAjAnI bhedI cAla A che satvaziromaNio enA karatA to zrAvakapaNuM sAruM huM koNa ? mAruM sthAna karyuM ? zairya nahIM to kaMI ja nahI | dhULa paDI e bhogomAM e gojhArI paNa ziSya joIe che ? kharekhara jItavuM che ? parama sukhI thavuM che ? parISahane mANavo che ? satvathI ja siddhi dhIra paNa sAdhu, Darapoka paNa sAdhu 22| sarva jyAre parAkASThAe pahoMce che 88 vairAgyanI cAvI bhaNavAmAM rasa nathI ? kAmasubhaTa gayo hArI to kAMI ja duSkara nathI A che kAmanI viDaMbanA zuM sahavartIo guNavAna nathI ? 99 kAmavijetA thavuM che ? vadhu satta emAM joIe che. 101 satvahInanI karuNadazA to e pazu ja che. 102 to joharaNa bane mAraNahAra pUrepUrA aDhAra hajAra zIlAMga che ? 104 zramaNamaryAdA siddhi tene jaI vare. 106 pariziSTa 10
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha phlch jendhu sattvaprakarSaprajitAjitAhitaM, parAkramAkrAntaparISahAdikam / vIraM mahAvIryavirAjitAntaraM, saMstutya sattvopaniSannigadyate / / iha hi paramakAruNikaH prAcInaH paramarSi1HSamAkAlAdyanubhAvenAlpasattvAn jIvAnavalokya tadanugrahAya sattvopadezaM prArabhate / tatrAdAveva pratipakSahAnena prastutagrahaNaM sukaraM manyamAnaH paramarSistaddvAreNa dharmArthinamupadizati tyaktvA rajastamobhAvI, sattve cittaM sthirIkuru / na hi dharmAdhikAro'sti, hInasattvasya dehinaH / / 1 / / sattvanA prakarSathI anAdikALathI nahIM jItAyelA zatruone prakarSathI jItI lenArA, parAkramathI parISaha-upasargo para (vijaya karatA hovAthI) AkramaNa karanArA, mahAvIryathI vibhUSita hadayavALA evA zrI vIraprabhunI samyaka jIvanA karIne sattvopaniSad kahevAya che. ahIM parama kAruNika prAcIna paramarSi duHSamA kALAdinA prabhAve alAsatva jIvone joIne temanA para anugraha karavA mATe sattvopadezano prAraMbha kare che. temAM zarUAtamAM ja pratipakSanA tyAgathI prastutanuM grahaNa saraLa che, ema mAnIne tenA dvArA dharmArthIne upadeza Ape che. rajas ane taman bhAvo je asat pravRtti-moha vagere svarUpa athavA to enA kAraNa evA cittanA pariNAmo che emane choDIne -sattvopaniSad rajastamobhAvI - asatpravRttimohAdilakSaNau taddhetuko vA cittapariNAmI, to tyaktvA - utsRjya sattve - vakSyamANadhairyAdilakSaNe cittam - AsvanitaM sthirIkuru - prAg rajaHprabhRtinA rajaHprabhRtau vA'sthirabhAvamApannaM sthirabhAvaM prApaya / __ syAdetat, sukhaM dharmAdityuktestenaivAsmAkaM samIhitasiddhiH, kiM sattvenetyatrAha- na hItyAdi / hi - yasmAt, hInasattvasya - alpadhairyAdiguNasya dehino - jIvasya dharmAdhikAra - dharmapravRttimAtre yogyatA nAsti - naiva smbhvtiityaashyH| arthI samarthaH zAstreNAparyudasto dharme'dhikriyata ityaacaaryokteH| na hyalpasattvaH samartha iti prtiitm| kadAciDhasau manane satvamAM sthira kara, eTale ke have je zairya vagere guNorUpa sattva kahevAze tene manamAM barAbara besADI de. je mana pahelA jas tamam bhAvamAM hatuM, tenAthI caMcaLa hatuM - jyAM tyAM bhaTakatuM hatuM tene sattvamAM sthira karI de. pUrvapakSa :- tame sattvano upadeza zarU karI rahyA cho paNa amane enuM kAMI kAma nathI, kAraNa ke zAstravArtAsamuccayamAM zrIharibhadrasUrijIe kahyuM che ke - 'badhA dharmone A vAta mAnya che ke dharmathI sukha maLe.' - amAre to sukha ja joIe che ane e amane dharmathI ja maLI jaze. uttara :- sAcI vAta che, paNa dharma mATe viziSTa sattA anivArya che. jenAmAM gherya vagere guNo alpa che evA jIvano dharmapravRttimAM adhikAra nathI. ene tenA mATenI yogyatA saMbhavatI nathI. lalitavistarAmAM zrI haribhadrasUrijIe kahyuM che ke arthI, samartha ane zAstrathI aniSiddha vyakti dharmanI adhikArI che ane samajAya evI vAta che ke je a5sattva che e samartha na hoI zake. kadAca 2. 3 - 2nasta:mo 2. --q-- sarva | rU. 5 - ra | 4, 4-6-- satya
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ -sattvopaniSad pItyAzayA, saMsAre - duHkhasvarUpaphalAnubandhalakSaNe gaticatuSke patati - patanapIDAmanubhavati / vratabhaGgasya mahApApatvAt, jJApakaM cAtra tannivAraNaparaH visaM piba- ityaadyaagmH| na hi paramakAruNikAnAM bhagavatAM pussttaalmbnmntrennaitaadRshmaapaatktthormbhidhaanm| pratijJAvilopabhayAdevASTocchvAsamAnakAyotsargo'pi paripUrNA''kAro kriyata iti bhAvanIyam / punarapi sattvavirahavijRmbhitamAhasAvadhaM sakalaM yogaM, pratyAkhyAyAnyasAkSikam / vismRtAtmA punaH klIbaH, sevate dhairyavarjitaH / / 3 / / anysaakssikmityrhdaadisaakssikm| saMyamaprAptyavasaravIryollAsasmRtyA pratidinaM prathamadinatvakalpanA kAryA, sambhAvyamAnAntimatvadinakalpanA sattvopaniSad - vratAdilakSaNadharme pravartate, tadA'pi yamanarthaM prapadyate tamAha hInasattvo yato janturbAdhito viSayAdibhiH / bADhaM patati saMsAre, svapratijJAvilopanAt / / 2 / / yataH - yasmAt, asmAddheto_nasattvasya dharme'nadhikAra ityarthaH, hInasattvaH - pUrvoditaH, jantuH - jIvaH, viSayAdibhirbAdhitaH - viSayatRSNAkaSAyodayAdibhiH kadarthitaH, svapratijJA mahAvratAdilakSaNA, tasyA vilopanAt darpAdinA khaNDanAt, bADham - atyantam, yathAsambhavamanantakAlaM yaavde jIva vrata vagere dharmamAM pravRtti kare, to paNa je anarthane pAme che tene jaNAvatA paramarSi kahe che - dharmamAM alAsattvavALA jIvano adhikAra nathI. kAraNa ke e jIvane prabaLa viSayatRSNA jAge ke kaSAyodaya thAya to tenAthI kadayita thayelo te jIva potAnI mahAvata vagere rUpa pratijJAno darpa, pramAda vagere chedasUtro nirdiSTa kAraNothI bhaMga kare che ane tenA kAraNe yathAsaMbhava anaMtakALa sudhI paNa saMsAramAM paDe che, e saMsAra svayaM du:kharUpa che enuM phaLa paNa duHkharUpa che ane tenAthI anubaMdha paNa duHkhano ja thAya che. A cAra gatinA cakarAvAmAM paDIne jIva pIDA anubhave che. kAraNake vratabhaMga e mahApApa che. A viSayamAM jJApaka che Agamavacana. mahAnizIthasUtramAM kahyuM che ke 'cAstri pALavA taddana asamartha hoya tevA munie ATha gaNo tapa vagere ugra caryA pALavI. e upAyo niSphaLa ja jAya to jhera pI levuM paNa pratijJAbhaMga na karavo.' vratabhaMganivAraNa e keTaluM gATa kAraNa haze ke jenA kAraNe karuNAnA sAgara evA bhagavaMtoe paNa AvuM kaThora lAgatuM vacana kahyuM haze ! 'vayamo guNo' AvuM jaNAvavA sAthe AgamamAM kahyuM che ke pratijJAbhaMganA bhayathI ja eka navakArano kAussagnamAM paNa 2. ---- satya | 2. - cArTa | 3. - pavitA 4, 5- TmAn | badhAM AgAro-annattha sUtra dvArA bolavAmAM Ave che. AnA parathI pratijJApAlana keTaluM mahattvanuM che, nAnI paNa pratijJAno bhaMga keTalo bhayaMkara che e samajavuM joIe. jarUra che satvanI, vratapAlananAM ajoDa vairyanI, jethI viSayakaSAyanA sainyane parAjita karIne jayapatAkA pharakAvI zakAya. have paramarSi pharIthI sattvanA abhAve thato anartha darzAve che - 'AtmasAkSika ja nahIM, arihaMta-siddha-deva-guru-saMghanI sAkSIe paNa sarvasAvadhanA paccakhkhANa karyA pachI paNa gheryarahita kAyara AtmA jANe e badhuM bhUlI jAya che ane pharIthI sAvadhanuM sevana kare che. sattvane khIlavavA roja be vicAra karo - (1) (jANe) Aje mAro saMyamano prathama divasa che. (2) (jANe) Aje mAro jIvanano aMtima divasa che. 2. - satrayo | 2, 3- - jIvaH |
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad c| bhavedyataH siddhAntoditA siMhaniSkrAntisiMhacaryA / zaithilyAzubhakarmabandhAnubandhastu durnivArA vissckrgtiH| tadupAyastu yadi paraM sattvam / prathama vicAra ApekSika satya che to bIjo vicAra ApekSika ane saMbhAvyamAna satya che. mAtApitAnuM ajoDa balidAna, hajAronI medanI, uchaLato varSollAsa, avarNanIya AnaMda ane anerI urmio sAthe joharaNa laIne nAcatAM ApaNe... jANe hajI hamaNAMno ja banAva. ene yAda karIe. ThANAMga sUramAM cAra prakAranI saMyamayarcA batAvI che. (1) siMhanI jema nIkaLI siMhanI jema pALe, (2) siMhanI jema nIkaLI ziyALanI jema pALe, (3) ziyALanI jema nIkaLI siMhanI jema pALe, (4) ziyALanI jema nIkaLI ziyALanI jema pALe. lagabhaga ApaNe badhA ja nIkaLyA to siMhanI jema. jarA vicAra karo. e samaye ApaNI uMmara, samaja, zakti, jJAna vagere Aja karatAM prAyaH keTalA ochA hatAM, paNa chatAM ya ApaNe siMha hatA. cAlo, Aje paNa pramAdAdi dUra karIne siMha vihAranA svAmi banIe. eka viSayaka samajI lo - viSayaparavazatA-pramAda-zaithilyaazubha karmabaMdha- azubha saMskAra-azubha anubaMdha-azubha karmodayaazubha buddhi-viSayaparavazatA-pramAda-zaithilya... kvIka senDa' viSe jANo cho ? bhItarI polANa vALI retI. mANasa aMdara khUyato ja jAya, chevaTe daTAI jAya. bacavAno mAtra eka ja rasto che - salAmata jagyA parathI maLela doraDA jevI vastuno AdhAra. pelA viSayakathI bacavuM hoya, to eka ja AdhAra che sattva. -sattvopaniSad hInasattvAnAM dRSTigocaraM sarvamAlamvanamiti kimetadAlambanaM zaithilyaM veti viveka AvazyakaH / 'appeNa bahuM icchai' ityAgamoditA zramaNanItiH / zAstravacanAni na svadoSAcchAdanAya, api tUgracaraNAcaraNAyeti dhyeyam, anyathA'jAkRpANIyanyAyApAtaH / yastu zakto'pyutsargAtpatati sa mUDhAtmA sattvahIna jIvone mATe bahAnAono koI toTo nathI. zrutakevaLI bhadrabAhusvAmi kahe che - "jemane sAdhanA karavI nathI emanA mATe AkhI duniyA bahAnAothI bharelI che. ene je kAMI paNa dekhAze ene bahAnuM banAvI deze. mATe A puNalaMbana che ke zaithilya eno viveka karavo jarUrI che. apavAdanA viSayamAM guru-lAghavanI AlocanA hovI joIe. eka nyAya che - "sarvanAze samutpanna kartha tyajJati gudatA' jyAre badhuM bacAvavA jatAM kAMI paNa bace evI zakyatA na hoya, tyAre jarUra paDe aDadhuM choDIne paNa kAma calAvI levuM. paNa atipariNata jIvo A viveka rAkhI zakatA nathI. temanA mATe kahyuM che - "ardhanArI samutpanne sarva canati turmatiH' e jIvo aDAno nAza saMbhavita hoya, evA samaye badhuM ja choDI de che. upadezamAlAmAM kahyuM che - "niHsarva jIvo deza-kALAdinA bahAnA kADhIne badhA niyamo abharAIe caDAvI de che." zArAne zaithilyanI DhAla nathI banAvavAnI. zAma to kaTTara AcAramaryAdAnA pAlana mATe che. thoDuM ghaNuM bhaNIne e adhakacarA jJAnano durupayoga karavo e ajAgRpANIya jevuM che. A eka nyAya che jeno bhAvArtha e che ke ajA-bakarI pote ja khovAI gayela kRpANa-talavArane zodhI ApI potAnA vadhamAM sahAyaka bane che. upadezarahasyamAM pU.mahopAdhyAyajIe kahyuM che ke je zaktimAna hovA 9. upavairArA 138TI.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad - -sattvopaniSad svArthabhraMza eva yatate / atRSNAmUlaniSiddhapravRttirhi utsargAsahiSNutAniyatA, anyathA tu prakaTameva moharAjyam / kITikArakSArtha kaTatambIbhojidharmarucyanagAraprabhRtimahAsattvasmRtitadanumodanAdyapi mohaviSavikAranikAramantrapadam, sattvasAgaravibodhavidhUdayazca / 'vismRtAtmeti svAtmA niyamasvarUpaM ca vismRtaM yena sH| tadvismRtau hi dhruvo vratAticArasa, chatAM paNa utsargathI patita thAya che, e mUDhamA svArthabhaMza mATe ja cana kare che. je niSiddha pravRtti kare ane chatAM tene tRSNA na hoya to eno artha e ja che ke e utsarga mArge cAlavA mATe samartha nathI. ane je samartha hovA chatAM niSiddhapravRtti kare to pachI e mohanuM ja sAmrAjya che. AgamamAM zramaNanI vRtti A kahI che - 'kAgyeLa thatuM chaTTha' eka vepArI jevI vRtti-alpa vyaya ane moTo lAbha, AnAthI viparIta AcaraNa-gallAtallA-mAyAcAra kare e sva-parane chetarIne durlabha lAbhothI vaMcita rahI jAya che. juo pelA varadatta muni... gAMDo hAthI pAchaLa paDyo che chatAM ya deDakIonI rakSA mATe IryAsamitimAM leza paNa bAMdhachoDa na karI. juo pelA ghanazarma bALamuni... tarasathI kALa karI gayAM paNa nadInuM pANI na ja pIdhuM. juo pelA dharmaruci aNagAra... kIDIonI rakSA kAje potAnA prANanI paravA karyA vinA jherI tuMbaDu ArogI gayAM. kevA sattathI dhagadhagatA AtmAo.. ApaNe konI paraMparAmAM thayA chIe eTalo vicAra karIe. lohI garama thayA vinA nahI rahe. ThaMDA DhIlA ghesa jevA jIvana para phiTakAra chUTI jaze. paramarSie A zlokamAM eka viziSTa zabdano prayoga karyo che. 'vikRtAtmA' jene potAnI jAta ja bhUlAI gaI che. ane pratijJAta niyama bhUlAI gayo che. zramaNamUtramAM eka zabda Ave che. "samajoDaa' 1. upadezarahasye / / 142 / / dvayamapIdaM mahopAdhyAya-vacanoddharaNam / smRtimUlaM hi mokSAnuSThAnam, ata eva ko'haM ? kiMniyamaH ? ityAdi pratidinaM cintanIyamiti vidhiH, navakRtvaH karemItyAdipAThoccArazca / zubhAtmanAmiyaM smRtirapi romAJcakaNTakodgamanibandhanam, apUrvApUrvasattvollAsena vratadADhyapradA ca / azubhAtmanAM tu saiva hRdayakAThinya-dhASTAdihetuH, tadupayogaprayogAdivirahAt, teSAM jIvanaM narakAdigatiM prati dhAvanamAtramityAgamaH / nAnakaDo zabda.. paNa romAMca khaDA karI de. zramaNatvanI anubhUtinI sAthe sAthe zramaNane lagatI keTakeTalI bAbatonI smRti tAjI karI Ape ! haribhadrasUrijIe vAraMvAra eka vAta karI che - "mRtimUnaM 8 maukSAnuSThAnam ' 'huM koNa ?' ane 'mAre kayAM niyamo che ?' ATalI mRti haMmezA hovI joIe. eTale ja svAbhAtika-dainika ciMtanamAM A be vicAro zAstramAM kahyAM che. dIkSA samaye eka vAra 'karemi bhaMte' dvArA sarvasAvaghanA paccaSmANa thaI gayAM. pachI ya roja 9 vAra e paccakhANa karavAmAM Ave che tenuM paNa A ja rahasya che. paramAtmAnI ApaNA para keTalI karuNA... vidhimAM ja mUkI dIdhuM. ApaNe bhUlIe enI pahelA ja A paccakhANa AvI jAya.. paNa sabUra... enI smRti enA pATha karyA pachI ya jo ApaNe ene vaphAdAra na rahyA to karmasatA ApaNA vezanI zarama nahIM rAkhe. adhyAtmakalpadrumamAM kahyuM che ke tuM roja ne roja karemi bhaMte dvArA sAvadha yogonA paccakakhANa kare che. paNa tArI vANI ane vartana evA che ke tane sAdhu to zuM... mumukSa paNa kahI zakAya tema nathI.' uttarAdhyayana sUtramAM kahyuM che ke, lIdhela niyamone bhUlIne
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad - tasmAd dhRtiprAkAravilagnaH sattvazataghnIbhiH vratavighnavipakSasaMhAreNa karmajayazrIH prAptavyetyatra saarH| atha paramarSitavighnavipakSaprAbalyaM prakaTIkurvannAha tAvad guruvacaH zAstraM, tAvat tAvacca bhAvanAH / kaSAyaviSayairyAvan - na manastaralIbhavet / / 4 / / guruvacapramukhaprabhAvena pUrvamataralamapi manaH kssaayvissynimittyogcAritranI virAdhanA karIne te mAtra naraka ane tiryaMca gati tarapha doDI rahyo che.' adhyAtmakalpadrumamAM to AtmIya mitranI jema spaSTa jaNAvatAM kahyuM che - tArAthI AtApanA nahIM levAya, kabUla. mAsakSamaNa vagere ugra tapazcaryA nahIM thAya, kabUla. trIjA pahore vihAra nahIM thAya, kabUla, paNa samiti-gutinA pAlanamAM tane zuM naDe che ? sivAya ke pramAda, paramarSie evA jIvone "gharyavarjita" kahyAM che. lIghela vratomAM dhairya enuM nAma ghIratA. eTale ja uttarAdhyayana sUramAM kahyuM che ke jeonI samiti-gutimAM deTatA nathI e jIvo vIrapuruSonA mArge nahIM, paNa unmArge cAle che.- jaina dhIrajAyaM aNujAi mggN| cAlo, AjathI satva phoravIe ane eka zubha zarUAta karIe. pachI to jema peluM viSayaka hatuM ne enAthI viparIta sudhAyaka cAlaze. je ApaNane mokSa sudhI pahoMcADyA vinA nahIM aTake. have paramarSi viSaya-kaSAyanI kAramI gulAmIne khullI karatAM kahe -sattvopaniSad mAtrataH sahasA taralaM bhavediti cci-prtyyaarthH| durnimittayogo hi AjanmArjitajJAnAdiparIkSaNam, sattvasuvarNanikaSazca / yadArSam- to paDhiyaM to guNiyaM to muNiyaM to ceva ceio appaa| AvaDiyapelliyAmaMtio vi jai na kuNai akajja / / tatra taralacetasaH sarvamapIhUMpuSpAyate / akabara bAdazAhane koIe bilADIo bheTa ApI. adbhuta tAlIma pAmelI bilADIo, mAthe dIvo rAkhyo hoya ane nRtya kare. bAdazAha ApharIna ApharIna thaI gayo. bIrabala mUchamAM hase che. bAdazAhe kAraNa pUchayuM 'kAle kahIza" kahIne bIrabale vAta vALI lIdhI. bIjA divase khissAmAMthI uMdara kADhIne bilADIonI vacce mUkI dIdho. dIvA ne tAlImanI aisI kI taisI karIne badhI bilADIo tenA para tUTI paDI, bAdazAha bAgho banIne joto rahyo. bIrabala evo ne evo mUchamAM hasato hato. e ja rIte jJAnArjana Adi to abhyAsa che, viSaya-kaSAyanA nimitta maLe e parIkSA che. paramarSie nAnakaDA zlokamAM keTalI sacoTa vAta karI. nimita maLyuM nathI ne mana caMcaLa thayuM nathI. guruvacana-zAstro-bhAvanA vagerene kyAMya mUkI de. yogazatakamAM pU.haribhasUrijIe kahyuM che ke AvA samaye chakI javuM e sAdhanAmAM bAkoruM che - saMvarachidra che.e enA jevuM che ke jANe koI parvatanA zikhara parathI pAtALanA taLamAM paDI jAya. zuM huM evuM pasaMda karIza ? nA, haragIjha nahIM, kSaNika kalpita AnaMda mATe ke krodhAdinI parAdhInatAthI huM mArI badhI sAdhanA.. nA, AkhA jIvana.. nA.. mArA bhavobhavo... nA, mArA anaMta bhaviSyakALane barabAda karavA nathI mAMgato. mArA bhayaMkara bhUtakALanuM punarAvartana karavA nathI mAMgato. o mArA sUtelA satta! 2. zeraDInA puSpanI jema niSphaLa che. | 'guruvacana-zAya-bhAvanA vagere tyAM ja sudhI potAno prabhAva batAve che ke jyAM sudhI kaSAya ane viSayothI mana caMcaLa na bane." 2. raghu- mAtu | - bhavet |
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad - saMvaracchidraM nAma girizikharAt pAtAlatalapAtaH / sattvasiMhanAda eva kaSAyaviSapAbhyamitrapariNatavAraNAnAM zRgAlIkaraNAyAlam kiM na sukara malpasamayasattvAvalambanena zazvatpadAvalambanam ? alpasya hetorbahu hAtumicchan vicAramUDha iti kavayaH / nimittatyAga Apatitavijayazca jJAnAdisAphalyanibandhanam, zIghrasiddhijJApakazca tadAhurmahopAdhyAyAH 'kalyANasiddherna tadA vilambaH' iti / atha tadvijayinaM stuvannAha 99 tuM jAga ane mArI parIkSAnA samaye evo siMhanAda kara ke zatruonA hAjA gagaDI jAya. alpakAlIna sattvanA avalaMbanathI zAzvata padano Azraya maLato hoya to zuM e sukara nathI ? upadezamAlAmAM spaSTapaNe jaNAvyuM che ke, koI akArya mATe nimaMtraNa Ape-prerita kare. koI azubha nimitto AvI paDe evA samaye paNa je akArya na kare evuM ja jJAnAdi saphaLa che'. adhyAtmopaniSad mAM kahyuM che ke 'AvA samaye jo tame pAsa thaI jAo, to samajI lo ke mokSa tamArA hAthaveMtamAM che.' - mahAkavi kAlidAse kahyuM che je thoDA mATe ghaNuM gumAvI devA Icche e vicAra mUDha che. be paisA mATe abajo hArI jaIe evA mUrkha koNa hoya ? AjathI viSayakaSAyone tilAMjali ApIe... enA nimittothI ja dUra rahIe ane koI paNa rIte eno bheTo thaI jAya tyAre devagurupasAye vijaya meLavIe. je A vijaya meLave che, enI stuti karatAM paramarSi kahe chekaSAya ane viSayonA samUha tarapha doDatAM ati durjaya evA potAnA AtmAne je jIte che evo vIratilaka kyAMthI 6. AkramaNa karato zatru. 2. vAMko thA karanAra hAthI. rU. ziyALa jevA banAvI devA. 92 -sattvopaniSad G kaSAyaviSayA dhAvantamatidurjayam / ', yaH svameva jayatyekaM, sa vIratilakaH taH ?||, || dusspraapo'ymityaashyH| sarvo'pyAtmanInaH svAbhipretajayecchu, yathecchaM kintvatredamavadheyaM yad yAvajjeyavijayo hi vijyH| sa tvAtmajayaikalabhyastadalAbhe 'nyajayo'pi viDambanaiva / yatata, maLe ? evA sattvazALIo ati virala hoya che. nAnA bALakonI paNa moTI moTI manokAmanA hoya che. badhAne koIne koI kSetramAM AgaLa AvavuM che, kyAMka ne kyAMka jItavuM che. kalikAlasarvajJae kahyuM che, 'stog: Dhopi nAtmanaH' koIne potAnI adhUrAza-uNapa joItI nathI. paNa ApaNI mAnelI jItathI ApaNe kharekhara vijayI banI zakazuM ? je jJAnIonI dRSTimAM vijaya hoya, ene ja sAco vijaya kahI zakAya. ApaNe bhale kahIe ke mane karma para vijaya joIe, mokSa joIe.. paNa ekAMtamAM ApaNA mananI mulAkAta laIe ane jarA joIe ke aMdara bIjI keTalI AkAMkSAo paDI che! pratikULatAmAM mana vikre che, kacavAya che, kAraNa ke anukULatAnI AkAMkSA che, pratikULatA-duHkha-rogAdinA vijayanI AkAMkSA che. namirAjAe pravajyAno nirNaya jAhera karyo. Indra brAhmaNarUpe parIkSA karavA Avyo, kahyuM ' tamArI pAse yuddhanA uttama sAdhanosainya-zakti che. tame dIkSA bhale lo, pahelA badhA rAjAone jItIne tamArA vazamAM karI lo." tyAre namirAjA kahe che, je mANasa pote ekalo daza lAkhanA lazkarane jItI le enAthI paNa moTo vijaya e che ke e potAnA AtmAne jItI le. ane jo e potAnA AtmAne na jItI zake to bahAranA moTA vijayanI paNa koI ja kiMmata nathI. 1. 1 - sa yAtinA hana:/
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 naka -sattvopaniSad dhIrANAmapi vaidhuryakarai raudraparISahaiH / spRSTaH san ko'pi vIrendraH sammukho yadi dhAvati / / 6 / / raudraparISahA prAyo dhIrANAmeva, candrasyeva grahaNam, itareSAM tu parISahanAmApi kampaheturiti dhIragrahaNam / teSAmapi yaivaidhuryam, tatsammukhadhAvanaM tu yadi ko'pi kuryAt tadA sa viirendrH| paramapadapadavIpAnthAnAM sattvopaniSad - 'jitAtmaiva paramArthazaraNam / kaSAyaviSayaparAbhUtastu sahasrayodhyapi klIvaH / yadAtmaivAvazastadA kA nAma nirvatiH ? kA ca siddhiH ? anytraabhimaanaat| svameveti / itarajayayatnavirahitAtmajayaM kurvANo vIratilaka ityAzayaH anyathA vyAghAtaH / anAdikAlInakuvAsanAvaitaraNIpratisrotogamane hi vIratA vijayaH siddhizca / yadAha- 'aNusoo saMsAro, paDisoo tassa uttaaro|' punarapi tameva sAMyugInaM saMstuvannAha gautama kulakamAM kahyuM che ke tAre bIjA koInuM zaraNu levAnI jarUra nathI. viSaya ane kaSAyone jItI lenAra tAro AtmA ja tane zaraNabhUta che. paramarSie 'vameva' ahIM kAra mUkIne kamAla karI che. potAnI jAta sivAya bIjA keTalAne jItavAnA prayatna karo eTalI nAmozI che. vIratA nathI. vIratA to mAtra potAnA AtmAne jItavAmAM che. uttarAdhyayanasUtramAM kahyuM che - 'sarve sakhe nig niya' potAno AtmA jItAyo eTale badhuM ja jItAyuM. hRdayapradIpamAM kahyuM che ke "manovijayanI sAme railokyano vijaya paNa koI visAtamAM nathI... mana sAdhyuM teNe saghaLuM sAdhyuM. paNa e jItavA mATe nadInA vaheNamAM pratisrotagamana karavuM paDaze. anAdikAlIna kuvRttione kacaDavI paDaze. lokasaMjJAne choDavI paDaze. anusrota-vaheNanI dizAmAM javuM e to pILuM pAna paNa karI zake. satva joIe pratisrotagamanamAM. anAdikAlIna viSayakaSAyonA anusrotamAM taNAtA potAnA AtmAne kAbumAM laIne je pratisrotagamana kare che e ja vIromAM tilaka samAna che. ene amArA lAkha lAkha namaskAra che. e ja amArA mATe Adarza che. 1. appA jiyappA saraNaM gai ya - gautamakulakam / have paramarSi e ja bhaDavIranI prazaMsA karatAM kahe che - dhIrapuruSone paNa kAyara banAvI de evA bhayaMkara parISaho AvatAM je sAmI chAtIe tenI saMmukha jAya che evo to ko'ka ja vIrendra hoya che. bhayaMkara parISahonI to zuM vAta karavI ? jarA mAthu duHkhe ne bAma yAda Ave. tarasa lAge ne bIjI miniTe pANI vaparAI gayuM hoya. maccharanI kalAnAthI ya cAmaranRtya cAluM thaI jAya. UMcI bArIo joIne ja garamI satAvavA lAge. jarAka vAMku paDe ne varasI paDIe.. AvuM to keTakeTaluM eTaluM svAbhAvika thaI gayuM che ke jANe vacce koI ja vicAra-vilaMbano avakAza ja na rahe. pachI to paramarSinA e vIrendra eTalA eTalA UMcA che ke emane jotAM ApaNI Doka duHkhI jAya. paramarSie pahelo ja zabda kAMIka anokho mukyo che. "dhIrAma' ghIranI vyutpatti samajavA jevI che. 'fthayA rAta ti Ira:/' samyaka samajathI je zobhe che enuM nAma ghIra, paramarSi kahe che ke bhayaMkara parISaho vIrapuruSone paNa kAyara banAvI de che. A puruSo ApaNI ane pelA vIrendranI vacce rahelA che. juo pelA saMbhUti muni... mArapITa thaI to ya mana vairAgyamAM vALyuM, krodha choDyo. anazananI adbhuta sAdhanA karI. paNa kAza... strIparISahamAM hArI gayAM ane paraMparAe sAtamI narake pahoMcI gayA. 2, 6 - pRTasa | 2. - rA
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad - parISaho nAma mahotsavaH, itarathA tatpAnthatvAnupapatteH / lakSyavismRtirhi garhitA, svArthadarzane sahanaM tu lokasiddham / nirjaraiva mumukSUNAM paramasvArthaH, pelA mahAtapasvI kaTokaTa munio..... Akroza-vadha parISaha sAme hArI gayAM. AkhA gAmane pANImAM DubADI dIdhuM ane sAtamI narake pahoMcI gayA. pelA baMdhaka muni, 500 ziSyone kevI adbhuta nirdhAmaNA karAvI ke ghANImAM pIlAvAnI kALI vedanAne samatAthI sahIne kevaLajJAna pAmIne mokSe gayAM. pote ya vadha parISaha to sahana karyo, paNa hAya.. potAnI bhAvanAno vadha khamI na zakyA ane saMsAra vadhArI dIdho. pelo agnizama traNa traNa mAsakSamaNanA pAraNA cUkyo. chatAM ya kevI kSamA... kevo prazama ! paNa cothI vAra kSaghA parISaha ane apamAnanI lAgaNIthI cUkyA.. anaMta saMsAra vadhArI dIdho. e badhAM ya mahApuruSo hatAM. guNonI ucca kakSAmAM birAjamAna hatAM. ane chatAM ya cUkyA, to ApaNuM zuM thaze ? svabhAvane taddana viparIta nokarI-dhaMdho maLe to ya mANasa emAM seTa thayA vinA nathI raheto. kAraNa che mAtra svArtha, caMcaLa lakSmImAM ya svArtha dekhAya che. ane krodhI paNa kSamAmUrti thaI jAya che, kAmI paNa dRSTisaMyama rAkhe che, lobhI paNa prAmANika thaI jAya che, mAyAvI paNa sIdho thaI jAya che... jo e ja rIte enI nokarI vagere salAmata rahetA hoya to. bhartuharie kahyuM che ke je munioe karyuM te ja badhuM ame paNa karyuM paNa kendramAM nAtha nahIM paNa svArtha hato, ane ame tenA phaLothI vaMcita rahI gayAM. ApaNe to kharekharA muni kahevAIe, dhULanI jema saMpattine choDIne sAdhanAnA mArge AvyA. eka paramAtmA sivAya koInI ya 96 1 -sattvopaniSad tannimittAgamazca, upeyasAdhanatvena upAyasya tattvAt / parISahadarzane'pasaraNaM tadabhibhUtau saGklezAdi ca svArthabhraMzaDiNDimam / mArgAcyavananirjarArtha paripoDhavyAH parISahA iti vAcakamukhyaH / nAtastatsahane vikalpacintA / mArgacyutiprasaGgAt, vyavahArataH darzanaparISahe'pi nizcayataH sarveSu tadApatteH, pratItisiddhamidam / skandhaka-gajasukumAla-metAryA-'vantisukumAlaprabhRtibahunidarzanAnyatra vibhAvyamAnAni vIrendratA''pAdakAni / nAbhAvyaM bhavati na ca bhAvino'sti nAza iti na vIrendre parISahANAM vizeSAgama itare cAkarI na karavI paDe evI bhUmikA maLI. mumukSane to nirjarA e ja parama svArtha che. jenAthI nirjarA thAya evA nimittanuM Agamana paNa svArtha che. kAraNa ke sAdhyanI siddhi karAvI Ape evA sAdhananI AvazyakatA hoya che. e apekSAe sAdhana paNa sAdhya banI jAya che. tattvArthasUtramAM parISahanI vyAkhyA karI che - "mArgamAMthI bhraSTa na thavAya ane nirjarA thAya, enA mATe jene sahana karavA joIe enuM nAma parISaho.' parISahathI pIchehaTha karIe eTale ApaNe mArgamAMthI bhraSTa thaIe chIe. A vAta vyavahArathI bhale darzanaparISahamAM hoya. nizcayathI to dareka parISahamAM lAgu paDe che. A vastu anubhavasiddha paNa che. mATe parISahone sahana karavA e munijIvananI eka Avazyaka kriyA samAna che. A paNa hajI nIcI kakSAnI vAta che. parISaha sahana karavAno to uchaLato utsAha ane umaMga joIe. jema ke "munivara manamAMhI ANaMdhA parISaha Avyo jANI re..." bhavitavyatA ane karmane anusAra je AvavAnuM haze - bhagavAne jJAnacakSuthI je joyeluM haze e ja AvavAnuM che. parISahanA umaMgathI temane AmaMtraNa nathI maLatuM ane InkArathI temane avarodha paNa nathI thato. paNa ApaNe sAmI chAtIe sajja banIe eTale ApaNe pUrNa
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad cAbhAvaH, bhAvyabhavanasAdharmyamubhayoH, vaidhayaM tu samAdhisaGklezAbhyAm, harSazokAbhyAm, saumanasyavaimanasyAbhyAm, bandhanirjarAbhyAm, zIghramuktidurgatibhyAM c| dusahaprahAravAranipAteSvapi saGgrAmazIrSasthanAgarADiva sAdhunA bhAvyamityAgamaH / dehAdhyAsavigame na kiJciddaSkaramAtmAtmabhAvanAbhAvitAtmanAm, phalArthibhirbIjopAdAnAt, yadAha-'dehAntaragate/jaM, dehe'sminnaatmbhAvanAne vInaM vikeniutte- rAtmanaivAtmabhAvanA ||' - tA muktisAdhakaH sukhAnveSIti vyAhatama, mAtA vandhyetivat / taattvikAnaMda, utsAha ane samAdhine koI paNa paristhitimAM TakAvI zakIe, parISahane eka lhAvo samajIne avasare lakhalUTa nirjarA karI zakIe, parISahanA nimittane vhAlathI vadhAvI zakIe. kevA baMdhaka muninA bhAvo hatAM ! 'bhAI thakI bhalero re." gajasukumAle vicAryuM hatuM..e sasaro sAco sagojI.' parISahanA InkAramAM je phariyAda, saMkaleza, vaimanasya, azubha karmabaMdha, praaSa vagere thAya, duHkhane anekagaNuM karIne bhogavAya ane duHkhanA anubaMdho UbhA thAya tenAthI paNa bacI jaIe. raNamedAnamAM be sainya TakarAya che tyAre sainyamAM sauthI mokhare viziSTa hAthI hoya che. sAmethI jorazorathI kAna phADI nAMkhe evA zaMkhanAda thatAM hoya, bhAlA ane tIranA mArA thatAM hoya, pote lohIluhANa thaI gayo hoya, hajI paNa AkarA prahAro cAluM hoya, to ya e hAthI pIchehaTha na kare, ThaMDo na paDe. prahArone gaNakAre nahIM ane pUrepUrA jozathI sAmenA sainya tarapha ghasI jAya. uttarAdhyayana sUtra kahe che - "HImasIsa va nArAyA' jevo A gajarAja... evo ja sAdhu. maraNAMta parISaho ne upasargo kema na AvI jAya ? e sAmI chAtIe dhasI jAya. 98 -sattvopaniSad sukhAnveSaNaM tu tatsvabhAvaH, muktiparyAyatvAt / priyaparISahatvaM hi tdnvepnnsiddhiduutii| tatazca triguptena surAcalaniSpakampatayA sarvasahatvaM sukhA''rAdhyam / ko hi vipazcidAmecchayA picumandasekaM kuryAditi / 'puDhavIsame muNI bhavejjA' ityAgamaH / yathA hi sA hanana-khananajvAlana-bhArAropaNa-pAdAkramaNaprabhRtiSu niSThIvanaprabhRtiSu ca niSpratibhAvA sAcA laDavaiyAne zarIranA AgaLanA bhAgamAM jeTalA ghA hoya, e golDameDala karatAM ya mUlyavAna hoya che. kAraNa ke e enI zUravIratAnA pratika che. sukhazIla jIvana ane anukULatAnI zodha e sAdhakajIvananuM moTuM kalaMka che. vAstavamAM e sAdhakanA vezamAM daMbha banI jAya che. hA, tAtvika sukhanI zodha e to mumukSapaNuM ja che. e sukhanI zodhamAM nIkaLyo hoya ene to parISaho priya ja hoya. bhagavAnanA vacano yAda karIe - 'ma vAI pamALo parIsade kaMA' manathI ukaLATa na karato, vayanathI ucATa na karato ne kAyAthI UMco nIco na thato - tArA AtmAne traNe guptithI gupta banAvI deje ne jema meru pavanathI kaMpe nahIM tema niSphapapaNe parISahone sahana karaje. jevuM kArya joItuM hoya tene anurUpa ja prayatna karavo paDe ne ? siddhi joItI hoya to sahana karavuM paDe. koI vidvAna vyakti AMbAnI IcchAthI lImaDAne sIMce kharo ? kadI dharatIno vicAra karyo che ? koI khaNe, koI khode, koI bojo lAde ne koI Aga peTAve, AkhI duniyA paga mUkIne cAle paNa pratibhAva zuM ? bhagavAne ApaNA mATe kahyuM che 'putavIsane . maveblA' o sAdhu! tuM taddana pRthvI jevo banI jaje, jANe kAMI 2. lImaDo.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad tathA zramaNo'pi syAditi hRdayam / sthAvarasaGkAzatA hi siddhisundarIvazIkaraNam / tiryaktvaM khalu muktidam / saMvAdI cAtra siddhAntaH- 'migvArivuM varissAma sarvaduvavimovavafi' - tA. svecchAkRtaparISahAdisahanaM nAma jAtijarAmRtirogazokAdiduHkhAvArapArAdAtmasamuddhAraH / samudIryA''tApanAdititikSUn maharSIn smaran ko hi mumukSuraprArthitAgatakSullakakaSTebhyaH palAyanaM vidadhIta ? banyuM ja nathI e rIte badhuM khamI leje. ApaNe kazuM navuM nathI karavAnuM. anaMtakALa sudhI je sahana karyuM e ja sahavAnuM che. pharaka eTalo ja ke e parAdhInapaNe hatuM. have svAdhInapaNe sahavAnuM che. pRthvI thaIne je na thaI zakyuM.. anaMtakALa vItI javA chatAM na thaI zakyuM, e have pRthvIsama thaIne TUMka samayamAM thaI zake ema che. mRgalA to anaMtavAra thayA, have mRgalA jevA thaIe, jethI mukti maLe. uttarAdhyayanasUtramAM mRgAputranA mukhe zabdo che - mAtAjI mane anujJA Apo, have huM sarva duHkhomAMthI mukti apAvanArI mRgacAritAnuM AcaraNa karavA mAguM chuM. dazavaikAlika sUtra kahe che, "tuM tArI badhI AnAkAnI mUka ane sAmI chAtIe parISahone sahI laIne emanA para vijaya meLava. ane enA dvArA janmamaraNanA pherAmAMthI tArA AtmAno uddhAra kara." A to zULInI sajA soyathI che. ATalI vAta aMtaramAM bese to soya aLakhAmaNI nahIM paNa vhAlI lAge. have parISahathI bhAgavuM nathI... saMmukha javuM che... premathI svAgata karavuM che. evo nizcaya thaI jAya. adhyAtmakalpadrumamAM kahyuM che ke - pUrvanA maharSio to parISahone sahana karavA mATe sAme cAlIne AtApanA vagerene sahana karatAM hatAM, nA, babbe mANatA hatAM. ugra upasargomAM AnaMda anubhavatA hatAM. tAre e to kAMI karavuM nathI. paNa kudaratI rIte 20 - -sattvopaniSad prabhuvIraziSyo'hametAvadeva bahuparyAptam / upadhAnazrutanirvarNitAnAM 'ahiyAsae abhisameccA, hatapuco tattha DaMDeNa, maMsANi chiNNapuvvAI, paMsuNA avakarisu, sUro saMgAmasIse vA saMvuDe tattha se mahAvIre' - tArI pAse AvI gayela nAnakaDuM kaSTa.. eno ya jo tuM InkAra karato hoya to e kevuM ? bhalA mANasa ! tuM mokSa meLavavA nIkaLyo che to sahana karI le. - AcArAMgamAM prabhu vIranI ghorasAdhanAnuM varNana che. anArya dezamAM kevA kevA parISaho ne upasargo AvyA che. mArA jevAne to e vAMcIne ya paga ghajI jAya. kevI bhagavAnanI kSamA kevI sahanazakti ! sahana karavA ja sAme cAlIne anAryadezomAM gayA hatAM. jarA AMkha lAla karata to ya Akho deza bhaDake baLata evI zakti hatI. chatAM ya bhagavAne premathI sahana karI lIdhuM. upasarga karanArA vahAlasoyA bhAI jevA lAgyA. potAnI sAdhanAmAM atyaMta sahAyaka lAgyA. e vIra ! tArA zAsanano sAdhu to huM banI gayo. have basa eTalI kRpA karI de ke huM mArA sthAnane anurUpa banI zakuM. parISahone AnaMdathI vadhAvI zakuM evo satvazALI banI zakuM.... o vIra ! enA vinA to mahApuNyathI maLeluM tAruM ziSyatva paNa mane zarama upajAvaze. tAre pagale pagale cAlI zakuM evuM saubhAgya sAMpaDe enA mATe mAre AjathI ja e dizAmAM gati to karavI ja paDaze. ATaluM to huM jarUra karI zakuM... saMgamanI cakalIoe tArA dehane pholI khAdho hato.. huM amuka samaya mAkhI-maccharane to sahI zakuM. te cha mahinAnA covihAra upavAsa karyA hatAM... huM amuka samaya to tRSA sahana karavAnI Teka rAkhI zakuM.. tArA vaDe niSiddha AhArane to choDI zakuM. lohI thIjAvI de evI ThaMDImAM nirvastra dazAmAM khullA AkAza nIce
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad - ityAdyadbhutatitikSANAM bhagavadAdRtAnAM smaraNamapi klIvAnAM puGgavI karaNam / vizvavidhvaMsanakSame bale satyapi cet prabhoH sA kSamA, carama zarIritve'pi cet sA titikSA tadA kiM mamedRGmAtramiti / / 6 / / atha syAdvAdasiddhinidarzanabhUtaM munau virodhisvabhAvadvayasamanvayamAha Tu 29 te kAyotsarga karyA hatAM.. huM sukhazIlatA mUkIne yathAzakti to ThaMDI sahana karuM... dhAbaLA vagereno to sadaMtara tyAga karuM. te agninI jvALAone sahI hatI.. huM kama se kama havAvALI jagyA to na zodhuM. te anAryonA mAra sahana karyA hatAM. huM gurujana-munijanonA hitavacanone to vadhAvI zakuM. saMgamanI apsarAo hArI-thAkIne tane paththaranI pratimA samajIne jatI rahI.. huM strIsaMparka to sadaMtara baMdha karI zakuM..anivArya saMyogomAM mArI dRSTi nIcI rAkhI zakuM. o vIra ! tArI sAdhanAnA sAgaranA A be biMdu paNa nathI... A to eno bhIno bhIno pavana che... ATaluM to ApIza ne ??? - (paramarSie parISahonI saMmukha javAnI vAta karI temAM amuka apavAda samajavA strI parISaha ana satkAra-parISaha A be bhAvazItaparISaho che. enAthI vadhAre ne vadhAre dUra ja bhAgavuM joIe. mithyAtvInA paricayAdithI samyaktva dUSita thAya che, mATe darzanaparISahanI paNa sAme na javuM joIe. bhavitavyatAthI nimitto AvI paDe to parISahajaya karAya. paNa A parISahonA nimittone sAme cAlIne UbhA na karAya.) 1|9|| have paramarSi munionI eka adbhuta vizeSatA batAve che je syAdvAdanI siddhinA dRSTAntarUpa che. kAraNa ke emAM be virodhisvabhAvono samanvaya thayo che. A rahI e vizeSatA6. kAyarone paNa zreSTha puruSa banAve che. = uttama puruSArtha-parAkramathI saMpanna banAve che. 22 uparsagaM sudhIratvaM subhIrutvamasaMyame / lokAtigaM dvayamidaM muneH syAdyadi kasyacit / / 7 / / upasarganA samaye atyaMta dhIratA ane asaMyamamAM atyaMta bhIrutA A baMne lokottara sadguNo koInAmAM hoya to e che muni. 11911 7 - sattvopaniSad eka saMta koI kAraNasara rAjaaparAdhamAM AvI gayAM. rAjadarabAramAM hAjara karAyAM. rAjAe kedanI sajA karI. saMta smita karatAM hatAM. rAjAne potAnI bhUla thatI lAgI, koraDAnA mAra sAthe sakhata kedanI sajA karI. saMta maMda maMda hasI rahyAM hatAM. rAjAnuM svamAna jarA ghavAyuM. dezanikAlanI sajA pharamAvI, saMta evA ne evA hatAM. rAjAno pitto gayo. phAMsInI sajA pharamAvI, saMta to jANe AnaMdavibhora banI gayAM. rAjA ghUApUA thaI gayo. vRddha maMtrInI sAme joyuM. maMtrIe kahyuM, 'rAjan ! tamAre kharekhara saMtane sajA karavI hoya to emanI pAse koI strIsaMbaMdhI pApa karAvI do.' A sAMbhaLIne saMtanA paga dhrujavA lAgyA, parasevo chUTI gayo, dhaDakate haiye ane thothavAte zabde rAjA pAse potAne mAphI ApavA karagaravA lAgyA. cakita thaI gayelAM rAjAe temane choDI mUkyAM. paramarSinA zlokano sAkSAtkAra ApaNe e saMtamAM karI zakIe chIe. keTalI sahaja vAta che ! ApaNe jenI pratIkSA ja karI rahyA hoIe enuM Agamana thAya emAM koI prazna Azcarya - phariyAdatakalIpha-InkAra hoI zake kharo ? - mokSamArgano yAtrI eTale duHkha, Apatti ne upasargono pratIkSaka, pachI e ghIratApUrvaka upasargonA vadhAmaNA kare emAM zuM navAI ? zarIra pratyenI taddana nirapekSatA ane AtmA pratyenI atyaMta sApekSatA Ave eTale A vastu AvyA vinA na rahe. zarIra anitya che, 2. lA- sarce | 2. jJa- sumIratva| rU. 7- munI
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad - dehanirapekSatA''tmasApekSatAprakarSaprayukto'yaM svabhAvaH / ko hi budho'nityAzuciduHkhadapiNDarakto nityazucyekAntikAtyantikanirUpamasaukhyasandohAvandhyahetuM saMyamaM malinIkuryAt ? vaiSayikasukhagRjUnAM dehAtmamatInAmAzcaryakaramidaM lokAtigadvayam, svabhAvasiddhaM tu mahAtmanAm / bhavasvarUpavijJAna-tadvirAga-mokSAnurAga- tritayameva lokAtigamaunakAraNamityAcAryAH, tadabhAve lokAvizeSaH, vezAdiviDambanAH, vaiparItyaM (upasafmITara) tA azuci-durgadhI che, rAta-divasa durgadhI padArtho choDyA kare che. enA kAraNe pApo karAya che. enA kAraNe du:kho bhogavAya che. evA mAMsanA piMDa mATe mokSanA nitya, ekAMtika,AtyaMtika, nirUpama sukhanA avadhya kAraNa evA saMyamane koNa malina kare ? paramarSie muninI vRttine lokAtiga kahI che. vaiSayika kalpita sukhanI viSTA cUMthatA jIvone mATe A vRti bhale Azcaryajanaka hoya, mahAtmAone to A vRtti svabhAva ja banI gaI hoya che. dharmabiMdumAM haribhadrasUrijI kahe che - "saMyama e atyaMta duSkara che. tenuM pAlana to ja thaI zake jo tamArI pAse traNa vastu hoya. (1) saMsArasvarUpanuM jJAna (2) bhavanirveda (3) mokSAnurAga.' A traNa vastu AvI jAya eTale A zloka ApaNAmAM jIvaMta thayA vinA na rahe. ane jo A traNa vastu na hoya to sAdhu ane gRhasthamAM koI ja taphAvata nahIM rahe. e mAtra veSaviDaMbaka banaze. dharmanI ya viDaMbanA karaze, eka dAMbhika banaze, ane pariNAme e potAnA AtmAnI viDaMbanA karaze. paramarSie je vRttine vyakta karI barAbara tenAthI viparIta vRttinA tenAmAM darzana thaze. upasargamAM subhIrutA ane asaMyamamAM sudhIratA. asaMyama eTale saMsAra. saMsArano bhaya nahIM eTale asaMyamano ya bhaya nahIM. grAmaya to keTalI UMcI vAta 4 laka -sattvopaniSad ___ataH sarvAtmanA tattritayaprAptivRddhayoryatitavyam / tatastu niyataivopasargadhIratA, na hyabhilaSitA''gamane na sukhaM syaaditi| asaMyama iti saMsAraparyAyaH / tannirbhayateti bhavabhIrUtAvirahaH, tatazca na bhavanivedagandho'pi, sa tu prathamalaukikasaundaryamityAcAryAH / tadvirahito lokottarazramaNa itysmbhvH| asaMyamanirbhaya ubhayabhraSTa ityupdeshmaalaa| ata evopasthApanApUrva purA''cAraprathamAdhyayanamadhunA SaDjIvanikAdhyayanaM yAvadadhyayanamAvazyakam, zramaNamAtrasya jaghanyazrutaM cASTapravacanamAtRjJAnam, tdvinaabhaavitvaacchraamnnysy| sadapyasatprAyamasaMyaminaH, niSphalatvAt, kiM kAhI caraNavippamukkassa-ityAdyArSAt / che. jayavIyarAyanI pahelI mAMgaNI yAda karIe. e che bhavanirveda. lalitavisarAkAra lakhe che ke e to laukika-saundarya che. sAva pAyAnI jarUriyAto che. lokottara vAto to pachI che. upadezamAlA to spaSTa kahe che ke je zramaNane asaMyamano bhaya nathI e to (zramaNadharma ane gRhasthagharma) ubhayabhraSTa che. saMyama e ja zramaNyano AdhAra che mATe ja pUrvakALe AcArAMganA zaparijJA nAmanA pahelA adhyayana sughI ane hAla dazavaikAlikanA SaDUjIvanikAya nAmanA cothA adhyayana sudhI abhyAsa karAvIne ja upasthApanAvaDI dIkSA karavAmAM Ave che. eka divasanA dIkSitanuM paNa jaghanyagRta aSTapravacanamAtA hoya che. kAraNa ke tenA vinA zrAmaya saMbhavita ja nathI. je asaMyamI che ene to e jJAna hoya to ya na hovA barAbara che kAraNa ke ene e jJAnanuM koI phaLa maLatuM nathI. zrutakevalIzrI bhadrabAhusvAmie kahyuM che ne - ghaNuM ghaNuM mRta bhaNyo paNa cAritrarahita che enuM zruta zuM kAmanuM ? AMdhaLAnI
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad - brhmguptviraadhnmpysNympishunm| tadvirAdhaka abhikhIka-miSyAdRSTirityAgamaH / hetUpekSeti phalopekSA, nizcayatazcaraNavighAte jnyaanaadiAgaLa jema karoDo karoDo dIpaka pragaTAvyA hoya, te jema niSphaLa che, ema evuM jJAna paNa niSphaLa che. prabhu vIra jevI upasargone sahavAnI kSamatA ApaNAmAM na Ave kabUla.. paNa asaMyamanI vAta Ave ne ApaNane dhrujArI na thAya e to haragIjha na cAle. eka mahAtmA posTakArDa lakhe to zrAvakane ApatA pahelA pUche ke enA rastAmAM posTano Dabo Ave che ke nahIM ? barAbara enA rastAmAM Avato hoya to ja ene Ape ane e paNa kathaLate haiye, kAraNa e ja ke DabAmAM posTakArDa paDaze tyAM koNa pUMjaze ? pArzvanAtha bhagavAnano jIva kiraNavegamuni, kamaThanA jIve maraNAMta upasarga karyo. muni paDI gayAM. paNa paDatAM pahelA nIcenI jamIna pramArjI lIdhI. asaMyamanA atyaMta bhayathI AtmAmAM kevA saMskAra nAMkhI dIdhA haze ke maraNanI tIvra vedanAmAM ya pramArjana karavAnuM na cUkyA. gocarI Adi kAraNasara eka vAra upAzrayamAM mahAtmAo na hatAM. AcArya premasUrijI holamAM ekalA ja hatAM, acAnaka emane bhAsa thayo ke koI bena dAdarA caDI rahyA che. bena upara Ave e pahelAM ja emaNe jorathI rADa pADI - 'koNa upara Ave che ?' pelA bena to tyAMthI ja ravAnA thaI gayAM. Ane kahevAya 'sumIrutvamasaMyame'. brahmabhaMga viSe ApaNe cAhe game te vyAkhyAo bAMdhI hoya. mahAnizItha sUtra spaSTa kahe che ke je sAdhu brahmacaryanI gupti-nava vADonI virAdhanA kare che e AbhigrahIka kakSAno mithyAdRSTi che. mahAvata to zuM... tenuM samyaktva paNa salAmata rahetuM nathI. jyotiSIe AcArya premasUrijInI kuMDalI joIne kahI dIdhela ke - sattvopaniSad 26 vadhaH, tatazca sUpapannamidam / dhASTarthyAdinA tatkliSTatvamapi nAnupapannam / guptivirAdhanA'saMyamasevanAbhyAM svAtizAkhAkuThArAghAtaH, arhadAdividrohazca / tatazca na kiJcit kalyANam / guptiSvapramattasya strIbhIroreva brahmanistAraH, nAnyasyeti pAramarSam / *emanA jIvanamAM kadI paNa kAmavikAra jAgyo nathI.' pUrva janmanA saMskAro haze, enI nA nahIM, paNa mane eka hajI mahattvanuM paribaLa dekhAya che. e che emanI nakkara AcAracustatA, brahmacaryanI badhI ja guptiomAM atyaMta paripUrNatA. cAstricUDAmaNi ane brahmarAryasamrATa emane ema banAtuM nathI. nava vADonI upekSA e brahmacaryanI upekSA che. kAraNa ke e brahmacaryanuM kAraNa che ane kAraNanI upekSA e kAryanI upekSA barAbara che. nizcayanayanA mate cAritranA vighAta thatAnI sAthe samyajJAna ane samyagdarzana paNa jatuM rahe che. mATe uparokta mahAnizIthasUtranuM vacana atyaMta saMgata che. vaLI dhRSTatA vagerene kAraNe tIvra saMklezavALuM mithyAtva paNa saMbhavita ja che. zAstra spaSTa kahe che ke guptionI bAbatamAM je atyaMta apramatta che ane strIonI bAbatamAM je avizvasta-atyaMta bhayabhIta che e ja brahmacaryano pAra pAmI zake che. enAthI viparIta hoya te brahmacaryano pAra pAmI zakatA nathI. kuMtIe bhagavAna pAse mAMgyuM che 'vipadaH santu naH zazvat' ApaNe paNa bhagavAna pAse mAMgIe. amane Apattio ne upasargo Apaje. tArI kRpAthI ame jarUra ghIra rahIzuM, ene sahIne kRtakRtya thaIzuM. amArA saMyamanuM lakSya alpa samayamAM sAdhI zakAtuM hoya enAthI rUDu zuM ? ane bIjA naMbaramAM joIe che asaMyamano atyaMta bhaya, prabhu ! evI kRpA kara ke mArA roma roma AtmAno pradeza pradeza
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad - RO) 0 itthaM ca kvaciddoSo'pi kvacidguNaH, viparyAsazcetyaladdhyA yAdvamudrA |7|| nanu tallokAtigatve ko heturityArekAyAmAhaduHsahA viSayAstAvat, kaSAyA atiduHshaaH| parISahopasargAzcA - 'dhikaduHsahaduHsahA / / 8 / / viSayAH - rAgaprakArAH, ubhayamayatve'pItareSAM kaSAyAdI vivakSaNAt, kaSAyA - rAgadveSaprakArAH, parISahopasargAzca-tIvrataradvayaprakArAH / ttshcosaMyamathI raMgAI jAya. amane asaMyamanA paDachAyAthI ya dhrujArI chUTI jAya. Il7ll - paramarSie je be guNo kahyA e lokottara zA mATe che ? lokamAM e guNo kema nathI ? AvI zaMkAno javAba ApatA paramarSi kahe che - viSayo duHkhethI sahana karI zakAya tevA - dussaha che. kaSAyo to ati dussaha che ane parISaha ane upasargo to atyaMta atyaMta dussaha che. ahIM traNa bhAga pADyA che. viSayo rAganA gharanAM che, kaSAyo rAga-dveSa baMnenA gharanA che. parISahopasarga e baMnenA gharanA paNa tIva koTinA che. ethI ja emanI du:sahatA uttarottara vadhatI jAya che. - have 'dusaha' zabdanI bhItaramAM jaIe. viSayone duHkhethI sahana karI zakAya - emAM 'sahana karavuM eTale zuM ? emAM cAra prakAro saMbhave che. (1) viSayatyAga - pahelA naMbaramAM to viSayono tyAga ja karavo. (2) viSayavirAga - bhojana jevA samaye na chUTake saMparkamAM AvatAM viSayomAM ya heyabuddhi vagere dvArA vairAgya jALavI rAkhavo. (3) viSayAMtara - gIta vagere zabdAdi viSayone moTethI svAdhyAya 2. - paI avinA -- majA 2. RT- saryAkhyAdhif | 28 - -sattvopaniSad ttarottarAdhikaduHsahatA siddhA / viSayasahanaM caturdhA, tyaag-viraag-tdntrshuunytaabhiH| atyAgo hi rAgakAryam / na ca tyAgalabhyaM kadAcidapi kutaH prApyeta / vimarzavRttyorviSayatiraskAratyAgAveva tatsahanam / dattaprasarA indriyahayA narakATavIpAtAya, vaiSayikasukhatadbhavaduHkhayortilamerusadRzAntaramityAdi vairAgyabhAvanAsajjIvanam / viSayAntaraM tu bAlAnAmapi sukaram / dvArA niSphaLa karavAM. (4) viSayazUnyatA - jJAnayoganA prakarSathI viSayanA anubhavathI zUnya banI javuM. anAdikAlIna kuvRttione kAraNe ja viSayo dusaha che. e kusaMskArone to A cAramAMthI eka paNa prakAra nahIM game. e kusaMskAro pAMce Indriyone ISTa viSayanI zodha mATe uttejita kare che. viSaya pratyenuM anAdinuM bhayaMkara AkarSaNa kevuM ghara karI gayuM haze. strInA sparzAdithI vanaspati ya AphlAda pAme che. strInA sAnnidhya mAtrathI kUvAmAM rahelo ekendriya pAro uchaLIne bahAra AvI jAya che. vItarAga tathA anaMta guNonA svAmi evA jIvanI kevI durdazA ! kharekhara, nAnakaDA dusaha' zabdamAM paramarSie e durdazAne khullI karI dIdhI che. have emAMthI bacavAno eka ja rasto che - vicAranA kSetre viSayo pratyeno atyaMta dhikkArabhAva ane AcAranA kSetre viSayono vadhu ne vadhu tyAga. anAdikAlIna kusaMskAro ghoMca-paroNA kare che - lalacAve che. ATaluM bhogavI le ne.. ATalAmAM zuM che.. ATaluM cAkhI le... joI le.. sAMbhaLI le.. suMghI le.. ane jIva phasAI jAya che. viSayasevanarANavRddhi-sAnubaMdhakarma-karmodaya.. A viSayaka cAle che. IndriyaparAjayazatakamAM kahyuM che ke Indriyo to mahAdhUrta che. temane jarA paNa chUTo dora ApIza mA. jo Ayo to tAre evI
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad - bhoge hi viSacakradhrauvyam / jAgRtirevAnAdidurvRttisaMyaminI, 'paMca jAgarao suttA'- ityAdyArSAt / tatsaMyamaneneSTetararAgetaranigrahaH, tatpratyayakarmabandhavirahA, pUrvabaddhanirjarA ca / tatazca vairAgyavRddhiH, viSayaduHSahatAnirAsaH, krameNa ca viSayazUnyatA / seyaM vAsIcandanasamAnakalpatA prmaanndsndohsrsiitiirlhrii| kaSAyAdau prAguktamevAnusandhAtavyam / / 8 / / jagyAe (narakamAM) javuM paDaze, jyAM eka-eka kSaNa karoDa-karoDa varSa jeTalI lAgaze. viSayasukha tala jeTaluM che, ane tenI kiMmata tarIke je du:kha bhogavavuM paDaze e meruparvatathI ya moTuM che. karoDo bhava pUrA thaI jaze.. paNa e duHkhano aMta nahIM Ave. cAlo, AjathI jAgRta thaIe. jAgRta muninI Indriyo sUI jAya che. 'vaMda gAro muttA' AvuM RSibhASita AgamanuM vacana che. IndriyonA nigrahathI ISTa viSayomAM rAgano ane aniSTa viSayomAM dveSano nigraha thAya che. mohanIya karmanI nirjarA thAya che ane pariNAme jIvanA sattvano vikAsa thAya che. dhIme dhIme viSayo parano anAsakta bhAva vadhato jAya che. ane dussaha viSayo susaha ja nahIM, paNa nahIMvat thaI jAya che. A e kakSA che jemAM ahIM kahela cotho prakAra 'viSayazUnyatA'no avatAra thAya che. vaccenA be prakAro enI pUrvabhUmikAo che. viSayazUnyatA thAya eTale koI cAmaDI cholI nAMkhe ke mAthuM kApI nAMkhe, eno paNa anubhava na thAya. atIta-anAgatanA ISTAniSTa anubhavonuM smaraNa na thAya. mAna ane apamAnamAM samabhAva Ave. aMtaramAM sukhano sAgara hiloLA le. kSaNika-tuccha-kalpita viSayasukha mATe duniyA zuM gumAvI de che, enuM kharuM bhAna to e avasthA Avaze tyAre ja thaze. kaSAyo, parISaho ane upasargo viSe AnI pUrve kahyuM hovAthI ahIM kaheto nathI.ildl rU0 naka -sattvopaniSad nanveteSu sarveSvapi ko dussahatamaH, kathaM ca tajjaya ityAzaGkAyAmAhajagattrayaikamallazca, kAmaH kena vijIyate ? / munivIraM vinA kaJci-ccittanigrahakAriNam / / 9 / / taM vinA na kencidityaashyH| yadAha- 'kandarpadarpadalane viralA manuSyA' iti / tadurjayatA ca tadviSayarAgaprakarSAt / munivIrAzcAtra zrIsthUlabhadra - shriibppbhttttiiprmukhaaH| tadvizeSaNapizunitazca jyopaayH| saMvAdyatra rAddhAntaH- 'adaMsaNaM ceva' ityAdi / yadaMzo'yaM tA guptayo'pyatrokta A badhAmAM sauthI vadhu du:saha koNa che ? ane tene kevI rIte jItI zakAya ? evI zaMkAno javAba ApatA paramarSi kahe che - kAma e traNa jagatano ajoDa malla che, ene koNa jItI zake ? sivAya ke cittano nigraha karanAra ko'ka bhaDavIra muni.IIII gAMDo hAthI- khUMkhAra siMha ke bhoriMga nAgane vaza karanArA to duniyAmAM hajI maLI Ave paNa kAmane vaza karanArA to ko'ka virala ja jIvo hoya che. coryAzI covIzI sudhI jemanA guNa gavAze e sthUlabhadrajInI sAdhanA kevI haze... zatru jeTalo durjaya eTalI tene jItavAnI sAdhanA paNa duSkara ane sAdhanAnuM phaLa paNa eTaluM ja mahAna. Ama rAjAe bappabhaTTasUrijInI parIkSA karI. ekAMtamAM nartakI badhuM karI chUTI. AkhI duniyAnA puruSone mAkhaNa samAna gaNatI e apsarAne kahevuM paDyuM ke paththara pIgaLe paNa e nahIM. ze prApta karavI evI dazA ? uttarAdhyayana sUtramAM eno rAmabANa upAya batAvyo che. ahIM paramarSie e ja upAyane nAnakaDA 'nigraha" zabdamAM mUkI dIdho che. A rahyo e upAya - tamAre brahAcaryanuM aNizuddha pAlana karavuM che ? tamAre kAma para vijaya meLavavo che ? to ATaluM karo - 2. - kiMcit citta nipradAra |
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad - yuktyonneyAH / kAmajayo hi zrAmaNyajIvanam, tajjayakAnyameva maunalakSyam, tajjitAmayaM vezaH, tajjayI ahamiti lokamatiriti punaH punarbhAvyamAnaM tajjayopAyAdareNa bhavettajjayanimittamiti / / 9 / / atha kimiti munimAtraM nopanyastam ? kimatra vIrapadavyavacchedyamiti zaGkApakAvilamanasamAha munayo'pi yatastena, vivazIkRtacetasaH / ghore bhavAndhakUpe'smin, patitvA yAntyadhastalam / / 10 / / savaMsa paiva - rInuM darzana nahIM, nahIM, ne nahIM ja. kApatthai va - zrI saMbaMdhI koI paNa IcchA paNa nahIM ja. hatA jaiva - zrI saMbaMdhI koI paNa vicAra paNa nahIM ja. chattAM - zrI saMbaMdhI ke strI sAthe koI paNa vAta paNa nahIM ja. AnI pUrve brahmacaryanI gatinI vAta karI. te ahIM paNa samajI levI joIe. uparokta upAya paNa eno ja eka aMza che. yAda rahe, kAma e duniyAno durjaya malla jarUra che. paNa ApaNe ene jItavAno ja bhekha lIdho che. ene jItanArAono ja veza lIdho che. ane duniyA ApaNane kAmavijetA ja mAne che. ATaluM satata dhyAnamAM rAkhazuM, to tenA upAyonA prayoga dvArA ApaNe tene sahelAIthI jItI zakazuM. ll9IL paramarSie gayA zlokamAM kahyuM ke munivara ja kAmane jItI zake. ahIM 'vIra' kahevAnI zuM jarUra hatI ? sAmAnya muni kema na kahyuM ? A praznano have javAba apAya che - kAraNa ke kAmathI vivaza manavALA munio paNa bhayaMkara saMsArarUpI kUvAmAM paDIne taLiye (eka nigodamAM) pahoMcI jAya che. ll1ol. 6. - teno 32 - -sattvopaniSad sambhUtimunivat / Aha ca - tajjJAnaM tacca vijJAnaM, tattapaH sa ca saMyamaH / sarvamekapade bhraSTaM, sarvathA kimapi striyA- iti / kAmakRtadazaviSamadazAbhirbhaveyureva mahAnto'pi vivazamanasaH, tatazcAkArya, sahaiva vratabhaGgaH, tatazca bhavakUpaprapAtaH, yathAsambhavamanantakAlamapi saMsArabhrAntizca / dhrujAvI de evuM pada che - 'munio paNa', mArA jevA nahIM, jemane sAru kharekhara 'muni' nI kakSAmAM mUke che, evAM AcArayukta, jJAnI, tapasvI, saMyamI AtmAo paNa. dhikkAra che kAma ! tArI gaMdI cAlane... bicAro anAdikALathI athaDAto kUTAto jIva... sAte narakamAM anaMta anaMta vAra ghora duHkho bhogavIne, 84 lAkha yoninA anaMta pherA karI karIne TIpe TIpe puNyano dariyo bharIne mAMDa mAMDa upara Avyo... sattva phoravyuM... sAdhanAnA mArge AgaLa vadhyo, jJAnAbhyAsa karyo, ghora tapa karyo, ugra saMyama pALyuM, loca karAvyA, vihAro karyA, taDakA khamI khamIne nirdoSa gocarI vAparI... keTakeTalo paryAya thayo.. ane jarA thApa khAdhI... jarA gAphela rahyo.. jarA bhUla karI ane tuM tuTI paDyo, tane koI dayA na AvI. tane koI zarama na naDI... phaTa re bhaMDA... mArA kevA kevA sAdharmiko.. kevA mahAna gurubhAIone te paTakI nAkhyAM... pelA hajAra varSano ugra tapa karanArA kaMDarIka muni, pelA tIrthakaranA bhAI-caramazarIrI rahanemijI, pelA jvalaMta vairAgyathI anazana lenArA saMbhUti muni, prabhu vIranA ziSya naMdiSeNa muni, adbhuta tapathI nadInA vaheNa pheravI denArA kUlavAlaka muni, pelA rAjavIbhogone choDIne nIkaLelA AndrakumAra muni, pelA kRtasAgaranA pAragAmI aSADhAbhUti... pelA siMhaguphAvAsI mani... hAya.. Ano aMta Ave tema nathI.. re kAma ! tArI game tevI melI ramata hoya, tuM Aje amArI sAme ughADo thaI gayo che. tuM cAhe keTalo paNa nirdaya ne nirlajja hoya, tArI have koI cAla kAma nahIM Ave kAraNa ke ame
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad - -sattvopaniSad apratyabhijJAto'ri khalu kAmaH | satyam, kAmasya vAmA gatiriti / / 10 / / nanu kathameSAM guNavatAmapi kAmAbhibhUtiriti vitarka AhatAvad dhairyaM mahattvaM ca, tAvat tAvad vivekitaa| kaTAkSavizikhAn yAvan - na kSipanti mRgekSaNAH / / 11 / / tatkSepAgnau dhairyAdimadanavilaya ityabhiprAyaH / tadvilaye ca mUrchitaprAyANAM syAdeva kAmAbhibhUtiriti, anvAha ca- AloyaNamitteNaM jaM tane barAbara oLakhI lIdho che. tArA pAsA kema avaLA pADavAM, tArA dAvapecone kema khoTA pADavA e karAmata amane paramarSie zIkhavADI dIdhI che. ||10|l. A badhA guNavAna AtmAone paNa kema kAme harAvI dIdhA ? guNa hAjara hoya ane kAma satAve e samajAtuM nathI... Ano javAba ApatAM paramarSi kahe che - gherya, gaurava, viveka vagere guNo tyAM ja sudhI rahe che ke jyAM sudhI mRganayanI nArIo kaTAkSa bANone na pheke.ll11] nArIkaTAkSonA-kSeparUpI agnimAM zairya vagerarUpI mAkhaNa pIgaLI jAya che evo ahIM Azaya che. pelI madanamaMjarI.... potAnA pati agaDadatanuM cora sAthe yuddha thayuM. cora paNa mAthAbhAre nIkaLyo. koI nirNaya Avato na hato. pelI strI patinA rathamAM paDI gaI. neTabANothI coranA cittane ghAyala karyuM. ane enI sAthe ja tenA patie tene vIMdhI nAkhyo. coranuM to eka janmamAM kamAyela nazvara ghana ane pApI jIvana gayuM. paNa paramarSi kAMIka bIjI ja vAta kare che. je sAtvika che, vairAgI che, dhIra-vIra-gaMbhIra che, padastha che, vivekI che, tyAgItapasvI-saMyamI che, ene paNa nArInA kaTAkSa tIro vIMdhI nAkhe che. kharuM ja kahyuM che. je nArI darzana mAtrathI puruSone mUrchA Ape che, 2. T - nAvathI 2. ---- madaa | mucche diti tAo purisassa / teNa hayamahiliyANaM nayaNAI visAlayAI 6 - UMti | ata eva 'no tAsu cakkhU saMdhejjA' iti jinAjJA / ko hi tAsu darzana-sparzana-saGgamaizcitta-bala-vIrya-hAriNISu rAkSasISu rajyeta ? smaraNamapyAsA dAruNavikAravipAkamityativiSaM striyaH / ata evAtmahitacintakAstA dUrata eva varjayanti / sa eSo'nAdyabhyastamohAparAdha yadanalpadoSakacavarAkulAsu nikRti-nRshNstaa-'sthairy-kushiiltaa-klh-iirssyaatethI tenI AMkho vizALa che e pragaTa ja che. basa... eka gojhArI kSaNe, e badhAM ja guNo ravAnA thaI jAya che... jIvanabharanuM sAdhanAdhana eka dhaDAke lUMTAI jAya che. bhavobhavanI puNyazaktino khAtmo bolAI jAya che. e AtmA zikhara parathI pAtALamAM gabaDI paDe che. dIna-lAcAra-niSkriya ane ThaMDo ghasa banI jAya che. eka divasanI potAnI siMha jevI vRttine yAda karIne AMsu sAre che. paNa eka vAra sattva jatuM rahyuM eTale e mAyakAMgalo banI jAya che. dhikkAra che nArIne... dhikkAra che enA darzanane. mATe ja jinezvara bhagavaMtonI spaSTa AjJA che ke strIo sAthe AMkha milAvavI nahIM. strI darzanathI cittane hare che, sparzanathI baLane hare che ane saMgamathI vIryane hare che. mATe zAstrakAroe tene pratyakSa rAkSasI kahI che. are, strInuM smaraNa paNa bhayAnaka vikAra karanAruM che mATe strI to jherane ya TapI jAya tevI che. mATe ja AtmahitanA cittako tene dUrathI varjana kare che. A to anAdi kALano moha che. tenA aparAdhathI keTalAMya doSanA ukaraDArUpa strIomAM ya rAga thAya che. strIo mAyA, krUratA, kuzIlatA, kalaha, IrSyA vagere doSothI kaluSita hovA chatAM paNa temAM gRddhi thAya che. evA strInA darzananI IcchA zuM karavI'tI ?
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad bahulAsu atyantamazuciSvapyadhyupapannatA / AstAM darzanam, nAmApyAsA brahmaprANApahArakSamam, yadAha- nAmA'pi strIti saMlAdi, vikarotyeva mAnasam / kiM punadarzanaM tAsAM, vilAsollAlitabhruvam ? - iti / ata rurInA darzananI vAta to javA do, prInuM nAma paNa brahAcaryanA prANa harI levA samartha che. zAstrakAro kahe che- 'sI' ATaluM nAma paNa AnaMda Ape che. manane vikRta kare ja che, to pachI bhavAM ulALIne vAta karatI evI strInA darzananI to vAta ja zI karavI ? "prabhudarzana sukha saMpadA' no duho che ne ?... enA jevo eka bIjo duho yAda rAkhavA jevo che. 'nArI - darzana duHkha ApadA, nArI darzana daza pIDa, nArI darzanathI pAmIe, bhava bhramaNanI bhIDa.' zuM banyuM hatuM trIomAM ? joI lo strI viSe zAstronA abhiprAyo - uttarAdhyayana sUtra - rAkSasI. praboghacintAmaNi - zAzvabhUmi. dazavaikAlika sUtra - vAMta adhyAtmakalpadruma - vAghaNa. (ulTImAM nIkaLela vastu). | upadezazataka - mAMsabhAjana. IndriyaparAjayazataka - duHkhakhANa. jJAnasAra - maLa-mUtrano ghaDo. bhaktaparijJA - nAgaNa. yogazAstra - narakanI dIvaDI. taMdUlavaicArika - ajoDa bu. puSpamAlA - pizAcaNI. adhyAtmasAra - javALAmukhI. yogazataka - caMcaLa rAgavALI. kalAsUtra - kajIyApriya. hRdayapradIpa - zaba. saMvegadhrumakaMdalI - kuTilA. dharmazikSA - sarpazreNi. padmAnaMdazataka - zAkinI. tasvAmRta - vaitaraNI. bhAvanAzataka - svArthasiddhisakhI. sAmyazataka - IndrajAlikA. samAdhisAmyadvAjhizikA - mUtraviSThApiTharI. uttarAdhyayana sUtra kahe che - basa, eka vAra tame A trIsamudrane 36 -sattvopaniSad evAgame dRSTiviSaviSadharadRSTiparihAravannayanazaravinAzitacAritraprANAnAM ramaNInAM dRSTiparihAra uktaH / yadyapi triguptiguptAnAM mahAsattvAnAM doSavirahasambhavaH tathApItthamevAkAntahitam, tadAha- 'egaMtahiyaM ti nccaa'tti ||99 || atha nArInayanaviSamadurgasaMzritaviSamazarazarasampAtavidhuritasattvAnAM zocyadazAmAviSkurvan vRttctusskmaahtarI jAo. pachI tamane mokSe jatAM koI aTakAvI zake tema nathI. je mANasa dariyo tarI jAya, enA mATe nadI ne taLAvo to zuM visAtamAM ? A kArya khUba ja muzkela che, paNa strInuM varjana karavAthI-nimitonuM varjana karavAthI khUba ja saraLa banI jAya che. eTale ja IndriyaparAjayazatakamAM kahyuM che ke je rIte dRSTiviSa sApanI najarano parihAra karavAmAM Ave. enA mATe jeTalI sAvadhAnIapramattatA rAkhavAmAM Ave, evI ja sAvadhAnI strInI dRSTino paNa parihAra karavAmAM rAkhavI joIe. jemanAmAM ATalo parihAra karavAnuM paNa sattva nathI emane strIsaMsarga pachI ya mana aDaga rahe evA sattvanI to kyAM AzA rahe ? yAda rahe, cAra-cAra mahinAnA coviyAra upavAsa, e paNa siMhanI guphAmAM karavAnuM adbhuta sattva dAkhavanArA munivara... are, emanA A parAkrame pelA siMhane paNa pALelA kUtarAnI jema pUMchaDI paTapaTAvato karI dIdhela.. evA mahApuruSa paNa pelI vezyAnA darzananI sAthe ja pANI pANI thaI gayAM... sattvanuM surasuriyuM thaI gayuM. dhairya pIgaLI gayuM. lAja ogaLI gaI ane naTa thaIne bhogayAcanA karI beThA. nimitta pratyenI upekSA ja bhAvi anarthanI sUcaka che. e upekSA ja mohanIya prakRtinA viziSTa rasabaMdhanuM kAraNa che. ll11// have paramarSi karmanA udayanA bhoga banelA, rurIne prasAra
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad RO- 30 gRhaM ca gRhavArtA ca, rAjyaM rAjyazriyo'pi ca / samarpya sakalaM strINAM, ceSTante dAsavajjanAH / / 12 / / sA mitraM saiva mantrI ca, sA bandhuH saiva jIvitam / sA devaH sA guruzcaiva, sA tattvaM svAminI ca sA / / 13 / / rAtrI divA ca sA sA sA, sarva sarvatra saiva hi / evaM stryAsaktacittAnAM, kva dharmakaraNe ratiH ? / / 14 / / strIsamudre'tra gambhIre, nimagnamakhilaM jgt| unmajjati mahAtmA'smA-dyadi ko'pi kathaJcana / / 15 / / anuvartya saGgrahaNaM tatazceSTavidhApanamiti nArINAM suzikSitamiva / 'strIbuddhiA pralayAvahA' - iti nItizAstrANi / tadadhInAnAM kA ApanArA, temanI dRSTithI jemanuM satva haNAI gayuM che, evA jIvonI durdazA kahe che - ghara, gharano vahIvaTa, rAjya, rAjyasaMpattio badhuM ja strIne samarpita karIne loko enA dAsa thaIne rahe che. have A dAsonA mitra, maMtrI, bhAI, jIvana, bhagavAna, guru, tatva badhuM ja eka mAtra strI banI jAya che. e ja enI svAminI banI jAya che. divasa hoya ke rAta hoya, koI paNa bAbata hoya, haMmezA tene zI ja bhAsyA karaze, bIjuM kAMI ja nahIM sUjhe. A rIte zrIlaMpaTone dharma karavAnuM kevI rIte game ? A AkhI duniyA rUpI samudramAM DUbI gaI che. emAMthI koI bahAra AvatuM hoya to te kharekhara mahAtmA ja che. ll12-15ll pelo brAhmaNa... cakavartI varadAna Ape che, tyAre rAjya mAMgavAne badale strIbuddhithI pratidina bhojana mAMge che. pelo samrATa pRthvIrAja... 2. - vAte viA 2, 2- sAdhu 3. T- Trena mA gurthava mAM tatvo 4. 3- svAminI sA/ 6, 3- hivA thI 6. RT- seva Ta 7, T- TET 8. -- nirmano rU8 naka -sattvopaniSad zubhAzaGkA'pi ? svAnurUpAcArAH khalu striyaH, tadasamaJjasaceSTite kiM nAma citram ?, tacchocyaM yanmahatAmapi guNavatAM tAdRgnirguNapAtradAsatvam / taddAsatvahAritagauravadhanapadayazorAjyazriyo mujanRpAdivat keSAM na dayApAtrANi ? nIcArAdhanakRtAtmaviDambanAtaH kiM na barA paramAtmaprasAdanenApratimaprItipadAvAptiH ? maraNAntApadgatA api dInavacanoccAramUkA mAnadhanAH rANI saMyuktAmAM bhAna bhUlyo... pote ya barabAda thayo ane prajAne paNa barabAda karI. pelo rAjA., sukumAlikAmAM pAgala thayo.. rAjya khoyuM.. to ya sAna ThekANe na AvI... jaMgalamAM rANInI bhUkha-tarasa maTAvavA potAnA mAMsa-lohI ApI dIdhAM.. paNa rANIe chevaTe pota prakAzI dIdhuM.. eka paMgunA premamAM paDIne rAjAne mArI nAMkhavAno prayatna karyo... pelo muMja rAjA.. eka dAsImAM AsaktinA kAraNe rAjya, Abaru, khamIra khoI nAkhyAM ane karuNa rIte teno vadha karAyo.. hAya.. e vaghanuM kAraNa paNa pelI dAsI ja. AvA to keTakeTalA rIlola - nArIghelA - jorukA gulAmo ItihAsanA pAnAo para zaramathI mAthuM namAvIne ubhelA che. strIe to potAnA svabhAvane anurUpa ja karyuM. emAM koI Azcarya na hatuM. paNa mahaguNavAna puruSo strImAM kAmAMdha banI gayAM. potAnI barabAdI na joI zakyA. potAnI javAbadArIo na joI zakyAM, potAnI AbarunA dhajAgarA na joI zakyA.. ane pariNAma to je AvavAnuM hatuM te ja AvyuM. eka nirguNa doSonI bhaMDAra-nIcasvabhAvavALI vyaktine vaza thavuM, yogIne badhe paramAtmA dekhAya ema badhe tenA darzana karavA, enI cApalUsI karavI, enI hA mAM hA karavI, enI ta anucita vAtone paNa vhAlathI vadhAvI levI, enA manane prasanna rAkhavA AkAza-pAtALa eka karavA e eka buddhimAna-jJAnI
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad - strINAM dAsIbhUya taccaraNanatamastakAstaccATukAriNastadvazaMvadA iti dhig madanam / svAdhIne'nukUle ca puruSa pramadAnAmanAdara eva, vAmatvAnmanobhuva ityAcAryAH / yAsu siMho'pi mazakAyate kathaM tA abalAH ? na khalu tAbhyaH paraH zatrurnRNAm, ita eva 'nArI' padavyutpattirAgame / brahmaguptyupekSakAH saJjJAvazA munimanyA api vnitaavaishvaanrshikhaaguNavAna puruSanI kALI viDaMbanA nahIM to bIjuM zuM che ? Indriya parAjaya zatakamAM kahyuM che ke keTalAMya evA svAbhimAnI puruSo hoya che, ke kadAca bIjAne AdhIna na thAya to temane marI javuM paDe evI sthitimAM paNa bIjA pAse kAkalUdI na kare - lAcAra na bane, dInavacano na bole. 'mAthuM kApI nAkho paNa mAthu namAvIza nahIM." A ja jemano aDaga nizcaya hoya evA paNa puruSo rAgAMdha thaIne strInA pagamAM paDe che, enI khoTI khoTI khuzAmata kare che. ane potAnI svAminI banAvI de che ane e nacAve ema nAcavA lAge che. kharekhara, kAmane dhikkAra thAo. kalikAlasarvajJae kahyuM che - kAmanI gati vAMkI che. puruSa jeTalo svAdhIna-anukULa thAya ema enA pratye strIno anAdara vadhato jAya, strIno ruAba vadhato jAya. ane eka sthiti evI AvIne ubhI rahe ke puruSa dAsa ane strI zeThANI. AkhI duniyAne siMha thaIne dhrujAvato puruSa strI sAme macchara jevo banI jAya. kevI durdazA ! je sAdhu paNa sAvadha na rahe, brahAgutionI upekSA kare, strI pratye kaThora valaNa na rAkhe, lokasaMjJAmAM taNAI jAya to enI paNa behAlI thayA vinA na rahe. pharaka eTalo ke tenI durdazA gRhastha karatAM ya keTalAya gaNI vadhI jAya. kAraNa ke sAdhunI bhUmikA ja kAMIka ora che. 40 = -sattvopaniSad zalabhA eva / nArIti gRhiNAmapi viDambanaiva, kiM punarbrahmacarANAm? tadanicchUnAM tAsu kaThoravRttirAvazyakA, viparItaprayojanatvAta, tadAha'paJcAlaH strISu mArdava' miti / naitatsvamanISikayaivocyate, upanibandhanamapyasyArSam- 'akupito'pi kupita iva' iti / dvitIyAGgasamarthitastrIparijJAdhyayanaparicitastrIcaritAnAtmasaMrakSaNaM nA'sulabham / ko hi vijJAya viSaliptakaNTaka-mRgapAza-nIvAra-viSamizritapAyasa - vahina- zastrAditulyAsu pramadAsu visrambhamavalambeta ? jo AmAMthI bacavuM hoya to strI pratye atyaMta vairAgya keLavIne taddana nakArAtmaka-kaThora valaNa rAkhavuM paDe. sAdhunuM vyaktitva-vRti ja evI joIe ke strIo tenI pAse paNa AvatAM gabharAya. vAta karavAnI ke besavAnI to vAta ja kyAM rahI ? mATe ja zAstromAM kahyuM che ke sAdhu gusse na thayo hoya, paNa jANe te kupita thayo hoya e rIte strI sAthe na chUTakAnA avasare) vAta kare. bhogajIvananuM rahasya e che ke strI sAthe komaLatAthI vartAva karavo. mATe jene brahmacaryanuM pAlana karavuM che tene to viparIta prayojana che mATe teNe to strI sAthe kaThora vRtti ja rAkhavI paDe. evA sAdhunI karuNadazAnuM ane mInI cAlabAjInuM varNana sUtrakRtAMga sUtranA zrI parijJA nAmanA adhyayanamAM karyuM che - bIjAne kema potAne svAdhIna karI devo e zrI bahu sArI rIte samaje che. e sAdhu pAse lAMbo samaya bese che, sAdhunI najIka bese che. AMkha vagerenA vikAro kare che. kapaDAM sarakhA karavA vagere bahAnAthI potAnA aMgopAMga pragaTa kare che. mIThI mIThI vAto kare che. sArI sArI vastuonA pralobhano Ape che. ghIme ghIme potAnI jALa bichAvavA lAge che. evI vAto-vartAva kare che ke e sAdhune pote saMpUrNa samarpita che. ene ja AdhIna che. zrAvikA banavAnA bahAne,
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad - RO 89, chinnahastapAdauSThanAsAnAM zatavarSavayasAmapi vanitAnAM varjanamAgamoktaM na niSkAraNam / balavattvAdindriyANAM, viSamatvAdviSayapipAsAyAH, caJcalatvAccittasya, durladdhyatvAtkarmavipAkAnAm, chalAnceSitvAnmanmathasya tacchalitAnAM vinipAta eva / yaccitramapi cAritracIracauram, tAsu kiM citram? triliGgeSu strIprayogeNa mAdhuryamAlAdazcetyanuzAsanam, anaadikudharmopadeza sAMbhaLavAnA bahAne strI sAdhunI najIka AvavA prayatna kare che. sUtrakAra spaSTa kahe che ke strI e jherathI lepAyelo kAMTo che. enI A badhI vartaNuka haraNiyAone pakaDavAnI jALa jevI che, siMhane pakaDavA mATe mAMsanA pralobhano jevI che. dazavaikAlika sUtra kahe che - kUkaDAnA nAnakaDA baccAne jevo bilADIthI bhaya che - jarA bahAra Ave, jarA gAphela rahe ane eka tarApa mArIne jIvato phADI khAya - TasathI masa na thaI zake.. basa evo ja bhaya brahmacArIne strI-zarIrathI che. prazna thAya ke strIthI che ema na kahetAM strI - zarIrathI che evuM kema kahyuM ? vRttikAra javAba Ape che - "mRtazarIrApi' strInuM maDaduM hoya, enAthI paNa brahmacArIne jokhama che. eTale ja to sanInA phoTA jovAno paNa niSedha karyo che. evA phoTAvALuM sAhitya upAzrayamAM Ave ke evA citro-vALA makAna/upAzrayamAM sAdhu rahe e koIpaNa saMjogomAM cAlI zake nahIM. are, jenA hAtha, paga, hoTha ne nAka kApI nAkhyA che evI 100 varSanI vRddhAnuM paNa brahmacArIe varjana karavuM. evuM dazavaikAlika sUtranuM spaSTa pharamAna che. ane A pharamAna niSkAraNa nathI. Indriyo baLavAna che, viSayatRSNA viSama che, cita caMcaLa che, karmanA udayo durtadhya che ane kAma chalAnveSI che mATe AvI paristhitimAM jemane kAma chaLI jAya, temanuM patana thayA vinA rahetuM nathI. kharekhara, jemanuM 42 -sattvopaniSad vAsanAprAbalye kimataH paraM pramANam ? prabalataraguptipAlanamapi kiM nAvazyakam ? striyAM dharmAkSarANyapi munInAM viSamiti shriipuujyaaH| nimittavarjanaM hi brahmasiddhayupaniSat parA / nAtra krodhApaNakSamAvANijyanyAyaH, aashcrycitra paNa cAritrayIranuM cora che = cAritranuM apaharaNa karI de che, evI strIo saMyamIno vinAza notare emAM zuM Azcarya che ? eka gajabanI vAta kahuM ? kAvyazAstromAM kavione evI zikSA apAya che ke temanA kAvyo vadhune vadhu madhura ane priya banI zake, lokone tarata gamI jAya. enA upAyo batAvatA batAvatA eka upAya evo batAvyo che ke - keTalAka zabdo traNe liMgamAM hoya che, jema ke '2:, taTI. ta8" AvA zabdono prayoga karavAno hoya tyAre strIliMga zabdano prayoga karavo. jAtane prazna pUcho - zuM game che? samatva ke samatA ? anAdikALanI maithunasaMjJA kevI eka meka thaIne AtmAmAM ghara karI gaI haze... ApaNe jANIe paNa nahIM evuM enuM sAmrAjya ApaNA para chavAI gayuM che. cAre bAju durnimitto ubharAI rahyA che. lAja-zarama-maryAdAne phagAvI devAnI paddha cAlI che. evA samaye brahmacaryanI vADonuM vadhu kaDaka pAlana Avazyaka che. AcArya bhuvanabhAnusUrijIne ko'ke kahyuM - 'amuka benanA akSara khUba suMdara che. Apane ke ApanA parivAramAMthI koI mahAtmAne noTa vagere lakhAvavI hoya to lakhAvI zakAya.' pUjyazrIe spaSTa jaNAvI dIdhuM ke, 'InA akSara paNa mArA ke mArA sAdhu mATe jhera samAna che." brahamasiddhino rAmabANa upAya che nimittathI dUra rahevuM. krodhanA bajAramAM kSamAno vepAra thAya, evo nyAya ahIM na cAlI zake.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad bhuuttvaacchkttaalsutsy| strIvazAnAmubhayalokaviDambanAH sUtrakRtavarNitAH zrutA api kasya na strInirvedAbahAH ? zrAmaNyasthitAnAM kulInAnAM sazukAnAM kA bhogavizeSaspRhA'pi ? kA ca kSaNikarUpAdiviSayasevanena nirmalazIlakalupIkaraNe cAturI ? prazamasudhArasasaro'vagAhanajanitAlAdAt strIrUpAdidhyAne kaH paraH pramodaH ? mahAvratASTAdazazIlAGgasahasraparvatavahanavyavasitasya yuvtivytikresthUlabhadrasvAmi to eka accherA jevA hatAM eTale ja to 84 covIzI sudhI teo amara banI javAnA che. - eka vAra prIne vaza thayAM pachI je durdazA thAya che, A bhavamAM ja enA duSpariNAmo bhogavavA paDe che. paralokamAM je asahya-bhayaMkara duHkho sahevA paDe che, enuM sUtrakRtAMgakAre kareluM varNana vAMcIne hRdaya kaMpyA vinA na rahe. ApaNe durAcAra sevavo nathI. oche vatte aMze paNa badhAne eka lAgaNI che- vezane vaphAdAra rahevAnI-jIvanaparyata ene vaLagI rahevAnI. have bhogavI bhogavIne zuM bhogavavAnuM hatuM ? eka-be kSaNa mATe rUpanuM darzana... zabdonuM zravaNa... eTalA mATe thaIne AkhA jIvananI ugra sAdhanA - brahmacarya para pANI pheravI devAnI mUrkhAmI koNa kare ? AkhA divasanI e be-cAra kSaNa jANe sAdhanAnuM gaLu maraDI nAMkhIne ArAdhanAnA prANa harI le. saMyamano utsAha marI paravAre. je manathI dharmadhyAna ne zukladhyAnanI dhUNI dhakhAvavAnI hatI, hajAro gAthAnA svAdhyAya karavAnAM hatAM, zAMta-sudhArasamAM jhIlavAnuM hatuM, paramatatvamAM layalIna thavAnuM hatuM, e ja mana ko'ka mInAM aMgopAMga ne zabdAdinuM dhyAna karI.. cIkaNA karmono baMdha karI karIne..sAva paravaza-nirutsAha-kAyara ne niHsattva thaI jAya -sattvopaniSad NobhayabhraSTateti samayavidaH / svArthabhraMzo hi mUrkhatA, ttsmRtibhrNshstvdhiktraa| saduktaM - mRganayanInIranidhinIranimajjitamakhilaM jagat / anantalokamitanigodajIvAH, asaGkhyatanmitA ekendriyAH, vikalanirayiprabhRtayo'saGkhyAzca satataM tRtiiyprkRtystdvedvedyitaarH| kRza-kANa-khajazravaNapucchavikala-kSudhAkSAma-jIrNapiTharakagala-pUyaklinnavraNa-kRmikulavasatiH enAthI vadhu duHkhanI vAta zuM hoI zake ? upadezamAlA garjanA karIne kahe che ke sAdhue to mahAvatorUpI parvatono bhAra upADavAno che. pratikSaNa aDhAra hajAra zIlAMgone vahana karavAnAM che. e ja enuM jIvana che. zrI prasaMgathI to teno zIlarUpI mahela kaDaDabhUsa thaIne paDI jAya. e ubhayabhraSTa thaI jAya kAraNa ke zrAvakanA AcAra to tenI pAse che ja nahIM, ane sAdhunA AcArone te choDI rahyo che.. 'nattai jmaya maTTA' ubhayabhraSTano bIjo artha A paNa thaI zake ke eka to je aDhAra hajAra zIlAMgAdi sAdhvAcAra che - je karaNIya che e nathI karato ane bIjI bAju je na ja karavuM joIe e hoMze hoMze kare che to A baMne rIte zrApya bhraSTa thaI rahyuM che. paramarSi jANe nisAso nAMkhIne kahe che ke AkhuM jagata grIsamadramAM DubeluM che. kevI dayanIya dazA !... nigodanA anaMta anaMta jIvo kAramAM napuMsakavedane bhogavI rahyAM che. rubInA sAnnidhyathI ekendriyonI bhAvendriyo saLavaLI uThe che. pachI vikasendriyAdinI to zuM vAta ! narakanI asahya vedanAmAM ya nArako nirvikAra dazAne nathI pAmI zakatA... keTalI vicitratA ! kANo, kUbaDo, laMgaDo, gharaDo, rogI, ghAyala, lohI ne paruthI kharaDAyelo, kIDIothI khadabadato, kAna ne pUchaDI vagarano atyaMta atyaMta bIbhatsa evo
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad - zvA'pi zunImanvetIti / satyam- hatamapi hantyeva madanaH / manujaviDambanA api prtyksssiddhaaH| paramazacidivyarUpaizvaryANAmacyutAntasurANAmapi kadAcidatipazuviSmUtrabIbhatsamanuSyavanitAsu nidhuvanaviDambanA iti kA'taH parA zocyatA ? ko'trApavAda ityAzaGkyAha mhaatmeti| tadevAsya mahAtmatvam, kUtaro paNa kUtarInI pAchaLa doDe che. o kAma ! tuM to haNAyelAne ya haNe che. manuSyonI viDaMbanA to pratyakSa siddha che. asaMkhya devono svAmi... lAkho vimAnono mAlika... parama aizvaryavALo Indra paNa IMdrANInA pagamAM paDe... have to kahetAM ya zarama Ave paNa zAstra kahe che ke bAramA devalokano dedIpyamAna, parama pavitra rUpavALo deva paNa kAmAMdha bane... vAsanAthI vihvaLa bane tyAre buddhi bhraSTa thaI jAya ane manuSya lokanI maLa-mUtrathI bharelI atyaMta durgadhI strI sAthe pazukrIDA kare.. hAya.. ApaNA ane bhUMDaNa vacce je aMtara che enAthI keTalAya gaNuM aMtara e deva ane manuSyanI vacce che. phaTa re kAma... kevI tArI viDaMbanA.. kevI lajjA ne dhRNA upajAve evI tArI kALI karatUto.. AkhI duniyA para kevuM tAruM sAmrAjya... paramarSie A AkhA svarUpanuM jJAnacakSuthI sAkSAt joyuM ane emanA mukhamAMthI zabdo sarI paDyAM - 'trIsamutra TMIra, nimanamaNa na' zuM AmAM koI ja apavAda nahIM ? AkhI duniyAmAMthI koI ja bAkAta nahIM ? AkhI duniyA e ja samudramAM DubelI che ? paramarSi uttara Ape che ke hA, paNa AmAM eka apavAda che, ko'ka mahAtmA e samudramAMthI unmajjana kare che - potAnA AtmAne emAMthI bahAra kADhe che. ApaNe jarA paramarSinA dhvaninA hArdane pAmIe. vAstavamAM -sattvopaniSad ydtraapvdnm| strIviSayajJAnAnadhikaraNatvaM hi tattvam / vezAdi tu sulbhmnytr| strItyAryopalakSaNam / saivAnupamabandhanaM nindyatAdAyinI munimazakazleSmetyAgamajJAH / sakRddarzanam, tataH paricayaH, tatastaddADhacam, tato'pi visambhA, tataH praNayaH tatazca zatamukho vinipaatH| etdvissybdhiparamarSi ema nathI kahetAM ke mahAtmA unmajjana kare che. paramarSi kahe che ke jo koI unmajjana karatuM hoya to e mahAtmA che. paramarSino IzAro eTalo ja che ke veza tathA bAhyAcAra to nATakiyAmAM paNa hoI zake. enAthI mahAtmA nathI thavAtuM. mahAtmA thavuM hoya to tamArI DikSanerImAMthI 'strI' zabda kADhI nAMkho. ahIM strI mATe jeTalI vAta karI, e ja vAto sAdhvI mATe paNa samajI levI joIe. eTaluM ja nahIM sAdhvI mATe to enAthI paNa vizeSa sAvadhAnI joIe evuM zAstrakAronuM sapaSTa bayAna che. saMvegaraMgazAlAkAra kahe che sAdhune mATe sAdhvI e eka evuM baMdhana che ke enI koI ja tulanA nathI. sAdhvInA saMsargathI jJAnI ane tapasvI sAdhu paNa avazya niMdApAtra thAya che. dhIme dhIme e paravaza thaI jAya che. plekhamAM phasAyelI mAkhInI jema potAnI jAtane choDAvI zakato nathI. strI hoya ke sAdhvI... vaMdanAdi koI paNa kAraNasara saMparka thAya.. temAMthI paricaya thAya.. temAMthI gADha paricaya thAya.. pachI visaMbha-parasparanI atyaMta vizvasanIyatA thAya.. pachI A visaMbha aneka prakArano vinAza notare che. mATe bacavuM hoya to pahelAMthI ja strI mATe AMdhaLA-mUMgA-baherA banI javuM joIe. prabhu vIra kahe che - 'he gautama ! je gacchamAM bokhA-atyaMta vRddha sAdhuo paNa sAdhvI sAthe vAta suddhA nathI karatAM ene ja huM
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad rAndhamUkatvaM hi vinipaatvimuktyupaayH| vigatadazanAtisthavirANAmapi yatrAryA''lApavarjanaM sa gacchA, vRndamato'nyaditi tiirthkraaH| zramaNavasatigAminyo'kAlacAriNyaH zramaNyaH, anyatrASTamIcaturdazIvAcanAkAlebhyaH / mudrAvilopa iti svaparAhitAbhihitAbhiyogaH / upakaraNAdiprayojano'pi saMyatIsaMsargo vA iti shriipuujyaaH| dhIrasya kRtanizcayasya vyavasitasya ca na kiJciddaSkaramiti lokasiddham / sAco gaccha kahuM chuM. arthAt evuM na hoya, to e gaccha nahIM paNa eka ToLuM ja che." eka mAtra vAcanAkALa ane AThama-caudasanA khAmaNA sivAya sAdhuonI vasatimAM je sAdhvIo Ave emane akAlacAriNI kahI che. A badhI maryAdAone choDavI e sva-paranA ahitanI pravRtti che. AyArya premasUrijIe potAnA paTTakamAM lakhyuM che ke sAdhuoe potAnA koI paNa kAma sAdhvIo pAse karAvavA nahIM. badhAM kAma jAte zIkhI levA. ane e na zIkhAya tyAM sudhI na chUTake karavo paDato vyavahAra paNa saMghanA prauDha zrAvaka dvArA ja karavo, paNa sAdhuoe sAdhvIonA saMparkamAM AvavuM nahIM. - rasoI banAvavI e strInuM kAma gaNAya e vAta sAcI, paNa hajAro lAkho mANasonA paNa rasoDA hoya eno mukhya rasoIo tathA moTA bhAganA sahakArIo (mahArAja) puruSa hoya che ne ? Arthika prayojana mATe jema badhuM zIkhI zakAya che. tema Atmika prayojana mATe- bhagavAne batAvela maryAdAonA pAlana mATe ane nirmaLa brahmacaryanA amUlya lAbho mATe paNa zIkhI zakAya ne ? je dhIra hoya, nizcayasaMpanna hoya ane udyamI hoya enA mATe kAMI ja 1. gacchAcAra payagrA. 2. uttarAdhyayanavRttimAM uddharaNa. 48 -sattvopaniSad dhanAdapyatimUlyaM saMyamadhanam / na ca niHsImacidA darzitAnAM sImA / dhRtyAdihAnau tvadhikataropayoga Avazyaka ityatrAdRtena bhAvyam / zIlaM paraM jIvitamityeva brahmacarahRdayam / anyathA tu nirapavAdatA, unmjjnkRdvirhaaditi| duSkara nathI. e laukika jagatamAM ya siddha che. vaLI laukika jagatamAM dhana mATe udhama karavAmAM Ave che to lokottara jagatamAM dhana karatAM aneka-anekagaNA mUlyavAna saMyamAna mATe kema udyama na thaI zake ? - trikALadarzI paramAtmAe batAvelI maryAdAo trikALamAM pALavA mATe hoya emAM koI zaMkAne sthAna nathI. kALa bagaDyo che, to maryAdA vadhAravI paDe. e samajI zakAya evI vAta che. najIkanA bhUtakALamAM eka deve pUrvabhavanA mitra evA mahAtmAne kahelI vAta "Aje koI prabhAva nathI rahyA enuM kAraNa che brahmacaryanI khAmI. e khAmI dUra karo, sthUlabhadrasvAmino jApa karo ane brahmacaryamAM khUba deDha bano. brahAyArIne mana eka ja vAta hoya, 'zIla e ja mAruM jIvana che.' jIvananI upekSA koI kare kharuM ? hA, eka subhASita che. 'tRvi zrI navitam' zUravIrane mana jIvana e tRNa samAna hoya che. paNa emAM ya samajavAnuM ke ene mana je jIvana che - zaurya, enI upekSA to e karato ja nathI. vAstava jIvana to enA mATe jIvana ja nathI, e to tRNa ja che. kevI majAnI vAta ! brahAyArIne mana zIla e ja jIvana.. bAkI badhuM tRNa... pachI brahAgutinA pAlanamAM koI takalIpha paDe kharI ? kahyuM che ne 'vitAkSI tRvi nArI' paNa hA, jo brahmacArI paNa zIlane potAnuM sarvasva nahIM mAne, to to paramarSie kahela apavAda paNa nahIM rahe, kAraNa ke e gojhArA samudramAMthI unmajjana karanAra koI nahIM hoya. ll1pI.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad nanu kiM hInasattvasya zIlapAlanamazakyamevetyArekAyAmAhadUre dUratare vA'stu, khaDgadhAropamaM vratam / hInasattvasya hI cintA, svodarasyApi pUraNe / / 16 / / tAdazI jaghanyatA'sya, kA durdharazIlapAlanA''zaGakApItyabhiprAyaH / tikkhaM kamiyavvaM - iti pAramarSam, tadapyupamAmAtramiti tattvavidaH / tAdRgduSkarakaraNe nijodarabharaNavyagramatInAM niHsattvAnAM vicAro'pi kA? zuM kharekhara niHsatva jIvo zIla na ja pALI zake ? A praznano javAba ApatAM paramarSi kahe che - talavAranI dhAra jevA zIlanI vAta to kyAMya dUra che. niHsarva jIvone to potAnuM peTa bharavAnI paNa ciMtA hoya che. II16I. AgamamAM cAritrapAlana mATe eka adbhuta zabda vAparyo che. 'tivuM mayaa' tINa-talavAranI dhAra para cAlavuM enA jevuM zIlanuM pAlana che. talavAranI dhAra para cAlatAM eka to belensa jAya ane bIjuM paNa chedAI jAya. keTaluM duSkara ! to ya vAstavamAM e zIlapAlananI tole AvI zake tema nathI A to bALajIvone samajAvavA upamA mAtra ApI che. eTale ja to AnaMdaghanajI mahArAje lalakAryuM che. 'ghAra talavAranI sohilI dohilI caudamA jina taNI caraNa sevA..." paramarSi kahe che - e talavAranI dhAra jevA zIlanuM to zuM pUcho cho ? niHsarva jIvo eTalI nIcI kakSAe hoya che ke potAnuM peTa bharavAnI bAbatamAM ya dIna hoya che. zIlanI aisI kI taisI karIne paNa ene mana jIvananuM gADuM gabaDAvavuM e ja moTI vAta hoya che. jANe e ja jIvananuM lakSya hoya che. 1. ----- dInavAca | 2. - ciMtA | -sattvopaniSad zIladaridrANAM bhojanAdicintAviraho'pi paapaanubndhipunnyodyH| na tu sattvaphalam / mugdhajanapratAraNamAtraM caitat, asthAnopAsanarUpatvAt / vaiSayikasukhAnceSiNAM mumukSuvezo viDambanA'vadhiH, anvAha cagRhItaliGgo viSayAbhilASI viDambanaM nAsti tato'dhikaM hi - iti / purohitatvaM zIghranarakadamiti laukikaaH| svArthaparatva kartavyacyuti - mugdhapratAraNa - dharmadroha-vizvastavaJcanAnAM kimaparaM phalam ? dhAnyakaNamAtrAyogyasya ghRtapUrabhojinaH kiM nAjINa maraNaM vA ? asatprAyAsaMyamatapobhirnopakaraNAdiniSkrayo'pIti bhdntaaH| tata je zIladaridra hoya, sukhazIla jIvana jIvatA hoya, eka mAtra bhautika sukhanI zodha ane tenA bhogavaTAmAM ja dA'DA pUrA thatAM hoya ane abhISTa lAbha thato hoya to pApAnubaMdhI puNyano udaya samajavo joIe. e kAMI satvanuM phaLa nathI. e to mugdha lokone chetaravA barAbara che kAraNa ke teonI bhakti asthAne che. ko'ke mArmika vAta karI che. tamAre narake javuM che ? to tame koTavALa bano, jaldI narake javuM che ? to tame vaida bano. khUba ja jaldI narake javuM che ? to tame dharmaguru bano. je svArthamAM tatpara thaIne kartavya cUkI jAya, bhoLA lokone bharamAve, dharmadroha kare, ane vizvAsaghAta kare tene bIjuM kayuM phaLa hoI zake ? yogyatA vinA moTuM pada ghAtaka nIvaDe che. jema ke anAjano dANo ca na pacAvI zake e ghebara khAya to kAM to ajIrNa thAya ne kAM to mRtyu pAme. adhyAtmakalpadrumamAM evA sukhazIla sAdhune cokhe cokhkhuM kahevAmAM AvyuM che, 'tuM jevA saMyama ane tapa pALe che enAthI to tArA upakaraNa vagerenuM bhADu paNa pUruM thAya tema nathI, to pachI tane durgatithI bacAvavA koNa samartha che ? capu pakaDatA na AvaDe to zuM thAya ? sAva beDhaMgI rIte
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad - zcAzaraNaM nirayanipAtaH / tathAhurAcAryAH 'durgRhItaM yathA kANDaM hstmevaavkRntti| zrAmaNyaM duSparAmRSTaM narakAnupakarSatI ' -ti / tatazcAnItitUlikAM narakajAjvalyamAnajvalanAhvAhanarUpAM santyajya khaDgadhAropamavratacaryAvidhau dhRtirvidheyetyatra tAtparyArthaH / / 16 / / atha niHsattvasyodarabharaNacintAyA: parokSatvena kimatra liGgamiti pRcchantaM pratyAha yat tadarthaM gRhasthAnAM, bahu cATuzatAni saH / bahudhA ca karotyuccaiH, veva dainyaM pradarzayan / 17 / / 99 talavAra pheravavA mAMDe to zuM thAya ? zAstra kahe che ke sAdhupaNuM talavAra jevuM che. A ati ati tIkSNa dhAravALI talavAra che. tame barAbara calAvo eTale karmazatruono khAtmo bolAyA vinA na rahe. paNa tame gAphela rahyA. tame talavArano durupayoga karyo. tame ene samyak pakaDavAnI ya upekSA karI eTale tamAro potAno ja khAtmo bolAyA vinA na rahe. paMcavastukanI TIkAmAM pU.haribhadrasUrijIe kahyuM che ke - zrAmaNyanA durupayogathI sAkSAt nakane AmaMtraNa apAya che. 'zrAmagyuM muLarAvRSTa narAnupati|' mATe svAcAratyAgarUpI anItinA gAdalAmAM suvuM e to narakanI dhagadhagatI jvALAonA AhvAhana jevuM che. mATe teno tyAga karIne khaDganI dhAra jevI vratacaryAmAM dhRti karavI joIe evuM ahIM tAtparya che. niHsattvane peTa bharavAnI ciMtA hoya che e ja vAtane sAbita karatAM paramarSi kahe che - enA mATe te kUtarAnI jema dInatA batAve che ane aneka rIte gRhasthonI ghaNI cApalUsI kare che. I|17|| . 3 - 4 | 2. 1 - zcaya | -sattvopaniSad 72 = vaiSayika sukhalipsAvidhuritAsvanitAnAM vimukta-svAcAra-mAnadhanAnAM vismRtAtmanAM zvavRttirapi na trapAvahA / gajapuGgavastu dhIraM vilokayati cATuzataizca bhuGkte / smartavyaM cAtra gRhidehopakArAyetyArSam / zabdAdibhyo'pyanIndriyaviSayo bhAvo durmokSaH / durApazcAtra zubhetara jemanuM hRdaya viSayasukhanI tRSNAthI virita thaI gayuM che, jeoe potAno AcAra neve mukyo che. jeo e potAnuM svamAnaghana paNa choDI dIdhuM che, eTaluM ja nahIM potAnuM svarUpa paNa bhUlI gayA che. evA AtmAone to kUtarA jevI vRtti paNa zaramajanaka nathI thatI. kUtaro ne hAthI baMne peTa to bhare ja che. paNa kUtaro ene khavaDAvanAranI behada cApalUsI kare che. uchaLI uchaLIne AgalA paga tenI pAse Tekave che. pUMchaDI paTapaTAve che. jANe vANInA bhAganI cApalUsI paNa enuM zarIra ja karI de che. ane hAthI enA khavaDAvanArane thakavI de che. pelo keTalI vAra bhAI-bApA kare tyAre mAMDa mAMDa khAya che, jANe khavaDAvanArane garaja hoya. aSTaka prakaraNamAM pU.haribhadrasUrijIe eka mArmika vAta kahI che. bhikSAryAnA be uddeza che. eka to gRhastha upara upakAra karavA mATe ane bIjA naMbaramAM zarIra para upakAra karavA mATe. ahIM pahelA naMbaramAM gRhastha para upakArano ullekha karyo e paNa prastutamAM saMvAdI che. potAnI vaiSayika kAmanAone pUrI karavAmAM niHsattva jIva potAnuM khamIra gumAvI de che. dInatA kare che. gRhasthonI khuzAmata kare che. kevI viSayonI gulAmI ! kevI viDaMbanA ! peTa bharavuM e to upalakSaNa che. pAMce viSayonI prApti enAthI samajI levAnI che. ane hajI mahattvanI vAta kahuM ? zabda vagere pAMca IndriyonA viSayo che. paNa Indriyono bApa che mana. ane manano
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad RO 93 vivekaH / na hi saMyatAnucitacaityAdipravRttAvapi viSayAbhilASadarzanaM prAyaH / uciteSu tu samudrakAruNikasaMyatapravRttau na kaJciddoSamutpazyAmaH, kintu durlabhA saa| asambhavazcAsyAM cATuvRtteH, samudratvAdeva / cATuriti svAcArabhraMzo nIrasapuNyodIraNaM lAghavaM dhanamukhyatvamatiH kuvAsanApoSaH saGklezanimantraNaM viSaya che - bhAva. utarAdhyayana sUtramAM zabdAdi viSayonI paravazatAnI je bhayaMkaratA batAvI che evI ja bhayaMkaratA 'bhAva" nI paravazatAnI paNa batAvI che. A viSayano tyAga karavo saraLa nathI. vaLI ahIM zubhAzubhano viveka thavo paNa durlabha che, kAraNa ke saMyatane anucita evI paNa caityAdinI pravRtti hoya, temAM - A viSayAbhilASa che - evuM prAyaH lAgatuM nathI. zakya che ke huM AyaMbilanI oLIo karato houM, zakya che ke huM miThAI vagereno saMpUrNa tyAgI houM, zakya che ke huM sAva melA kapaDAM vagere ugra AcAronuM pAlana karato houM. paNa anindriyamanane huM AdhIna hoIza eTale huM paNa gRhasthanI cApalUsI karyA vinA nahIM rahuM. pachI cAhe emAM nimita pustakamudraNa hoya, ke mArA guru ke mArA koI prasaMganI ujavaNI hoya.... koI derAsaraupAzrayAdi karAvavAnI tamannA hoya ke koI kSetra joItuM hoya... cAhe game te nimitta hoya. zArAnI dRSTimAM moTe bhAge e paNa viSayAbhilASa che. hA, lokasaMjJAthI taddana mukta nirAzasa bhAve eka mAtra karuNA ne kalyANanI bhAvanAthI viziSTa kAryomAM maryAdAnusAra nimita banI zakAya. paNa evI yogyatA-adhikArAdi keTalAmAM ? vaLI evI vyakti kadI gRhasthonI cApalUsI kare nahIM. kAraNa ke e samaryAda che. ene evuM karavAnI jarUra paNa paDe nahIM ? sAva rasa-kasa vagaranAM rahyA-sahyA puNyanI udIraNA karI karIne, -sattvopaniSad ca, pareyamAtmaviDambanA / saMyatakRtadhanodgrAhaNamiti zrAdahRdayasthasaMyamAdRtisaMyataniHspRhatAzailavajrAzaniH / tatazca na kAcicchubhAzA / na ca svAbhiprAyasundaraM tadeva, Aha ca- 'sundarabuddhIi kayaM bahuyaM pi na suMdaraM hoi' tA tatazca prabhAvanAdimithyAbhimAnaH / yatprayuktA bahujaneSu jinshaasnpotAnA vezanuM ane potAnuM lAghava karAvIne, vANI ane vicAronA kendrasthAne paisAne goThavIne, dharmane nAme anAdinA kusaMskArone poSIne, hAthe karIne upAdhi- saMkaleza-viDaMbanA vahorI levAnuM A AcaraNa gaMbhIratAthI vicAraNIya che. AvA AcaraNathI sAdhusaMsthA pratyeno Adara ane temanI niHspRhatA pratyeno vizvAsa tUTI jAya che. thoDA samaya pahelA eka saMghapramukhanI sAMbhaLela vAta, temanAM ja zabdomAM - 'Aje koI paNa sAdhu hoya ke sAdhvI. badhAM ja koIne koI projekTamAM paDyAM che. amAre tyAM ya kAma cAle che. mahArAjano mArA para phona Ave che. amArA saMsAranI koI paravA nathI. ArAdhanAnI koI pRcchA nathI. dharmalAbha paNa nathI kaheDAvatA ne sIdhuM puchAve che ke projekTanuM zuM thayuM ?' ... vagere... vagere... | badhA projekTamAM paDyAM che e vAta bhale sAyI na hoya. hajAro hRdayonA sadbhAvamAM oTa AvI che, e vAta to sAcI ke nahIM ? ane emano sadbhAva jo naSTa thato hoya to evI pravRttithI kalyANanI AzA rAkhavI nakAmI che. potAnA abhiprAyathI suMdara hoya, e vAstavika rIte paNa suMdara ja hoya evuM jarUrI nathI. mATe ja upadezamAlAmAM evI pravRttine uddezIne kahyuM che - A sudaMra che ema samajIne ghaNuM ghaNuM kare, to paNa e suMdara hotuM nathI. A rIte 'zAsanaprabhAvanA' karyAnuM mithyAbhimAna rAkhavA jevuM nathI. paisA khacAvavA e zAsanaprabhAvanAnI vyAkhyA nathI.
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad - guNastutiH sA prabhAvaneti samayavidaH / viruddhaM tu sphuTameva mAlinyam / kevalaM durAgrahavimuktamadhyasthaprazAntacittaikavedyama, durAgrahasya tttvprtipttivighntvaat| udbhaTarUpanepathyayuvatijanasaGkIrNAdhvanIryAsamitajitAkSAnagAragamanaM pazyatAmapUrvasabhAvApAdakaM prabhAvanA, lakSaNasamanvayAt / itthameva rasatyAgapradhAnabhikSAdAvapi jJeyam / prabhAvaneti lokasamyaktvahetuH svasya tatkSAyikatAbIjam, tatazca kSINasaGklezatA prazamAdivibhatiH sarvasaukhyavazIkAra paramapadAvAptizca / mAlinyaM tu paramithyAtvahetuH svasya | mahopAdhyAyajI kahe che 'jinazAsana guNa varNanA, jehathI bahu jana huMta, kIje teha prabhAvanA, pAMcamu bhUSaNa khaMta.' jenAthI lokomAM jinazAsananI prazaMsA thAya tenuM nAma zAsanaprabhAvanA... have A prabhAvanA che ke zAsanamAlitya e to jyAre madhyastha dRSTie tenA pariNAmo vicArIe to ja khabara paDe. mane kahevAnuM mana thAya che ke juvAna ao bhara bajAre uzkaTa veze jatI hoya ane melAM kapaDAMvALA sAghu ughADA page nIyA moTe IsamitinuM pAlana karatAM karatAM pasAra thaI jAya, AkhuM bajAra cakita thaI jAya AnuM nAma zAsanaprabhAvanA. miThAI, pharasANa, kUTa, mevo vagere 50 AITamo paDI hoya. 25 jaNa atyaMta AgrahabharI vinaMti karatAM hoya ane mahAtmA tenA para daSTi paNa karyA vinA - 'koI vAparanAra nathI.' ema kahIne sAva sAdI gocarI vahorIne nIkaLI jAya, badhAnAM hRdayano sadbhAva nisIma banI jAya, enuM nAma zAsana prabhAvanA. zAsana prabhAvanA eTale lokonA samyaktanuM ane potAnA kSAyika samyattvanuM kAraNa. jenAthI saMkalezono kSaya thAya, prazama vagere samRddhi maLe, sarva sukho svAdhIna thAya ane paramapadanI prApti thAya. zAsanamAlitya to ka6 - -sattvopaniSad tadugrabandhanibandhanam, tatazca vipAkadAruNA sarvAnarthapradA saMsAravRddhiH / lakSaNavirodhe lakSyabuddhiriti mohavikAraH / tatazca svaparavaJcanA / dhanapadamUkatetyanagAragauravam / svAcAraviruddhoccAraH khalu paraM svalAghavApAdanam, naiSThikoktasuratavat / sunirvAhe'yamapi lobhaH, samAyazceti vishessH| AjIvikAdivividhArtibhRzAnizArttakRcchrasRSTadharmamugdhopAsakebhyo'pi sveSTajighRkSeti durntnirynivaassphlytnH|| bIjAne mithyAtva pamADavAnuM nimitta che. potAno AtmA paNa tenAthI gADha ane duraMta mithyAtva pAme che. jenA pariNAme bhayaMkara ane sarva anarthone ApanArI evI saMsAravRddhi thAya che evuM zrIharibhadrasUrijIe aSTaka prakaraNamAM jaNAvyuM che. Ama jyAM zAsanaprabhAvanAthI viruddha lakSaNa che, emAM zAsanaprabhAvanA mAnavI e ajJAnanuM pariNAma che. chevaTe to e pravRttithI sva-paranI chetarAmaNI ja thAya che. zramaNanuM gaurava emAM ja che ke e paisAnuM nAma ja na le. potAnA AcArathI viruddha bolavuM e potAnI atyaMta laghutA karavA barAbara che. jema ke naiSThika brahmacArI (jainetara darzana pramANe AjIvana brahamacaryapAlaka) kAmabhoga viSe kahe to e jema behudu lAge, tenA jevI A behudI vAta che. jyAre zAMti-samAdhithI ArAdhanA karavI saraLa che, nirvAha thAya che, tyAre A paNa eka jAtano lobha che. uparathI dharmanA nAme e lobha poSavo e mAyA paNa che. AjIvikA AdinA seMkaDo TenzanomAM sapaDAyelA gRhastho ghaNA kaSTathI dharmamAM viniyoga kare che. evA mugdha bhakto pAsethI ya potAnuM managamatuM meLavI levAnI IcchA e to bhayAnaka narakanuM rijharvezana che evuM adhyAtma kalpadrumamAM kahyuM che. kevI saMghanI umadA bhAvanA.. tame saMsAranA tyAgI cho. saMyamanA sAdhaka cho. Apa mAtra sAdhanA karo, bIjI koI ciMtA karavAnI
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad - kuTumbAdhikavatsalAn tAn vilokya ko hi sahRdayo dravitahRdayo na syAt ? tadvAtsalyavidrohatastu kiM nAma zrAmaNyam ? mArgAnusAritvacyuteH, tatazca sphuTamevAnahatvam / yadyapi paradAkSiNyAdinA nirvAhaH, tathApi durnivAro viSavipAkaH / AstAmeSyadvipAkAlocanam, ihaivAdyaiva saGklezAdiviDambanAH / jarUra nathI. ApanI sevA e amAruM parama kartavya che. badalApurano prasaMga.. gocarI mATe eka gharamAM gayo. nAnI tapelImAM dUdha.. e ya aDadhI bharelI.. jarAka vahorIne meM sApha nA nA karI.. tarapaNI laI lauM to dUdha DhaLe. benanA moDhAmAMthI zabdo sarI paDyA ke 'sAheba ! vahoro... ame to saMsAmAM beThA chIe. potAnA parivAra karatAM ya vadhu vAtsalyabhAva saMgha ApaNA para rAkhe che. temane joIne konuM hRdaya pIgaLI na jAya ? e vAtsalyano droha kare, tenuM zrAmANya saMbhavita nathI. kAraNa ke aucitya-dAkSiNyatA vagere mArgAnusAritAnA guNonI hAjarImAM paNa evuM AcaraNa saMbhavita nathI. to tevuM asadAcaraNa karanAranuM zrAmANya zI rIte hoI zake ? adhyAtmakalpadrumamAM kahyuM che ke he zramaNa ! kadAca tArA vezanA prabhAve lokonI dAkSiNyatA AdithI tArI AjIvikA thaI jAya paNa paralokamAM atyaMta durgati to durnivAra ja che. paralokanI vAta to javA do, A lokamAM ja zramaNyanA abhuta AnaMdathI vaMcita thaIne saMkaleza-asamAdhinA bhoga banavuM paDe che. gRhastho TAMTiyA bhegA karavA kALI majUrI kare che. apamAnone sahana kare che. gharanuM gADuM gabaDAvavA AkAza pAtALa eka kare che. patnI, dIkarAM, paDozI, bosa, gharAka.... vagerenI aneka aneka upAdhiothI trAsI gayo che. chUTavAno koI rasto nathI ane enuM moTuM udAsIna che. ane ApaNe parama sukhI jIvana jIvI zakatA hovA 68 << -sattvopaniSad gRhagRhiNIputravANijyAdicintAsantApavimuktasya paramaprasannatApAtrasya keyaM vidagdhatA nAma yatsvayameva svaviSaNNIkaraNam ? kasya na zocyA siMhAnAM zvatvAbhilASaH, tatsaphalIkaraNayatnazca ? zvA'pi priyasiMhatva: kiJcidgauravAspadam iti nipuNamAlocanIyam / gRhivinayavarjanaM bhagavadabhigrahaH, tadupadezazca / asaMyatAsanAdi naiva preryamiti tadAjJA / cATUnAM tu kathaiva kA ? svocita-madhuravyavahRtau tu nAsAmpratatA, AvazyakA ceyam / mudrAvyatikramo hi nindymukhyH| tannimittAdapi viSayAbhilASabuddhyA nivarttane vaiduSyam, svAcArasusthatAdi ceti / chatAM hAthe karIne ubhI karela upAdhiothI udAsIna banIe emAM karyuM zANapaNa che ? paramarSie ahIM parokSa rIte kahyuM che ke - kUtarAnI jema gRhasthonI cApalUsI karavA jevI nathI. je gauravasabhara jIvana maLyuM che eno AnaMda lUMTI zakAya eTalo lUMTI levo joIe. siMhanI zvAnavRtti zocanIya che. enAthI ulTa kUtaro paNa jo siMhavRttino cAhaka hoya to e ya kAMIka gauravAspada che. A vAstavikatA sUkSma dRSTithI vicAravI joIe. | dara varSe kalpasUtramAM vAMcIe-sAMbhaLIe chIe ke prabhue sAdhanAkALamAM pAMca abhigraho lIdhA jemAMthI eka che. "divinayI na cArya' jANe paramAtmAe ApaNane saMdeza ApavA mATe ja e niyama lIgho hoya, dazavaikAlika sUtra kahe che ke sAdhuthI gRhasthone Avo, beso, bolo vagere haragIjha na kahI zakAya. AjathI saMkalapa karIe, jemanA bhaktibhAvathI mane AlokanI koI ja ciMtA nathI emanI sAthe huM mArI maryAdAmAM aucityapUrNa madhura vyavahAra jarUra karIza. paNa mArI maryAdAthI nahIM utaruM, utaravuM paDe evI koI paNa pravRtti nahIM rAkhe. e paNa mAro viSayAbhilASa
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad ko nAmaudAsInyanaSTabhakte tattvaviduSAM zokaH ?, AtmatRptatvAtteSAm / anvAha ca - yathA zophasya puSTatvaM yathA vA vadhyamaNDanam / tathA jAnan bhavonmAda- mAtmatRpto munirbhavet iti / madhyamabuddhino'pi vRttadarzinaH, te'pyadya prAjyasaGkhyAH , kazca budho bAleSu mAdyatIti / / 17 / / atha niHsattvatAprakarSaphalamAha tvamAryA tvaM ca mAtA me, tvaM svasA tvaM pitaassvsaa| che ema samajIne huM ene manamAMthI kADhI nAkhIza. zakya che ke ApaNI AcAracustatAthI ane bIjAnA zaithilyathI ApaNA bhakato thoDA vimukha thaI jAya. paNa tyAre pelA narasaiyAnI yAda karavA jevI che - 'bhaluM thayuM bhAMgI jaMjALa, sukhe bhajazuM zrI gopALa, yAda rahe.. jJAnIone mana evA avasare koI zoka hoto. nathI, kAraNa ke teo AtmatRpta hoya che. jJAnasAramAM kahyuM che - jema sojAthI dekhAtI puSTatA hoya ke jema vadhyamaMDana-dehAMta daMDa pAmela aparAdhIno zaNagAra hoya tema ja bhavonmAdane jANato muni AtmatRpta bane. bIjI daSTie vicArIe to traNa prakAranA jIvo hoya che. (1) bALa jIva - vezane jue (2) madhyama jIva - AyArane jue (1) paMDita jIva - Agamatatva jue. AmAM bALa jIvo kadAca vimukha thAya paNa AyAcAhaka madhyama jIvo nahIM. ane vidvAna vyakti bALa jIvomAM to na ja rAye ne ? jyAre niHsatvatAnI parAkASThA AvI jAya che, tyAre karAtAM lavArAonuM - gRhasthonI cApalUsInuM hubahu varNana karatAM paramarSi kahe che - niHsava jIva dInatAne pAmIne gRhasthonI umarane AzrIne 2. --- pitRvasa | -sattvopaniSad ityAdijJAtisambandhAn, kurute dainyamAzritaH / / 18 / / ahaM tvadIyaputro'smi, kavalaistava vardhitaH / tava bhAgaharazcaiva, jIvakaste tavehakaH / / 19 / / evamAdIni dainyAni, klIbaH pratijanaM muhuH / kurute naikazastAni, kA prakAzayituM kSamA ? / / 20 / / dainyaniravadheH, AyuravadheH, vAcaH kramavartitvAt, vaktumapi lajjanIyatvAcca na ko'pi kSama ityabhiprAyaH / pariNatapravacanAnAM prmtttvsmupaasnsmutpnnprmaanndaanubhuutilmptemanI cApalUsI karatAM temanuM kAMI ne kAMI sagapaNa ubhuM kare che - 'tame to mArA sAsu cho, tame mArI mAtA cho, tame mArA bena cho, tame phoI cho, huM to tamAro putra chuM. tamArA koLiyAthI moTo thayo chuM. tamAro bhAgIdAra chuM. tamAro Azrita chuM. tamAro snehI chuM.' satvahIna jIva pratyeka jaNanI pAse AvI keTakeTalI dInatA kare che. e badhuM to koNa kahI zake ?II18-20|| dInatAnI sImA nathI, paNa AyuSyanI sImA che, vANI kramavartI che, arthAt eka sAthe badhuM kahI na zakAya, kahetAM paNa zarama Ave tevuM che. mATe koI e badhuM kahevA samartha nathI evo abhiprAya che. AcArya premasUrijI eka vAra svAdhyAyamAM magna hatAM. zeThazrI kastUrabhAI lAlabhAI vaMdana karIne beThAM. pUjyazrIne khyAla ja na Avyo. pelAM ya kyAMya sudhI besI rahyA... che ne kamAla... hA, pUjyazrIne ya jAgRti hatI. ane paramarSie jenA guNa (?) gAyA che. e klIbane paNa jAgRti hatI. pharaka eTalo ja ke baMnenA lakSya judA jagha hatAM. vaiSayika vAsanAonuM jora vadhe eTale enI pUrti karavA 6. -T- hIyA | 2. - jayateMtava | T- vartana | R. - ganan | 4. - ta ana - teDane | GT- te nA
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad TAnAM mahAtmanAM tu zakro'pyupekSAspadam / itarasya tu rake'pi nApekSAprasarApasAraH / tatazcedRkpAvahodgAra-paramparAH svAtmaprakAzanaparAH svmaan-sttvaadi-vinaashpishunaaH| kazcAsya vakravAladhervizeSaH ? so'yaM manodausthyAparAdhaH / labdhe manaHsvAsthyasukhaikaleze trailokyarAjye'pi na vAJcheti yoginaH / avamataM cAryavajrasvAmibhiH kottidhnyutruupvtiiknyaagrhnnpraarthnm| zrUyate ca gRhivinyprsnggopmana sajja bane. enA upAyo barAbara AtmasAt thaI jAya. evA jIvo gRhasthanI avarajavara para dhyAna ApavAthI mAMDIne potAnI ISTasiddhinAM badhA ja upAyomAM pUrNapaNe jAgRta hoya. paramarSie upalakSaNa rUpe evA amuka upAyone ahIM zlokomAM kaMDArI dIdhA che. jeno pratyeka zabda kahI rahyo che ke - A bolanAranuM hRdaya sAva kaMgALa che. satva marI paravAryuM che. svAbhimAna vecI dIdhuM che. ane mAtra eka kUtaro eka vATakI dUdha mATe pUMchaDI paTapaTAvI rahyo che. A to mAnasika du:sthatAnuM pariNAma che. eno ja A aparAdha che. hadayapradIpamAM kahyuM che - viSayasukhanA bhoganI IcchA tyAM sudhI ja hoya che, ke jyAM sudhI mananA svAdhyanA sukhanuM jJAna na thAya, eka vAra e sukhano aMza paNa jene maLI jAya, ene to railokyanuM rAjya paNa gharI devAmAM Ave, to ya temAM tene vAMchanA thatI nathI. mane yAda Ave che pelA vajasvAmi. karoDopatinI lADakI rUpavatI dIkarIno hAtha ane karoDo rUpiyAne khumArIthI nakArI kAvyAM. AnaMdaghanajI mahArAje gRhasthano vinaya karavAnI nobata AvI to paherelA kapaDAM ya pAchA ApIne cAlI nIkaLyAM. 6. kutaro. dara laka -sattvopaniSad sthitAvAnandaghanarvastrapratyarpaNam / Aha ca- zatakakAraH cedasmabhyaH parAGmukho vayamapyekAntato niHspRhAH - iti / antareNeSTadevAn kvacidyavanAnAmapi nmnniymH| atinamanaM ca cATUktayaH / svadevagurudharmaguNaprakarSamavabudhyamAnaH ko nAma prAjJaH prAkRtAnuvartanaM kuryAt ? vezalajjayA'pi vartyametaditi / / 20 / / kva siMhavihAra kva caitAdRgdainyamiti nizvasannAhaAgame yoginAM yAM tu, saiMhI vRttiH pradarzitA / tasyAstrasyati nAmnApi, kA kathA''caraNe puna: ? / / 21 / / tRtIyAGganidarzitasiMhavihAracaryA'lpasattvAnAM zruterapi bhayAvahA, pelA bhartuharie lalakAryuM che - he rAjan ! tuM jo amArAthI parAmukha hoya, to samajI leje ke amArA manamAM paNa koI spRhA nathI. muslimonI eka Teka hoya che. koI pradhAnamaMtrI progrAmo vageremAM Ave to eno ucita satkAra kare paNa ene name nahIM. e lokono eka makkama nirNaya che ke - ame 'allA' sivAya koIne namIe nahIM.' maskAbAjI e to vaMdanane ya TapI jAya evI che. deva-gurudharmanA prakarSane jANe te kadI zrImaMtAdinuM anuvartana na kare. vaLI vezanI lajjAthI paNa A varjya che.IlRoll. sAdhue to siMhavihAranA svAmI banavAnuM che. te jaNAvatAM paramarSi kahe che - AgamamAM kahyuM che ke - sAdhue siMha jevI vRtti rAkhavAnI che. kAyara jIvone to e vRtti sAMbhaLIne ya hAjA gagaDI jAya pachI AcaravAnI to vAta ja kyAM rahI ?ll21II ThANAMga sUtramAM je siMhavihAcaryA batAvI che, e abhasatvavALA {. - va !
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad - AstAM tadAcaraNakathetyAzayaH / smartavyamatra- 'ghore ghoraguNe ghorabaMbhaceravAsI vosaDhacattadehe uggatave dIttatave nimmase aTThiNhArubhUe sasaI gacchai' - ityAdi pAramarSam / siMhazAvako'pi karikumbhasthalavidAraNadurlalita iti pratItam / parakkamijjA tavasaMjamaMmi, imeNa ceva jujjhAhi, kasehi appANaM, sIMho va jIvone to sAMbhaLIne paNa bhaya upajAve tevI che. tenuM nAma paNa gabharAvI de tevuM che. to pachI tenA AcaraNanI to zuM vAta ? evo ahIM Azaya che. sAdhu e khuzAmatakhora bhATa-cAraNa nathI. e to siMha che. tapa ane saMyamamAM enuM parAkrama joIne bIjA alapasatvavALA jIvo tharatharI jAya. e jIvo to AnI kalpanA paNa na karI zake eTale ja evA munione "pore ghorabhune ghoraamatheravANI' ItyAdi zabdothI navAjyA che. ekAda kIDI jeTalo paNa apavAda bAkI na rahe tema badhAM ja (gasa) jIvo chAMyo zodhatAM hoya, tyAre sAdhu sAme cAlIne AtApanA le. AkhI duniyA sukha mATe dIna banelI hoya ane sAdhu khumArI sAthe loca karAve. melA kapaDAM rAkhe. 'kAle vihAra karazuM... gocarInuM zuM thaze ?' AvI koI ciMtA na hoya. pAMca pakavAna maLI zakatA hoya tyAM AyaMbilanI oLI cAlatI hoya. asaMyamajanita koI paNa anukULatA bhogavavAnI hagIjha taiyArI na hoya. parISahone sAmI chAtIe jhIlavAnI taiyArI hoya. A che sAdhunI siMhavRtti. siMha gharaDo hoya, mAMdo hoya ke ghAyala hoya... kadI ghAsa khAya kharo ? dInatA kare kharo ? are ! siMhanuM baccuM paNa gajarAjanA kuMbhasthaLane bhedI nAMkhe evuM parAkramI hoya. bhagavAna kahe che - sAco sAdhu eTale siMha. e kadI dInatA -sattvopaniSad saddeNa na saMtasejjA, sarehi saMgAmagayaM va kuMjaraM, samuTThite ahovihArAe, care saMkamaNe daDhe - ityAdIni bhagavadvacanAni punaH punarbhAvyamAnAni keSAM na siMhavihAracaryAparAyaNatApAdakAni ? tatazca svavazo'hobihAra tti nAra | anyathA tu zAstrasaMsAra:-yathA''huH - putradArAdisaMsAraH, puMsAM na kare e kadI asaMyama na Ayare. e moharAjAnA chotarA uDAvIne ja rahe. enI AcAranI kaTTaratAmAM koI saMjogomAM maMdatA na Ave. enI sAdhanAnuM parAkrama ajaba gajabanuM hoya. bhagavAna kahe che - 'paraminI tavasaMgamaMga' tapa ane saMyamamAM parAkrama kara, 'mena paiva di' tArA zarIra sAthe ja yuddha kara. di kagri' tArA zarIrano kasa kADhI le. 'sauda va saLa na saMtarsanmA' zabdAdi pratikULa viSayo- parISaho-upasargothI Darato nahIM paNa siMha jevo zUravIra banaje. 'di sAmayiM nara' evA samaye saMgrAmanI mokhare rahelA hAthIne yAda karaje. 'samurti kAviThArA' ugra saMyama-sAdhanA mATe ughata thA. 'ghare saMmane tai' daDhatApUrvaka mokSamArgamAM pragati kara. A eka eka paMktio sAkSAta bhagavAne ApaNane ApelI hitazikSA che. Ano maMtranI jema jApa karavAthI, jANe bhagavAna A ApaNane kahI rahyA hoya evuM dhyAna karavAthI ApaNe paNa siMhavRttinA svAmi banI zakazuM. vaiSayikavAsanA ane tenA dvArA thatI viDaMbanAthI mukta banIne 'ahovihAra'no AnaMda mANI zakaze. rilA! nahIM to ahIM paNa saMsAra... nA saMsArathI ya badatara sthiti... A vezano karyo droha ane anaMta bhUtakALanuM punarAvartana. hAya moharAjA... kevuM sAruM lucya hAya... kevI bhedI cAla... tane jItavA janAranI kevI pAyamAlI... sAme cAlIne tane AdhIna thavAnuM kevuM
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad sammUDhacetasAm / viduSAM zAstrasaMsAraH, sadyogarahitAtmanAm iti / tadidaM moharAjyam, itthamevAnantadravyaliGgopapattizca, etadevAhakintu sAtaikalipsuH se, vastrAhArAdimUrcchayA / kurvANo mantratantrAdi, gRhavyAptiM ca gehinAm / / 22 / / kathayaMzca nimittAdyaM, lAbhAlAbhaM zubhAzubham / koTi iiLamAgeLa, dArayeta sva vrataM tyano|rarU|| vumam|| mokSaparalokasvAtmasvavratAdivismRtivijRmbhitamidam, sulabhaM caitAdRzamihalokavartamAnavaiSayikasukhamAtradarzinAm / 'gihikajjaciMtago' - iti pAgalapaNuM... yogabiMdumAM kahyuM che ne ? - mUDha ajJAnI jIvone putrapatnI vagereno saMsAra hoya che. tema AcArahIna vidvAnone zAstrasaMsAra hoya che. A ja bhedI cAlanuM vizleSIkaraNa karatAM paramarSi kahe chesiMhavihAra to dUra rahyo, paNa e to eka mAtra vaiSayika sukhano abhilASI thaIne, vastra-AhAra vagerenI mUrchAthI maMtrataMtra-dorA-dhAgA vagere kare che. gRhasthonA gharanI ciMtA rAkhe che. nimitta vagerethI bhUta-bhaviSya kahe che. sAMsArika kAryomAM lAbhahAni kahe che, zubha-azubha phaLa kahe che. potAnA mahAvratone abharAIe mUkI de che.ane A rIte eka kAkiNI mATe-be paisA jevI najIvI vastu mATe karoDa rUpiyA khoI bese che. II22-23mA kAza... eka gojhArI paLe dIkSitanA lakSyamAMthI mokSa gAyaba thaI jAya che, enI dRSTimAMthI paraloka khasI jAya che. magaja para vaiSayika sukhanI dhUna savAra thaI jAya che. eka mAtra Aloka ane eka mAtra vartamAna para enuM dhyAna kendrita thaI jAya che. jANavA chatAM ajANyo thaI jAya che.... ane... e 'muhUrta mahArAja' banI chu. ---- man | 2. - yakSa| ga- campA -sattvopaniSad 66 ( pAramarSe pArzvasthalakSaNamapyatra nibhAlanIyam / evaM ca hiMsAdyanumatiH, tatazca vajralepAyamAnA durgatiH / tathA cAhuH tyaktvA gRhaM svaM paragehacintA - taptasya ko nAma guNastavarSe ! AjIvikA te ytiveshtoDatra, muhurmatiH pratva tu durnivArA - kRti mudhAjIvitvaM hi maunajIvanamiti samayavidaH / tasminneva paatre'jAya che. ghara, dukAna, phekTarI, ophisa.. hAya.. hAya..karemi bhaMtenA trividha trividhanA paccakkhANo, enA bhaMgano khataranAka aMjAma, moTA moTA AraMbha samAraMbhanI hArdika anumodanAnA ati ati cIkaNA sAnubaMdha pApabaMdha, A badhuM bhUlI jAya che. upadezamAlAmAM pArzvasthanuM eka lakSaNa kahyuM che - gRhikAryaciMtaka-gRhasthonA kAmakAjonI ciMtA karanAra, tenI pravRtti karanAra. A lakSaNano paNa ahIM vicAra karavA yogya che. A rIte hiMsA vageremAM anumatinuM pApa lAge che. jenAthI avazyapaNe durgatimAM javuM paDe che. adhyAtmakalpadrumamAM evA munine hitazikSA ApatA kahyuM che ke potAnuM ghara choDIne bIjAnA gharanI ciMtA karavAthI tane kyo lAbha thavAno che ? o sAdhu ! A lokamAM munivezanA prabhAve tAruM gADu bhale gabaDI jAya, paralokamAM bhayAnaka durgati to durnivAra ja thaI jaze. paramAtmAe zramaNane eka adbhuta padavI ApI che. e padavInuM nAma che - 'mudhAjIvI' jyAM bAhya koI vepAra, nokarI vagere kazuM nathI. mAtra bhikSAvRttithI jIvana nirvAha karavAno che. ane dAnathI ja nahIM, enA darzanamAtrathI dAtA nyAla thaI jAya enuM nAma che - mullAjIvI. kahevAya che vyAjathI muDI bamaNI thAya, vepAramAM cAragaNI thAya, khetImAM so gaNI thAya ane pAtramAM anaMtagaNI thAya. zramaNa
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad nantaguNatvAdyuktisAphalyam / nirvizeSastvanyathA / pratipannapratipAlanA'sAmarthya tyaktabhUmitrayasya suzrAddhatociteti tattvadarzinaH / kva vratabhaGgabhayAt svAtmaghAtayatnapravaNA mahAsattvatA, kva ca chinnasvarabhaumAntarikSasvapnalakSaNa-aGga-mantramUlavaidyAdimupajIvato munimanyasya dhASyam ? kiM ca hitetaranirviveka-sthUladRSTi-kAkiNIprayojanakoTihAniparatvAt paraM bAlatvam ? tameva bAlaM shikssynnaahevA supAtra che, enuM eka mahattvanuM kAraNa e ja che ke e mudhAjIvI che. jo A guNa jato rahe to zramaNa ane gRhastha vacce koI ja pharaka nahIM rahe. upadezamAlA kahe che ke tuM gaMbhIratAthI vicAra karI le, mahAvatonA bhArane tuM vahana na ja karI zakato hoya, tArI javAbadArIone tuM niSThAthI adA na ja karI zakato hoya, tArI bhogavRtti jo tArA vezanI ya zarama na ja rAkhatI hoya to tArA mATe e ja bahetara che ke tuM ujaLA vezamAM kALA kAma choDIne jama-dIkSA-vihArabhUmine choDIne eka sadAcArI zrAvakanuM jIvana jIve. vratane gumAvavAnI kAramI kalAnAthI ApaghAtanA prayatno karatAM pelA naMdipeNa muni kyAM ane duniyAmAM potAne sAdhu kahevaDAvI aSTAMganimita, jyotiSa, vaidaka Adi dvArA sAMsArika kAryo karIne vezano droha karatI dhRSTatA kyAM ? uttarAdhyayanamAM evA jIvone 'vAna' kahyAM che. jenAmAM hitAhitano viveka nathI, jAtanuM bhAna nathI, dIrdhadaSTi nathI, be paisA mATe rAjya hArI javA jevI mUrkhAmI kare che. enuM ja nAma bAla. eka vAra ekAMtamAM zAMtacitte vicAra karavo joIe ke mAruM svarUpa zuM che ? mAruM sthAna zuM che ? juo, paramarSi e ja vAta kahI rahyA che - 68 naka -sattvopaniSad cAritrezvaryasampanna, puNyaprAgbhArabhAjanam / mUDhabuddhirna vetti svaM, trailokyoparivartinam / / 24 / / tatazca bhikSukaprAya, manyamAno viparyayAt / bhAvaniHsvadhanezAnAM, lalanAni karotyasau / / 25 / / svAjJAnaprayukteyaM viDambanA, aajnmaajaavrjgtsiNhshishuvditybhipraayH| anyathA tu kva cakriNo drmkdaasymiti| avadAmo'nyatra 'yamiAsampUrNA varasuragaNA nemuraniza-mihaivAsId bhoktA, paramapada o mUDhabuddhi ! tuM cArirUpI adbhuta aizvaryano svAmi che. tArI anaMta anaMta puNya rAzinA udayathI tane sarvavirati dharmanI anupama sAdhanA maLI che. AkhA gailokyanA sarvotkRSTa rathAne tuM birAjamAna che. tane tArI samRddhinuM kAMI bhAna ja nathI. eka bhikhArI jevI dInatA tuM anubhave che. ane je vAstavamAM bhikhArI che evA zrImaMtonI tuM khuzAmata kare che. li24-25ll yAtri eTale traNa lokanI utkRSTamAM utkRSTa vastu. A zabda saMbhaLAya ne romAMca khaDA thaI jAya. ATalI TocanI vyakti dInavRttino bhoga bane to tenuM kAraNa eka ja hoI zake ke e potAnuM svarUpa bhUlI gaI che. jema ke janmathI bakarIonA ToLA vacce raheto siMha, anyathA to jema cakravartI bhikhArIno cAkara bane e saMbhavita nathI, ema sAdhu paNa gRhasthanI khuzAmatAdi kare e saMbhavita nathI. siddhAtamahodadhimAM kahyuM che - jemane IrSyA bharelA uttama devo sadA ya namana karatA hatA evA teo ahIM ja zivasukhano anubhava karatA hatAM - A che brAmaNyano paramAnaMda. sAdhana sAdhyane anurUpa hoya che ane sAdhya = upAdeyabuddhino che. - mUro 2. RT- zinoratho rU. - vaita miA 4, 5- mAtA che. - bafthA
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad saukhyasya sukhada' iti / sAdhyAnurUpaM hi sAdhanam / sAdhyaM copAdeyabuddhiviSayam / taccedvaiSayikasukhaM tadA'sya dhanezalalanairna kiJcidAzcaryAvaham / taccattAttvika sukhaM tadA tvasyAntareNa devagurU nAnyadanaudAsInyAspadam, surA apyasya ziraTE, ghanezanAM 1 thI thA ?!Ara " || sarvasamRddhyaSTakabhAvitAtmanAM koTyadhipatISvapi dRSTiprasaro'pi kva? abhimAno doSAya, na zrAmaNyasamRddhijJAnam / AhuzcAdhyAtmikA:- smbhaavviSaya. jo e viSayasukha ja che, to zrImaMtonI khuzAmatamAM kAMI Azcarya nathI. ane jo upAdeya tarIke tAtvikasukha ja hoya to deva-guru sivAya koImAM paNa te udAsIna ja raheze. jenA devo paNa sevaka hoya, tenI pAse zrImaMtonI to zuM visAta ? ripI jJAnasAramAM eka aSTaka che, jenuM nAma che - sarvasamRddhi, tenAthI je bhAvita bane tene AtmasamRddhino sAkSAtkAra thayAM vinA na rahe, pachI to koTyAdhipatio para temanI dRSTi paNa na jAya. cAlo, AjathI Atmagaurava laIe. abhimAna nahIM paNa zrAmaNyanuM khamIra to jarUra lAvIe. A jAta garva nathI, A to cAtrinA aizvaryanI sahaja anubhUti che. AnaMdaghanajIe paNa lalakAryuM hatuM ne ? aho aho huM mujane namuM | namo muja namo muja... A aizvaryanI anubhUti Ave, eTale puNyanA prabhAranuM huM bhAjana chuM evo sAkSAtkAra Ave ane huM tailokyamAM utkRSTa chuM evA sparzanI saMvedanA thAya, juo paramarSi A ja aizvaryanI anubhUti karAvI rahyAM che - 1. sparza = tatattvAti. juo SoDazaka prakaraNa II dIkSA SoDazaka 70 naka -sattvopaniSad yAmyahamidaM praNamAmi nity-mityaadi| seyaM cAritraizcaryavibhUtyanubhUtiH puNyaprAgbhArabhAjanatAsAkSAtkRtiH trailokyotkRSTatAsparzasaMvedaneti / tAmevAnubhAvayannAha prazAntasya nirIhasya, sadAnandasya yoginaH / / indrAdayo'pi te raGka-prAyAH syuH kimutAparAH ? / / 26 / / tathA cAnAthIyadarzane zreNikarAjavismayaH - 'aho rUvo aho vaNNo aho ajjassa somyaa| aho khaMti aho muttI aho bhoge asaMgayA - iti / surendrANAmapi svAvasthAlajjAnubhavapurassaraM maharSicaraNa je prazAta che, niHspRha che, sadA AnaMdI che evA yogInI tulanAmAM to Indra vagere paNa sAva raMka jevA che, to bIjAnI to kyAM vAta rahI ? rajA. anAthImuninA darzana karyA ane zreNika rAjA pAmI gayo. rUpa dekhIne mana rIjhayo.. bhAre karmI paNa bhIMjyo.. uttarAdhyayanamAM A prasaMge zreNika rAjAnA je manobhAvo hatAM tenI abhivyakti karatAM kahyuM che. aho rUpa ! aho varNa ! aho AryanI saumyatA ! aho kSamA ! aho akiMcanatA ! aho bhogomAM asaMgatA ! pelA karoDopatio pathArImAM paDakhA ghase che. abajopatio ciMtA-tRNA ne IrSyAthI sukAI rahyA che. rAjanetAo aMgarakSakothI ya gabharAI rahyA che. Indra paTarANInA virahamAM mAthu paTakI paTakIne jhUrI rahyo che. devo mahaddhika devone joI joIne jANe agninA bhaTTAmAM zekAI rahyA che. ApaNI sAthe emanI tulanA ja kevI rIte thAya ? koI ApaNAthI ochuM-vatuM sukhI hoya to tulanA thAya ne ? A to bicArA mahAduHkhI che. sukhI hoya to mAtra ne mAtra ApaNe. che. - taravare | - tAre | T- tAre |
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad praNatitataya ityaagmH| kA nAma kAmeSvatRptasya nirvRttiH ? kA ca zalyAdinibheSveSu sukhAzA'pi ? kA ca tadAzAdAsIkRtAnAM paramAnandarasAsvAdAkaNThatRptayoMgibhistulanA'pi ? ApAtasukheSvapi niHsAratAM darzayannAhakiM vibhutvena ? kiM bhoge:?, kiM saundaryeNa ? kiM zriyA ? / kiM jIvitena ? jIvAnAM, duHkhaM cet praguNaM puraH / / 27 / / sarvathApi heymevaitdvibhutvaadiityaashyH| je guNe se AvaTTe - ityAgamanavacanamanusmaran ko nu budho vijJAyApi duHkhamaGgIkuryAt ? parAnubhavagRhItAvabodhA hi vipazcitaH / muNDitazirasastu kasya na brahmajJAnam ? mahopAdhyAyajIe kahyuM che ne - 'mika: muLI nA' are, paNa amane e loko sukhI dekhAtA hoya ane amane emanAthI sukha maLI zakatuM hoya, pachI tamArI A badhI vAtono zuM artha ? AvA praznano javAba ApatAM paramarSi kahe che - jo TUMka samayamAM ja aneka gaNA du:khonA DuMgara tUTI paDavAnA hoya, to pachI e satAno zuM matalaba ? e bhogono zo artha ? evI suMdaratA paNa zA kAmanI ? evI banAvaTI zobhAnuM paNa zuM karavAnuM ane evA nikRSTa jIvananI paNa zuM kiMmata ?ll27ll A sattA vagere badhuM ya ja che. evo ahIM Azaya che. AcArAMga sUtra kahe che zabdAdi viSayono bhogavaTo e ja saMsAra che. saMsAranA khataranAka duHkhonuM mULa kAMI hoya to basa e ja kalpita sukha. hAya... keTalI mUrkhAmI. pelA bhartuharine ya eka divasa sAna ThekANe AvI, brahAjJAna thayuM ane duniyAne tenuM navanIta ApyuM - 'mon na muI vayameva aT:' bhogone ame bhogavyA e to amArI bhramaNA ja hatI. Aje e bhramaNA tUTI ane amAre kahevuM 6. - sarvena | -sattvopaniSad yathoktam- 'bhogA na bhuktA vayameva bhuktA' iti / yajjJAnaM pazcAdanuzayahetuH, tadeva pUrva siddhiheturbhavati, Aha ca- bhojanAnte smazAnAnte, maithunAnte ca yA mtiH| sA matiH sarvadA cetsyA- naro nArAyaNo bhavediti / viSTAvAntAdisvarUpamanusmarataH kasya nAma rasAdhAsvAdalaulyam ? nIrasabhojinastu svAsthyaM prasannatA cetyanubhavo'pyatra smartavyaH / bhogavRttI tvaihikAmuSmikaduHkhameveti kSaNikAlpAbhimAnikasukhaspRhayA duHkhodadhinimajjane kaH khalu vivekaH ? / paDe che ke bhogo nahIM, ame pote ja bhogavAI gayAM. ekavAra muMDAI gayAM pachI to kone sAcuM bhAna na thAya ? paNa je jJAna pAchaLathI thAya ne pazcAtApanuM kAraNa bane che. e ja jJAna pUrve thAya to siddhinuM kAraNa bane che. kahyuM che ne - bhojana, smazAna ane maithunamAM aMte je mati hoya che e mati jo haMmezA rahe, to nara nArAyaNa banI jAya. parama karuNAnA sAgara paramAtmAe viSayasukhanI atyaMta tucchatA joI. enA bhogavaTAnA bhayaMkara pariNAmo joyA ane bolI uThyAM - 'AimAmuvA tharrrrr'. Ane sukha ja kema kahI zakAya ? rasa-kasa vagarano, mAtra manathI sukha tarIke mAnelo, kSaNa-be kSaNano uzkerATa mAtra che. eka vaLagADa-gAMDapaNa jevuM che. ane pariNAmarUpe lAkho-karoDo-abajo gaNuM du:kha che. bhAI ! rahevA de, A sodo bhUle cUke karavA jevo nathI. rasanAnuM sukha keTalo samaya ? svAdiSTa vastu kyAM sudhI priya rahe ? bIjA divase tenI kaI avasthA thAya ? pA kalAkamAM ulTI thAya to kevuM svarUpa hoya ? are, momAMthI koLiyo bahAra kADho to ya jovo game kharo ? kayo DAhyo mANasa AvA niHsAra bhogomAM rAye ? svasthatA ne prasannatA pAMya pakavAnane ArogyA pachI rahe che
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad - anityAdibhAvanAbhAvitAtmanAM rUpAdyapi virAgasAgaravelAvRddhividhUpamam / sukhadameva rUpAdIti cet na, uktanItyA''bhAsamAtratvAt / kiJca naikazArIramAnasaduHsahayAtanAnalasantApitasaMsAre sukhadarzanaM sannipAtarogidarzanamanukaroti / caturgatiH saMsAra iti vyavahArataH, nizcayatastvekaiva nirygtiH| ata eva pAramarSam- 'aho dukkho hu saMsAro' iti / apavAdo'tra dharmasthitAH, teSAmapi cennirayaspRhA tadA kiM vaktavyam ? ke AyaMbilanA bhojana pachI ? jarA svAnubhava to yAda karIe. apsarA jevI rUpamaNI gaNatarInA varSomAM jovI ya na game evI bIbhatsa banI jAya che. savAre uThIne jotAM ja koDhanA lakSaNa dekhADe che ane eka suMdarI zAkinI banI jAya che. are... bAhya saundaryanI hAjarImAM ja aMdara kIDA khadabadI rahyA che.. azucinI keTalIya gaTaramAM nonstop flow cAlu ne cAlu che. pittaLa svabhAve e rUpa (?) ne vadhu ne vadhu bihAmaNu banAvyuM che. patinI UMgha harAma thaI gaI che. nItisUtra kahe che - "mAryA vatI zatru - rUpALI patnI zatru che. zuM karavAnA evA rUpane ? buddhi bahera mArI jAya eTale saMsAramAM sukhanA darzana thAya... DuMgara dUrathI raLiyAmaNA.. bAkI saMsArIo kevI yAtanAo - kevA saMtApo ne kevI viDaMbaNAone bhogavatA hoya che, e to e loko ja jANe.. eka apekSAe kahI zakAya ke cAra gati to vyavahArathI che vAstavamAM to eka ja gati che naraka... eTale ja jJAnIoe udgAro karyA che, 'kAda Tu du saMsArI, natya krImaMta gaMtuko' hA, emAM apavAda che kharo, enuM nAma che adhyAtmajagata. devagurunI parama kRpAthI A jagatamAM sthAna maLyuM. pachI e ja narakanuM AkarSaNa rAkhe, tenA mATe zuM kahevuM ? dhULa paDI e saMpatti para ane evA jIvanathI ya saryuM. paramarSi o4 ( ka -sattvopaniSad na yuktaM nAma kAJcanasthAlena purISazodhanam, tatazcAlamebhirvibhutvAdibhirApAtamAtramanoharairiti / / 27 / / atha kathaJcidapi tatspRhAtyAgAnIzvaraM bodhayannAhanArthyate yAvadaizvaryaM, tAvadAyAti sammukham / yAvadabhyarthyate tAvat, punaryAti parAGmukham / / 28 / / adhairyaadvicaaryedmicchaavyaakulmaansH| hA hA heti tadarthaM sa, dhAvana dhAvan na khidyate / / 29 / / yugmam / sthiro dhIrastu gambhIraH, sampatsu ca vipatsu c| bAdhyate na ca harSeNa, viSAdena ca na kvacit / / 30 / / ajJAnaM khalu kaSTam, tadeva sukhahetau duHkhabuddhiM janayati, viparyAsaM jANe premathI kahe che - mArA bhAI ! tuM gailokyanA sAmrAjyano samrATa che. Ama bhikhArInI jema kacarAmAMthI dANA zodhavAnuM choDI de ane tArA sAmrAjyanA adbhuta AnaMdano anubhava kara ll27l. 'tamArI badhI vAta sAcI paNa mAruM mana mAnatuM nathI. mane to sukha ja joIe ne e paNa mAruM mAneluM sukha ja joIe.' AvuM kahetA bALajIvane paramaSi yuktithI samajAve che - | 'jo, eka sanAtana jAya che. jyAM sudhI tame aizvaryanI pAchaLa-sukhanI pAchaLa doDo tyAM sudhI e dUra ne dUra bhAgatuM jAya ane tame enI spRhA ja choDI do eTale e sAmethI AvIne tamane varamALA paherAvI de.ra8-3oll. jIva adhIro thaI jAya che. potAnI adamya IcchAothI vyAkuLa thaI jAya che. ane e nyAyano vicAra karyA vinA hAMphaLo phALo thaIne doDAdoDa karyA kare che. kevI mRgatRSNA.. kevI ghelachA.. bicAro thAkato paNa nathI. che. - purA 23-*- rADI 2, --- ciranA 3, - dhArastI
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad - c| ata eva tattvajJAnAnmokSa iti kathaJcitpramANayanti syAdvAdinaH / ata evaajnyaantimirsuurodysdd'kaashvcnmuditmettprmrssinnaa| aizvarya-prArthanameva tatpalAyanakAraNam, tannirIhataiva tatkArmaNam, tadAhuH sUrayaH 'aGgulyA pihite kaNe, zabdAdvaitaM hi jRmbhte|' iti, tathA - 'nodanvA-narthitAmeti, na cAmbhobhirna pUryate / AtmA tu pAtratAM neyaH, pAtramAyAti sampadA' - tA. zrAmaNye'pi keSAJcicchiSyAdyaizvaryAkAGkSA / tatpAtratA tu 'sIsasya huMti sIsA, na huMti sIsA asIsassa' ityaarpsujnyeyaa| paNa je sthira, ghIra ane gaMbhIra che ene nathI to koI viSayaghelachA ke nathI to koI doDAdoDa. e A nyAya barAbara samaje che ane eTale ja ene saMpattimAM kadI harSa thato nathI. ane vipattimAM kadI viSAda thato nathI. kevI ajaba vAta... aizvaryanI prArthanA ja tenA palAyananuM kAraNa che. temAM niHspRhatA ja tene lAvavA mATe kArpaNa samAna che. kalikAlasarvajJa A ja viSayamAM majAnI upamA ApI che - kAnane AMgaLIthI baMdha karI do - zabdano InkAra karo eTale zabdAdvaita pragaTa thayAM vinA rahetuM nathI. ko'ke sAcuM kahyuM che ke dariyo koI pAse mAMgavA nathI jato ane chatAM ya hajAro nadIo AvI AvIne emAM pANI ThAlavI jAya che. mATe tamAre je vastunI AkAMkSA che, enI AkAMkSA mUkIne pAtra banavA prayatna karo. pachI to tame InkAra karazo to ya e vastu AvyA vinA rahevAnI nathI. gRhasthAvasthAmAM paisA vagerenI AkAMkSA hoya che, to saMyama jIvanamAM kadAca ziSya vagerenI AkAMkSA hoI zake che. ziSya maLe enI jarUrI pAtratA viSe zAstra kahe che - "sIsasa kuMtti sItA' je pote sAco ziSya bane che enA ja (sAcA !) ziSyo thAya che. -sattvopaniSad apAtraizvaryaM viDambanAmAtram, ziSyAdidrohazca / tatazca mahAprabhAvakatArhasyApi prAkRtayatitvamAtram, so'yamapAtraguroraparAdhaH / svAtmanaH pAtrIkaraNe sattvavirahe'pi svApAtratAjJApanamAtre tu sattvavataiva kiM na bhAvyam? pAtraizvaryamoSe'pAtraspRhA vadhyamaNDanAzaMsA / svApAtratAprakaTaghoSaNA ca saa| pAtrasya tu hRdayaM hastagataizcarye'pi niriihtaaniirdhiH| tathA ca zrIpUjyavRttam- 'trizatazramaNAnAM tu, samudAya ito mahAn, itazca ziSya, vyAkhyAnanI pATa, padavI... cAhe koI paNa vAta hoya pahelAM naMbaramAM e vicAra Avavo joIe ke kharekhara mArI enA mATe pAtratA che kharI ? eka mahAtmAne AcAryapada svIkAravAno Agraha karavAmAM Avyo, tyAre emaNe jAheramAM kahyuM hatuM ke, 'to kahuM chuM ke mArI navesarathI dIkSA karI do, jethI huM niraticAra jIvana zarU karI zakuM... ane jo pAtratA vinAnuM aizvarya joItuM hoya to e to mAtra viDaMbanA ja che. e ziSya vagereno ya droha che. e padanuM paNa apamAna che. potAnI niHsattatAne kAraNe ziSyanA vikAsamAM svayaM bAdhaka bane evuM paNa banavA joga che. pAtratA keLavavAnuM satva na hoya to kama se kama 'mArI pAtratA nathI' ATaluM spaSTa jaNAvI devAnuM satva to keLavavuM ja joIe.Aje paNa AvA sattvazALI AtmAo che kharAM. bIjA pAtra pAsethI ya dIkSArthIne kheMcavAnI vRtti hoya to te to vadhyamaMDaLanI spRhA samAna che. pUrvakALamAM aparAdhIne prANAnta daMDa thAya tyAre tene zaNagArIne vadha sthAne laI javAmAM Avato hato. teno je zaNagAra e ja vadhyamaMDana. enI AzaMsA karavI jema ucita nathI, ema pAtratA vinA aizvaryanI AzaMsA karavI paNa ucita nathI. vaLI A AzaMsA ja potAnI apAtratAnI jAherAta che.
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad RO) oo tatsvakAnyAsan, saptadaza vineyakAH / / ' ityAdi / tAdRzamahApuruSavRttamapi vibhAvyamAnaM svApAtratAsAkSAtkAradvAreNa spRhAviSalatAGgAravRSTisarUpam / ____ dAnAdicaturvidhadharmaparAyaNAnAmadbhutadevagurubhaktikaTibaddhAnAM suvizuddhatarasamyaktvAnAM zrAddhAnAM kimahaM vandanIyo'pIti cintyam / kva ca me tadupadezakatetyapi vibhAvanIyam / dhammo jiNapannatto 'pakappajaiNA kaheyavyo' iti pArArSamapyatra smaraNIyam, na ca samyakpravRttyA'doSaH, anadhikAriNaH kutrApi AyArya premasUrijIe 300 sAdhuonA virATa samudAyanuM sarjana karyuM, paNa emanA potAnA mAtra 17 ziSyo hatAM e paNa na chUTake.. be ja kAraNathI, eka to potAnA gurunI AjJA ane bIjuM dIkSArthIno atyAgraha. ucca pAtratA hatI, chatAM ya laghutA kevI ! eka tejasvI dIkSArthIe to mIThI cImakI (!) ApI dIdhela.. bIjAnuM nAma bolyA cho to ogho tyAre ja pAcho ApIza." dhanya che e mahApuruSone. niHspRha AtmAe badhI ja padavIo parANe rotA rotA lIghI che. pracaMDa zakti hovA chatAM vyAkhyAnanI pATa gajAvI nathI. A badhAno vicAra karIe to ApaNI jAta para tiraskAra chUTyA vinA na rahe. ApaNI spRhAo ogaLI gayA vinA na rahe. ApaNane evI vastuono bIjA taraphathI Agraha thatAM AMkhamAMthI azrunI dhArA vahyA vinA na rahe. Aje zrAvako-zrAvikAo keTakeTalI sAdhanA kare che. keTakeTalI Azcaryajanaka duSkara tapasyAo kare che. parasevo pADIne kamAyeluM ghana sAte kSetromAM jIvadayA anukaMpAmAM ullAsapUrvaka vApare che. devagurunI bhaktimAM gAMDA-gAMDA thaI jAya che. samyatva paNa temanuM vizuddhatara saMbhave che. -sattvopaniSad samyakkaraNAbhAvAt / evaM sthite'pi vyAkhyAnapIThAbhIpsA'pareAdi ceti bADhamasAmaJjasyam, adhikaM nyAyavizArade / nirIhatA pAtratAbaddhalakSyatA pAtrapramodazceti tritayamaizvaryasiddhirahasyam / tatpariNatyai nArthyata ityAdi paramarSisubhASitaM pratipadaM smaraNIyam / vismRtaitadupaniSadAmAzAvaivazyavyAkulAtmanAM satatamanudhAvatAM parityaktasadAcArANAM kUTanItiparAyaNAnAmiyA'dahanadagdhahRdAM nIrasapuNyodIraNayatnatatparANAM klezaikaphalAnAM tu sudUra evAbhivAJchitasiddhiH / zuM pote kharekhara temane vaMdanIya che ? temane upadeza ApavAnI yogyatA dharAve che ? enuM ciMtana karIe to spRhA-IrSyA Adi para saraLatAthI vijaya meLavI zakAya. jeNe chedasUtrono abhyAsa karyo che e dezanAnA adhikArI che evI bhagavAnanI AjJA che. zrI haribhadrasUri mahArAjA kahe che ke je adhikArI nathI enI koI paNa pravRtti samyaka na hoI zake. Ama hovA chatAM vyAkhyAnanI spRhA karavI, na maLe to IrSyA vagere karavI e ati anucita che. A viSayamAM nyAyavizArada vArtikamAM vadhu spaSTIkaraNa karyuM che. | niHspRhatA, pAtratAnuM dhyeya ane pAtranI hArdika anumodanA A traNa vastu Avaze eTale badhuM AvI gayAM vinA rahevAnuM nathI. paramarSino A zloka 'nArthata thAva' Dagale ne pagale yAda rAkhavA jevo che. A rahasya bhUlIne jIva potAnI adamya IcchAthI AkuLavyAkuLa thaI jAya che. AkAza-pAtALa eka kare che. sadAcArane neve mUke che. khoTA dAvapeca rame che paNa enuM manovAMchita to dUra ne dUra bhAgatuM rahe che. rasa vinAnI zeraDI hoya ane enA paNa nIcovAI gayA pachInA choDA hoya, enA jevA puNyanI pelo udIraNA karyA kare che. pharI pharI e choDAne saMcAmAM nAMkhe che. eka TIpuM ya nIkaLe
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad - pariNatopaniSadAM tu satataM paramAnandasamAdhinimagnAnAM na kinycidrrssshokprbhvissnnu| anvAha ca- antarnimagnaH samatAsukhAbdhau, bAhye surave nI ratiti yoga - tA na hi zuklaM zuklIkriyata iti kiM paramAnandanimagnAnAM sukhIkaraNena ? / Aha ca - taha sokkhaM sayamAyA. visayA kiM tattha ke kema e to bhagavAna jANe, e to paraseve rebajheba thayA vinA raheto nathI. jIvanI kevI kAramI viDaMbanA ! paNa jene A viDaMbanA satAvatI nathI. jene peluM rahasya barAbara AtmasAt thaI gayuM che. ene nathI saMpattimAM harSa ke nathI vipattimAM zoka. e to paramAnaMdanI samAdhimAM utkRSTa AnaMdamAM magna che. emAM harSa-zoka zAnA... are bhUlyo.. emAM to saMpattivipatti ja zAnA ? e adbhuta mastImAM masta AtmAonA A aMtarodgAra che - 'cidAnaMda kI moja macI hai, samatA rasake pAname...' eka rAjA Diprezanano bhoga banI gayo. enA kAraNe aneka rogo AvyAM. vaido-hakImomAMtrika-tAMtriko-bhUvAo baghAM ja niSphaLa gayAM. rAjA trAsI gayo. tapAsa karatAM khabara paDI ke eka prabhAvazALI saMta che. maMtrIo tenI pAse gayAM. padhAravAnI vinaMti karI. saMte InkAra karI dIdho. maMtrIoe kahyuM, 'rAjA tamane khuza karI deze." A sAMbhaLIne smita karatAM saMte eTalo ja javAba Apyo ke - "huM khuza ja chuM." saMtanI vAta keTalI mArmika ! AzaMsA pUrI karIne khuza thavuM che - sukhI thavuM che. eno artha e ja ke ApaNe pahelA duHkhI hatAM. e paNa AzaMsAnuM ja du:kha. ane e duHkhane ubhu karanAra ApaNe -sattvopaniSad AzaMsApUrtijanyasaukhyaM pUrvaduHkhAvinAbhAvi, tahaHkhamapyAzaMsAjanyam, tatkartA'pi svayamiti viDambanA'vadhiH / niHspRhasya guNatrayamuktavAn prmrssiH| AdimaH sthairyam, sthitaprajJatetyarthaH, seyaM kAmamAtravirahitA santoSasArA cittavRttiH sukhAsukharAgetarasaMvedanavimuktateti pre'pi| dhairyamityaparo gunnH| uktazcAyaM prAk / sahiSNutAsahAyo'yam / akAlaphalavAJchanavirahaphalo'pyayamiti vRddhaaH| uktaM ca-kiM bhakkhiyavaseNa uMbaru paccai ? - iti / akAlaphalamityAmaghaTajaladhArA / ttshcobhypote ja... re viDaMbanA. A taddana vicitra paristhiti joIne AcArya haribhadrasUrijInA mukhamAMthI zabdo sarI paDyA che. "dhikAda vAruvi tama:/' je A viDaMbanAthI mukta che. emanI traNa adbhuta vizeSatA paramarSi batAve che. (1) sthira-eTale ke sthitaprajJa. bhagavadgItAmAM kahyuM che ke sthitaprajJa ene kahevAya ke jenA manamAM koI kAmanA nathI. je mAtra AtmAmAM ja tuSTa che. jene du:khano dveSa nathI ane sukhano rAga nathI. mahopAdhyAyajI kahe che ke jyAM sudhI sthiratA na Ave tyAM sudhI dharmakriyAothI kharekharI saphaLatA na maLe. (2) ghIra - A paNa khUba mahatvanI vizeSatA che. dhIraja viSe pUrve kahyuM che. ghIraja e sahiSNutAno sAthIdAra che. pUrvAcAryoe dhIrajanI majAnI vyAkhyA karI che - akALe phaLanI jhaMkhanA na karavI tenuM nAma dhIraja. navAMgI vRttikAra zrIabhayadevasUrijIe jayatihaaNa stotramAM kahyuM che - mAruM mana ghaNuM utsuka che. paNa zuM bhUkha lAge eTalA mAtrathI kAMI uMbaruM-phaLa pAkI jAya kharuM ? kahevata paNa che - akALe AMbA na pAke. koI paNa samudAyanA 2, pravacanasAra.
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad RO 89 vinAzaH / ugrajJAnAdisAdhanAnalaparipakvaghaTasakAzA hi svaparahitahetavaH / svAtmavismaraNaM hi paraM vinipaatnibndhnm| tatsmRtyanurUpAcaraNadhIrANAM tu kAle svataH smptsmaagmH| tRtIyaguNo gAmbhIryam / harSaviSAdAdAvanupalabhyamAnacittavikAratetaditi samayavidaH / asthAnaduHkhaprakAzanaM nAma sphuTameva lAghavam / na ca gAmbhIrye sati svapne'pi tatsambhavaH, gabhIrasya sevyaavsthaavsthitagraNIo prAyaH ugra jJAna-vaiyAvacca-tapa vagere sAdhanA karIne AvyA hoya che. akALe phaLa e to kAcA ghaDAmAM pANInI dhArA jevuM che. tenAthI to kAco ghaDo ne pANI baMneno vinAza thAya che. ugra sAdhanA karIne yogya kALe phaLa meLave che, teo pAkA ghaDA jevA che. ane teo ja sva-paranA hitakArI thAya che. potAnA svarUpanuM vismaraNa e parama vinipAtanuM kAraNa che. je tene yAda rAkhIne dhIrajathI tene anurUpa AcaraNa kare tene to yogya samaye potAnI meLe ja saMpattino samAgama thAya che. (3) gaMbhIra- zAsakAro kahe che ke sukha-du:khanA samayamAM paNa jenI mukhamudrAdithI harSa-zoka kaLI na zakAya enuM nAma gaMbhIra, potAne sahArAnI jarUra hoya, evI paristhitimAM paNa je bIjAno sahAro bane enuM nAma sajjana. keTalAkane potAnA duHkhanA gANA gAyA karavAnI Teva hoya che. A vastu gaMbhIratAnI taddana viruddha che. vipatti e kadAya karmAdhIna che paNa ene so gaNI karIne bhogavavI ke bhUlI javI e to svAdhIna ja che ne ? raDatuM moTuM ne du:khanA gANA, A svayaM kareluM potAnuM lAghava che. mUDha jIvo traNa rIte potAnI jAtane duHkhI kare che, duHkha nathI AvyuM tyAre enI kalpanA karIne, duHkha Ave tyAre roI roIne ene bhogavIne ane duHkha gayA pachI tene yAda karIne. mahApuruSone to du:kha Ave tyAre paNa tenI pratIti thatI nathI. 82 -sattvopaniSad syApi sevakabhAvAnivRttiH, anvAha ca - avaSTambhaH kaSTitasya ca / gatAyuSo'pi dhIratva - mityaadi| anAgatakalpanA-''gatarudana-gatasmRti-tritayena mUDhasyAtmaduHkhIkaraNam / mahAtmanAM tu duHkhakAle'pi ttprtiitishuunytaa| tadidamAhasamasukhaduHkha iti paramakalAvalokanAnAkalyamAnasukhaduHkhaH, kva cAsyeGgiteSvapi tatprakAzanavArteti / / 30 / / sthairyAditritayAnucaraM sattvam, yadavinAbhAvinI siddhiH| trikAlagocaro'yaM nyAya iti khyApayannAha ye siddhA ye ca seyanti, sarve sattve pratiSThitAH / sattvaM vinA hi siddhirna, proktA kutrApi zAsane / / 31 / / pravacanasAramAM evA mahApuruSa mATe eka vizeSaNa vAparyuM che - samasukhaduHkha, sthULa daSTie lAge ke je samabhAve sukha-duHkha bhogavI le e samasukhadu:kha. paNa TIkAkAre enI adbhuta vyAkhyA karI che - paramakalAnA avalokanamAM jenI eTalI magnatA che ke tene sukhadu:khanuM saMvedana ja thatuM nathI enuM nAma samasukhadu:kha. evA mahApuruSanA to IMgata-AkAramAM paNa sukha-du:khanuM prakAzana saMbhavita nathI. sukhadu:khanA anubhavone vyakta karavAnuM baMdha karIe eTale enA anubhavavicAronI asara paNa moLI paDe che. pariNAme e ja dazA AvIne ubhI rahe che ke je paramarSie kahI - 'vAdhyate na va darvena vivAna na 1 vA' A vizeSatAo vinA satvazALI banavuM azakya che ane satva vinA siddhi meLavavI azakya che, paramarSi kahe che - je koI Aja sudhI siddha thayA che, ane jeo siddha thaze e badhAmAM satva guNa pratiSThita hato ane haze. sattva vinA zAsanamAM kyAMya paNa siddhi kahI nathI.in31. 1. - zilyA 2. 6-6-T- vinA rU. - perfka binArasano - propha kAsane
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ -sattvopaniSad sattvopaniSad paNayA vIrA mahAvIhiM - iti / siddhimArgo hi sttvshaalinaamityaashyH| dravyAdyapAyeSvapi vihitAcArapratibaddhahRdayo'nigRhitaparAkramadhRtivalavyavasAyaH kUTacaritravinirmukto'zaThaH sarvathA cAritrIti pAramarSam / nAtrA'pavAdapadasambhavaH, taccyuteH rAgAdikAryatvAt / evaM ca niHsattvasya cAritrAsambhavaH, tasya saMhananAdyAlambanasyApi mAyAcAramAtratvAt / turyAre'pyasya praakrmaadersmbhvH| itareSAM tvadyApi prtykssvopravRtti rU9 || harino mArga che zUrAno... ahIM mAyakAMgalAnuM kAma nathI. jene yathAzakti sAdhanA paNa karavI nathI, ene cAritrI kahevA mATe zAstrakAro haragIjha taiyAra nathI. zAstromAM utsargo ya che ne apavAdo ya che. paNa zAstrakAroe to saMyamInI eka kAyamI vyAkhyA bAMdhI che, ane emAMthI chaTakIne koI ja potAne "saMyamI' kahI zake tema nathI. A rahI e vyAkhyA - 'je potAnA dhRti, sattva ane vyavasAyane gopavyA vinA mAyA choDIne saMyamamAM yatna kare e ja avazya cAritrI che. zAstrakAronuM A elAna che - 'kAsado sabUtya vArittI' A cAritrI vadhumAM vadhu sAta-ATha bhavamAM mokSamAM jaze ja evI zAstrakAro khAtarI Ape che. paNa A tyAre ja zakya bane jyAre AtmAmAM sarva pratiSThita thaI jAya. kALa, saMghayaNa vagerenA bahAnAthI niHsatvatAne DhAMkavI eTale hAthe karIne ApaNA AtmAne siddhithI vaMcita karavo. satva vinA cothA ArAmAM ya marIcinI zuM dazA thaI hatI ? ane AjanA kALamAM ya ApaNI AsapAsa mahAsattvazALIono kyAM toTo che ? siddhilakSmI jANe varamALA laIne e sattvazALIonI rAha ja joI rahI che. cAlo, ApaNe ya siMhasarvAnA svAmi banIe ane emanAmAM ApaNo paNa naMbara lagADI daIe. ll31ii. 2. AcAraMgasUtra. kiM sukhena siddherasambhava eva ityArekAyAmAhaevameva sukhenaiva, sidhyanti yadi kaulikAH / tad gRhasthAdayo'pyete, kiM na sidhyanti kathyatAm / / 32 / / sukhAbhilASiNo'tyarthaM, grastA RddhyAdigauravaiH / pravAhavAhino hyatra, dRzyante sarvajantavaH / / 33 / / evameva sukhenaiva, siddhiryadi ca mnyte| tatprAptI sarvajantUnAM, tadA rikto bhaved bhavaH / / 34 / / abhyAsatA prakarSa iti sukhe'pi yojayanti kaulikaaH| tanna, paNa jo sukha na ja chUTe to ? sattva na ja jAge to ? siddhino bIjo paNa ko'ka upAya haze ne ? eno javAba ApatA paramarSi kahe che - jo satva phoravyA vinA Ama ne Ama sukhazIla (vAmamArgI) jIvo siddhi pAmI zakatA hoya to pachI A gRhasthoe zuM guno karyo che ? emano mokSa kema thato nathI e to kaho.IIBzA AkhI duniyA to sukhanI atyaMta abhilASI che, Rddhi, rasa ane zAtA gAravamAM lapaTAyelI che. eka nadIno pravAhagADariyA ToLAnI mAphaka cAlyo jAya che. temAM badhAM niHsarvopaNe taNAtA jAya che.133II. ane A rIte sukha bhogavatAM bhogavatAM ja jo mokSa maLato hoya, to to badhAno mokSa thaI jAya. ane A Akho saMsAra sAva khAlI thaI jAya.IIB4ll kahyuM che ne ? 'mukha mude mitra' jeTalAM mAthA eTalA abhiprAya. ThIka che, paNa e abhiprAyamAM jyAre kadAgraha bhaLe che, emAM pAcho svArtha bhaLe che ane ene mAyAno sAtha maLe che, tyAre 2. * - kroni*TI 2. T - dAtrA rU. 1 - Daa |
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad - vAdhakasadbhAve nyAyasaGkocasyAvazyakatvAt, gRhimuktiprasaGgazcAtra bAdhakaH / tathApyasadgraho'nAdisajJApoSaprayojano mAyAcAraH / tatazcobhayAnarthaH / prAyaH sarveSAmapi sukhAnveSitayA zakyavaJcanatvAt / tathA cArSam- savve pANA paramAhammiyA- iti / evaM ca mugdhAnAM mArgabhraMzaH / caramajinacaraNasAdhanAmanusmaran ko nAma sazUkaH sukhaM muktihetuM brUyAt ? dhyAnamAtrAnmuktirityapi mithyAtvivacaH / saMyamatapaHparAkramo hi dhyAnAdisahAyo muktyavandhyanibandhanamiti pariNatapravacanasudhArasodgAra / e khataranAka svarUpa dhAraNa kare che. Avo ja eka khataranAka abhiprAya eTale vAmamArga - 'sukha bhogavo ane mokSe jAva." vAha bhAI vAha, Avo dharma to kone na game ? anAdikALanA sukhazIlatAnA saMskAra toDavA mATe to dharma che. e ja to mokSamArga che. e mokSamArga para pApA pagalI bharatAM jIvane Avo ko'ka hitecchu (?) bhaTakAI paDe che ane biyArAne paTakI nAMkhe che. zuM paramAtmA mahAvIramAM A adbhuta dharmanuM (?) jJAna na hatuM ke sADA bAra varSanI ghora sAdhanA karI ? bhUle cUke evA hitecchunA (?) panAre paDatA mA. paramarSi ene spaSTa bAdhaka ApI de che ke to gRhasthono mokSa kema nathI thato ? AnI sAme pelA dhyAna-dhyAnanI sUphiyANI vAto bhale kare. sarvajJa bhagavaMtonI cokhkhI vAta che ke e badho ALasu-sukhazIla jIvono potAno doSa poSavAno mAyAcAra che. e rIte kadI mokSa na maLI zake. tamAre mokSa joIe che ? to satva phoravo ane dhyAnAdisahita tapa-saMyamamAM parAkrama karo. tamArI zaktino pUrepUro upayoga sAdhanAmArge karo. e sivAya mokSa maLe evI koI ja zakyatA nathI. anusrota ja saMsAra che ane pratisrota ja saMsAra pAra utaravAno upAya che evuM Agamavacana paNa ahIM sAkSI che. -sattvopaniSad ___ anusrota eva saMsAraH, pratisrota evAsyottAra ityAgamavaco'pyatra saakssi| anyathA tu vajralepAyamAnA sarvajIvamokSApattiH, anusrotaekagAmitvAd bhavasya / tathA ca pAramarSam- bhUehi jANa paDileha sAyaM - rUti rU4 || AstAM lokottarasiddhiH, laukikasiddhirapyevaM durlabhetyAhaloke'pi sAttvikenaiva, jIyate prvaahinii| uddhUliko'pi nAnyeSAM, dRzyate'hanAya nazyatAm / / 35 / / AcArAMga sUtra kahe che - anaMta anaMta jIvonI eka ja abhilASA che - sukha meLavavAnI' jema jema jIvane thoDI-ghaNI sAdhanasAmagrI maLatI jAya che ema ema e Rddhirasa-zAtA gAravano bhoga banato jAya che. khUba ja sahajatAthI, koI zikSaNa vinA, koI paNa upadeza ke preraNA vinA, jANe ajANatA ja jIva sukhane meLavavA prayatno karato rahe che. jo sukhathI ja mokSa maLato hoya, to Akho saMsAra ja khAlI na thaI jAya ? badhAno mokSa na thaI jAya ? A saMsAra bharyo-bharyo dekhAya che e ja batAvI Ape che ke sukha bhogavavAthI kadI mokSa na maLI zake. AgaLa vadhIne paramarSi kahe che - are, mokSanI vAta to zuM karIe, duniyAmAM eka sAmAnya yuddhamAM paNa vijaya meLavavo hoya- duzmana senAne jItavI hoya to e kAma paNa sattvazALI ja karI zake ema che. bAkI to duzmanothI gabharAIne nisatva jIvo jhapATAbhera bhAgatAM hoya ane emAM koI jorAvara doDavIra atyaMta teja gatithI bhAge to e nAmozI ja che, prazaMsAspada nathI, loko ene koDimAM ya lekhatA nathI.il35ll 2. T-- sAtviA 2. -hyu-T- tati
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad lokottarAntaraGgasya, mohasainyasya taM vinA / sammukhaM nAparaiH sthAtuM, zakyate nAtra kautukam / / 36 / / vIrabhogyA vasundhareti loke'pi prasiddham / niHsattvAstUbhayatra parAjitAH syuH, yathoktam- duHkhAdviraktAH prAgevecchanti pratyAgateH padam / to pachI A to lokotara yuddha che. anAdi kALathI duniyA para - ApaNA AtmA para sAmrAjya jamAvIne beTheluM khUba khUba zakitazALI moharAjAnuM sainya che. to pachI tene to satva vinA kevI rIte jItI zakAya ? are, jItavAnI vAta to dUra rahI sattva vinA to tenI sAme ubhA rahevuM paNa zakya nathI.il36ll laukika jagatamAM ya eka kahevata prasiddha che - vIrabhogyA vasudharA - je vIra che e rAjA thaIne pRthvIne bhogave che. niHsattva jIvo to laukika ane lokotara baMne jagatamAM parAjita thAya che. adhyAtmasAramAM niHsava sAdhako mATe kAyara sainikonI upamA ApatAM kahyuM che - du:khathI virakta evA e jIvo karyasaMgrAmanI pUrve ja pIchehaThanI IcchA karatAM hoya che. jema ke yuddhamAM apIra sainiko lapAtA chUpAtA AsapAsanA vana-vagaDAmAM pravezI jAya che. zatrunI kalAnAmAtrathI DarI jAya, teone gunA sAnidhyamAM sattvano vilaya thaI jAya temAM kAMI Azcarya nathI. sAtvika vyakti to ekalo hoya to ya AkhI senAne pahoMcI vaLe. eka vAra kumArapALa rAjAe yuddha karyuM. zatrue tenI AkhI senA phoDI nAMkhI hatI. raNamorayAmAM badhAne prazAMtamUrti joIne kumArapALe mahAvatane prazna karyo, ghaTasphoTa thayo. kumArapALe pUchyuM, 'mAre pakSe koNa che ?' javAba maLyo, 'Apa, huM ne hAthI." kumArapALa kahe mArA mATe ATalA paNa ghaNA che.' hAthIne sIdho zatru rAjAnA hAthI tarapha levaDAvyo. dhasamasatA hAthIne joIne pelo gabharAI gayo. hAthIne pAcho ThelavA mATe kAna phADI nAMkhe evA 88 -sattvopaniSad adhIrA iva saGgrAme, pravizanto vanAdikam - iti / ripukalpanAmAtrabhItAnAM tatsAnnidhye sattvavilaya iti nAtra kiJcidapi citram / sAttvikastveko'pi vAhinyadhikaH, kumArapAlanRpavat / / evaM cAnAdiripumoharAjavidrohe sattvata eva siddhiH / ata eva mahAsattvAnAM maraNAntopasargeSvapi saiMhI vRttiH| tataH siddhirasaMzayam / skandakAcAryaziSya-sukozalAdimunisiMhAnAmAlambanAnyanusmarataH kasya zaMkhanAda karAvyAM. tarata ja kumArapALe potAnA khesanA be TukaDA karIne hAthInA kAnamAM nAkhI dIdhAM. najIka jaIne rAjAnI aMbADImAM kUdako lagAvI dIdho ane tenA gaLe talavAranI dhAra dharIne vijaya meLavyo. pahmarSi kahe che - satva vinA laukika siddhi paNa asaMbhavita che, to lokottara siddhinI to kyAM vAta rahI ? mahAsatva jIvone to sattvanA prabhAve ja upasargomAM paNa siMha jevI vRtti hoya che. jenA pratApe teo nizcitarUpe siddhine meLavI le che. yAda karo... pelA skaMdakAcAryanA pa00 ziSyo. jemaNe ghANImAM pIlAvAnI asahya asahya vedanAmAM dhagadhagatA satva sAthe kSapaka zreNi para ArohaNa thayA. pelA gajasukumAla... satvanI parAkASThA batAvI ane aMgArAthI baLatA mAthAnI vedanAne khumArIthI sahI lIdhI. pelA metAraja muni... kacakacAvIne bAMdhelI cAmaDAnI vApare taDako khAdho, saMkocAtI gaI.. vedanA asahya banI to satva paNa niHsIma banyuM. AMkhanA DoLA bahAra nIkaLI gayAM. paNa satvano aMza paNa ocho na thayo. pelA khaMdhaka muni... jIvate jIvatAM AkhA zarIranI cAmaDI utAravAno e bhayAnaka upasarga paNa abhuta satvathI hasatAM hasatAM sahI lIdho. pelA jhAMjhariyA muni... mAthuM kapAvAnI vedanA bhogavatAM satvano sAgara hiloLe caDyo. pelA vAyArya... siMhe jIvatA phADI khAdhA paNa pUrNa samAdhi sAthe satvane jALavI rAkhyuM. pelA kIrtighara
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad na sattvaprakarSaprAkaTyam / zramaNI-zrAddha-zrAddhInAmapi mhaapraakrmaannaamnane sukozala muni.... vAghaNanA upasargano prathama lAbha levA mATe paDApaDI karI. prakRSTa satvathI e bhayaMkara upasargane khamI lIdho. pelA gharmaghoSa muni... mAsakSamaNanA tapamAM bhayaMkara tRSAne sahana karI ane AtamanuM kAja sAdhI lIdhuM. pelA sanakumAra rAjarSi... cikitsAnI zakti hovA chatAM rogonI bhayaMkara vedanAne khumArIpUrvaka sahI lIdhI. pelA RSabhasena muni.... upAzraya baLavA lAgyo ane saparivAra mahAsattvathI ArAdhanA karI lIdhI. zeraDInA khetaramAM daMza parISahane sahana karatAM mahAtmA... lAkho caTakA sahana karIne kevaLajJAna ane nirvANa pAmI gayAM. pelAM pannA-zAlibhadrajI... agninA bhaTTA jevI zilA para parama sattathI deha ogALI dIdho. pelA avaMti sukumAla... ziyALaNI ane enA baccA emanA dehanI ujANI karatAM gayAM ane emanA sattvano pAro UMce ne UMce caDhato gayo. pelA arNikApatra AcArya... trazULathI vIMdhAI gayAM paNa satva to akhaMDa ne akhaMDa ja rahyuM. pelA jinadharma aNagAra.. pazu-paMkhIoe mAMsanA loce locA uDAvI dIdhA ane aphATa satvathI kAyotsargamAM sthira rahyA. pelA cilAtIpaNa... jaMgalI kIDIo pagathI aMdara ghUsI ane cheka mAthuM paNa pholI khAdhuM ane apratima satvathI e vedanAne mANI lIdhI. pelA udAyana rAjarSi... AkhuM zarIra jherathI lIluMchama banI gayuM.... kheMcANa vadhatuM jatuM hatuM. asahya vedanA thatI hatI... chatAM ya sattva na cUkyAM... ane kSapaka-zreNi lagAvIne siddhi meLavI lIdhI. pelA bhadrabAhusUrinA cAra ziSyo.. maraNAMta zItavedanA sahana karI ane sattvane satata jIvaMta rAkhyuM. pelA vajasvAmie pAMcaso munivaro sAthe dukALamAM aNasaNa svIkAryuM. ane aMgArA jevI zilA para saMthAro karyo... temanA AlaMbane komaLa dehavALA bALamunie paNa evI zilA para potAnA mAkhaNa jevA zarIrane -sattvopaniSad lpodAharaNAni sulabhAni / naitanmAtram, duHsahopasargeSvapi paramadhairyAvalambitasattvAnAM mUnikalpatirazcAmapi nidarzanAni na darlabhAni / tessaamnumodogALI dIdhuM. pelA sAgaraya%.. AkhuM zarIra soyAothI vIMdhAI gayuM hatuM e paristhitimAM paNa sattvanA zikhare caDhIne kAyAne vosirAvI dIdhI. bhaDabhaDatI agninI jvALAomAM baLatA cANakya.. ajaba gajabanA satva sAthe dhyAnathI leza paNa calita na thayAM. pelo caMDakauzika... kIDIoe zarIrane cAlaNI jevuM karI nAkhyuM. paNa na to thAnathI calita thayo ke na to dhyAnathI. pelAM kaMbala-saMbala baLado, pelo vaitaraNI vAnara, zrAvakaputra mAchalo, pelo virAdhitazrAmANya popaTa, maNiyAra deDako, sega deDako, marubhUtino jIva hAthI, pelI brAhmaNI kUtarI, cAdatano bakaro, kSullaka pADo, pelo vikrama rAjAno gheTo, munisuvratasvAmi dvArA bodhita ghoDo, dharaNendra sarpa... A badhA to tiryaMca hatAM paNa eka gItArtha mahAmunine chAje evI rIte temaNe bhayaMkara upasargone sahana karyA. adbhuta aMtimArAdhanA karI ane sattvanI parAkASThAthI siddhisuMdarIne potAnI anurAgI banAvI dIdhI. paramarSi kahe che - A mahAsattvazALIone yAda karo. emaNe je pracaMDa satvathI mohasenAne parAsta karI enI aMtarathI anumodanA karo. prAyogikapaNe tamArA jIvanamAM paNa satvano vikAsa karatAM jAo. Dagumagu thAo e pUrve ja pharI pharI A mahApuruSone yAda karo. emanI adbhuta sAdhanAnI sAme tamArI najIvI aDacaNone sarakhAvo, pachI to tamane e aDacaNarUpa ja nahIM lAge. ane eka divasa tame e mahAsattvazALIomAMnA eka banI zakazo. siddhi svayaM tamane varamALA paherAvI deze. keTalIka vAra ApaNuM mana kAvAdAvA kare che. A sahana thaI zake paNa A to nahIM ja. A saheluM che, paNa A to khUba ja
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad - nAdyapi sattvavallIkAdambinI / atiduSkarametaditi cet ? atrAhasarvamajJasya dInasya duSkaraM prtibhaaste| saMvekavRttivIrasya, jJAninaH sukaraM punaH ||37 // AbhimAnikI sukaraduSkarAviti hRdayam / ata eva sAttvikacakriNaH SaTkhaNDatyAgaH paTalagnareNuvatsukaraH, itarasya tu dramakasya kUTabhikSApAtratyAgo'pyatiduSkaraH / jJAnasattvAbhyAM yatpuraM tadeva tayorvirahe duSkaramityatra nisskrssH| ' 9 agharuM. paNa vAstavamAM sukara ke duSkara zuM che ? enI spaSTa samaja ApatAM paramarSi kahe che - je ajJAnI che ane dIna-niHsattva che, ene mana badhuM ja duSkara che ane je sattvavRttimAM vIra che ane jJAnI che ene mana badhuM ja sukara che.II37II sukara ane duSkara e AbhimAnika vastu che - mananA mAnelA che. vAstava nathI. evo ahIM Azaya che. A ja vAta upadezamAlAmAM bIjA zabdomAM karI che - cakravartIne sattva jAge eTale e virATa cha khaMDanA sAmrAjyane paNa dhULa khaMkherIe e rIte choDI de che. jyAre niHsattva bhikhArI potAnA bhIkha mAMgavAnA cappaNiyAno paNa tyAga karI zakato nathI. paramarSi eTaluM ja kahevA mAMge che koI paNa kArya vAstavamAM sukara ke duSkara hotuM nathI. jJAna ane sattva hoya to badhuM ja sukara che ane ajJAna ane niHsattvatA hoya, to badhuM ja duSkara che. jJAna vinAnuM sattva paNa nakAmuM, ane sattva vinAnuM jJAna paNa nakAmuM... ratha to be paiDAthI ja cAle ne ? kArtikI pUrNimAno divasa hato. cAturmAsa parAvartanano kAryakrama pUro thayo. vyAkhyAna bAda badhAM lokonA moDhe eka ja vAta hatI ke . - manvaya 2. --- sarca - sattvopaniSad sukhazIlasya vidyArjanasvapnamapi nIraviloDanam / anvAha ca sukhArthinaH kuto vidyA kuto vidyArthinaH sukham iti / alpAyuranalpazAstrajJAnArjanamukhyavayaHparyAyatatkSamatvAdInanupazyataH kasyAsmin kSaNamapi pramAdaH ? bAhyabhAvAdiH svasAmarthyakuNThIkaraNahetuH tataH krameNa jJAnatRSNA 62 - atyAre eka navA mahAtmA kyAMthI AvI gayAM ? vAstavamAM e mahAtmA AkhuM cAturmAsa tyAM ja hatAM. bIjA mahAtmAonI sAthe ja hatAM. paNa divasa-rAta dIvAla sAme besIne jJAnasAdhanAmAM magna hovAthI lagabhaga koI emanA darzana paNa karI zakyuM na hatuM. kevI ajaba-gajabanI jJAnArjanamAM magnatA ! jJAnathI sattva pragaTe che e vAta sAcI, paNa sAthe e vAta paNa sAcI ke jJAna meLavavA mATe paNa sattva joIe che. kahyuM che ne - 'sukha joItuM hoya to jJAna choDo ane jJAna joItuM hoya to sukha choDo.' nAnakaDuM jIvana, temAM paNa abhyAsanA varSo keTalAM ? ane emAM paNa jo gallA tallA- hotA hai calatA hai- nI sthiti hoya, AkhI duniyAnA samAcAronuM dhyAna hoya, koNa AvyuM-gayuM, koNa zuM kare che e badhI jANakArI hoya to jJAnanA kSetre pragati thavI zakya nathI. Aje to keTalAMya nAnI uMmaranA tIkSNa buddhivALA tejasvI kizoro dIkSita thAya che. jo teo ochAmAM ochuM 10 thI 15 varSa paNa ugra jJAnasAdhanA kare to adbhuta pariNAma AvyA vinA na rahe. temanA gurujIoe A bAbata apramatta thavAnI jarUra che. temaNe temane bhaNavAno utsAha jAge tevo baghI jAtano prayatnapreraNA karatAM rahevA sAthe temane bhaNavAnI bane eTalI vadhu anukULatA karI ApavI joIe. svayaM bhoga ApyA vinA A kadI zakya nahIM
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad - vigamaH, tatazcAkAlamRtyuradhyayanasya / prAtarAza ityapi jJAnArjanapratipanthI, yato'sau cittaikAgratAvighnam / na khalu pratibandhakavigamamantareNa kAraNasvarUpalAbhaH / tatazcAyaM paramakartavyaH kAryArthina: | bane. bAhyabhAva, bAhyapravRtti, gRhastho sAtheno vyavahAra vagerethI manamAM aneka kacarA bharAya che. A badhuM karyA pachI copaDI laIne khUNAmAM bese tyAre ya mana cAre bAju bhamatuM hoya che. chevaTe bhaNavAno rasa chUTI jAya che ane bhInuM saMkelIne jJAnasAdhanAnuM sarvamaMgala karI devAmAM Ave che. jJAnasAdhanAmAM bIjuM eka moTuM bAdhaka hoya to e che navakArazI. savArano suvarNa samaya jJAnArjana mATe zreSTha che. ThaMDo pahora ane khAlI peTa e mananI ekAgratAnA ananya sahakArI che. eka vAra peTa bharAya eTale niyata samaya mATe manane ekAgra rAkhavuM duSkara thaI jAya che. mAMDa mAMDa mana thoDuM ghaNuM ekAgra thAya tyAM to baporanI gocarIno samaya thaI jAya. enA pachI pAchI e ja dazA. paDilehaNa-paracUraNa kAmakAja ne divasa pUro. varSonA paryAya pachI yA sAva najIvo jJAnAbhyAsa hoya to enuM eka mahattvanuM kAraNa A paNa hoI zake che. hA, viziSTa uNodarIthI thoDI rAhata thAya kharI. paNa ekAsaNAAyaMbilanA tapasvI 4-5 kalAkamAM je aDhaLaka jJAnArjana savAranA karI le enI tole e na AvI zake. 'mAre have vAparavAnuM che." ATaluM dhyAna paNa svAdhyAyanI guNavattA ghaTADI de che. 'mane bhaNavAno rasa nathI." AvuM koI kahe to enI nIrasatAnA kAraNa zodhavA joIe. jemake upara eka kAraNa batAvyuM che. hajAro preraNA je pariNAma na lAvI zake e pariNAma AvuM ekAda parivartana lAvI zake. kSayopazama vagere jJAnArjananA hetu che. jemAM bAhyabhAva -sattvopaniSad saMyamasvAdhyAyArogyAdyanekaprayojanasiddhidaM zramaNAnAM rasatyAgonodaratAsacivaM nityaikAzanaM tpH| anyathA tu prAyo bhogaprAdhAnyam, mauryam, niHsattvatA, asaMyamaH, gRhiprAyojIvanasamAptizca / paDhamaM nANaM tao dayA, nANA payaTTae caraNaM, jJAnasya phalaM viratiH, nANAhio varataraM ityAdInyANi jJAnamAhAtmyajJApakAni, Adi pratibaMdhaka che. hetu hovA chatAM paNa pratibaMdhakane kAraNe kAryano utpAda thaI zakato nathI. mATe kAryane utpanna na karI zakavAthI hetuno svarUpalAbha paNa thato nathI, arthAt hetu e hetu tarIke maTI jAya che. mATe jene kArya joItuM hoya- jJAnArjana karavuM hoya, eNe sau prathama tenA pratibaMdhakone vidAya ApavI paDe. to ja teno kSayopazama Adi jJAnArjanano hetu banI zake - jJAnArjana karavA dvArA te potAnA kSayopazamane saphaLa karI zake. zramaNajIvanamAM jinAjJA, saMyama, Arogya vagere aneka dRSTie prAyogika tyAga ane uNodarI sAthenA ekAsaNA ke AyaMbila lAbhadAyI che. savAre peTa bharI levuM. bapore na vAparavuM e aneka rIte kharAba pariNAma lAvanAra che. A eka viSama viSayaka che. pachI to aneka takalIpho enA ja pariNAme cAluM thaI jAya che. je jJAna vinA eka divasa paNa pasAra na karI zakAya evA oghaniryukti, piMDaniryukti, Avazyakaniryukti AdinA jJAna vinA AkhuM zramaNajIvana pUruM thaI jAya enA jevI duHkhada bInA bIjI kaI hoI zake ? upadezamAlAkAranuM spaSTa bayAna che - "nATI pAduI vara'. cAritranI pravRtti jJAnathI ja thaI zake. dazavaikAlika sUramAM paNa kahyuM che - 'paDhamaM nA to yA'. pahelA jJAna ane pachI dayA (cAritra) prazamaratimAM kahyuM che - jJAnI panna virati' jJAnanuM phaLa virati che. upadezamAlAmAM kahyuM che - 'nAdo varatAra' - ugrakriyAkAraka
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad - yukta caitat, tadantareNa caraNAsambhavAt, jJApakaM cAtra SaDjIvanikAjJasyaivopasthApanAkaraNam, anyathA tu sphuTaiva gRhinirvizeSatA'rhadAdyAzAtanA gha| caraNakaraNaparAyaNA api svaparasamayAnabhijJA nizcayazuddhacaraNakaraNasAravaJcitAH, na caiSu nizcayasamyaktvasambhavo'pi / mASatuSopameSu tu gItArthagurupAratantryAdeva tadyoga iti smyvidaa| gurubhirapi gauNIkRtetarakRtyaiH svAdhyAyAya mukhyabhAvo'rpaNIyaH / smartavyAzca mahopAdhyAyayazovijayA atra / yadgurubhiradbhutaM svAdhyAyasAhAyyaM vitIrNam / ata eva staveSvapi sakRtajJaM tannAmollekhastaiH kRtaH, AstAM karatAM paNa jJAnAdhika AtmA caDiyAto che. tAtparya e ja che ke jJAna ane kriyAnA samuccayathI mokSa thAya che. paNa jJAna vinA kriyA (cAritra) saMbhavita nathI, eTale ja jyAM sudhI SajIvanikA-adhyayana sudhI abhyAsa na thAya tyAM sudhI vaDI dIkSA karavAno niSedha che. emAM paNa e ja Azaya che ke jenAmAM eTaluM paNa jJAna nathI e SajIvanikAyanI rakSA kare e taddana asaMbhavita che. ane jo eTalI rakSA paNa na kare to sAdhu ane gRhasthamAM koI ja phera nahIM rahe. vaLI arihaMta bhagavAna vagerenI AzAtanA paNa thAya kAraNa ke temanI sAkSIe lIdhelA paccakakhANono bhaMga thAya ane mahApuruSonA vezanI paNa viDaMbanA thAya. upadezapadamAM pU.haribhadrasUrijIe kahyuM che ke 'zItalavihAra e arihaMtonI parama AzAtanA che.' siddhasena divAkarasUrijI to kahe che ke sva-parasiddhAntanA jJAna vinA naivyayika samyakta paNa na saMbhave. evA AtmAo cAritranI kriyAomAM kadAca macI paDyA hoya to ya eo cAritranA sArane -sattvopaniSad zAstreSu / abhidadhanti cAkare - abhiprAyaH sUreriha hi gahano darzanatatiH, nirasyA durdharSyA nijmtsmaadhaanvidhinaa| tathApyantaH zrImannayavijayavijJAhibhajane, na bhagnA ced bhaktirna niyatamasAdhyaM kimapi me - iti, tathA - nirguNo bahuguNairvirAjitAn, tAn gurunupakaromi kairguNaiH / nathI pAmI zakatA. hA, mAlatuSa muni jevA emAM apavAda hoI zake kharA, emanA jevAne to saMpUrNapaNe gItArthagurupAradyathI naisthayika samyakta ane zuddha cAritra saMbhave che. paNa jemanI zakti-kSayopazama che temanuM zuM ? A bAbatane vaDIlo gaMbhIrapaNe dhyAnamAM le ane svAdhyAyane mukhyatA ApIne gauNapaNe bIjA kAryo-kAryakramonI javAbadArI levAya. teo svayaM paNa enA mATe samaya phALave to jarUra sArAmAM sAruM pariNAma AvI zake. mahopAdhyAyajI yazovijayajI na thayAM hota to nayavijayajI mahArAjanuM nAma paNa koNe sAMbhaLyuM hota ? emaNe ziSyanI jJAnasAdhanA mATe je bhoga Apyo hato enuM kRtajJa paNe mahopAdhyAyajIe je varNana karyuM che te vAMcIne paNa gadgad thaI javAya. zArAvArtAsamuccayanA lagabhaga dareka prakaraNanI TIkA bAda mahopAdhyAyajI eka ja vAta kare che ke graMthakAra haribhadrasUrijIno abhiprAya khUba gaMbhIra che. durbodha che. lagdarzananI tIkSNa carcAo sAme mAre jhIMka levAnI che. emAM paNa syAdvAdadarzanane atyaMta vaLagI rahIne ati kuzAgra buddhithI khUba kaparA kAmane pAra pADavAnuM che.. paNa jo gurudevazrI nayavijayajInI caraNasevAmAM mArI akhaMDa bhakti hoya to mArA mATe kAMI ja asAdhya nathI. dvArgiza dvAaizakAnI aMte teo gurunA pratyenA kRtajJatAnI
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad vAridasya dadato hi jIvanaM, kiM dadAtu bata cAtakArbhakaH - ityAdi / santyadyApi tAdRzA aviralA dIkSitAH, yadgurvadhInaH prAyo'bhyudayazceti jJAnasattvasampAdane yatitavyam / tadvata eva svaparazivabIjatvAt / anantapudgalaparArvatAn yAvadekendriyAdibhrAntI chedabhedAdividrutasya sarvaduHkhATavIdavAnalasadharmAlpakAlInavratakaSTaM kiyanmAtramiti jAnAnasya sAttvikasya abhivyakti karatAM kahe che - huM to nirguNa chuM ane gurudeva to ana"guNothI zobhAyamAna che. temanI huM kayA guNothI bhakti karuM? jIvanadAtA evA jaladharano pratyupakAra cAtakanuM bacyuM zI rIte karI zake ? guru kadAca ochuM bhaNyA haze. paNa ziSyane bhaNAvavAnI emanI je lAgaNI haze, je puruSArtha haze ane je bhoga haze... mane cokkasa lAge che ke uparokta vAta lakhatAM lakhatAM mahopAdhyAyajInAM romAMca khaDA thaI gayAM haze, AkhA zarIramAM jhaNajhaNATI thaI gaI haze, hRdaya gadgad banI gayuM haze ane AMsuonI dhArA vahevA lAgI haze. mane kahevA do ke je nayavijayajI mahArAje ziSyanI upekSA karI hota to kadAca Aje ApaNane mahopAdhyAyajI na maLayA hota. jinazAsanane eka bhAre khoTa paDI 68 naka -sattvopaniSad kiM nAma duSkaram ? sakriyaM jJAnaM hi sattvam, yadanubhAvAn mahopasargasahanamapi krIDAmAtramiti / / 37 / / atha sttvopdeshaavgmhetukprdossdrshnaanrthnivaarnnaayaa''hdekhAya che, je sAdhanA kaThaNa lAge che, e to enI sAme kAMI ja nathI. ane eTalI sAdhanA karavAthI, eTaluM aghakAlIna du:kha sahana karavAthI ja tArA badhAM ja du:kho kAyama mATe bhasmIbhUta thaI javAnA che. mATe tuM satva phorava ane badhAM ja duHkha sahI le. paramarSinI ATalI ja vAta manamAM barAbara phITa thaI jAya eTale niHsatvatA jatI rahe. jJAna sakriya bane. sattvanA sAgaramAM bharatI Ave ane koI paNa sAdhanA duSkara na rahe. badhuM ja jANe ramata banI jAya. eka AnaMdamaya anubhava banI jAya. ll3chI have paramarSine eka vAtano khaTako rahe che ke meM sattva ne ghIratA vagerenI ucI ucI ghaNI vAto karI. paNa kadAca bALajIvo A vAtone svajIvanamAM utAravAne badale Ane AgaLa karIne bIjAnA doSo jotA thaI jAya to ? to to mArI A badhI mahenata pANImAM maLI jAya.. eTaluM ja nahIM enA AtmAnA bhayAnaka nukazAnamAM huM nimita banI jAuM... e to mane haragIjha na cAle. A vicArIne paramarSi - 'kALa-karma vagerene kAraNe guNono dukALa che. tethI koInA doSo na jovA paNa guNAnurAgI dRSTi keLavIne jyAM jeTalAM guNa dekhAya enA pratye pramodabhAva keLavavo joIe'- evo IzAro karatAM kahe che - tame AkhI duniyA pharI vaLo ane temAM be-cAra vyakti ja evI maLe che je dhIratA, gaMbhIratA, udAratA vagere guNothI zobhatI hoya. to ya tame nAcI uTho. samajI lejo ke tamane saharAnA raNamAM kalpavRkSa maLI gayuM che. A to haLAhaLa kalikAla che. ahIM to ATalA maLyA te ya moTuM Azcarya che. hota. Aje mahopAdhyAyajI nahIM to kama se kama laghumahopAdhyAyajI thaI zake evA paNa saMkhyAbaMdha dIkSito haze, jemanA guruo mahenata kare to jarUrathI zAsanano abhyadaya lAvI zake, mATe ja paramarSi kahe che jJAna ane satva bhaLe eTale badhuM ja sukara thaI jAya - sAva saheluM thaI jAya. pAMcamA prastAvamAM paramarSie kahyuM che ke he Atman ! tuM anaMta anaMta pudgalAvarta sudhI ekendriyAdi sarva yoniomAM bhaTakyo... ane badhI jagyAe chedana, bhedana, vadha vagere kALI vedanAone sahana karI. have to tane je vratamAM du:kha
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad dvitrAstricaturA vApi, yadi srvjgtypi| prApyante dhairya- gAmbhIryA-dAryAdiguNazAlinaH / / 38 / / bAhulyena tadAbhAsa- mAtrA api kalau kutaH ? / busaMprAyaistu loko'yaM, pUrito bhavapUrakaiH / / 39 / / tatazcAnyAyyo guNA''grahavihitahetukatiraskAra ityAzayaH / guNazasyaduSkAlaH khalu klikaalH| tasmin janmApyalpapuNyadhanatApizunam / are, AvA vAstavika guNavAna to nahIM paNa jemanAmAM AvA guNono AbhAsa thAya evI vyaktio paNa A kALamAM maLavI durlabha che. kAraNa ke A duniyA to bhUMsA jevA niHsAra lokothI bharelI che. janma maLyo che to ene game te rIte pUro karo - evA bhavapUrakothI A saMsAra bharelo che. [38-39ILL | mATe bIjAmAM guNo ja hovA joIe evo Agraha rAkhIne karelo tiraskAra ucita nathI. kaLikALa eTale guNarUpI dhAnya mATeno duSkALa. temAM janma thavo e ja batAve che ke puNyadhana alA che. jIvo karmAdhIna che ane potAnA doSathI ja pratihata che, pachI emAM guNano Agraha kema rAkhavo ? temanA doSonA kAraNe potAnI jAtane doSita banAvavAmAM kaI buddhimattA che ? ane je potAnA doSothI ja daMDAya che, tene daMDavAmAM ziSTatA paNa kyAM che ? duniyAmAM kAMI paNa dekhAya e prAyaH sarvathA nirdoSa paNa nathI hotuM, ane sarvathA nirguNa paNa nathI hotuM. hA, dRSTAno pakSapAta kaI tarapha che, e vAta alaga che. eTale jo tamane tamArI AjubAju sattva vagere guNonI khAmI dekhAya to durbhAva nahIM lAvatAM. tenI pratye tiraskArabharyo vyavahAra nahIM karatAM, paNa tamane duniyAmAM je be-cAra paNa guNavAna maLe 900 - -sattvopaniSad karmAdhInAzca jantavaH, svadoSanihatAzca / kaH khalveteSu guNA''grahaH ? kA khalu taddoSeNAtmaduSTIkaraNe cAturI ? kA ca nihatahanane ziSTateti / dRSTaM kimapi loke'smin, na nirdoSaM na nirguNa-miti nyAyAt sarvatra guNadoSasambhavaH, kva draSTuH pakSapAta ityanyadetat / paraguNaparamANUn parvatIkRtya darzanaM guNasiddhyupaniSat praa| sahavAso nAkalaha iti nItisUtram / atrApavAdapadaM guNAnurAgavAtsalyasahiSNutAtritayayutasahavAsaH / tadvirahe paradoSApAdanaM mohaH / kathaJcit enI ja bharapeTa anumodanA karajo. eTaluM ja nahIM koI paNa vyaktimAM je paramANu jevo paNa guNono aMza dekhAya ene tame parvata jevo samajI tenI hRdayathI anumodanA karajo. ko'ke mArmika vAta karI che - mANasa mitra sAthe premathI rahI zake che. bhAI sAthe nahIM. AvuM zuM kAraNa ? nItisUtra kahe che - 'savAso nAna:' sAthe rahevuM ane kalaha na thavo e lagabhaga zakya nathI. vAsaNa hoya to khakhaDe. paNa enAthI paraspara vaimanasya - saMkalezanuM vAtAvaraNa kema Ubhu karIe ? paramarSinI ATalI zIkha yAda rAkhIe to e nItisUtrane ya khoTuM pADI zakAya. ApaNane sagAM-saMbaMdhI-bhakto mATe jeTalo prema-sadbhAva che eTalo sahavartI saMyamIo para kharo ? eno aMza paNa kharo ? eka vAra prema ravAnA thaI jAya eTale najIvI vAtomAM ya vAMku paDyA vinA na rahe. guNAnurAgabharI dRSTi, prema ane sahiSNutA hoya to svarga utarI Ave. ArAdhanAno utsAha jAge ane saMyama jIvanano kharo AnaMda mANI zakAya. saMkaleza thAya to samajI levuM joIe ke ApaNAmAM A traNa vastunI khAmI che. vAstavamAM paramarSino Azaya khUba khUba gaMbhIra che. paramarSi barAbara samaje che ke baLatuM mAthu sahevAnuM satva hajI kadAca phoravI 2. --- thA 2, - kumo re. - tapAsaprA| u- vRdhabaTI
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad - SO 909 praannaantopsrgshnaadhiksttvsaadhyaittrityyutshvaasH| ata eva sttvopdeshcuuleym| mahAsattvAstvalpadoSasyApi prazaMsAkRtaH, ythaahuHzakAze paNa sahavartI pratye durbhAva na thavAM devo, enA durvyavahAramAM paNa mAthu ThekANe rAkhavuM, enA doSa pratye paNa karuNA-udAsIna vRtti rAkhavI, enI pragatinI IrSyA na karavI enA gaNonI hArdika anumodanA karavI.... A badhA mATe sarva phoravavuM to ati ati kaThina che. eTale ja to emaNe sattvopadezanA kaLaza tarIke e parAkASThAnA satva tarapha IzAro karI dIdho che. pahelI daSTie kadAca emAM dhikkAranA darzana thAya paNa pUrvApara prakaraNa, paramarSinI karuNA ane temanA gaMbhIra abhiprAyano vicAra karatAM A AzayanI pratIti thayA vinA na rahe. kalyANanI bhAvanAthI satvopadeza ApatAM paramarSi koInI ghasAtI vAta to na ja kare ne ? malavArI zrI hemacandrasUrijI kahe che - "jemanA aneka guNo hoya evA jIvo to atyaMta virala ja che. paNa jemanAmAM ekAda guNa hoya evA jIvo paNa badhe nathI hotAM. are, guNanI to zuM vAta karavI, jemanAmAM doSo nathI emane ya dhanyavAda che. eTaluM ja nahIM jemanAmAM thoDAka ja doSo che, tenI ya ame anumodanA karIe chIe. kevI adbhuta vAta ! guNano Agraha rAkhavAne badale A vRtti AvI jAya to keTaluM sarasa ! doSita vyakti enA doSanuM pariNAma nizcitapaNe bhogavavAnI che. e karmAdhIna che. enA pratye karuNAnI badale dhikkAra karavo e anucita che. A to bIjAnA doSanI sajA jAtane karavA jevuM che. jevuM puNya laIne AvIe evo ja sahavAsa maLe, have emAM jhagaDavuM ke ene bhavya banAvavo e potAnA hAthanI vAta che. vaLI mArAmAM paNa kyAM doSo nathI ? AvI vicAradhArA 102 -sattvopaniSad bhUriguNA virala cciya, ikkAiguNo vi jaNo na savvattha / nihosANa vi bhaI, pasaMsimo thovadose vi / / iti / svapuNyAnurUpo hi sahavAsaH, mamApi na ke doSAH ? ityAdivibhAvanena paradoSadarzanasya taddhetukavaimanasyAdezca nirAkaraNaM syAt / / 39 / / atha manuSyatvAdidurlabhaprAptiphalAyotsAhayannAhamAnuSyaM durlabhaM labdhvA, ye na lokottaraM phalam / gRhNanti sukhamAyatyAM, pazavaste narA api / / 40 / / tadidaM tRSitasya marubhUmiM vilaya srssrsiitiiraannivrtnmitybhipraayH| ajJatAsAdhAcca pazutvam / durlabhasandohaprAptiprApyaH khalu Ave to paradoSadarzana ane tenA kAraNe tathA vaimanasyanuM nirAkaraNa thaI zake. [39ll guNAnurAga-prema ane sahiSNutAthI koIno paNa hRdayapalaTo thayA vinA raheto nathI. jarUra che mAtra dhIrajanI. cAlo ApaNe satva keLavI A guNonI prApti karIe. manuSyabhava-sadguruyogathI mAMDIne cA>iprApti sudhInA ApaNA badhA lAbha enAthI ja saphaLa thavAnAM che. nahIM to... paramarSinA zabdomAM ja sAMbhaLo... jeo durlabha evA mAnavabhava (ane upalakSaNathI cAritra sudhInI uttarottara vastuo) pAmIne bhaviSyanA anaMta sukhanA dAyaka lokotara phaLanuM grahaNa karatAM nathI. teo dekhAvamAM bhale manuSya hoya to ya vAstavamAM to pazu ja che.lldoll koI sarasa majAnA sarovaranA kinArethI tarasyo pAcho Ave tenA jevI A mUrkhatA che - ajJAna che. pazu paNa ajJAnI hoya che. e paNa ajJAnI hovAthI pazu jevo ja che. aneka aneka durlabha 2. *- pakSava |
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSadsaMyamaH, prApte cAsmin kiM na siddhidaH sattvotkarSo'dhigantavyaH ? tadAhurbhagavantaH - tiNNo si aNNavaM mahaM kiM puNa ciTThasi tIramAgao ? - iti / lokottaraphalaiva lokottaraprAptirbhavatIti / taM phalamevAha tatpunarmokSado dharmaH, zIlAGgavahanAtmakaH / pratizrotAplavAt sAdhyA, sattvasAraikamAnasaH / / 41 / / vastuonI prAptithI ja saMyamanI prApti thaI zake. tene pAmyA pachI eka apUrva satvotkarSa AvI jAya ane siddhi thayA vinA na rahe, zuM eTalA mATe ApaNe pramAda karazuM ? prabhu vIre gautama svAminA nAme ApaNane sarvane A premALa preraNA karI che - vatsa ! Akho mahAsAgara tarI gayo che, kinArAnI samIpa paNa pahoMcI gayo che. have jarAka mATe aTakI kema jAya che ? adhyAtmakalAdramamAM kahyuM che - "mokSanI prApti mATe nIkaLelA o muni ! cAritrI tarIkenA tArA nAmamAgathI paNa tuM lokomAM pUjya banI gayo che, to e ja cAritranA zuddha pAlanathI tane kayAM ISTa sukho nahIM maLe ? o sAdhu ! tuM jenA mIThAM phaLone pratyakSa bhogavI rahyo che, e saMyama pratye tArA hRdayamAM hajI zraddhA nathI beThI ? sattvanI parAkASThAe pahoMcIne saMyamasAdhanAmAM macI paDa... enAthI ja tuM anaMta sukhano svAmi thaI zakIza. lokotara prAptinuM phaLa paNa lokottara ja hoya che. sukhadAyaka evA e phaLane ja spaSTapaNe jaNAvatAM paramarSi kahe che - e lokotara phaLa che zIlAMgane dhAraNa karavArUpa mokSadAyaka dharma. ane e dharma e ja jIvo karI zake ke jemanuM mana nakkara satvathI bhareluM hoya, jeo nadInA vaheNanI sAme taravA jevuM parAkrama dAkhavI zake. I41II ?, --- tyAM 704 -sattvopaniSad gItArtha-tanizritAnyatara evASTAdazazIlAGgasahasrarUpo viratibhAvaH sampUrNaH, bAhyapravRttervyabhicAritvAt / sa eva mokSado dharmaH sattvabhAvita paMcAzakamAM aDhAra hajAra zIlAMganuM spaSTIkaraNa karatAM karatAM AcArya haribhadrasUrijI kahe che ke jyAre na chUTake apavAdapade SakAyamAMthI koInI virAdhanAno prasaMga Ave tyAre 18000 zIlAMga saMpUrNa ghaTI na zake. chatAM paNa e sAdhu vaMdanIya hoI zake che. sAdhu tarIke mAnya hoI zake che. kAraNa ke A zIlAMganI vAta viratibhAvanI apekSAe che, bAhyapravRttinI apekSAe nahIM. paNa zarata eTalI ja ke e sAdhu gItArtha gurune saMpUrNapaNe samarpita hovo joIe. je kadI paNa gItArthagurunI AjJAnuM ullaMghana karato nathI, e ja zArAne cAritrI tarIke mAnya che. kevI adbhuta vAta, haribhadrasUrijIe 18000 zIlAMgonI vyAkhyA tarIke gItArthagurupAradya kahI dIdhuM. upadezamAlAkAra to cokhkhuM kahe che - 'mA IIT bila thara' - gItArthagurunI AjJAnuM pAlana enuM ja nAma yAtri. haribhadrasUrijI kahe che ke je abhinivezathI gItArthagurunI AjJAnuM ullaMghana kare che. e ullaMghana ene 'sAdhu nI kakSAthI utArI de che. ane enA A doSanuM prAyazcita 'mUla' ja hoI zake. (navesarathI mahAvatonI upasthApanAthI ja tenI zuddhi thaI zake.) kAraNa ke AjJA ja cAritranuM jIvana che. e jAya, eTale cA imarI paravAre. eTale ja paramarSie zIlAMgavahana e sarvavirati dharma che ane e ja mokSadAyaka che, ema kahyuM che. have paramarSi A dharmanA sAdhakano paricaya Ape che. jenI Na gamAM sattva-blaDagrupanuM lohI vahetuM hoya, jenuM hadaya satvathI ThAMsI ThAMsIne bhareluM hoya, mokSanI adamya IcchAthI je badhu karI chUTavA
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad hRdAmanupamasaMveganirvedAdiguNAnvitAnAM karmasaGgrAmabaddhakakSANAmanAdisajJAdviSAmavadhIritadehapratibandhAnAM madonmAdamadanAnAmeva susAdhyaH, itarasya gurupAratantryasya duSkaratvAt / pratisrotaHplavopamo'yaM dhrmH| na khalvanAsannasiddhikAnAM tAdRzagurupAratantryam / tanmUlamapyetadabhidadhantyAcAryAH - siddhAntakathA satsaGgamazca mRtyuparibhAvanaM caiva / dusskRtsukRtvipaa#AnIvane pUnama - tA41 | atha sttvopdeshpraasaadptaakaaprtinidhiruupopdeshtrityenopsNhrnnaahtalapApaDa hoya, jene zarIranI koI paravA na hoya, jene potAnI IcchAonI narI upekSA hoya. karmasaMgrAmamAM jene maraNiyA thaIne truono khAtmo bolAvavo hoya. anAdikALanA potAnA doSo pratye-saMjJAo pratye jemane atyaMta dhikkArabhAva hoya e ja A dharmane sAdhI zake. e ja gItArtha gurune pUrNapaNe samarpita rahI zake. e ja potAnI IcchAone daphanAvIne, potAnI anukULatAne phagAvIne, potAnA abhimAnane ogALIne gurvAjJAne tahati karI zake. hA, A kAma saheluM nathI. jANe nadInuM dhasamasatu pUra AvatuM hoya, emAM kinArAnA vRkSo paNa jaDamULathI ukheDAI ukheDAIne taNAtA hoya evA pUranA vaheNanI sAme taravA jevuM A duSkara kAma che. paNa jo sattva che to A paNa ramatanI vAta che. have AvuM adbhuta guruparataMga Ave evA satvane lAvavA mATe zuM karavuM ? AnA mATe AcArya haribhadrasUrijIe SoDazaka prakaraNamAM pAMca upAya batAvyAM che. (1) zAstrAbhyAsa (2) satsaMga-saMvijJagItArtha mahAtmAonI sobata (3) mRtyuparibhAvana (4) dukRtavipAkaciMtana (5) sukRtavipAkaciMtana. ApaNe A upAyone barAbara amalamAM mUkIe eTale sattvano apUrva ullAsa thayA vinA na rahe. paramarSi have A ja sattvane sakriya banAvavAnI preraNA sAthe prastAvano upasaMhAra karatA kahe che 106 -sattvopaniSad tataH sattvamavaSTabhya, tyaktvA kugrAhiNAM graham / kriyatAM bho sudharmasya, karaNAyodyamaH sadA / / 42 / / kRtasattvAvaSTambhAnAM hyanyAvaSTambhapratibandhavirahaH, tatazca syAdeva sarvasaGgavimuktatA paramAnandarasAlasatA ca / kugrahaphalaM kutrkH| sa ca bodharogaH zamApAyA zraddhAbhaGgo'bhimAnakRd bhAvaripurityAcAryAH | A rIte satvanuM avalaMbana karo, asagrahavALA jIvonA e kadAgraha bhAvano tyAga karo ane sudharmanA pAlana mATe haMmezA udhama karo. il4rA. paramarSie chelle chelle evI dhajA pharakAvI che ke ApharIna ApharIna thaI javAya. je satvanuM avalaMbana kare, ene koInuM ya avalaMbana na karavuM paDe, ene kadI parAdhIna na rahevuM paDe. ene koInI gulAmI na karavI paDe. mArAmAM ThaMDI sahana karavAnuM satva ghaTaze eTale mAre bIjI kAmaLI rAkhavI paDaze... mAre ghAbaLAnI gulAmI karavI paDaze, mAre peka makAnanI parAdhInatA rAkhavI paDaze. AvI to keTakeTalI gulAmI niHsarva jIvonA jIvanamAM ghara karI gaI haze. paramarSinA A zabdonI karoDo rUpiyAthI paNa tulanA thaI zake ema nathI. basa eka sattvanuM avalaMbana karo, tame rAjA cho, tamAre koInI gulAmI nahIM, tamArA jevA koI sukhI nahIM. paramarSi bIjI vAta kare che kadAgraha choDo. kadAgraha e tatvamatipattimAM moTuM vina che. aizayika daSTie to kadAgraha eTale mithyAtva. e vastu pAchI gurunI sAme Ave eTale thaI rahyuM. sAdhanAnA rAma ramI gayAM. yogadaSTisamuccayamAM kahyuM che ke kutarka e bhAvanuM che. enA aneka duSpariNAmo che - (1) bodharoga - e 6. -- satyama | T- sarvemAM 2. - FIRST |
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvopaniSad - ato'yamatyantaM yaH / anvAhuzca grahaH sarvatra tattvena mumukSuNAmasaGgataH iti asatAnAM vidyAdidAnaM tu zunIzarIravAstUrikAvilepanAsadRzam / zuddhanayAbhiprAyeNa kugraha eva mithyAtvam / satyapriyatA hi samyaktvabIjam, tadarizca kugraha iti / evaM ca kugrahavimukta eva sattvopayogaH siddhidaH, anyathA pratyutAnartha iti phalitam / goo sudharma iti bhAvadharmaH vizuddhatarasaMyamasthAnaprAptirvA, dhrmvishessnnaasadbodhamAM moTuM bAdhaka che. (2) zamApAya - prazamasukhamAM Apatti che. (3) zraddhAbhaMga - e zraddhAne toDI nAMkhe che. (4) abhimAnakRt - e abhimAna karAve che. jIva nirguNa hovA chatAM kadAgraha ane kutarkane kAraNe potAne jJAnI ane guNavAna samajI le che ane potAno sarvanAza notare che. mahopAdhyAyajI kahe che ke je kadAgrahI che e vidhA ane preraNA mATe taddana apAtra che. ene e vastuo ApavI e haDakAI kUtarIne kastUrInA vilepana karavA jevuM che. haribhadrasUrijI to tyAM sudhI kahe che ke je mokSamArganA sAdhaka che emaNe koI paNa vAtamAM Agraha rAkhavo ucita nathI. satyapriyatA e samyaktvanuM bIja che ane kadAgraha e satyapriyatAno zatru che mATe A vAtano gaMbhIratAthI vicAra karavo joIe. paramarSine chellI eka ja ciMtA che ke mArA sattvopadezathI sattvano vikAsa thaI jAya, paNa jo kadAgraha nahIM jAya to e ja sattva sva-parane mAranAruM, ahitakArI thaI jaze. eTale paramarSi kahe che ke sattvano avakhaMbha karo paNa kadAgrahane choDIne. paramarSie ahIM eka vilakSaNa prayoga karyo che. sudharmamAM udhama karo. ahIM prazna thAya che ke je kharekhara dharma ja che e to sudharma ja -sattvopaniSad nyathAnupapatteH / tatkaraNodyamenaivAyaM sattvopadezasAphalyaM manuSyatvAdisArthakyaM ceti / yot svaparasattvavaprayojanA ete saMskRtagurjaravArtike mUlametayoH jinhoya ne, kharAba dharma thoDI hoya, kharAba hoya to ene dharma ja na kahevAya, to pachI paramarSine 'su' lagAvavAnI jarUra kema paDI ? adhyAtmamataparIkSAmAM mahopAdhyAyajIe AvA ja eka praznano javAba Apyo che. prazna che je adhyAtmamata che enI tame parIkSA kema karo cho ? enI parIkSAnI zuM jarUra ? javAba che - koI paNa vastunA cAra nikSepa hoya che. nAma-sthApanA-dravya-bhAva. emAM bhAva-adhyAtmamatanI parIkSAnI koI jarUra nathI. huM jenI parIkSA karuM chuM. e nAma-adhyAtmamata che. vAstavaguNarahita che. e ja rIte durgatithI bacAve ane sadgatimAM sthApana kare e dharma che. enA nAma nikSepamAM udhama karavAnuM paramarSi nathI kahetAM. eTale ja emaNe AgaLa 'su' umerI dIdhuM che. jethI saddharma zuddhadharma vAstavika guNavALo dharma = bhAvadharmamAM udyama karavAnI preraNA ApI zakAya. emAM udhama karavAthI ja A sattvopadeza paNa saphaLa thaI jaze ane manuSyapaNuM vagere je uttarottara durlabha vastuo maLI che, e paNa saphaLa thaI jaze. - have bIjo artha-dharmano artha bhAvadharma ja che. 'su' no artha vizuddhatara. sarvavirati dharmane saMyamasthAno sAthe sIdho saMbaMdha che. UMcA UMcA vizuddhatara saMyamasthAno eTale sudharma. AvA sudharma mATe paramarSi preraNA karI rahyA che. cAlo, ApaNe sattvano vikAsa karI vizuddhatara vizuddhatara saMyamasthAnono sparza karIe. paramarSino A sattvopadeza mArAmAM ane mArA sAgharmika-saMyamIonA jIvanamAM jIvaMta bane te mATe lakhelI A saMskRta ane gujarAtI
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 -sattvopaniSad sattvopaniSad - 109 zAsanAnurAgaH sAdharmikavAtsalyaM ceti / tathA'pi cetkasyacidetAbhyAM manoduHkhaM tadA kSantavyo laghubandhuH, bAlAdapi hitaM grAhyamiti / cedutsUtritaM tanmithyA'stu dusskRtm| arham / iti caramatIrthapatizramaNabhagavanmahAvIrasvAmizAsane zrItapAgacchIyAcAryadevazrImadvijayaprema-bhuvanabhAnu padma-hemacandrasUrIzvaraziSyaAcAryazrIvijayakalyANabodhisUrisaMvarNitA zrIyogasAracaturthaprastAvavArttikarUpA sattvopaniSad vAtiMka dvArA jo koInI lAgaNI dubhAI hoya to temanI aMtarathI kSamA cAhuM chuM. zAsana pratyenI lAgaNI ane saMyamIo pratyenA premathI nAnA bhAIe A kahelI vAto che - ema samajIne ene kSamA 5razo. nAnA moTe moTI pAd 5rI cha. ue SbuMchane ? - bAlAdapi hitaM grAhyam / ninAviruddha taNAyuM hoya to mimi 5s. Iti caramatIrthapati zramaNa bhagavAna mahAvIrasvAmizAsane zrIyugAdidevanA divya sAnnidhya tapAgacchIya AcAryadeva zrImadvijayaprema-bhuvanabhAnu-pA hemacandrasUrIzvaraziyaAcAryavijayakalyANabodhisUrisaMvarNitA zrIyogasAracaturthapastAvavAtikarUpA satvopaniSad 1. ka-ga- pratI prAnte - iti yogasAre tattvajJaH satvopadezazcaturthaH prstaavH|