Book Title: Patang Puran Yane Kanakvani Katha Sachitra
Author(s): Hiralal Rasikdas Kapadia
Publisher: Hiralal Rasikdas Kapadia
Catalog link: https://jainqq.org/explore/035000/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GebIIIe I Tollege p *lcl@blo 'to||313 phona : 0278-2425322 3004846 tanasukha 21938 LL OTH U CALLY S yAne OsOFF CTF praNetA- hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pataMga purANa ' yAne kanakavAnI kathanI (sacitra) praNetA hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA prathama AvRtti : : : nAla 1000 vIrasaMvata 2464 ] I. sa. 1938 [vikrama saMvata 1994 mUlya . - - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mudrakaH kAlidAsa kRpAzaMkara zailata, pratApa' prI. presa, kaNapITha, surata. sa'pAdaka ane prakArAka hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA, sAMkaDIzerI, geApIpurA, surata. A pustakanA punarmudraNa, bhASAntara vagerene lagatA tamAma hakka tema ja citrAne paNa lagatA tamAma hakka prakAzakane svAdhIna che. prAptisthAna (1) hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA, sAMkaDI zerI, geA pI purA, surata. (2) maNIlAla rasikadAsa kApaDiyA, M. Sc. khaTAunI cAla, bhAMgavADI, kAlabAdevI rADa, muMbaI. (3) Mr. S. V. Parekh c/o Win & Co. 41, Bruce Street BOMBAY (1) (4) pratApa prinTiMga presa, kaNapITha, surata. (5) gAMDIva sAhitya maMdira, havADiyA:cakalA, surata. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuM lakhavuM? I. sa. 1918mAM ema. e.nI parIkSA gaNita sAthe pasAra karyA bAda meM vilsana kaeNleja (wilson College )mAM gaNitanA adhyApaka tarIke mAruM jIvana zarU karyuM ane be traNa varSamAM ja meM prAcatatvasaMzodhananA kSetra tarapha daSTipAta karyo. Aje keTalAMye varSo thayAM mane A saMzodhananA kSetre lalacAve che ane temAM huM mArI zakti anusAra vicaruM chuM. A kSetramAM mArAM saMtAne rasa laI zake kaMI nahi te nirIkSaNa-zakti keLavI zake, vigate meLavI zake ane tene vyavasthita rUpa ApI zake tema huM Icchate hevAthI temane ane mane paNa gamatI kaI eka pravRttine lagatI vividha hakIkatathI temane vAkephagAra karavAnuM meM ucita dhAryuM. A pravRtti te "kanaka cagAvI pica laDAvavA" e che. huM AjathI lagabhaga 25 varSa upara elphinsTana kaleja (Elphinstone College)mAM gaNita zIkhate hatuM tyAre kanakavAne lagatAM udAharaNe mane jANavAnAM maLyAM ane pachI te kanakavAne lagatA keTalAka praznone gaNitazAstranI daSTie vicAra karavAnuM paNuM mane mana thayuM. A prazno meM mArAM saMtAnone pUchI temanI jijJAsAvRtti sateja karI ane tene tRpta karavA mATe huM temane "kanakavA cagAvavA ne peca levA viSevividha mAhitI pUrI pADate gaye. ramujI bhASAmAM kahuM te pataMgapurANanI sAmagrI raju karate gaye. ema karatI veLA ene likhita rUpa ApavAthI A viSayanA anya jijJAsuone paNa AnaMda thaze ema lAgavAthI meM e dizAmAM prayAsa zarU karyo. saithI prathama meM vicAravA lAyaka vividha muddAonI noMdha karI ane pachI mane phAvyuM tema temAMthI ekeka mudde laI tene huM vistArate gaye. Ama karatAM karatAM huM A chapAIne bahAra paDatAM nibaMdha (thesis)nuM bekhuM (tentative edition) ghaDI zakyo. tyAra bAda eka veLA rA, chaganalAla ThAkaradAsa medI bI. e. sAthe A viSaya paratve vAta nIkaLatAM temaNe mane kahyuM ke saciva dezI ramate nAmanA pustakamAM meM tamArA mAmA saddagata goradhanadAsa DAhyAbhAI vAvavALA 1 A kAryamAM bhAre utsAha cAlu rahe te mATe mane muMbai vidyApITha ( University of Bombay) taraphathI atyAra sudhImAM traNa vAra Research Grant maLela che. 2 AmAMnA keTalAka meM atra praznAvalI tarIke trIjA pariziSTamAM ApyA che. AmAM sAmAnya akSarajJAna dharAvanArI aneka vyaktione samAveza thato hovAthI meM jema bane tema sAdI bhASAmAM A purANuM lakhyuM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAsethI keTalIka hakIkate meLavI kanakavA ane laMgariyAM viSe lakhyuM che. vaLI "jika kSetre pu "mAM paNa DIka mAhitI enA lekhaka mahAdaye ApelI che. A be pustake jai javAnI meM IcchA vyakta karI eTale tarata ja temaNe pitAnA pustakAlayamAMthI mane e vAMcavA ApyAM je badala huM emane trANI chuM. e be pustaka huM vAMcI gaye te pUrve hilI dvArA ane Encyclopedia Britanica huM joI gaye hate. emAMthI je kAMI huM lAbha uThAvI zakyo chuM te badala huM enA lekhaka ane prakAzaka mahAzayane sAnaMda AbhAra mAnuM chuM. baMgALI keza vageremAM A viSayane aMge atre nahi neMdhAyelI keI vigata che ke kema tenI huM tapAsa karI zakaze nathI tethI mane kheda thAya che. ethI je kaI evI vigata rahI jatI hoya te te tarapha tema ja anna raju karelI vividha hakIkate paikI keimAM kaMI khalanA jaNAtI hoya te te tarapha mAruM satvara dhyAna kheMcavA huM tane vinavuM chuM. A purANanI mudraNAlaya-pustikA (press-copy) lagabhaga taiyAra thavA AvI hatI evAmAM mane mArA jUnA mahollAmAM-nANAvaTamAM navalazAnA keThA AgaLa javAnuM thayuM, ane mane mArA sadUgata pitAnA eka bAla nehI ane kanakavAnA zokhIna ane ustAdane maLavAnuM thayuM. emanuM nAma chaganalAla chabIladAsa che. temanI pAse A purANamAMnA keTalAka muddAone lagatuM lakhANuM vAMcI gaye e veLA temaNe mane je kaMi navIna bAbatenI mAhitI ApI hatI tenI huM atra sAbhAra neMdha lauM chuM. keTalAM ye pustako je samaye chapAI rahevAM joIe te samaye chapAI rahetAM nathI, paNa A pustaka te dhArele samaye sacitra svarUpe chapAIne bahAra paDe che eTale A, A mudraNAlaya nAme "pratApa"ne pratApa che ema kahyA vagara nahi cAle. have A purANamAM je citra ApelAM che te viSe be bela kahIza. A citra ahIMnA suprasiddha citrakAra che. tanasukha bAlubhAIe AlekhyAM che. emaNe je utsAha ane tvarAthI A kArya karyuM che te badala emane dhanyavAda ghaTe che. e citranAM punarmudraNAdine lagatA tamAma haka A lekhakane svAdhIna che. aMtamAM A purANu gujarAtIomAM saMzodhanavRtti jAgRta karavAmAM sahAyaka thaI paDe ema huM IcchuM chuM. vizeSa zuM lakhavuM ? sAMkaDIzerI, gepIpurA, surata, mArgazIrSa zukla catuthI tA. 26-11-38 hIrAlAla, 2. kApaDiyA, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA prakAMka 3- 4 15-24 zuM lakhavuM ? viSayapradarzana pahele adhyAya : bIje , : trIje , cothe , : pAMcame , cho , : sAtame , : paheluM pariziSTa : bIjuM , trIjuM che ? paheluM citrapaTa : bIjuM ,, = trIjuM che : zuM che ? kanakavAne paricaya 1- 9 kanakavAnI racanA ne parIkSA 10-14 dorI, piMDuM ne paratI kanakavA cagAvavAnI ne utAravAnI vidhi 25-32 peca laDAvavAnA ne kanakavA lapaTAvavAnA prakAre 33-39 kanakavAnI mosama ne e vakhatanuM vAtAvaraNa 40-44 prakIrNaka 45-51 laMgariyAM ne ghIsarakATTA 52-5 paribhASA praznAvalI citra 1-18 pR. 4 nI sAme , 19-30 40-para 53-55 55 che 50-57 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayapradarzana adhyAya 1 : upakrama, kanakavAnI vyAkhyA, paryAya, kanakavAnAM nAmo, vividha kanakavAnuM svarU5, meTAmAM meTo kanaka tema ja kuMDI, paMjo ane TaTTI. adhyAya 2 : kanakavA banAvavA mATenAM sAdhane, kanakavAnAM avaya, DhaDhDhAnI ane kamAnanI banAvaTa, DhaDhDhAnAM ne kamAnanAM avayanAM nAma, sAdA ane darIdAra kanakvA banAvavAnI rIta, asalanA kanakavA, vividha kanakavAnAM mApa, kanakavAnA racanAra, kanakavAnI parIkSA tema ja bhAva. adhyAya 3: derInI pATalI, jAtajAtanI videzI rIle, svadezI AMTIo, dorInI parIkSA, kAcI derIne pAkI banAvanAra ustAda, mAMjo banAvavAnI rIta, bhAva, mAMjAnI parIkSA, mAMjAne gAMTha bAMdhavAnI rIta, mAMjAno vaparAza, prazno, derI vIMTavA-lapeTavAnA prakAre, gUMcaLI. vALavAnI rIta, piMDAne artha, piMDAM banAvavAnAM sAdhane, gALa piDuM banAvavAnI rIta, nALiyerI piMDuM banAvavAnI rIta, zaNanuM piDuM, paratIne artha, ghumaTadAra ne goLa pharatInI banAvaTa, paratInAM avayenI racanA, paratInAM nAma, paratI para meje, paratInI parIkSA, paratIne bhAva, paratIne gucche, paratI lapeTavAnI rIta, piDuM sAruM ke paratI ? tema ja paratIne pracAra. adhyAya 4 : kannA bAMdhavA mATe kanakavAne pADavAmAM AvatAM kANAM, be kannAM vaccenuM vividha kanakavA Azrone aMtara, kannA bAMdhavAnI ne mApavAnI rIta, kanakavAnI savaLI ne avaLI bAjunI vyAkhyA, upalA kannA ne nIcalA kannAnI samajaNa, ne zana vagere kannAno paricaya, ekavaDAM ne bevaDAM kannAM, kanno mATenI derI, kanakavAne kahyA sara banAvavAnA upAya, DhaDhDho ne kamAna maraDavAnI rIta, DhaDhDho bhAMgI jatAM e kanaka cagAvavA mATe karAtI vyavasthA, kanakavAne karAvavAnI ne gAya khavaDAvavAnI rIta, phATelA kanakavAne sAMdhavAnI rIta, kanakavo mUkAvavAnI rIta, pavananI anukULatA, kanakavA cagAvavA lAyaka sthaLa, kanakavA cagAvavAnI rIte, kanakavAnI sahela, kanakavo oNtAravAnI rIta, kanakavA cagAvavA mATenI anukULatA, kanI bAMdhavA viSenI samajaNa ane kanakavA cagAvatAM zIkhavavAnI rIta. adhyAya 5: pecano artha, peca laDAvavAnA prakAre, peca mATenAM kannAM, saLaMga derI, cAmaDAnI khelI, kanakavA para nAmaThAma, jarmanI ane iMglaMDa vaccenuM yuddha, kayA peca laDAvavA sArA ? kemanI sAthe peca na levA? pecamAMthI chaTakavAnA upAyo, huriyo, paratI pakaDanAranI hoMziyArI tema ja kanakavA lapaTAvavAnI rIta. adhyAya 6: judA judA dezamAM kanakavAnI judI judI mAsama, kanakavAne aMge zarate, vecanAranI hariphAI, khATuM vaDuM, makarasaMkrAtine lagatuM vAtAvaraNa, kanakavA upara phAnasa, phugA, ghaMTa ne khurasI, aTakacALAM, niyame, sAmAnA kanakvA ane dorI pakaDavAnI rIta, vAsI utaraNa, gArava, uThamaNuM ane varasI suratamAM hiMdustAnI kanakavAne pracAra tema ja suratane zokha. adhyAya 7: kanakavAnI utpatti, kanakavAnI prAcInatA, rASTrIta ramatagamata, cIna vageremAM kanakavAnI ujavaNI, anya dezonA vividha jAtanA kanakavA, prajana, upayoga, kanakavAnI UMcAI, ene vega, e cagAvavAthI lAbha ne hAni tema ja kanakavAne lagatAM kAvyAdi. pariziSTa 1-3 : ghasarakA ne laMgariyAM, paribhASA tema ja praznAvalI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityakSetramAM mArA namra phALA (1) nyAyakusumAMjali (2) zRMgAravarAgyatara giNI (3) stuticaturvi'zatikA saTIka (4) caturvizatikA saTIka (5) zrIcartuvi tijinAna Mdastuti saTIka (6-7) zrIbhaktAmarasteAtranI pAdapUrtirUpa kAvyasaMgraha ( bhAga 1-2) (8) zrIze|bhanastuti vividha TIkA ,, tema ja saMskRta bhUmikA ,, (9-10) tattvArthAdhigamasUtra (bhAga 1-2 ) strApanna bhASya, bhAnumAriNI TIkA tema ja saMskRta ane aMgreja prastAvanA sahita. gujarAtI ane aMgrejI anuvAdAdi sahita anuvAdAdi ', "" " " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat ". *' .. 39 (24-25) Descriptive Catalogue of Jaina Mss, Vol. XVII, pts. I-II. (26-30) Ata jIvana jyoti (kiraNAvalI 1-5). chapAya che ,, 17 (11) tattvArtha sUtra gujarAtI anuvAda sahita. (12) vairAgyarasamajarI gujarAtI anuvAda ane vivecana sahita. (13) padmAnaMda mahAkAvya saMskRta ane a MgrejI prastAvanAdi sahita (Gaekwad's Oriental Series ). "" (14) navatattvasaMgraha. (15) priyaMkaranRpakathA ane upasaharastAtra pariziSTAdi sahita. (16) caturviM zatiprabandha vividha pariziSTA sahita (Forbes Gujarati Sabha). (17) bhaktAmara, kalyANuma Mdira ane namiUNu staMtra aMgrejI anuvAdAdi sahita. (18) RSabhapaMcAzikA, vIrastuti vagere gujarAtI anuvAdAdi sahita. (19) anekA ratnamaMjISA-aSTalakSArthI vagere saMskRta prastAvanA sAthe, (20) jainadhama varateMtra "9 "S (21) gaNitatilaka TIkA, saMskRta ane aMgrejI upedghAta sAthe (Gaekwad's Oriental Series) (22) caturvizatiprabandhanuM gujarAtI bhASAMtara (Forbes Gujarati Sabha). (23) A tadanadIpikA. (31) AryaMta AgamAnuM avaleAkana yAne tattvarasikacandrikA ( bhAga 1 ). (32) anekAntajayapatAkA svapajJa TIkA ane vivaraNu sahita (Gaekwad's Oriental Series). (33-34) Descriptive Catalogue of Jaina Mss. (Vol. XVII, Pt. III & Vol. XVIII, pt. I). viziSTa lekhA (1) New Indian Antiquary The Date of composition and authorship of a well-known verse in Sanskrit. (1938) www.umaragyanbhandar.com Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) The Annals of the Bhandakar Oriental Research Institute Rajapras'niyasutra, its claim as upanga, its title etc. (133) References to the Bauddhas and their Philosophy in Umasvati's Tattvarthabhasya and Siddhasena Gani's commentary. (1983) Ethico-religious classifications of mankind as embodied in the Jaina canon. (1984) The Jaina commentaries. (1935) Methods adopted by Jaina writers for recording their own names and those of their Gurus in the works composed by them. (1936) A note on i and. (1936) Foliation of Jaina Manuscripts and Lettar-numerals. (1937) A Note on Four Probleins given by Sri Ratnas'ekhara Suri in his work Acarupradipa. (1937) (8) The Indian Historical Quarterly A note on Candraprajnapti. (1932) A note on Sripati and his Ganitatilaka. (1932) A note on Jaina hymns and magic squares. (1934) Some references pertaining to Agriculture in Jaina Literature. (1984) (4) The review of Philosophy and Religion Prohibition of Flesh-eating in Jainism. (1933) (8) The Seventh Oriental Conference Women in Jainism. (8) The Journal of the University of Bombay Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Outlines of Paleography with special reference to Jaina Palaeographical data and their evaluation. (1938) The Jaina Manuscripts. (1938) (7) AlAka AtmajAgRti mana e ja baMdhamekSanuM kAraNu bhrAnti (yanikA) ( 8 )kRSivijJAna kRSizAstra te bhAratIya sAhitya (9) gujarAta vi. saM. 1977 sAhityasevA pU`kha'Da .. "" "3 Age kadama ( eka prAcyatattvaprakAzanamaMdiranI sthApanA ) i. sa. 1936 kANe zuM khAdhuM ? 1937 (10) citramayajagat zrIdazavaikAlikasUtranuM digdana yAne eka AryaMta Agamanu avaleAkana 1932 jaina sAhityamAM 'manuSya' saMbaMdhI viziSTa ullekhA svastika, zrIvatsa ane nantrAva 1936 i. sa. 1933 (11) jaina .. 12-12-26; 26-12-26 uttara kha'Da 24-4-27; 1-5-27 sAhitya ane dRSTikrANu (raupya maheAtsava aMka ) vi. sa. 1986 (12) buddhiprakAza keTalAka uccAramAM khAmI i. sa. 1936 kAyala 1937 29 99 (13) zrIphA sagujarAtI sabhA traimAsika i. sa. 1936 Age kadama gujarAta ane lipikadambaka, lekhanasAhitya tathA akSarazikSaNa (lekhAMka 1-4) 1937-1938 www.umaragyanbhandar.com Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pataMga purANa kanakavAnI kathanI adhyAya 1 kanakvAne paricaya upakama- sau koIne AnaMda karavo game che ane ethI te jene jema phAve tema te e meLavavA mathe che. nAnAM bALake ramakaDAM vaDe ramavAmAM AnaMda mAne che te kumAre ne kumArikAo ramatagamatamAM bhAga levAmAM AnaMda mAne che. yuvaka ane yuvatio tema ja vRddho ane vRddhAo paNa pitAne gamatI kaI nahi ne kaI pravRtti karI AnaMda lUMTe che. A pramANenI je vividha pravRttio bALakathI mAMDIne vRddho paNa Adare che temAMnI eka pravRtti evI che ke jemAM haroI bhAga laI be ghaDI moja karI zake. e pravRtti te bIjI koI nahi paNa kanakavA cagAvavA e che. e pravRttine yatheSTa khyAla Ave te mATe ApaNe enI sAthe saMkaLAyelI aneka bAbatane vicAra karavo joIe, ane temAM paNa sauthI prathama kanaka eTale zuM' te ApaNe jANavuM joIe. Ama heI ApaNe enI vyAkhyArUpe enA gaNeza mAMDIzuM. kanakavAnI vyAkhyA-sAmAnya rIte je lagabhaga khaMDa kAgaLane ane keTalIka vAra evA je kapaDAne vAMsanI eka UbhI cIpa vaDe tema ja kamAnanA AkAranI eka bIjI cIpa vaDe sajja karI e kAgaLane ke kapaDAne yogya sthaLamAM derI bAMdhI AkAzamAM derI ke kavacita tAra vaDe cagAvAya 1 A bhI cIpane "Dha" kahevAmAM Ave che. jue citra 40. 2 A kamAnanA AkAranI cIpane "kamAna" ke "kApa' kahevAmAM Ave che. juo citra 40. 3 A derI aneka jAtanI hoI zake. jemake (a) sAdI, (A) zaNanI, (I) kAca pAyelI ane (I) rezamanI. 4 Ane "kannA bAMdhyAM' ema kahevAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pataMgapurANa [adhyAya che tene "kanakavo" yAne "pataMga' kahevAmAM Ave che. je e kanaka bahu nAnuM hoya te ene 1 kanakavI", "pataMgaDI', "DhecI', "lepaDI', "lUMpaDI', kudI ke "kuggI' kahevAmAM Ave che. "kAzI-nAgarI-pracAriNI sabhA' taraphathI prasiddha thayelA "hiMvI-rasAra arthAt hiMdI mANo gf vRhata sorA (vauthA rAienA 1956mA pRSThamAM "pataMga" yAne "kanakavA" viSe je keTalIka hakIkata neMdhAyelI che temAMthI nIce mujabanI paMktio atra raju karavI durasta samajAya che - ___"saMjJA puM. [saM. pataMga-ur3AnevAlA ] havA meM Upara ur3AnekA eka khilaunA jo bA~sa kI tIliyoM ke DhA~ce para eka ora caukonA kAgaja aura kabhI kabhI bArIka kapaDA mar3hakara banAyA jAtA hai| kuchI navA turA tilA" aMgrejImAM kanakavAne bakite' kahe che. Ano artha samajAvatAM The Concise 0xford Dictionary (. 26-627)mAM nIce mujaba ullekha karAyela che - " Toy consisting of light wooden frame, in form of isosceles triangle with circular arc as base, with paper stretched over it, flown in strong wind by string." The Students' English Dictionary by John Ogilvie L. L. D. (pR. 406 ) mAM "kite'nA saMbaMdhamAM e nirdeza che ke "a light frame of wood and paper constructed for flying in the air for amusement." paryAya-jene ApaNe surata zaheramAM moTe bhAge "kanakavo' kahIe chIe tene muMbaI vagere zaherAmAM "pataMga' kahevAmAM Ave che, ane ene kAThiyAvADamAM-jAmanagara vagere zaheramAM beDala ' kahevAmAM Ave che. A pramANe jene gujarAtI bhASAmAM kanako, pataMga ke beDala kahevAmAM Ave che, tene kacachI bhASAmAM "paDAI" ane mAravADI bhASAmAM " kinnA' kahevAmAM Ave che ema tapAsa karatAM mAlama paDe che. hindImAM ane marAThImAM te ene "pataMga' kahe che. bihAranA leke ene tyAMnI bhASAmAM nilaMgI' kahe che. A pramANe bhAratavarSanA vividha bhAgomAM kanakavAne judA judA nAmathI oLakhAvAya che. kanakavAnAM nAme-jema khAdyAdi padArthonAM vividha nAmo che tema kanakavAnAM paNa vividha nAme che. e nAme paDavAnAM aneka kAraNo che. jemake raMga, tareha, AkRti, kada, sAdhana, mUlya, jAta vagere. temAM je kanakavAnAM nAma raMga uparathI yojAyelAM che te paryAyapUrvaka nIce mujaba che - kALI, kesarI, caTaNI, tapakhIrI, nAraMgI, pILI, bagaluM, bhUrI, +rAtI, klAlI, lIlI ane vAdaLI. A paikI kesara jevA pILA raMgavALA kanakavAne "kesarI' te nAraMgI jevA raMgavALA kanakvAne nAraMgI' kahevAmAM Ave che. gherA lIlA raMgavALe kanakavo "caTaNa" kahevAya che ane tapakhIra jevA raMgavALo kanakavo "tapakhIrI" kahevAya che. 1 sva. kavi vijayAzaMkara kezavarAma trivedIe racela vijayavANI (pR. 330)mAM A zabda vaparAyelo che. 2 IirAvsa (pR. 1956)mAM A saMbaMdhamAM kahyuM che ke "duta rahI pattA che tura vahate hai" + A riAhmathI aMkita nAmo rA. chaganalAla ThAkaradAsa modIe racela "sacitra dezI ramata" (pR. 257)mAM noMdhAyelAM che. AvAM bIjAM nAme mATe juo sAvuM pAnuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahele] kanakvAnI kathanI sapheda yAne dhoLA varNanA kanekavAne bagaluM kahevAmAM Ave che. je enuM camacaka paNa sapheda varNanuM ja heya te e zuddha bagaluM kahevAya che. evI rIte kALA varNanA kanakavAnuM camacaka paNu kALuM hoya te te zuddha kALI' kahevAya che. A pramANe zuddha lAlI vagerene artha vicArI le. keTalAMka nAma kanavAnI tarehane AbhArI che. jevAM ke aDhIpadAra, aaidAra, AMkadAra, AMkhedAra, AdAsIsI, kaLiyuM, kaLI, kAgaDI, khaDabUcuM, kharabucuM, gilaMDara, mileMdara, gIlanDara, caTapaTedAra, caTerI, cAnadAra, cAnadAra pAnadAra, cAMdadAra, cekaDedara, cesaledAra, cekALuM, jAmAsajI, neLiyedAra, paTAdAra, pATIdAra, paTedAra, +pavAledAra, pAnadAra, pAledAra, bAjIdAra, bAjudAra, bAvaTAnI mA, bAvaTo, beassedAra, be khadAra, be khadAra pAnadAra, be pAnadAra, epATIdAra, beTIdAra mAthedAra, bebAjudAra, bebAvaTedAra, belAvedAra, maTakI, mAthedAra, mAthedAra cAnadAra, mAthedAra cAnadAra pAnadAra, mAthedAra pAnadAra, mAthedAra pudAra, laMgaTadAra, lAkaDIdAra, lADavAdAra, lADavedAra, vAvaTedAra, zIledAra, sAdaDI, sAdaDadAra, sekaDIdAra ane hameladAra A nAmo paikI keTalAMka te eka ja tarehavALAM kanekavAnAM bhinna bhinna nAmo hoya ema lAge che. jemake AMkadAra ne AMkhedAra, kaLiyuM ne kaLI, khaDabUcuM ne kharabucuM, gilaMDara, gilaMdara ne gIlanDara, caTapaTedAra ne corI, cAnadAra ne cAMdadAra, paTAdAra ne paTedAra, pavAledAra ne pAledAra, ane lADavAdAra ne lAvedAra. A paikI kayuM nAma vAstavika che tene nirNaya karavA mATe A sthaLa prastuta nahi hevAthI e hakIkata huM jatI karuM chuM, ane keTalAka tarehadAra kanakavAne saMkSipta paricaya ApuM chuM advIpaTedAra je kanakavAmAM upalaka daSTie cAra trAMsA paTA jaNAya ane chellA paTAnA be bhAga jevAya ane raMgIna paTAne na gaNatAM aDhI paTA gaNAvAya tene "aDhIpadAra' kahe che. juo citra 20. adAra- adAra' kaho ke "beadAra' kahe te eka ja hoya ema lAge che. kanakavAne ekaMdara cAra bhujA che. temAM haThThAnI Toca AgaLa maLatI kanakavAnI be bhujAne ApaNe enI upalI be bhuja tarIke ane ThaThThAnA cheDA AgaLa maLatI enI be bhujAne ApaNe enI nIcalI be bhujA tarIke oLakhAvIzuM. DhaTTAnA TacamAMthI pasAra thatI ane ThaThThA sAthe samAna khUNo karatI tema ja nIcalI be bhuja sudhI laMbAtI be lITIo dorAtAM kanakavAnI je be trikoNa Akati paDe che te AkRtivALA kanakavAne "adAra' kahevAmAM Ave che. juo citra 1. A kanakavAmAM ochAmAM ochA be ane vadhAremAM vadhAre traNa raMganA kAgaLa vAparavAmAM AvelA hoya che. bane taraphanA trikeNane kAgaLa eka raMgane, kanakavAnA bAkInA bhAgane kAgaLa bIja raMgane ane camacakane kAgaLa e bhAganA raMga jevA raMgane ke judA raMgano heya che. 1 keTalAka kanakavAne je ThaThThAnA nIcalA bhAga upara trikoNa AkArane ekeka kAgaLa baMne bAjue caTADAyela hoya che tene "camacaka' kahe che. juo citra 40. 2 juo citra 22. 3 A uparAMta bIjI aneka jAtanI tarehanA kanakavA banAvAya che. keTalIka vAra dukAnadAre kanakavAmAM keLAM, kerI vagere phaLanI AkRtio ApelI hoya tevA kanakavA dukAnanA bAraNA upara TAMge che. TUMkamAM kahuM te kanakavAmAM je jAtanI tareha paDAvavI hoya tevI paDI zake che. sekaDAbAinI ramata ramatAM daMpatI paDAvavAM hoya te te paNa paDAvI zakAya che, jo ke evA kanavA moMdhA maLe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pataMgapurANa [adhyAya AMkhadAra--DhAnI TAcamAMthI pasAra thatI ane upalI e bhujAnA pratyeka cheDA sudhI lakhAtI ane vaLAMkavALI evI be lITI vaDe kanakavAnI je AkRti bane che tevI AkRtivALA kanakavAne 'AMkhadAra' ke 'beAMkhadAra' kahevAmAM Ave che. jIe citra cha. A kanakavA mATe paNa e ke traNa kAgaLa kAmamAM levAyelA hrAya che. nAkanI dAMDInI TAcanI sAthe ane AMkhAnA nIcalA bhAganA vaLAMkanI jevI AkRti ane che tevI AkRtivALA A kanakavA hAvAthI enuM nAma 'AMkhadAra' paDayu' haze ema lAge che. DhaDhDhAthI sarakhe aMtare AMkha jevI e sa MpUrNa AkRti je kanakavAmAM judI dekhAi AvatI hAya tene paNa ' AMkhadAra ' ke 'eAMkhadAra ' tarIke oLakhAvAya che. jIe citra 10. AdAsIsI--kamAnanA be cheDAmAMthI pasAra thatI eka lITI kalpIe te e lITI dvArA kanakavAnA be bhAga paDe che. emAMnA uparanA bhAgane ApaNe kanakavAnA upalA aDadhA bhAga kahIzuM ane evI rIte enA nIcenA bhAgane ApaNe kanakavAnA nIcalA aDadhA bhAga kahIzuM. A pramANenA upalA bhAgamAM amuka raMgavALA kAgaLa vaparAye| hAya ane bAkInA bhAgamAM bhinna ragane kAgaLa ke kAgaLA vaparAyela hAya tA tene * AdAsIsI ' kahe che.1 jIe citra 2. kaLiyuM--jema assedAramAM DhDhAnI 2AcamAM e trikA maLe che tema AmAM DhaDhDhAnA cheDA AgaLa be triANA maLe che. e be trikANAne bAda karatAM bAkInA bhAgane AkAra lagabhaga kaLI jevA hAvAthI ene ' kaLiyuM ' ke kaLI' kahe che. jIe citra 4. kAgaDI--nakava'nA upalA aDadhA bhAga karatAM ochA kSetraphaLavALA ane DhaDhDhAnI TAyarUpa zI*( vertex )vALA samadibhuja trikANu jevI AkRti je kanakavAmAM judI dekhAi AvatI hAya tene 'kAgaDI' kahevAmAM Ave che. jIe| citra 12. A uparathI joi zakAze ke AdAsIsI e kAgaDInu vistRta rUpa che. -- khaDabUcuM--traNa samayeArasa AkRtie judI jaNAi Ave evA A kanakavo che. e traNe samaceArasanA sAmasAmA babbe cheDA DhaDhDhA upara rahelA hAya che. vacalA samacerasa sivAyanA samacArasAnA khAkInA khane cheDA ekeka bhujA upara hAya che, jyAre kanakavAnA madhya bhAgamAM rahelA vacalA samace rasanA eka paNa DeA kAi paNa bhujA para hAtA nathI. jIe citra 25. gila'Dara-nIcalI e bhujAe camacakane jyAM chede che te e bindunA aMtara jeTalI lagabhaga paheALI ane TThAthI samAna aMtare rahelI be lITIothI banelA evA je AkAra kanakavAmAM spaSTapaNe dekhAi AvatA heya tene 'gila'Dara' kahe che. jIe citra 5. carcApaTedAra--judA judA raMganI aneka laMbaceArasa ane samAna aMtaravALI trAMsI paDIvALA kanakavAne 'caTapaTedAra' ke 'TerI' kahe che. jIe citra 6. cAMdadAra--khIjanA candra jevI AkRti je kanakavAmAM judI jaNAI AvatI hAya tene 'cAMdadAra' ke cAnadAra' kahe che. jue citra 18, . 1 keTalAka Ane * AdhAsIsI ' paNa kahe che ane teno atha aDadhu' mAthu'' ema kare che. vaLI keTalAka ema paNa kahe che ke asala loko A ja kanakavAne ' kAgaDI ' kahetA hatA, ane je kanakavAnA eka kamAnanA cheDAmAMthI sAmI bhujane lagabhaga adhavacamAM chedatI lITI derI e cheDe, e lITI ane e cheDAmAMthI pasAra thatI jInna vaDe je trike bane che te AkRti jemAM judI dekhAi Ave tene asala AdAsIsI ' kahetA hatA. jIe citra 15. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ assedAra Dha gilaMDara cosaledAra tanasukha kAgaDI asala AisIsI AdhasIsI All rights reserved, ] lAkaDIdAra 13 lADavedAra pyAledAra belADaveAra caTapaTezara 13 baMAMkhAra masajI kaLiyuM AMkhadAra maTakI mAthedAra 18 cAMdadAra [ H, R. Kapadia. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahela] kanakavAnI kathanI cAMdadAra pAnadAra-je cAMdadAra kanakavAmAM pIpaLAnA pAna yAne pAMdaDA je AkAra judI jaNAI AvatuM hoya tene "cAMdadAra pAnadAra' kahe che. saluM-kanakavAnI sAmasAmI bhujAnA madhyabiMdumAMthI ekeka lITI doratAM kanakavAnA cAra bhAge paDe che. A darekane "saluM' kahevAmAM Ave che. AvAM cosalAMvALA kanakavAne celuM ', "cesaledAra ', "phALuM ', " cekaThedAra' ke khaDabacuM paNa kahe che. juo citra 8. jAmAsajI-je kanakavAnI upalI be bhujAnI bAjue ekeka paTI heya, ThaThThAnA upalA bhAga AgaLa samarasa heya, camacakane badale punuM hoya ane e kunnAnI uparanA bhAgamAM pAna jevo ghATa hoya tene "mAsa' kahe che. A be paTIdAra mAthedAra pAnadAra phunedAra kanakavo che. juo citra 17. A kanakavAno DhaDhDho lagabhaga be phUTa jevo hoya che. e kanakavAnI pahoLAI lagabhaga savA phUTa jeTalI hoya che. e nAnAM chekarAMothI te jhAlyo jhalAya paNa nahi. have A kanakavo bhAgye ja najare paDe che. nALiyedAra-A gilaMDaranuM bIjuM nAma heya ema kahevAya che. paTedAra-je kanakavAmAM AnI game te eka bAjue trAMse paTo jude jaNAI Avato heya tene " paTedAra' kahe che. pAnadAra-je kanakavAnA camacakane upalA bhAgamAM pAnanA yAne pAMdaDAnA je AkAra juda jaNAI Avato hoya tene "pAnadAra' kahe che. juo citra 19. cAledAra-je kanakavAnA camacakane lagabhaga upalA bhAgamAM pyAlAnA thAne pavAlAnA jevo AkAra jude jaNAI AvatA hoya tene khyAledAra ke pavAledAra' kahe che. juo citra 16. bAjhadAra-sAdaDInI peThe nAnAM nAnAM ekaThAMvALA kanakavAne bAjhadAra' kahe che. keTalAka ene "sAdaDI" ke "sAdaDIdAra' paNa kahe che. juo citra 21. bAjudAra-vijayavANI (pR. 329)mAM Ane ullekha che, paraMtu enuM varNana nathI. bAvaTAnI mA-" pataMga e eka evI rItane bhAre heTa ane vicitra dekhAvane kanakevo hoya che ke tenuM mAthuM eka vaNajAreNunAM mAthAM uparanAM ucA aMboDAnI utaraDa sarakhuM (okhAharaNamAM jema vahevaNanuM varNana che ke "naLiyAM jevaDuM nAka, vahevaNa AvyAM re!" tevuM) hoya che. vaLI tenI chAtInA bhAgano ghATa eka moTA DUcA bharelA-upaselA takiyAnA sarakho he che, kamarane bhAga kaMtAyela jANe nagna heya te dekhAya che, ane chellI vAre pagane ThekANe chAtInA bhAganA pramANamAM eka hAnI sarakhI palAMThI vALelI hoya evuM hoya che, evA dekhAvanuM je eka pataMga AvyuM te jANe bANAsura bAvaTAnI mA-ane kRSNa hameladAranI baheNu-pitAnA chokarA bANAsuranA hAtha kapAtA aTakAvavAne AvatI hoya evuM ja nakkI jaNAyuM" ema vijayavANI (pR. 328)mAM A kanakavA paratve ullekha che. bAvaTedAra-je kanakavAmAM judA judA raMganA traNa trAMsA paTA jaNAtA heya tene bAvaTedAra' kahe che. juo citra 27. 1 *nuM kaho ke "kumatuM' kaho te eka ja che. ene artha "kAgaLanI nAnI nAnI kApalIonIpaTIonI banelI kalagI" evo thAya che. dAkhalA tarIke ddhA, teramA ane sattaramA citramAM ApelA kanakavAne junuM che. 2 ame badhAM (pR. 115)mAM eka pataMganuM nAma "vAvaTe" ApeluM che te A hoya ema jaNAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pataMgapurANa [adhyAya bAvaTe-lAla, kALA, sapheda vagere raMganA sAMdhAothI paTAdAra banelA kanavAne vijayavANuM (pR. 328)mAM "bAva" kahyo che. e leTe che tyAre bANAsuranA hajAra hAtha jANe talavAranA paTA khelatA hoya tema jaNAya che e tyAM ullekha che. belAvedAra-ThaThThAnI baMne bAjue, enAthI sarakhe aMtare lADavA jevI ekeka AkRti je kanakavAmAM judI tarI AvatI hoya tene "belAvedAra " kahe che. juo citra 3. maTakI-je kanakavAnI vacce vacce ADe pahoLo paTo hoya tene " maTakI" kahe che. kamAnanA bane cheDAmAMthI eka lITI jatI kalpIe te enA vaDe A paTAnA be sarakhA bhAga paDe. juo citra 14. mAthedAra-je kanakavAnA mAthA uparanI samacorasa AkRtine karNa DhaDhDhA upara ane enI be bhujAo kanakavAnI upalI be bhujA para Avela hoya tene "mAthedAra' kahe che. juo citra 11. lAkaDIdAra-je kanakavAnA upalA bhAgamAM eka ADI paTI judI jaNAtI hoya tene lAkaDIdAra " kahe che. juo citra 9. lADavedAra-je karavAnA madhya bhAgamAM lADavA jevo AkAra jude dekhAI Avate hoya tene "lAvedAra' kahe che. juo citra 13, zIledAra-AnuM ja bIjuM nAma "mAthedAra" hoya ema kahevAya che. keTalAka ene zIdAra' kahe che. sAdaDIdAra-AnuM bIjuM nAma badAra hoya ema kahevAya che. hameladAra-A saMbaMdhamAM vijayavANuM (pR. 328)mAM kahyuM che ke "jenI chAtI upara mULa je be kALA paTA te sekaTanI bAjInA AkAranI peThe rahIne, eka bIjAne vaccovaca maLIne, be paTAnA cAra paTA hoya tevA dekhAtA, evA gAradInA pizAka uparanI mahelanA sarakhA paTAvALA,-e hamaladAra kanake jyAre leTe che, tyAre kRSNanuM sudarzana cakra jANe camara cakara pharIne phararara evo avAja karatu zatru je bANAsura bAvaTa tenA hajAra hAtha kApIne teno garva bhAMjatuM hoya tevo dekhAva mAlama paDe che." DhA-"ame badhAM" (pR. 121)mAM "rAtre dAdAe moTuM DhADhuM caDAvI tene phAnasa bAMdhyuM" ema je lakhyuM che temAM "DhADhuM' evuM je nAma apAyeluM che te atre noMdhI laie. kanakavAnI AkRtine uddezIne paNa ene oLakhAvAya che. ApaNe je kanakavA sAmAnya rIte joIe chIe te to cokhaMDA hoya che. e uparAMta aneka AkAranA navA Ave che. macchI-mAchalInA AkAranA kanakavAne "macchI' kahe che. enI pahoLAI karatAM enI laMbAI lagabhaga bamaNuM hoya che. juo citra 24. mANasa-mANasanA AkArane maLatuM Ave evo paNa kanakavo maLe che. juo citra 23. 1 Ane artha "hAMllI' yAne "mATalI" evo thAya che. 2 Ano artha "paheregIra" yAne cokIdAra thAya che. 3 A zabda narajAtimAM hoya tyAre ene artha garbha thAya che, jyAre nArIjAtimAM hoya tyAre caparAza, paTe, paTA paranI takhtI e artha thAya che. ahIM "mahela' zabda nArIjAtimAM vaparAyelo che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelo kanakavAnI kathanI keTalAka kanakavAnAM nAme kada uparathI paDelAM jaNAya che. jemake aDadhiyuM, tAviye, piNiyuM ane be tAvanA pAMcavALo. A badhAmAM kadanI daSTie be tAvane pAMcavALo kanakavo sauthI nAne che, kemake be AkhA tAvamAMthI pAMca kanavA banAvAya tyAre e pratyeka kanakavo be tAvanA pAMcavALo' kahevAya che. aDadhiyuM e aDadhA tAvamAMthI, pANiyuM e paNuM tAvamAMthI ane tAvi e AkhA tAvamAMthI banAvAya che. A uparathI kadanI daSTie kanekavAne ApaNe nIcenA kramapUrvaka raju karI zakIe - be tAvanA pAMcavALA, aDadhiyuM, piNiyuM ane tAviye. gujarAtanI apekSAe tAviyo kanaka kadamAM sauthI maTe che. keTalAka kanakavAnAM nAmo e kanavA taiyAra karavA mATe je viziSTa sAdhane vaparAyAM hoya te uparathI paDelAM che. jemake sAdA kAgaLane kanako ane ghUMTelA kAgaLano kanaka; sapheda raMganA kAgaLano kanaka ane e sivAyanA koi raMganA kAgaLane kanakavo; sAdA kApakamAnavALo kanaka ane baLelA kApakamAnavALe kanaka; camacakavALo kanaka ane phUmatAvALo kanaka; ane derIvALo kanaka ane derI vagarane kanakavo. phUmatAvALA kanakavAne "kUmatedAra " ke "punedAra ' kahe che; ane derIvALA kanakavAne "dezIdAra' kahe che. keI kanakavAne kapaDAnI lAMbI cIMdaraDI bAMdhelI heya ke kAgaLanI lAMbI paTI coMTADelI hoya to tene "pUchaDedAra ' kahe che. juo citra ra7. je kanake jeTalI kiMmate sAmAnya rIte maLI zake che te uparathI paNa te oLakhAvAya che. jemake pAInI bevALI phuggI, pAivALI, deDhapAIvALe, be pAIvALA, paisAvALo, be paisAvALA, traNapaisAvALo ItyAdi. "sacitra dezI ramata" (pR. 257)mAM "kugIne badale "pugI ne ullekha che. ene aMge tyAM nIce mujabane nirdeza karAyela che - eka nAnAmAM nAnA jINA kAgaLanA banAvelA kanavAne pugI kahe che; vaLI AvI phagI barAbara cagI zake tene mATe tenA nIcalA bhAga AgaLathI eka hAthathI cAreka hAtha lAMbI kAgaLanI kApalI cITakAve che; Ane pUchayuM kahe che." kanaka cagAvatAM te jevo nIkaLe che te uparathI paNa enAM nAme paDelAM che. jemake je sadAra ane lapuka. je kanakavo cagyA bAda jesavALo nIkaLe tene "joradAra' kahe che; ane je kanakavAnuM sAmAnya rIte jeTaluM sahevuM joIe teTaluM na hatAM ochuM hoya tene lapuka' kahe che. cagAvatAM cagAvatAM je kanake jANe hekane mAryo chApa khayA karate he te chApakhAu' kahevAya che. je kanaka cagyA bAda sthira rahe te " sthira kana" kahevAya che. khUba sthira rahelA kanakvAne "thAMbhalA jevo sthira' kahevAmAM Ave che. je kanaka leTathA kare te leTaNiyo ke "leTa kana " kahevAya che. je dizAmAMno pavana hoya te ja dizAmAM na rahetAM e dizAnI jamaNI ke DAbI bAjumAM vadhAre paDate je kanaka rahe tene "kajAte kano ' kahe che. e kanaka eka bAju namI 1 Ane "suratI paNa kahetA hoya ema lAge che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pataMgapurANa [ adhyAya paDelo hoya che. AthI ene namI gayela kanakavo" paNa kahevAmAM Ave che. vaLI e kano eka bAju upara katarAte raheto hovAthI keTalAka ene "karAyele kano ' paNa kahe che. je kanakavo cagAvyA bAda enA mAthA taraphanA bhAga AgaLa ghaDiyALanA ke ghaMTanA lolakanI peThe jarA jarA AmathI tema hAlyA karato hoya tene "DhaDhaNata kanakavo " kahe che ane enI hIlacAlane DhaDhaNavuM' kahe che. DhaDhaNata kanaka jANe mAthuM halAvI nA, nA kahete heya ema lAge che. dharamadAMDiye "jeTalI derI hoya teTalI derI mukI daIne mAtra eka sahela jevAne ja mATe je derIne Akhare che mukI devAmAM Ave che tevI derIvALo UMco AsamAna para Dolate Dolate jato je kanake te "dharamadAMDiyo' kahevAya che." juo vijayavANuM (pR. 331 ). memudI-A zabda vijayavANuM (pR. 329 ane 330)mAM keI kanakavA mATe vaparAya hoya ema lAge che, paNa tenuM svarUpa tyAM AlekhAyeluM nathI. A pramANe gujarAtamAM jema kanakavAnA aneka prakAranAM nAma upalabdha thAya che tema mahArASTramAM paNa kanakavAnA keTalAka prakAranAM nAmo maLI Ave che. jemake citra mATI lere pustakA (pR. 83)mAM pataMganA-kanakavAnA tukkala, vAvaDI, ghAra ane bharArI ema prakAra nedhelA che. vaLI e ja pustakamAM e ja pRSTha upara kahyuM che ke kanaka eka phUTathI mAMDIne sAta ATha phUTa jeTale meTe heya che. prastuta paMktio nIce mujaba che "pataMgAMta tukala, vAvaDI, ghAra, bharArI vagaire aneka prakAra Aheta. pataMga eka phuTA pAsUna to sAta ATha phuTAM paryaMta moTA karitAta." A sAta ATha phUTa jevaDA kanakavAne paNa zaramAve evo meTa kanaka kenTane kheDuta H. E. Hukins cagAve che ema Bombay Chronicle-Sunday EditionnI tA. 24-4-38nA aMkanI nIcenI paMktio uparathI jaNAya che - "He uses a giant kite which he has made to take photographs of his farm land. Ever since he was a boy, Mr. Hukins has flown kites, gradually increasing their size until now he has a kite which is 12 feet long and has a wing span of 47 feet and weighs more than one hundredweight. Nine men are required to launch it, and as many hold down the stout rope from which it flies. Mr. Hukins claims it is the longest and largest in the world." jema gujarAtamAM ane mahArASTramAM upara sUcavyA mujaba kanakavAnAM vividha nAmo pracalita che tema mAravADamAM paNa keTalAMka nAme pracalita hoya ema lAge che. udAharaNArthe AnalakinnA, phinniyA, caMdA, tilaMga, dudhAra, dediyA, makaDA vagere. pAzcAtya dezomAM paNa jAtajAtanA kanakavA maLe che. temAM vAyunI dizA, ene vega ityAdi saMbaMdhamAM mAhitI ekatrita karavA mATe je eka jAtane kanake eDI (Eddy)e cagAvyo hato aa Eddy Kite' to 3. Webster's New International Dictionary (pR. 698)mAM e saMbaMdhamAM nIce mujaba ullekha che - 1. A farmer of Old Palace Farin, High Halden, Kont, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelA ] kanakavAnI kathanI " Called also Malay kite. [ After William A. Eddy, Amerikan kite expert. ] A quadrilateral, tailless kite with convex surfaces exposed to the wind. This kite was extensively used by Eddy in his famous meteriological experiments. It is now generally superseded by Hargrave's box-ite. '' 9 . A pustakanA A ja pRSDamAM * box-kite ' paratve nIce pramANe nirdeza che Also called Hargrave, or cellular, kite. A kite invented by Lawrence Hargrave, of Sydney, Australia, which consists of two light rectangular boxes, or cells open on two sides, and fastened together horizontally, as shown in Illus. It is much used in meteriological experiments. '' A uparAMta * tetrahedral kite ' paNa Ave che. enI cAre bAjue ekeka trikANu jevA AkAra hAya che. evI dhana AkRtine aMgrejImAM * tetrahedron ' kahe che. kuMDI, paMjo ane TaTTI--jema ramatagamatanAM aneka sAdhaneA bajAramAM vecAya che tema kanakavA paNa vecAya che. keLAM DajhananA hisAbe, kerI sene DisAme te naLiyAM hajArane hiMsAkhe ema judI judI cIjo judI judI gaNatarI mujaba vecAya che tema kanakavA kuMDInA hisAbe vecAya che eTale ke enA bhAva 20 naMga upara thAya che. A pramANe joke kanakavA kuMDInA bhAve maLe che, chatAM enAM vIse naMga chUTAM ke badhAM eka khInnamAM bheravelAM hAtAM nathI. sAmAnya rIte eka sAthe pAMcathI vadhAre kanakavA bhegA rakhAtA nathI. e pAMca paNa bhegA rAkhavAnI rIta e che ke pahelA kanakavAnI kamAnamAMthI bIjA kanakavAne evI rIte pasAra karavA ke jethI enA DhaDhDho pahelA kanakavAnA DhaDhDhA upara Ave. pachI evI rIte rakhAyelA A pahelA ane khIjA kanakavAnI kamAnamAM trIjA kanakavAne ane e traNenI kamAnamAMthI ceAthAne ane e cArenI kamAnamAMthI pAMcamAne pasAra karavA. A pramANe sAthe rAkhelA pAMca kanakavAne ' paMjo ' kahevAmAM Ave che. jIe citra 26. banatA sudhI A paMjAmAM eka ja raMganA kanakavA hAya che, tema chatAM ApaNe judA judA raMganA kanakavA kharIdyA hAya tA dukAnadAra pAMca pAMca kanakavAnA paMjo banAvI Ape che. pachI te evA vividha pUjAone uparAyAparI, paraMtu ekekathI ulaTAsurI geDavI enI baMne bAjue ekeka jADA kAgaLa mUkI nIcalI bAju upara UMdhI kAmaDI-vAMsanI cIpa ane upalI bAjI upara cattI kAmaDI rAkhI e baMne kAmaDInA cheDA sUtaLI vaDe bAMdhe che. tema karavA pUrve e ane kAmaDI eka tarapha kanakavAthI jeTalI AgaLa rAkhe che tenA karatAM bIjI taraph e vadhAre AgaLa rAkhe che. e pramANe vadhAre AgaLa rakhAyelA bhAga pakaDavAnA kAmamAM levAya che. jIe citra 28. dukAnadArA je jayapura vagere sthaLethI sAmaTA kanakavA maMgAve che tene tee ' TaTTI' tarIke oLakhAve che. e TaTTInI kiMmata dasathI se| rUpiyA sudhI gaNAvAya che. iti zrIpataGgapurANe pataGgaparicayo nAma prathamo'dhyAyaH samAptaH / 1 kanakavA thADA hoya teA dukAnadAra be kAmaDI na vAparatAM eka ja kAmaDImAM lagabhaga nAkA sudhI UbhA cIrA pADI temAM kanakavA bheravI Ape che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pataMgapurANa [ adhyAya adhyAya 2 kanakavAnI racanA ne parIkSA kanavA banAvavA mATenAM sAdhane-kanaka banAva heya te sAdhAraNa rIte (1) kAgaLa, (2) vAMsa, (3) lAhI, (4) kAtara, (5) capu, (6) pATale ane (7) keDe ema sAta vAnAM joIe. kAtara kAgaLa kApavAmAM-vetaravAmAM khapa lAge che ane cappa vAMsanI cIpe taiyAra karavAnA kAmamAM Ave che. kanakavAnA kAgaLa upara haddo, kamAnanA cheDAo, kApalI, camacaka ane punuM cuMTADavAmAM lAhI vaparAya che. kanaka taiyAra karatI veLA tenA kAgaLane mUkavA mATe pATale kAmamAM Ave che. e kAgaLane ghUMTa heya te te mATe keDAne upayoga karAya che. haThThA ane kamAna mATe 1lIle vAMsa vaparAya che; sUke hAya to tene palALI rAkhavo paDe che. lohImAM yAne ghauMnA loTanI kheLamAM merithUthu nAkheluM hoya che jethI e vaparAtAM uMdara vagere kanakavA karaDI khAya nahi kanakavAnAM avaya-kanakavAnAM mukhya traNa avayava cheH (1) kAgaLa, (2) DhaDho ane (3) kamAna. je kanaka camacakadAra hoya te camacakane paNa mukhya avayava tarIke ane enA be lagabhaga trikoNAkAra kAgaLa ane ene lagatI nAnI nAnI saLIone enAM peTAcava tarIke gaNAvI zakAya. evI rIte je kanaka kunedAra heya te kunnAne paNa mukhya avayava tarIke ullekha thaI zake. ApaNe pahelA pRSThamAM joI gayA tema kanakavAnI vaccovacca je UbhI cIpa yAne saLI hoya che te "DhaDhDho' kahevAya che. keTalAka ene " kayaDa' ke ThoMDuM ke "boLa' paNa kahe che. evI rIte kanakavAmAM A DhaDhDhAne sparzatI ane kamAnanA AkAre goThavAyelI je cIpa yAne saLI hoya che tene kamAna, 4 kApa" ke "pakAMpa' kahevAmAM Ave che. e kamAna kharekhara kamAnanuM kAma kare che, kAraNa ke ene laine kanakavAne kAgaLa jevo joIe te khulle ane barAbara taNAyeluM rahe che. zraddhA ane kamAnanI banAvaTa-vAMsa suke hoya te tene palALIne ane lIlo hoya te ema ne ema enI cIpa banAvAya che. jevaDa kanakavo banAvavo hoya tenA mApa pramANe e cIpanA kakaDA karAya che. pachI e kakaDAone barAbara chalIne lIsA banAvAya che. haThThA mATe 1 A uparathI keIkane lagnanA eka gItamAMnI nIcenI paMkti yAda AvavA saMbhava che - "AlA lIluDA vAMsa vaDhAvo, tenI ratana TApalIo ghaDAve." 2 sAthe gRjarAtI joDaNIkoza (pR. 174)mAM AnA A uparAMta "sanArUpAne be traNa AMTAne karaDo-vIMTale" ane "kvAtha" yAne "ukALe" ema be artho nedhAyelA che, paNa te atra prastuta nathI. 3 Ano artha peTane DAbe paDakhe Avela avayava" evo je thAya che te te uparyukta kAzamAM najare paDe che paNa ene hRo evo artha tyAM apAyelo nathI. 4-5 A bemAMthI eke zabda A arthamAM upayukta kezamAM seMdhAyela nathI. 6 vAMsane palALavAnuM kAraNa e che ke enI cIpa vALatAM te tataDI na jAya ke bhAMgI na jAya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIje ] navAnI kathanI 11 capaTI cIpa pasaMda karAya che, paraMtu kamAna mATe te gALAkAra cIpa pasaMda karAya che. eTale aa ane kamAna mATe A pramANe judI judI cIpa banAvAya che. ThTho ane kamAna e bemAMthI ekamAM paNa gAMTha na heAya te| sArU; nahi te jarUra paDatAM e vALavA jatAM kanakavA tyAMthI bhAMgI javA saMbhava rahe che, vAste banatA sudhI gAMDava.LI cIpane kamAna mATe bahu che! upayoga karAya che. ThThA ne kamAnanAM ayavAnAM nAma--ThThA ane kamAnanA tema ja enAM avayavanAM nAmanA saMbaMdhamAM hiMdI-rAsA ( pR. 1956 )mAMthI nIce mujabanI paMktio atra rajU karavI ucita samAya che:-- t ' isakA DhAMcA do tIliyoM se banatA hai / eka bilakula sIdhI rakhI jAtI lacA kara miharAbadAra kara dete hai| sIdhI tIlI ko kahate haiM DhaDDhe ko eka sire ko puchallA aura dUsare ko kAgaja aura maDha diyA jAtA hai| kamAMca ke dono sire kubje kahalAte haiM / ' "" hai para dUsarI ko DhaDDA aura miharAbadAra ko kamAMca yA kAMpa muDDhA kahate haiM / puchalle para eka tikonA gujarAtI bhASAmAM DhaDhDhAnA upalA bhAga mATe ke enA nIcalA bhAga mATe kAi khAsa zabdane prayAga thatA hAya te te jANavAmAM nathI. evI ja rIte kamAnanA be cheDA mATe pazu krApta viziSTa zabda vaparAtA hAya ema jaNAtuM nathI. vizeSamAM ThTho, DhAMDu, kayaDe, khareALa, kApa, ane kAMpa e zabdomAMthI ekenI vyutpatti ke ene lagatA mULa zabda jANuvAmAM nathI. camayakanA artha ApaNe trIjA pRSThamAM joI gayA chIe. ane 'jIbha' paNa kahevAmAM Ave che. 1camacaka ke 2jIbha e bemAMthI ekenI vyutpatti vagere jANavAmAM nathI. vizeSamAM marAThI vagere anyAnya bhASAmAM e tema ja DhaDhDhA vagere mATe kayA zabdo vaparAya che te paNa jANavuM bAkI rahe che. navA banAvavAnI rIta-macchI, punnedAra ityAdi kanakavAne bAda karatAM bIjA badhA kanakavA banAvavAmAM sAdhAraNa rIte cAkhaDA kAgaLa kAmamAM levAya che. jo te kAgaLa tevA na DAya tA tene kharAbara kApIne ceAkhaDI banAvAya che. pachI te cAkhaDA kAgaLanA e sAmasAmA khUNA maLe tevI rIte tene vALavAmAM Ave che. tema karAtAM vacamAM saLa paDe che. A saLa pADyA pachI e bhAga upara, kharAbhara khelIne lIsI banAvAyelI vAMsanI eka cIpa lAhI vaDe UbhI ceAMTADavAmAM *Ave che. A pramANe coMTADAyelI cIpane 'o' kahevAmAM Ave che. DhaDhDho ukhaDI na jAya te mATe tenA mathALe eka ceAkhaDI kApalI cAMTADavAmAM Ave che. evI rIte enAthI amuka aMtare e DhaDhDhA upara mATe bhAge khIjI paNa cAkhaDI kApalI cAMTADAya che. DhDho coMTI jAya eTale kAgaLanI e ja bAju upara bIjI eka vaMsanI cIpa geAThavavAmAM Ave che. A pazu DhaDhDhAnI peThe lIlA vAMsanI taiyAra karelI lIsI cIpa hoya che. ene kramAna AkAre vALavAmAM Ave che. enuM mApa evuM rakhAya che ke enA baMne cheDA ThThAnA madhya bhAgatI barAbara sAmasAme Ave ane e kamAnanA vacalA bhAga TTAnA mAthAthI theDeka dUra rahe. 1 uryukta kAzamAM A rAkhyuM nathI. 2 A a'mAM e zabda uparyuMkata kAzamAM nAMdhAyele nathI. 3 A sa'baMdhamAM "sacitra dezI ramate "nA 255mA pRSThamAM nIce mujakha ullekha che:-- " te bhAgamAM eka kAmaDI gALa lAMbI cheAlIne taiyAra karelI hoya che te lAhI vaDe UbhI cAMTADe che, ne tene Asare eka AMgaLa jeTalA bhAga dhuTA rAkhe che. A bhAgane nakavAnuM mAthuM kahe che, ane AkhI kAmaDIne kayA athavA DhaDhuM kahe che. " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pataMgapurANa [ adhyAya e kamAnanA pratyeka cheDA AgaLa thoDeka kAgaLa bahAra raheluM hoya che te A kamAna upara tema ja enI aMdaranA bhAgamAM rahelA kAgaLa upara caTADAya che. A uparAMta e kamAnanI baMne bAjAe lagabhaga enA cheDA upara kamAnane bhAga kabajAmAM rahe eve sthaLe ekeka lAMbI kApalI cuMTADavAmAM Ave che. te evI rIte cUMTADAya che ke prathama to e kApalIno lagabhaga aDadhe bhAga kAgaLanI nIce caTADAya che ane pachI bAkIno bhAga kAgaLanI upara caTADAya che. tyAra bAda e ke bIjA raMganA kAgaLanA lagabhaga trikoNa AkAranA be kakaDA kApI DhaDhDhAnA nIcalA bhAga upara te kanakavAnI ane bAjue caTADAya che. tema karatI veLA mULa kAgaLanA ane A navA kAgaLanA paDanI vacce nAnI nAnI saLI mUkAya che ane te trikoNanI be bhujArUpa bane che. enI trIjI ane sauthI moTI bAju kaMIka vaLAMkavALI rakhAya che. A pramANe trikoNa AkAranA kanakavAnI avaLI ane savaLI ema baMne bAjue cuMTAyelA kAgaLane "camacaka" kahevAmAM Ave che. keTalIka vAra camacakane badale kanakavAne punuM ke phUmatuM laTakAvavAmAM Ave che. e laTakAvavA mATe ene derI bAMdhI derIne bIje cheDe ThaThThAnI sAthe nAnI ekhaMDI kApalI vaDe coMTADavAmAM Ave che. A pramANe taiyAra karAyelA kanakavAne ApaNe pAMcamA pRSThamAM joI gayA tema " kunedAra" ke " matadAra" kahevAmAM Ave che. camacALe kanaka tadana sthira rAkhavA mATe athavA zAbhAryuM ke mejanI khAtara keTalAka ene kAgaLanI lAMbI paTI caTADe che athavA to enI sAthe cIMtharAnI lAMbI paTI bAMdhe che. AvI paDIne pUchavuM" ane evA kanakavAne "pUchaDedAra " kahevAmAM Ave che. juo citra 27, A te sAdA kanavA banAvavAnI vAta thaI. je derIvALo kanaka banAvavo hoya te e kanaka banAvatI veLA kAgaLa badhI bAjuthI jarA bahAra rahe tevaDo kAgaLa levuM joIe ane kanaka taiyAra karAyA bAda e AgaLa rahelA bhAgamAM derI mUkI AgaLa rahele bhAga vALIne kanakavA upara caTADavo joie. lagabhaga pAse varSa pUrve A zaheramAM cokhaMDA AkAranA kanakavA uparAMta mANasa, mera, mAchalI vagere AkAranA paNa kanakavA banAvAtA ema kahevAya che. e paikI cokhaMDA AkAra sivAyanA kanakavAne " tukkala' kahetA eTale ke hiMdI bhASAmAM "tukkala' zabda moTAmAM moTA kanakavA mATe vaparAya che e arthamAM e zabda ahIM vaparAtuM na hatuM. e samayamAM amadAvAdI kAgaLane ghUMTIne kanakavA banAvAtA. e kAgaLa evo cIkaNo rahe ke e kanakavAne darIdAra banAvavAnI jarUriAta rahetI nahi. baLelA kApakamAnanA paNa kanakavA banAvAya che. e mATe cIpane jarAka bALavAmAM Ave che, ane evI cIpane haThThA ane kamAna mATe upayoga karAya che. mApa-atyAre jAtajAtanAM mApanA kanakavA bajAramAM maLe che. temAMnA keTalIka jAtanA kanakvAnA ThaThThAnuM mApa tema ja enI kamAnanA be cheDA vaccenA aMtaranuM mApa atra IncamAM ApaNe neMdhI laIzuM, jo ke A mApa eka ja jAtanA kanakavAmAM paNa saheja ochuMvatta jevAya che - 1 A saMbaMdhamAM dilI-rAddhelA (pR. 1956)mAM A hakIktane nirdeza nIce mujaba karA : " banAvaTa kA doSa, havA kI tejI Adi kAraNoM se aksara pataMga havA meM cakkara khAne lagatI hai| ise rokane ke liye puchalle meM kapaDe kI eka dhajI vA~dha dete haiM, isako bhI puchallA kahate haiN|" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIje ] kanakavAnI kathanI che . cheDAnuM hanuM aDadhIpAIvALI kanakavI pAIvALI kanakavI 20 ka kamAnanA kamAnanA nAma mApa cheDAnuM mA5 | aMtara aMtara : 104 | 10 pAMcapAIvALo kanakavo , 175 04 12.5 13-4 be paisAvALA kanakavo 18 be tAvanA pAMcavALa kanakavo ' 19 218 145 174 aDadhiyuM 205 15-7 | 1818 || piNiyuM | 235 262 15-3 daDhapAIvALo kanake be pAIvALo kanaka paisAvALo kanakavo kanakavAnA racanAra-kanakavA vecanAra ja kanakavA banAve ke je koI kanakavA banAve te vece ja evuM kaMI nathI. A zaheranA lekane kanakavAne atyAre zokha che enA karatAM emanA pUrvajone vadhAre zekha hato. ethI te A zaheranA judA judA bhAgamAM keTalAka saMgrahastho jAte kanakavA banAvatA. dAkhalA tarIke nANAvaTamAM mArA eka veLAnA mahollAmAM sva. dalapatarAma tApIdAsa siyAjhavALA ne saDaka upara lakhapativALA ane saiyadaparAmAM mArA mAtAmaha sva. ThAkaradAsa vIjabhUkhaNadAsa vAvavALA kanakvA banAvatA hatA. ema jaNAya che ke vizeSamAM gopIpurAnA rahIza rA. prasannavadana (mailAbhAi) moTAbhAinA sva. pitAmaha; koI koI vAra evaDo meTo kanakavo banAvatA ke be jaNe te e kanaka mUkAvavA mATe joItA hatA, ane e kanakavo gheDiyAnAM pAMgarAMnA jevI dorI upara cagAvAtuM hatuM. A zaheramAM suratI kanakavA paNa banatA hatA. e mATe dezI vAMsanI cIpanA banAvelA haThThA ane kamAna kAmamAM levAtAM eTaluM ja nahi, paNa dezI kAgaLa vaparAtA. atyAre daseka varSathI kevaLa rA. chaganalAla chabIladAsa suratI kanakavA banAvatA hoya ema lAge che. eo e kanakavA rUpiyAnA cAra lekhe vece che. eo nAnA suratI kanakavA banAvavA taiyAra che, paraMtu tene pUrata upADa thavAno saMbhava nahi hevAthI teo banAvatA nathI. eo mIrajAsAmInA cakalAnA rahIza sImIyA pAse kanakavA banAvatA zIkhyA hatA. e sImIyAnA samayamAM emanA jevA bIjA paNa ahIM keTalAka sarasa kanakavA banAvatA hatA. jemake baDekhAne cakale gulAma kAdara, budelAvADamAM choTumIyA, rANItaLAvamAM sIdhI mahamada, barAnapurI bhAgaLe usmAnamIyA paThANa ane navasArI bhAga banumIyA e samaye je piNiyAM banAvAtAM te AjakAlanAM paNiyAM karatAM lagabhaga doDha banAvAtAM, ane e vakhatanA kanakavAnA haTTAno upalo bhAga be AMgaLa jeTale bahAra raheto. vaLI e vakhatanA camacakanI AkRti nIcalA bhAgamAM be kaTake vaLAMkavALI rahetI. juo citra 25. vizeSamAM te vakhate tukkala sivAyanA je kanakavA banatA te taddana cokhaMDA kAgaLanA banatA eTale ke atyAre je saheja vaLAMka ApaNe joIe chIe te te samaye te nahi. 1 emanA banAvelA kanavA jarAka kannatA rahetA, ke peca lagAvavAmAM e ethI vizeSa anukULa rahetA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pataMgapurANa [ adhyAya kanakavAnI parIkSA--ApaNe koI paNa cIja kharIdavI hoya te tenI ApaNane pArakha hevI joIe-te sArI che ke narasI tenI ApaNane parIkSA karatAM AvaDavuM joIe; nahi te keTalIka vAra pUrA paisA ApavA chatAM ApaNane kharAba mAla maLe. A hakIkata kanakavAnI kharIdIne paNa lAgu paDe che. AthI enI kema parIkSA karavI te viSe atra vicAra karAya che. . kanakavo phATelA hoya te to harake te kharIde nahi e dekhItI vAta che. khUba tarehavALA kanakavo banatA sudhI kharIda nahi eTale ke enA dekhAvathI lebhAine e kharIdavo nahi; kemake e kAgaLanA aneka TUkaDAono banelo hovAthI emAM aneka sAMdhA hoya che ane tethI ekAdeka sAMdhAno keTaleka bhAga barAbara na cuMTADAyo hoya to e cagAvatI veLA, enA e bhAgamAMthI havA nIkaLI javA saMbhava che, ane tema thatAM kanakavo eTale aMze ocho sadAra nIkaLe tema ja vaLI e jagyAethI kanake kadAca phATI paNa jAya ane e pramANe e "kusakuM' nIkaLe. je kanakavAnA DhaDhDhA ke kamAna sApha na hoya eTale ke jemAM gAMTha hoya te kanakavo paNa kharIdavA gya na gaNAya, kemake cagAvatI veLA DhaDhDho ke kamAna maraDavA jatAM e gAMTha AgaLathI kanakavo bhAMgI javAne saMbhava rahe che. vaLI jene lapuka kanakavo na joItA hoya teNe vadhAre paDatA pAtaLA hAvALo kanaka na le, paraMtu sAdhAraNa rIte jADA dvAvALo kanaka le. ema manAya che ke ekadama jADA ThaThThAvALo ane pAtaLI kamAnavALo kanakavo kaiyala nIkaLe che eTale ke kumakA mAryA karAya ke dorI beMcyA karAya tyAM sudhI ja e uMco rahe che. tethI e kharIdo nahi. TUMkamAM kahuM te kanakvAne mukhya AdhAra ThaThThA ane kamAna upara che. ethI e baMne jevAM joIe tevAM hoya tevo kanakavo pasaMda kara. e barAbara che ke nahi te mATe enA DhaDhDhAne tema ja enI kamAnane AgaLa upara samajAvAze tema jarAka vALI jevAM. je kanakavAne camacaka AgaLathI pakaDI halAvatAM Dhacaka Dhacaka evo vadhAre paDatA avAja thata heya te te kanaka 5Nu kharIdavA lAyaka gaNAya nahi. vaLI kanakvAmAM karacoLI paDelI heya te te paNa kharIdavo nahi. bhAvakei paNa cIja kharIdatI veLA jema tenI jAta pArakhatAM AvaDavI joIe tema tenA bhAvanI paNa ApaNane thoDIghaNuM khabara hovI joIe; nahi te kaI dukAnadAra bhale na hoya to te ApaNane chetare. e vAta kharI che ke koI paNa cIjane bhAva sadA sarakho hato nathI. e moTe bhAge samaya samaya upara pharato rahe che. kanakavAnA bhAvanuM paNa tema ja che. hAlamAM kanakavA pahelAM karatAM ghaNuM moMdhA maLe che. sAmAnya rIte ema kahI zakAya ke be tAvanA pAMcavALA sAdA kanakavI eka rUpiye kuMDI ane evA ghUMTelA ane baLelA kApakamAnavALA kanakavA savA rUpiye kuMDI, aDadhiyAM deDha rUpiye kuMDI ane piNiyAM be rUpiye kuMDI vecAya che. A tamAma kanakvAmAM videzI kAgaLa vaparAto hoya ane napho ghaNo khavAtuM hoya ema kahevAya che. vizeSamAM ema paNa kahevAya che ke dezI kAgaLanA kanakavA banAvAya to pAIvALI kanakavI eka rUpiyAnI vIsa kuMDI, deDhapAIvALI kanakavI cauda kuMDI, paisAvALA kanavA eka rUpiyAnA sADA pAMca kuMDI ane bepaisAvALA savA traNa kuMDI paDe. vaLI je suratI kanavA pAMca rUpiye kuMDI vecAya che te paNa tene pUratuM uttejana maLe te ghaNuM sastAM maLe. iti zrIpataGgapurANe pataGgaracanAparIkSAvarNanAmidho dvitIyo'dhyAyaH samAptaH / 1 sarakhA-"mAryA vatI rAH" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjo] kanakavAnI kathanI 15 adhyAya 3 derI, piMkuM ne paratI dorI- kanake mAge derI ne cagAvanAra mAge bhIkha" e lekaktimAM sUcavAyA mujaba kanaka cagAvavA mATe derI joIe. kummI ke lepaDI jevaDI nAnI kanakavI, sIvavA mATe je pATalI yAne cApaDa vaparAya che tenI derI upara cagAvI zakAya, paraMtu meTA kanakavA mATe evI derI cAle nahi, kemake e kanavA sAmAnya rIte josadArabhArI hoya che. ethI evI derI upara moTo kanakevo cagAvatAM derI tUTI javAne ane e kanaka hAthamAMthI cAlyA javAno bhaya rahe che. AthI jeo sAdI derI upara moTA kanakavA cagAvavA icche che teo e mATe pATalInI derI nahi vAparatAM rIlanI majabUta dorI vAparavI pasaMda kare che. AvI rIla aneka jAtanI chApavALI Ave che. jemake (1) pAnaghoDAchApa, (2) baMne bAjue pAnachApa, (3) bhUtachApa, (4) laMgara chApa, (5) kisanachApa, (6) geMDAchApa ane (7) sAMkaLIchApa. A badhI judI judI chApanI rIlamAMthI chellI traNa prakAranI chApavALI ja rIla moTe bhAge vaparAya che, kemake enI derI TakAu hoya che, jyAre pAnadheDAchApa vagere chApavALI rIlanI derI evI majabUta hetI nathI.' kisanachApa rIla cAra tema ja cha naMbaranI Ave che. temAM cha naMbaranI derI pAtaLI heya che. ethI ghaNuMkharUM cAra naMbaranI derI ja vaparAya che. cAra naMbaranuM rIla chUTaka paNa cAra Ane vecAya che, paraMtu je bAra rIla sAthe laIe te ghaNebhAge piNuM traNa rUpiye maLe che. cha naMbaranA bAra rIlanA sAmAnya rIte be rUpiyA ane cha AnA bese che. geMDAchApa derI kisana karatAM vadhAre majabUta hoya che ethI keTalAka geMDAchApa derI pasaMda kare che. guMDAchApavALI rIla 1, 2, 3 ane 4 ema cAra naMbaranI Ave che. emAM pahelA naMbaranI derI jADI hoya che, jyAre bIjA badhAnI pAtaLI hoya che ethI meTe bhAge bIjA ane trIjA naMbaranI derI pasaMda karAya che. pahelA ane bIjA naMbaranI guMDAchApa bAra rIlano bhAva paNa traNa rUpiyA ane trIjA ane cothA naMbaranI guMDAchApa bAra rIlane bhAva savA be 1 jue citra 32. 2 pATalI upara cagAvanAra ghaNuMkharUM pATalInA upara cheDe bAMdhI rAkhe che, kemake nahi te kaIka vAra pATalImAMthI cagAvela kanakavI sarasara derI letI hoya tyAre chevaTe badhI dorI sAthe e kanakavI hAthamAMthI jatI rahevAno saMbhava rahe che. paratI upara te bahu thoDI dora hoya te AvuM bane. 3 jue citra 33. rIlane keTalAka Telara' kahe che te keTalAka "ga' kahe che. riMtI-rAjasA' (pR. 156)mAM A saMbaMdhamAM nIce mujaba ullekha che - "nisa ro pataMga uDAvA gAtA hai va6 nara, vAnA, hIjha saIda 6 thI hotI hai." 5 kisanachApa rIla eriyAthI Ave che. e made in Austria che. evI rIte geMDA chApa tema ja sAMkaLI chApa rIla vilAyatathI Ave che. e made in Britain che. 9 bAra rIlanA samUhane loko "bAkasa' kahe che. e aMgrejI zabda "box 'nuM apabhraSTa 25 hoya ema lAge che. AthI huM ene "bAkasa' kahuM chuM. juo pR. 18. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 pataMgapurANu [ adhyAya rUpiyA jeTalA hAlamAM jovAya che. kisanachApanI peThe A geMDAchApanI kAi paNa naMbaranI rIla 300 vAranI AvatI nathI, paNa 200 vAranI ja Ave che eTale eka Mdare edArI mAMghI paDe che. kisanApa derI sAmAnya kanakavA mATe vaparAtAM derImAM jhellA paDe che, jyAre geMDAchApa derI vaparAtAM tema thatuM nathI. sAMkaLIchApa rIla ATha naMbaranu ane 500 vAranuM Ave che. enI 12 rIlanA lagabhaga cAra rUpiyA te dasa AnA paDe che. A derI paNu geMDAchApa jeTalI majabUta heAya che, chatAM e dArI para cagAvelA kanakavA lATiyA nIkaLI paDe teA e dArI pAtaLI hAvAthI enA vaLa paDI jAya che ema mAnI keTalAka e pasaMda karatA nathI. pahelAnA vakhatamAM AvI krAi videzI rIkSa maLatI na hatI paNa ene khale ApaNA dezamAM banatI AMTI vaparAtI hatI. enAM piMDAM hAthe vaLAtAM. lagabhaga pacIsa varSa upara krAmajI pITITanI mila cAlu hatI. e samaye e milamAMthI traNa ane cAra naMbaranI dezI AMTI nIkaLatI hatI. emAM cAra nakharanI derI ghaNI majabUta AvatI. enA upara suratI kanakavA pazu cagAvI zakAtA. e dArIne mAMjo banAvI te lagabhaga agyAra rUpiye zera vecAtA. A mila baMdha thatAM e derI maLatI baMdha thai. atyAre bajAramAM khIjI milanI AMTI maLe che, paNa te jevI joie tevI majabUta nahi haiAvAthI kanakavA cagAvavA mATe meTe bhAge vaparAtI nathI. dezInI caLavaLa cAlI tevAmAM kalikA milanI paNu AMTI nIkaLI hatI, paNu e sabaMdhamAM ema kahevAya che ke e AMTInI dorI jhAMkhI paDI jatI hatI, vaLI e jADI paDatI hatI tema ja enA vaLa ukhaDI jatA hatA eTale enA vadhAre vakhata pracAra rahyo nahi. atyAre te| badhI dorI traNa tAranI ja vaparAtI heAya ema manAya che. pahelAM theADAMka varSo pUrve dArI keTalA tAranI vaparatI ene khyAla Ave te mATe " sacitra dezI ramatA ' ( pR. 260 )mAMthI nIce mujabane ullekha ApaNe atra noMdhIzuMH-- '' "" (( kanakaveA nAnA meTa heAya che te pramANe tenI derI jADI pAtaLI rAkhavAnI jarUra paDe che; eTale jevA kanakavA te pramANe cAratArI, chatArI, AThatArI, khAratArI ke seALatArI derI. "" ahIM e vAta neAMdhI laIe ke jema mANasa zarIre jADA heAya eTale te majabUta ja hAya evuM kaMi nathI tema derI paNa jema naDI heAya tema te majabUta ja heAya evuM kaSTa nathI. dArInI parIkSA--derI keTalA tAravALI che te jANavuM heAya te ene jarA bhInI karI enA vaLa-AMTA ukaLavA joie. ema thatAM e keTalA tAravALI che te jANI zakAya che. vaLI sAthe sAthe e tAra keTalA pAtaLA ke jADA che te paNa jANI zakAya che. , amuka derI keTalI majabUta che te jANavuM hAya tA e derInA eka cheDA jamaNA hAthanA aMgUThA ane enI pAsenI ' tarjanI ' tarIke eALakhAtI AMgaLImAM dabAvavA. pachI e derInA khAkInA paraMtu e tanInI pAsene bhAga e tarjanInA upalA bhAga upara rAkhave. tyAra bAda derIne bAkInA bhAga ke tene cheDA DAcyA hAthanA aMgUThA ane enI joDenI tarjanI vaDe dakhAvave ane jamaNA hAthamAM dabAyelA bhAga kheMcavA. ema thatAM deArI keTalI majabUta che te jANI zakAze. 1 AnI dorI kAcI ne takaledI hAya che; tema chatAM keTalAka eneA banAvAyelA mAMne kharIde che. e mAMjo bAra AnethI rUpiye vecAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aDhI paTedAra pAnadAra badAra zu bagaluM machI dezI camacaka, aDabUchyuM mANasa 28 paM kAmaDI. bAvaTedAra S pUchaDedAra 'goLa piDuM pATalI) nALiyerI piMDuM bhagoTu vApas 34 35 36. vAMsanI paratI patarAno ke lAThaDAnI pUratI tetaranI. paratI. guMtheLI zaNanuM piMDuM tanasukha All rights reserved ) (H R Kapadia. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIje] kanakavAnI kathanI garakhAM kATakhAM kahe che ke mArA A ane bharatapuranA rahIza sallunAM navA cagAvavAmAM ustAda hatA eTaluM ja nahi, paNa teo game tevI kAcI kerI heva te tene ukALIne tene pAkI banAvavAmAM paNa eka hatA. emane game tevI kAcI kerI ApI hoya te tene pAkI banAvI tenA upara suratI eTale jesadAra kanako paNa teo cagAvI ApatA ane e derI tUTatI nahi. mAM banAvavAnI rIta-sAdI derIne kAca pAI taiyAra karAya tyAre e derI mAM" kahevAya che. sAthe gujarAtI joDaNIkeza (pR. 625)mAM A "mAM" zabda Apele che ane tyAM ene artha 'kAca pAyele de" ema karAyele che. keTalAka loko "mAM" zabda na vAparatAM ene badale "mA" zabda vApare che, paraMtu A be zabdamAMthI kayo zabda zuha che ane te zA uparathI baneluM che te jANavuM bAkI rahe che. hiMdImAM te mAMjAne "maMA" kahetA hoya ema lAge che. mAM banAvavAmAM mukhyatayA be cIjonI jarUra paDe che. (1) kAca ane (2) cIkaNe padArtha. seDAaTara (soda-water )nI baeNTala (bottle)nA kArakhAnAmAMthI sADAvaiTaranI bhAMgelI sIsI-bATalI lAvIne te khAMDIne tene bhU banAvAya che. e sIsIo khAMDatI veLA kAca akhamAM na uDe te mATe khAMDavAnA dastAne cAmaDAnAM traNeka cakaraDAM paherAvI e vaDe khaMDAya che. e kAcano bhUke jema bane tema bArIka heya te ja teno mAMje sAre bane che, ethI e khAMDele kAca jADA kapaDA vaDe caLAyele pasaMda karAya che, joke e meLe maLe che. keTalIka vAra kAca jADA kapaDAthI nahi cALatAM havAlAthI caLAya che. e kAca saste vecAya che khare, paNa e kAca jevo joIe te bArIka-madA jevo bArIka nathI. cALatAM cALatAM havAlAmAM kAcane sAdhAraNa rIte je jADe bhUke rahI gayo hoya te mAMjA mATe vaparAtuM nathI, paNa ene te sAthiyA pUravA mATe upaga karAya che. mAMjA mATe je medA jevo kAca bajAramAM maLe che teno bhAva eka zere be AnA jeTalo hAlamAM levAya che cIkaNuM padArtha tarIke lAhI ke sarasa vaparAya che. lAhI e ghauMnA loTanI kheLa che. e medAnI banAvAya che. emAM DuMka morathutha naMkhAya che jethI e lAhI je derInA mAMjA mATe vaparAya tene uMdara vagere karaDIne bagADe nahi lAhImAM mApasara kAca bheLavI tene kaNekanI mAphaka masaLI taiyAra karAyelA ledAne "lagadI" kahevAmAM Ave che. je rIte kAca pA heya tenA thoDAka AMTA cheDeka aMtare ThekelA meTA be khIlAo upara ke evI koI be cIje upara pahelAM bheravavAmAM Ave che. pachI jamaNA hAthamAM thoDIka lagadI laI tene A AMTAo upara jorathI be cAra vAra ghasavAmAM Ave che. juo citra 43. A pramANe taiyAra karAyele mAM " lUgadIne mAMje ' yAne " hAthe ghasele mAMjo' kahevAya che. e mAM taiyAra thatAM khIlA ke anyatra vIMTALelA AMTA piMDa ke paratI upara lapeTI levAmAM Ave che ane pAchA pharIthI navI derInA AMTA e khIlA ke evI koI cIja upara vIMTALAya che ane tene upara pramANe mAM je banAvAya che. e mAM je raMgIna banAvavo hoya to lUgadImAM te jAtane raMga naMkhAya che. e raMga mAM banAvanAra heziyAra hoya te ja besADI zake, nahi te vacce vacce sapheda - 1 e ahIM baDekhAne cale rahe che. emane mane paratI saMbaMdhI paNa keTalIka mAhitI pUrI pADI che te badala huM emane RNI chuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pataMgapurANa [adhyAya dhAbA dekhAi AvavA saMbhava rahe che. A pramANe mAMje banAvavA uparAMta eka bIjI rIte paNa "mA" banAvAya che. ene "ragaDAne mAMjo'ke "DavAne mAMjo' kahe che. e banAvavAnI rIta nIce pramANenI che - ragaDAne mAMjo banAvanAra hAMllAmAM pANI bharI ene ukALavA mUke che. emAM te cauda AnI nisAsta te eka AnI sarasa nAMkhe che. e ekarasa thatAM emAM te thoDo thoDe kAca nAMkhate jAya che. raMgIna mAMja karanAra raMga uparAMta cIcoDAnA choDAne khAMDI tene bhUko tema ja eka jAtanA pattharane bhUke karI te paNa emAM nAMkhe che, kemake tema karavAthI e raMga pAke bane che ane kAca paNa derI sAthe sarasa rIte cUMTI jAya che. amuka jesa AvyA bAda peluM hAMlluM utArI levAya che ane emAM athavA te emAMthI thoDAka ragaDe lipTananA DabbA jevA kAI pAtramAM kADhI temAM rIla bevavAmAM Ave che. e rIla barAbara pharyA kare tevI vyavasthA karI rIlanI dorInA AMTA egya sthaLe bheravAya che, ane te barAbara sUkAI rahetAM paratI para utArI levAya che. keTalAka baporanI vakhate jyAre AsapAsa kanavA cagatA na hoya tyAre kanaka ja sIdhe A ragaDAmAM boLelI derI upara cagAve che ane e rIte mAM je sUkAve che. A ragaDAne mAMje sAre bane tene AdhAra derInI cIpaTI pakaDanAra upara rahe che. je te vadhAre paDatI pilI capaTI rAkhe te mAMje karagare bane. bhAva-asala bAra rIlenuM eka basa ATha AnAmAM ghasAtuM. Aje tene bhAva vaLe che. geMDAnA eka baeNksane rUpiye ane kisananA eka baeNksane savA ke deDha rUpiyA levAya che. mAMjanI parIkSA-mAM ekadama lIse ke ekadama karagare na pasaMda kare; kAraNa ke ekadama lIsA mAMja vaDe sAmAnI dera upara kAcanA abhAve ghasara paDe nahi eTale e kapAya nahi; ane je maje ekadama karagara hoya te te pecamAM sare nahi tema ja ene kAca ukheDavA jatAM tyAM kutti paDe. udare cAMca mArI heya tevo athavA koI koI ThekANe kutti paDI hoya te ke kuttiyala derIne mAM je hoya te te kharIdavo nahi. 1 ghaune palALa tene kohavaDAvyA bAda tene pIsIne tenuM dUdha kADhI e sUkavAtAM ene nisAsta bane che. e nisAsta kapaDAMne asatarI karavAmAM tema ja halavo banAvavAmAM vaparAya che. hAlamAM e A zaheramAM cATe tema ja salAbatapare maLe che. e mAMnA mATe vAparavAthI mAMnAmAM cIkAza ane saphetI Ave che. 2 gaMdhakiyA, sonerI, vAdaLI, gulAbI ema jAtajAtanA raMgane A mAje banAvAya che. 3 Dao jevA pAtranA lagabhaga madhya bhAgamAM sAmasAmAM kANuM pADI, tArane eka cheDe eka kANAmAMthI pasAra karI bahAranI bAjue vALI bAkInA tArane aMdarathI vALI tene rIlanAM sAmasAmenAM chidramAMthI pasAra karI ane bIje cheDe pAtranA bIjA kANAmAMthI pasAra karI bahArathI vaLAya che. A eka jAtanI vyavasthA che. 4 saMskRta zabda " karIne "ka" pratyaya lagADatAM je zabda bane che te uparathI "karakare' ane tenA uparathI "karagara' zabda banyo haze ema lAge che. "karakaro' zabdano artha "jhINI kAMkarI je lAgata" ne "barachaTa" thAya che. karagarA mAMjA upara hAtha pheravatAM ene kAca khUMce che-e lIse heta nathI. 5 derImAM paDate kApe ke khADe "kutti' kahevAya che. keTalAka ene "datti' kahe che. e bhAga AgaLathI derI tUTavAne saMbhava rahe che. 1 sahelAIthI tUTI jAya tevI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kanakavAnI kathanI mAMjAne gAMTha bAMdhavAnI rIta-sAdI derInA eka cheDAne bIjI sAdI derInA cheDA sAthe gAMThavAmAM khAsa vizeSatA nathI. mAMjAnI derInI gAMDanI vAta judI che. e mAMjAnI derInA saMbaMdhamAM enA be cheDAnI gAMTha bAMdhavI hoya to mAMje bhIno karI tenA upara cUMTelo kAca dhIre rahIne kheravI nAMkhI gAMTha bAMdhavI joIe; nahi to e bAMdhelI gAMTha sahejamAM chUTI javA saMbhava che. vaLI mAMjAnI je gAMTha baMdhAya te jema bane tema nAnI hovI joIe; nahi te peca vakhate tyAMthI derI sare nahi ane tema thatAM kanaka kapAI jAya; paraMtu A gAMTha je keIka vAra bahu ja nAnI bAMdhavAmAM AvI hoya te te sarI jAya; vAste gAMTha bAMdhyA pachI te barAbara baMdhAI che ke nahi eTale ke te sarI jaze ke kema te jANavA mATe tenI AsapAsanI dorI sAmasAmI kheMcI jovI joie. mAMjAne vaparAza atyAre jema lagabhaga tadana mAM vaparAya che tema pahelAM vaparAte na hato. te vakhate te AgaLanA bhAgamAM khapapUrata mAMja rakhAta. banatA sudhI eTalA ja bhAgamAMthI peca levAtA ane e mAM pUro thavA Ave teTalAmAM kanavAne-pecano nikAla karavA prayatna thato. gajege peca laMbANa cAlatA to cAlate pece mAMjAnuM piDuM joDI devAtuM. pahelAM je mAMjAnAM piMDAM bajAramAM maLatAM te mAM jADo raheto ane te pAvIsa, aDadhIvIsa, piNIvasa ema vecAta. A te sutarAu derInA mAMjAnI vAta thai. kahevAya che ke kAzI tarapha rezamanI derIne paNa mAM banAvAya che ane te upara kanakavA cagAvAya che. e mAMjo ghaNo meM maLe che. prazna- gujarAtI mAM mArI praznalaharInI dvitIya taraMgikA tarIke tA. 6-11-3ne rAja meM kanakavAne lagatA je keTalAka prazno pUkyA hatA temAM eka prazna e hato ke derIne kAca pAIne mAM banAvavAnuM prathama koNe zedhI kADhayuM? Aja dina sudhI ene uttara mane kai sthaLethI maLyo nathI te hajI paNa e dizAmAM prakAza pADavAne tane mArI vijJapti che. sAthe sAthe bIjA paNa be prazna pUchI lauMH (1) prathama mAM lugadIne banAvAyuM haze ke ragaDAne ? (2) sUtaranI, zaNanI ane rezamanI derI paikI kaI derIne mAMje prathama banAvAyo haze ? derI vaTavA-lapeTavAnA prakAra-kanaka cagAvavA mATe derInI jarUra che. A derI tarIke keTalAka sIvavA mATe vaparAtI pATalI ke rIlano upayoga kare che eTale ema karanAra te e pATalI ke rIla upara derI vIMTALe che. emAMthI koIne ke anyane dasa vIsa bAma mAM bajAramAMthI kharIdavA hoya te dukAnadAra eTale mAM je gUMcaLI vAne lacchI vALIne Ape che. gucaLI vALavAnI rIta-gUMcaLI vaLavAnI rIta e che ke derIne eka cheDe jamaNA 1 vijayavANI (pR. 326)mAM A zabda vaparAya che. prastuta pati nIce mujaba che - "puMchamAM te hoya eka bAma mAM ke vakhate samuLage na hoya, ane sArImAM heya pAvIsanuM eka pituM." 2 asala kaI kaI vAra zapunI derIne paNu mAM vaparAto hato ema kahevAya che. 3 be hAtha pahoLA karI chAtI sAthe thatuM mA5. A zabda mATe juo pahelu TipaNu. 1 * caLI ' kaho ke " chaLI ' kaho te eka ja che. eno artha "dorA-dorInI goLa athavA aMguThA ane TacalI AMgaLI para bega pADIne varelI AMTI" evo thAya che. moTI gUMcaLIne gUMcaLe" ke "la ' kahe che. 5 DADiyA ke bIjA paNa jamaNe hAthane badale DAbA hAthanA aMgUThAno upayoga kare che. e jamaNA hAthe guMcaLI kADhI le che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pataMgapurANa [ adhyAya hAthanA aMgUThAnI nIce dabAvIne rAkhave| ane enI lagabhaga pAsenI bAkInI derI DAbA hAthI pakaDavI. pachI e derI anAmikA ane kaniSThikA yAne TacalI AMgaLInI vayamAMthI pasAra karI e TacalI AMgaLItI pAchaLathI bahuAra kADhavI ane te aMgUThAnI joDenI tarjanI ane aMgUThAnI vaccethI pasAra karI aMgUThAnI bahAra kADhavI. A pramANe jyAM sudhI Ama AMTA lai zakAya teTalA levA (jIe citra 48) ane chelle thADIka dAra ke jene eka AkhA AMTA thai zake tema na heAya teTalI bAkI rahe tyAre aMgUDA ane TacalI AMgaLInI vaccenA AMTA kADhI lai ane DAbA hAthanA aMgUThA ane enI joDenI tarjanI vaDe ene vacamAMthI pakaDI bAkInI derI e vacalA bhAganI AsapAsa ratI lapeTavI. A pramANe karavAthI gUMcaLI taiyAra thAya che. (jue citra 37). TUMkamAM kahIe teA jamaNI hathelI paheALI rAkhI enA aMgUThA ane TacalI AMgaLInI AsapAsa dArI ADI avaLI vIMTALavI te gUMcalI' kahevAya che. .. ' je nAnAM cheAkarAMone A pramANe gUMcaLI vALatA AvaDatI heAtI nathI teo keTalIka vAra DAbA ke jamaNA hAthanI cAra AMgaLInI AsapAsa derI vIMTALe che. ene kaDu' kahevAmAM Ave che. jIe citra 39. e pramANe khUba derInA AMTA levAyA hoya te tene 'bhage'Tu' kahe che. jIe citra 31. . * piDAM-- pi u` ' kaheA ke ' pillu ' kahe| te eka ja che. ene sAmAnya artha+ * vIMTelA ke vALelA gALA' evA thAya che. A piMDu' dhaNuMkharuM te geLA jevuM ja vIMTALelu hAya che, paraMtu keTalIka vAra e zaMku AkAranuM eTale ke nALiyeranA brATanu vIMTALeluM heAya che te keTalIka vAra ethI paNu judI jAtanuM vIMTALelu jovAya che. piDAM banAvavAnAM sAdhanA--kanakavA banAvI vecanArA kamAna ane DhaDhDhA taiyAra karatI veLA vAMsanI cIpeAne cheAle che. tema karatAM je chIla paDe che tenA piDuM banAvavA mATe keTalAka upayAga kare che. nAnAM chekarAM ThIkaru, pattharanA kakaDA, nAnu MsarakhuM pIrasuM ke kAgaLanA DUcA hiMdu banAvavA mATe kAmamAM le che. keTalIka vAra dukAnadArA paNa kAgaLanA DUcAnA upayAga kare che, ane tema karavAmAM temanA hetu theADI derIvALu pi u paNa mADhuM dekhAya evA hAya ema manAya che. gALa piDa' banAvavAnI rIta-DAbA hAthanI traNa ke cAra AMgaLInI AsapAsa derInA ADe dasa AMTA vIMTALI temAMthI AMgaLIe kADhI laI e AMTIne madhya bhAgamAMthI pakaDI sAmasAmA bhAgane bhegA karI ane krIthI ene madhya bhAgamAMthI pakaDI navA anelA khe bhAgAne bhegA karI cAre bAju pheravatAM javAthI ane enA upara derI vIMTALavAthI gALa piMDu ane che. kAgaLane DUcA banAvI ke vAMsanI chIlane gALeA banAvI tene cAre bAju pheravI enA upara derI vIMTALavAthI pazu gALa piDuM ane che. jIme citra 29. nALiyerI piMDa' banAvavAnI rIta-sAdhAraNa rIte nahi jevuM geALa piMDu` banAvyA bAda ane cAre bAju nahi pheravatAM jamaNA hAthathI DAbA hAtha taraph ane DAbA hAtha taraphathI jamaNA hAtha tarake vAMsanI UbhI bhUMgaLAnI peThe-ANe capaTI vagADatA heie tema pheravatAM javAthI ane sAthe sAthe enA upara derI vIMTALavAthI nALiyerI jevA AkAra ane che. ene ApaNe ' nALiyerI piMDuM ' kahIzu. jo emAM eka sthaLe khADA dekhADavA hoya te tyAM AgaLa aMgUThA maTTIne upara pramANe vIMTALavuM joe. tema karatAM khADAvALA AkAranuM SaDuM banaze. jIe citra 30. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjo ] navAnI thanI 1 zaNanuM pi uM--caNanuM pi u je bannaramAM maLe che te judI rIte vIMTALAyeluM DAya che. emAM uparathI te nIce sudhI ekasarakhA khaDA heAya che (jIe citra 38). nAnAM cheAkarAM te ene kadAca kU gaNe ane tema karanAra ane ' kUvAnuM paDuM' paNa kahe te navAI nahi. evuM piduM hAthe nahi banAvatAM saMcA upara banAvAya che. e hAthe kema banAvAya te jANavuM bhAkI rahe che. paratI--derI vIMTALavA mATe kAmamAM AvatI eka jAtanI vAMsa, tetara ke evI krAi cIjanI banAvaTane ' paratI ' kahevAmAM Ave che.1 keTalAka ene 2 phIrakI' paNa kahe che. sA gUjarAtI joDaNIkeAza (pR. 504)mAM paratInA a" "rezama ke sUtaranI AMTIe utAravAnI kALI ema apAyele che. "" jema nAnA kALakAne phALakI' ane meTAne 'kALakA ' ke 'paravIMTA' kahevAmAM Ave che tema nAnI paratIne ' paratI' ane meTIne ' paratA' kahevAmAM Ave che. paratI aneka jAtanI Ave che. tenA mukhya be prakAre paDe cheH ghumaTadAra ane gALa. temAMnI ghumaTadAra paratInI banAvA nIce mujaba jovAya che:-- sAdhAraNa rIte eka phUTa ke dADha phUTanI dAMDInA madhya bhAgamAM eka lAkaDAnuM paiDuM hoya che. enAthI gheADeka aMtare jamaNI bAjue ane evI rIte enI DAbI bAjue paNa lagabhaga eTale aMtare e madhyanA paiDA karatAM ekaka moTuM paiDuM hAya che. A traNe paiDA upara aNIdAra cIpA gAvelI hoya che ane e dareka cIpanA aNIvALA bhAga eka khIjA taddana nAnA paiDAnI- patAsAnI khakhAlamAM bheravI devAyelA hAya che. AneA AkAra ghumaTa jevA hovAthI A ghumaTadAra paratI' kahevAya che. A ghumaTadAra paratInA ghumaTa taraphanA meTA paiDA upara, lagabhaga paratInI vacamAM, vaLI tenAthI theDeka aMtare tema ja vaLI enAthI paNa theDeka aMtare chUTI rahelI cIpe upara tAra AmaLA lakhuMne vIMTALAya che. Ama eka Mdara sAmAnya rIte cAra jagyAe tAra vIMTALelA hAya che. A paratI vAMsanI tema ja netaranI paNa bane che. vAMsanI paratI upara krUratA kAgaLa lapeTAyelA heAya che (jIe citra 34), jyAre netaranI paratI para tema karAyelu heAtuM nathI (jIe citra 36). gALa paratI- --A paratImAM vacceAvacca dADheka phUTa jevaDI lAMkhI dAMDI heAya che. enA vacalA bhAga naLA jevA ane AjubAjune bhAga gALa DAya che. e dAMDInA vacamAM eka lAkaDAnuM paiDuM hAya che ane e lAkaDAnA naLA jevA bhAgane dareka cheDe A paiDAthI lagabhaga deDhuM mATuM ekeka paiDu haiAya che. e dareka paiDAmAM lagabhaga madhya bhAgamAM gALAkAre krUratAM kANAM pADelAM DhAya che. e dareka kANAmAMthI vAMsanI capaTI cIpeA pasAra karelI heAya che, 1 je taddana nAnAM karAMne paratI ApavI salAmata jaNAtI nathI ane tema chatAM jee e mATe icchA darzAve che temane rAjI rAkhavA mATe rIlamAM mApasaranu dAtaNa, DhaDhDhA ke kamAnanI saLI ke evI kAi cIja nAMkhI tenI paratI banAvI apAya che. 2 phIrakI nAkhIne artha cakaraDI' thAya che. te atra aprastuta che. 3 ane natanI dhrumaTadAra paratImAM dAMDI te vAMsanI ja haeNAya che. e vAMsanI dAMDI lAkaDAnI dAMDI karatAM majabUta gaNAya che. kahe che ke lAkaDAnI dAMDIvALI paratI paDI jAya teA tenI dAMDI bhAMgI nnaya, paNa vAMsavALI paratI paDI jAya te tenI dAMDI na bhAMge. 4 A baMne bhAgeAnI khAimAM cAreka AMgaLa jeTalA phera hAya che. TagAvavAvALI khAnnune bhAga meATA ane enI sAmenA bhAga nAnA TAya che, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pataMgapurANa [adhyAya ane te paNa evI rIte ke eka paiDAmAMnA kANAnI cIpa tenI sAmenA bIja paiDAnA kANumAMthI pasAra thAya che ane te cIpane vacalo bhAga kaMIka upaselo rahe che ane AjubAjune bhAga DhaLato rahe che. baMne bAjunAM piDAM nIkaLI na jAya te mATe e dareka paDAnI bahAranI bAju upara AvatI dAMDImAM ekeka kANuM pADI temAM UbhI saLI ke khIlI khaselI hoya che. vaLI e meTI dAMDIne che. derI piravI tene laTakAvavA mATe eka kANuM pADeluM hoya che. A jAtanI je goLa paratI nAnI Ave che tenA cIthI banelA naLA jevA bhAga upara kAgaLa caTADelA hoya che. juo citra 35. A uparAMta evI paNa eka paratI Ave che je sAmAnya rIte goLa 5ratI jevI gaNI zakAya. goLa 5ratImAM vacalA bhAgamAM cIpa hoya che tyAre A paratImAM cIpa nahi hetAM saLaMga rIla jevuM kAma karAyeluM hoya che. paratIenAM avayavanI racanA-ghumaTadAra tema ja goLa 5ratInAM dAMDI, cIpa ane paDAM e mukhya avaya che. temAM vAMsanI cIpa banAvavA mATe vAMsanA nAnA nAnA kaTakA karAya che. e kaTakA bhUMgaLI jevA heya che. ene capu vaDe cIrI enI cIpe banAvAya che. dAMDI taiyAra karavA mATe paNa cappa vaparAya che. paDAne sAmAnya AkAra lAkaDAmAMthI capu vaDe kApIne banAvAya che, paraMtu ene barAbara goLa banAvavA mATe kharAdane upayoga karAya che. dAMDI taiyAra thatAM paiDAM kapa ke lAhI vaDe yogya sthaLamAM barAbara besADAya che ane pachI enA upara cIpa mUkI patAsAmAM e cI bheravAya che. netaranI paratI mATe netaranI cIpa taiyAra karAya che ane cAra sthaLe tAra baMdhAya che. A pramANe sAmAnya rIte ghumaTadAra paratI banAvAya che. goLa paratI banAvavI hoya to enAM be sarakhAM paiDAMmAM samAna aMtare kANuM paDAya che ane pachI aNIdAra banAvAyela cIpe emAM besADAya che. tyAra bAda vacalA paiDAM upara khIlIo Ave tema e cIpane khIlI ThekavAmAM Ave che. vizeSamAM e paratI khUbasurata dekhAya te mATe bahAranA paDAM raMgAya che ane enA naLA jevA bhAga upara raMgaberaMgI kAgaLa cuMTADAya che. sIsamanI paratI banAvavI hoya te dAMDI ane paiDAM sIsamanAM banAvAya che, paraMtu enI cIpa sIsamamAMthI banAvavI muzkela che. paratInA saMbaMdhamAM hiMtI-rIvalImAM ze ullekha che te ApaNe noMdhI laIe. enA 1956mA pRSThamAM kahyuM che ke "vAMsa je nita vizeSa DhAMje kola karI hatI hai kasama se prajA 9 vAlI saura dUsarA tA." ene 2023mA pRSThamAM paretAne arthe nIce mujaba samajAvAya che - "pataMga kI Dora lapeTane kA belana jo bA~sa kI gola aura patalI cipaTI tIliyoM se banatA hai| bIcoM bIca eka laMbI aura kucha moTI bA~sa kI chaDa hotI hai, jisake donoM kinAroM para gola cakkara hote haiN| ina cakkaro ke bIca patalI tIliyoM kA DhA~cA hotA hai| isI DhA~ce para DorI lapeTI jAtI hai| paretA do prakArakA hotA hai| eka kA DhA~cA sAdA aura khulA hotA hai aura dUsare kA DhA~cA patalI cipaTI tIliyoM se DhaMkA rahatA hai| pahale ko carakhI aura dUsare ko paretA kahate haiN|" paratInAM nAma-paratIne pAseriyA, accheriyA ItyAdi nAmathI oLakhAvAya che. e nAma paratI upara jeTalA zera mAM lapeTAyela hoya te uparathI paDelAM che. jemake je paratI upara pAzera yAne 18 pisAbhAra mAMjo hoya tene "pAseriyA paratI " kahevAmAM AvatI ane hajI paNa tema Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIje ] navAnI kathanI 23 kahevAya che, joke have zeranuM mApa khannAyeluM heAvAthI keTalIka vAra ochA mAMjAvALI paratIne pazu ' pAseriyA paratI ' tarIke oLakhAvAya che. ema kahevAya che ke amadAvAda tarapha mAMjAnA vajana uparathI paratIone na oLakhAvatAM enA upara jeTalI rIla dArI rahI zake te uparathI ene oLakhAvAya che. paratI para mA--ghumaTadAra paratI para tAra lapeTelA hoya che te temAM dArI bharAi javAnA bhaya rahe che. jo enA upara kAgaLa lapeTele haiya te te mAMjAthI phATI javAnA bhaya rahe che. A bhaya sAthe paDe te mAMjo e puratImAM bheravAi jAya. AthI bacAva tarIke e paratIne nakAmA banelA meLe paherAvAya che ane tyAra bAda enA upara mAMjo vIMTALAya che. paratInI parIkSA--maTadAra paratI kharIdanAre enAM paiDAM ane cIpe| majabUta che ke krama te tapAsavu joe. vaLI e cIpAnA cheDA patAsAmAM barAbara besADelA che ke nahi te paNa teNe jovuM joie. vizeSamAM e paratI sahelAthI karI zake tevI teNe pasaMda karavI Te. sAthe sAthe paratI pheravatAM dAMDInI phrAMsa vAge nahi tevI te sAk che ke nahi tenI paNa teNe tapAsa karavI joie. cIpeAnA cheDAnI gALa paratI kharIdanAre pazu paiDAM ane cIpAnI majabUtAi ane e barAbara khesaDAmaNI ane parata pheravavAnI sugamatA taraph lakSya Apavu. Te. gALa paratInuM kAma dhumaTadAra paratI jeTaluM TakAu hAtu nathI ethI ane tyAM sudhI te ghumaTadAra ja paratI kharIdavI sArI, joke ghumaTadAra paratI upara cheka upara sudhI dArI lapeTelI DhAya te| tenA vaLa nIkaLI javAne keTalIka vAra saMbhava rahe che kharA. paratInA bhAva--gALa paratI lagabhaga cha paisAthI mAMDIne deDha rUpiyA sudhInI kiMmatanI maLe che. evI rIte vAMsanI maTadAra paratI lagabhaga be AnAthI ATha AnA sudhI maLe che ane netaranI ghumaTadAra paratIe be AnAthI e rUpiyA sudhI maLe che. 1sIsama, sAga ke evA kAi khAsa lAkaDAnI paratI teA dhaNI mAMthI maLe. vaLI te vajanamAM paNa bhAre hAya. keTalIka vAra pittaLanI paratI paNa najare paDe che. ene bhAva tA pittaLanA bhAva upara ane kArIgaranI majurI upara AdhAra rAkhe che. paratInA guche--jema sAmaTA kanakavA lenArane e kAmaDImAM AMdhI apAya che tema sAmaTI paratI lenArane e paratIenI dAMDInA eka cheDAmAMthI derI peravI paratIone gu banAvI apAya che. paratI lapeTavAnI rItA-ekaMdara rIte paratI traNa rIte lapeTAtI meM joI cheH-- (1) paratInA eka cheDA DAbA hAthanA AMgaLA upara ane khIje cheDe! jamaNe hAtha kANI AgaLathI vALatAM je khADA paDe che te bhAgamAM rAkhI DAbA hAtha vaDe ghaDiyALanA kAMTA kare che tema gALa gALa pheravavI e paratI lapeTavAnA eka prakAra che. (2) paratI je cheDethI DhagAvAya che te nahi, paNa enI sAmI bAjunA khInna cheDAne jarAka cheAlIne jamIna upara saheja khADA hoya temAM kheAsI DAbA hAthanAM AMgaLAM upara paratIne DhaLatI rAkhI e hAthanA aMgUThA vaDe e cheDAne upara mujaba gALa gALa pheravatAM javuM ane 1 sIsamanI gALa paratI 24mA pRSThamAM nirdezAyela pradarzanamAM rajI karAi hatI ane ahIMnA gadgurakhAMe banAvI hatI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pataMgapurANa [ adhyAya jamaNA hAthanI capaTImAMthI derIne pasAra thavA devI e paratI lapeTavAno bIjo prakAra che. A pramANe lapeTavAnuM te moTe bhAge mAMjo banAvI te lapeTavAne heya tyAre athavA te eka paratI uparathI bIjI paratI upara lapeTavuM hoya tyAre tema lapeTAya che. (3) kALakA upara jema sUtara vIMTALAya che tevI rIte paNa kai kai paratI lapeTe che ane AvI rIte mArI pitAnI paratI mArI sAgata mAtA sAMja paheranA keI ke vAra lapeTI ApatI hatI. piMDuM sAruM ke paratI-paratI heya te sAmAnya rIte paratI pakaDanAra hoya tyAre kanaka cagAvI zakAya ke peca laDAvI zakAya; ethI keTalAka paratIne badale piDuM pasaMda kare che, kemake e jamIna para rAkhI ene goLa goLa gabaDavA devAmAM Ave che emAMthI derI nIkaLyA kare che; paraMtu pecamAM tema ja jyAre jesabaMdha derI javA devI che tyAre piMDuM anukULa paDatuM nathI, kemake emAMthI eka karatAM vadhAre vaLa eka sAthe ukaLI javAne ane tema thatAM derI guMcavAI javAno bhaya rahe che. AthI piMDAne badale paratI vAparavI vadhAre sArI che. vitra strIne purA (. 83)mAM paNa A ja vAtane ullekha karAyo che. prastuta paMkti nIce mujaba che : " kityeka ThikANI hyAsa piMDA mhaNatAta, ANi koThe koThe tara dorIMcI guMtAguta hou naye mhaNUna eka lAkaDAcI 'cakrI' gheUma ticyAvara dorI guMDALiyAta, mhaNaje pataMga haveta UMca jAU lAgato, tevhAM dorI soDaNyAsa muLIca harakata paData nAhI." paratIne pracAra-ema kahevAya che ke AgrAmAM phakIramahamade ane enA bhAI 2vajIramahamade pahelavahelI ghumaTadAra paratI banAvI ane tyAra bAda vajIramahamadanA chokarA mahamada jeo cokabajAramAM siMdhIvADamAM navI cAlamAM rahetA hatA teo e paratI ahIM vecavA lAgyA. vaLI ema paNa kahevAya che ke goLa 5ratI pahelAM lakhanauthI nIkaLI ane ene ahIM suratamAM upADa thate joI e paratI pahelavahelI gaphurakhAMe (mahamadanA jamAie) ane abadula kAdarakhAMe banAvavI zarU karI. gaLa paratImAM eka bIjI paratI rahI zake evI racanA keTalAMka varSothI thaI che, paNa emAM cAra paratI rahe tevI racanA sauthI prathama gaphurakhAe karI ane te bAraDolI tAlukAmAM haripurAmAM mahAsabhAnA 51mA adhivezana vakhate je pradarzana pAra bharAyuM hatuM temAM raju karI hatI. ghumaTadAra paratImAM geLa pUratI rahI zake, paNa ghumaTadAra rahI na zake ema kahevAya che. iti zrIpataGgapurANe davarapha-piNDaka-cakrakanirUpakasakSakastRtIyo'dhyAyaH smaaptH| 1 Ave vakhate je mAM vadhAre karagare thaI gayo hoya te jamaNuM hAthanI cIpaTImAM bArIka kAgaLanA be paDa rAkhI temAMthI mAMjAnI derI pasAra karavAmAM Ave che. 2 ema kahevAya che ke sauthI prathama te vajIramahamade mATInI dhUmatadAra paratI banAvI ane piMDa karatA paratI vadhAre upayogI thaI paDaze ema lAgavAthI temaNe Aje vaparAtI paratIo jevI paratIo banAvavA mAMDI. 3 je goLa 5ratImAM bIjI paratI rahe che tenI dAMDI te eka ja hoya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ceAthA ] naphavAnI thanI adhyAya 4 5 kanakavA cagAvavAnI ne utAravAnI vidhi kannA bAMdhavA mATe navAne pADavAmAM AvatAM kANAM--kanakavAne kannAM khAMkhA vinA te cagAvI zakAya nahi ane e kannAM baMdhAya te mATe ene eka Mdara cAra kANAM pADavAM joie. DhDho ane kamAna eka bIjAne maLe che te jagyAnI sAmasAmI bAjue be kANAM pADavAM joie. A be kANAM Ama (/) ke Ama ( \ ) ema be rIte paDI zake. emAMthI game te eka rIte be kANAM pADyAM pachI camacakanA upara eeka AMgaLa jagyA cheADIne ke jyAM sAmAnya rIte eka paTTI cAMTADelI DhAya che tyAM DhaDhDhAnI jamaNI tema ja DAkhI khAjue ekeka kANuM pADavuM joie. jIe citra 40, spaSTa zabdomAM kahuM te nIcaluM kantu kayAM bAMdhavuM e jANI zakAya te mATe aDadhIpAnI ane pAptanI kanakavI sivAyanA kanakavAnA DhaDhDhAnA, camacakanI uparanA bhAga upara kAgaLanI kApalI coMTADelI hAya che. e kApalInA lagabhaga madhya bhAgamAM kanuM baMdhAya te yAgya che. e rIte vicAratAM teramA pRSThamAM nirde zAyelA deDhapAvALA kanakavAthI mAMDIne pANiyAM sudhInA kanakavAnAM upalA ane nIcalA kunAM vaccenuM inyamAM aMtara lagabhaga nIce pramANe darzAvI zakAyaH-- 5, 725, 875, 105, 1025, 10 ane 12, aDadhIpAvALI ane pAvALI kanakavImAM upara mujaba paDhI cAMTADelI hAtI nathI tethI e cagAvanAra bALakAne muMjhavaNu UbhI kare che. emane uddezIne sAmAnyataH ema kahevAya ke adhIpAvALI kanakavImAM e kannAM vaccenuM aMtara savA pAMca incanu ane pAivALA kanakvImAM sADA cha IncanuM rAkhavu durasta jaNAya che. kAM mATe pADavAmAM AvatAM kANAM bahu meTAM na paDI jAya te mATe aNIvALI saLI ke evI koi cIjane upayoga karavA joie; nahi te kANAM meTAM paDI jAya te| havA temAMthI nIkaLI jAya eTaluM ja nahi, paNa pavana nesamAM phUMkAtA hoya teA kanakavA tyAMthI kATI javAne bhaya rahe che. nIcalA kannA AgaLanAM kANAM meTAM heya teA e kantu' kadAca sare. kannAM AMdhavAnI te mApavAnI rIta-kanA cage te mATe tene amuka rIte je dArI bAMdhavAmAM Ave che tene * kazAM bAMdhavAM ' ema kahe che. lagabhaga ekAda hAtha jeTalI dArI lai tene eka cheDA, jyAM zno ane kamAna maLe che te jagyAe pADelAM sAmasAmAM e kANAMmAM parAvI e baMne kAbumAM rahe tevI rIte kanakavAnI 1savaLI bAjue bAMdhavAmAM Ave che. Ane ApaNe ' upaluM kantu bAMdhyuM' ema kahIe chIe. tyAra bAda enAthI ekAda vetane cheDa kanakavAnA vacalA bhAga AgaLa jyAM eka kAgaLanI paTTI ceAMTADAyelI heAya che tyAM derInA khIje cheDA e kANAMmAM parAvI bAMdhavAmAM Ave che. Ane ApaNe nIcaluM kantuM bAMdhyuM ' ema hIe chIe. ' ( 1 kanakavAnI je bAjue DhaDhDhA ane kamAna cAMTADelAM heAya te kanakavAnI avaLI bAju ' kahevAya jyAre enI pAchaLanI khAju savaLI bAjI' kahevAya che, che, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pataMgapurANa [ adhyAya A pramANenAM bane kanAM mATe sAmAnya rIte babbe gAMTha vaLAya che, kemake eka gAMTha te cAle ja nahi. tyAra bAda kanakavA sAthe baMne cheDe baMdhAyelI e derIne lagabhaga vacamAMthI jamaNa hAthanA aMgUThA ane enI joDenI AMgaLI vaDe capaTI rAkhI pakaDI e capaTImanI derIne haddA upara Ave tema dharyA pachI ene e DhaDhDhA upara evI rIte seravAya che ke e capaTI AgaLano bhAga nIcalA kannAne aDake. pachI upalI dorIne A pramANe nakkI thayelo bhAga kAyama rahe tevI rIte e derIne upalo bhAga pakaDI rAkhI nIcalI derIne hA upara eTale sudhI seravAya che ke capaTImAM pakaDAyela derIno bhAga upalA kannAne aDake. A pramANe nIcalI derIne bhAga paNa keTale rAkhave e nakkI thayA pachI capaTI AgaLa je derI rahelI hoya tene eka gAMTha baMdhAya che. e kheMcIne bAMdhavA pahelAM dhAryA mujaba derIne upalo bhAga ane ene nIcalo bhAga rahela che ke nahi tenI khAtarI karI jovAya che. je barAbara hoya to pachI gAMTha kheMcIne baMdhAya che. A pramANe je kanAM baMdhAya te "zUne zana (zUnya zUnya) kannAM' kahevAya che. je eka ne zUna kannAM bAMdhavA heya te derIne ThaThThAnI TecanI taraphane bhAga-upale bhAga nIcalA kannA upara barAbara AvI rahe, paraMtu e derIne camacaka taraphane bhAga-nIcale bhAga uparanA kanAthI eka AMgaLa lAMbo rahe tema karavuM. A kansAmAM nIcenA kanAthI te gAMTha sudhInI laMbAI dvA upara rAkhIne mApatAM, uparanA kazAthI te gAMTha sudhInI laMbAI karatAM eka AMgaLa vadhAre jaNAze. A uparathI kannAM kema mapAya te samajAyuM haze. A mApa aneka prakAranuM saMbhave che. emAMnA be prakAre ApaNe upara joI gayA. bAkInA prakAra tarIke eka ne eka, be ne eka ityAdi ullekha thaI zake. vaLI keTalIka vAra amuka prakAranAM kanAM bAMdhavAM jatAM je gAMTha vaLAya che te kaIka vAra sarI jAya che ane ethI e kanAMmAM baMne bAju eTalo vadhAre ke ghaTADo thAya che. AvI rIte je kanAMmAM vadhAre thayo hoya tenAM udAharaNa tarIke pA ne pAra, aDadhe ne aDadhe, deDha ne aDadhe ityAdine nirdeza thaI zake tema che. evI rIte keTalIka vAra zune zana karatAM paNa ochAM kannAM baMdhAya che. jemake baMne tarapha pA pA AgaLa ke aDadho aDadhe AgaLa ke evo koI AMgaLane apUrNAMka bhAga ke eka eka ke ethI paNa vadhAre paDatuM ocho rahe, paraMtu AvuM to bhAgye ja bane. baMne kannAM jevAM joIe tevAM baMdhAI rahe pachI e gAMTha upara je derIno gALo bAkI rahe che tenA barAbara vacalA bhAgamAM je derI para kanaka cagAvavo hoya te derIne cheDe be majabUta gAMTha vALIne baMdhAya che. jema je jAtanAM kannAM baMdhAyAM hoya tenA upara kanaka cagaze ke nahi ane cagaze te te kevo nIkaLaze tene mukhyatayA AdhAra rahe che tema A cagAvavA mATenI derI che. paNa je barAbara vacagALe na baMdhAyo hoya te kanakavAnA cagavAmAM te paNa parivartana upasthita kare che. jene kanaka sthira rAkhavo hoya teNe jUne zana kannA bAMdhavAM. ethI paNa vadhAre sthira rAkha heya teNe kanakavAne pUchyuM bAMdhavuM. 1 A be gAMTha kaThaNa bAMdhavI joIe; nahi to e sarIne chUTI jAya. - A nnAMomAM kannAM mATe bAMdhelI gAMTha nIcalA tema ja upalA kannothI samAna aMtare rahe che. AvAM bIjAM kanna tarIke jUne cUta, be ne be, aDhI ne aDhI, traNane traNa ityAdine nirdeza thaI zake. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra7 kanakavAnI kathanI jene e sAdhAraNa rIte leTa rAkhavuM hoya teNe eka ne cUna kannA bAMdhavAM, ane vadhAre loTate rAkhavo hoya te teNe be ne eka kannA bAMdhavAM. ethI paNa vadhAre loTa kanaka rAkhavo hoya te teNe be ne gUna kannA bAMdhavAM. jene pitAne kanaka kevaLa kheMcavAnA ja dAvane banAva heya teNe lakhyuka kano pasaMda karI tene sAmAnya rIte eka ne zUna kannAM bAMdhavAM. atre e khyAlamAM rAkhavuM ke kannA bAMdhavAmAM nIcenA kanAthI gAMTha sudhInI derI upalA kannAthI gAMTha sudhInI dorI karatAM pramANamAM ochI hoya te te kanaka cage nahi, kintu cagAvatI veLA sAdhAraNa rIte UMdhe thai jayA kare. Avo prasaMga jyAre jyAre kannAM A pramANe khoTAM baMdhAyAM heAya tyAre udabhave. ekavaDAM ne bevaDAM kannAM-kanakevo nAno hoya to tene ekavaDI derI vaDe kanAM bAMdhavAmAM Ave che ane te "ekavaDAM kannAM' kahevAya che. je kanakavo moTo hoya to kannAM tUTI na jAya eTalA mATe ke pacamAM kannAM AvyAM hoya chatAM te jaladI pAI na jAya te mATe bevaDI derInAM kanAM bAMdhavAmAM Ave che. AvAM kanAM bevaDAM kannAM' kahevAya che. kannA mATenI derI sAmAnya rIte sAdI derInAM kannAM baMdhAya che. keTalAka mAMjAnAM paNa kannA bAMdhe che. vaLI jeNe sAmAne kanake pitAnuM kanuM ApI kheMcI lAvavAno vicAra hoya te zaNanI derInAM ke koIka vAra tAranAM paNa kanAM bAMdhe che. vaLI koI koI e mATe cevaDAM kanAM paNa bAMdhe che. kanakavAne kAra banAvavAnA upAya badhA ja kanakavA jevA joie tevA cage ja tevA hetA nathI ane kharIdanAra hoMziyAra na hoya te te game tevA kanakavA paNa kharIde che. koI vAra tenA kanakavA chApakhAu te kaI vAra kannAtA nIkaLe che. je kanakavo thoDoka cagyo na cagyo ne nIce sarI paDatuM hoya eTale ke chApa khAte hoya che tevA kanakavAne DhaDhDho jarA maraDI ane khAsa karIne kamAna jarIka maraDI thoDIka vAra e sthitimAM tene pakaDI rAkhI pachI je cagAvAya te banatA sudhI te chApa khAze nahi kanakavAne haTTo udho vALavA nahi; nahi te pachI e kanakevo cagavo muzkela thaI paDe che, kemake DhaDhDho e kanakavAne baraDe che. kanaka eka bAju kannAI jatuM hoya te tene yeya dizAmAM rAkhavA mATe tenI sAmI bAjue-halakI bAjue kamAnamAM joItA pramANamAM dorInuM gUMcaLuM ke cItharuM bAMdhavAmAM Ave to pachI e katarAto baMdha thaze-e bhArI bAju tarapha namato aTakI jaze. A pramANe je gUMcaLuM ke cIkaNuM baMdhAya tene "kunI" kahevAmAM Ave che. keTalIka vAra kanake mAthA 1 kanavAnI avaLI bAjuthI kanavAnA baMne cheDAne pakaDI potAnI tarapha DhaTTane vALa. e vALavAnI rIta aneka che. keTalAka mAthAnA upalA bhAgane kana aDake tema rAkhI Dha vALe che te keTalAka ghUMTaNane kanakavo aDake tema rAkhI ho vALe che. vaLI keTalAka jamIna upara kanakavAne mUkI dhIre dhIre kAne vALe che. Ama vALavA jatAM koIka vAra to bhAMgI jAya che. eve vakhate e bhAMgelA bhAganI AsapAsa dIvAsaLInI ke evI kai cIjanI ekeka saLI mUkI ane baMne bAjue sarakhe aMtare babbe kANAM pADI e sI kA sAthe sajjaDa bAMdhI de che ane pachI enA upara kAgaLanI kApalIo savaLI tema ja avaLI khAjAe cAMTADe che ane kanekavAne kAmamAM le che 2 kamAna maraDavA pahelAM kanaka avaLI bAjuthI pakaDavAmAM Ave che. e maratAM bhAMgI jAya to kano nakAmo bane che, kemake ene upara sUcavyA mujaba saLIo bAMdhavAnuM banI zake nahi, kemake vaLAMkavAnI saLI maLe nahi. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pataMgapurANa [ adhyAya AgaLathI bhAre hoya to eve vakhate tene thoDoka bhAga kApI nAMkhavuM joIe. kanaka leyA karato hoya te tene nIcale ne eka ke je jarUra jaNAya te ethI vadhAre gAMTha bAMdhavI. tema thatAM e sthira thaze ane ene vadhAre sthira banAvavo hoya te pUchaDuM bAMdhavuM. evI rIte kanaka DhaDhaNyA karate heya to upale kane eka ke jarUra jaNAya te ethI vadhAre gAMTha bAMdhavI. - kanaka kaiyala heya te jeTalI vAra derI kheMcIe teTalI vAra te UMce Ave ane pAchA bhAI hatA tyAMnA tyAM. AvA kanakavAne sudhArI zako muzkela che, kemake e enI racanAne ja deSa gaNAya che. kanaka baMne bAjue leTe tevo na hoya te je bAju na leTa hoya te bAjI thoDIka kazI bAMdhavI. "baMne bAju gotha mArI zake evo pataMga taiyAra karavo hoya te kevI kanA bAMdhavI" A vAkya ame badhAM (pR. 111)mAM ApeluM che. keTalIka vAra kanaka khUba jasadAra hoya che te tenuM je ochuM karavA mATe brAnI jamaNI bAjunA bhAgamAM tema ja DAbI bAjunA bhAgamAM eka ke ethI vadhAre kANAM zraddhAthI samAna aMtare pADavAmAM Ave che. keTalIka vAra kanakavAnI camacaka lagabhaga kApI nAMkhIne paNa kanakavo cagAvAya che ane e kanakavo "sUra sUra' bele che je sAMbhaLIne bALake harakhAya che. kanavAne katarAvavAnI rIta-je dizAmAM pavana vAto hoya te dizAmAM kahyAsara banAvela kanaka cage e svAbhAvika che. keTalIka vAra ane khAsa karIne peca vakhate e dizAnI jamaNI ke DAbI bAju tarapha kanakAne khaseDavAnI jarura paDe che. tema karavA mATe kanakavAnI derI saheja vAMkI rAkhI kheMcavuM joIe. Ama karavuM te "kanakavAne katarAvyo' ema kahevAya che. goLa khavaDAvavAnI rIta-kanakavAnA DhaThThAnI Toca AgaLano bhAga UMco rahevAne badale nI jAya ane camacaka ke phannA AgaLano bhAga upara Ave evI rIte kanaka je gulAMTa khAya tene "gotha" kahe che. e gotha kevI rIte khavaDAvavI teno AdhAra moTe bhAge kanakavAnA kada upara rahelo che. je kanaka nAnuM hoya te Thamake mArI saheja derInI DhIla mUkI kheMcavAthI te gotha khAya che, paraMtu je kanako mATe hoya te tene AcakA mArIne gAya na khavADavI, kemake tema karavA jatAM je derI upara e cagAvAyo hoya te tUTI javAne saMbhava rahe che. AthI evA kanakavAne game te eka bAju upara katarAvIne kheMcatAM te gotha khAya che. - phATelA kanakavA sAMdhavAnI rIta-kanaka phATe tyAre te kema sAMdhavo te paNa kanakavA cagAvanAre jANavuM joIe. e khUba ja phATI gayo hoya to ene sAMdhavAno koI artha nathI. kemake khUba malamapaTTA karavAthI eka te e kadarUpa bane che ane bIjuM game te bAju namata thAya te vaLI ene kanI bAMdhavI paDe che. AthI je kanakavo thoDoka phATayo hoya te sAMdho ThIka che. jarAka kanakevo phATayo ke te kADhI nAMkhavo vyAjabI nathI, kemake e sAMdhIne kAmamAM laI zakAya. sAMdhavA mATeno kAgaLa bahu jADe ke ekadama pAtaLe na joIe. vaLI te khUba caLAI gayelo na hovo joIe; nahi te je cIkaNI cIja vaDe e coMTADavuM hoya te barAbara enA upara eMTe nahi. saphAithI kAgaLa cuMTADI zakAya te mATe lAhI ke guMdarane upayoga thAya te sAra; kemake keTalAka rAMdhelA bhAta jene "mAma' kahe che tene paNa upayoga kare che, paNa ema karanAre vizeSa sAvadha rahevAnI jarUra che, kemake marajAdIo ethI cIDAya che. keTalAka sAbu vaDe paNa kanakvA sAMdhe che ane e sAMdhavA mATe phATelA kanakavAnA kAgaLane upayoga kare che. 1 kahevAya che ke kanakavAne raMga AkAzanI sAthe maLI jatuM hoya te tene oLakhavo muzkela thaI paDe che te e vakhate paNa camacaka kApIne e cagAvAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ] kanakavAnI kathanI raha kano kamAna AgaLathI na phATatAM game te bIjI koI jagyAethI phATayo hoya to te sAMdhavAmAM khAsa muzkelI naDatI nathI, paNa je kamAna chaTakI gaI hoya te ekale hAthe e sAMdhavAmAM muzkelI naDe che ane emAM khAsa AvaDatanI jarUra paDe che. e saMbaMdhamAM nIce mujaba nirdeza karI zakAya - jeTale bhAga phATayo hoya tenAthI jarAka moTI paTI laI tenA upara lAhI, guMdara, bhAta ke sAbu lagADI paTI taiyAra karavI. pachI kanakavAnA camacaka AgaLanA bhAga upara ne nuM hoya te te bhAga AgaLa jamaNA pagane aMgUThA mUko. pachI eka hAthe kamAnane barAbara goThavavI. tyAra bAda pelI paTI kanakavAnI nIcethI seravavI ane enA cheDA kanakavAnI upalI bAjue Ave tema vALI caTADavA. Ama e cheDA caTADAya te daramyAna ane tyAra pachI paNa e kamAnane cheka nAkA para bhAga eka be AMgaLI vaDe saheja dabAvI rAkhavo. sAMdhavAmAM karacoLI na Ave tema jovuM. sAthe sAthe parI barAbara cUMTADavI jethI vacamAM koI chidra jevuM e caTADAyA bAda jaNAya nahi. DI vAre AMgaLI uThAvI levI ane aMgUThe paNa laI levo. tema thatAM kanaka barAbara saMdhAI jaze. kanaka mUkAvavAnI rIta-jene hAtha para kanaka cagAvatAM na AvaDatuM hoya te athavA te je pahelA rastA uparathI ke khullA medAnamAMthI kanakavo cagAvavA mAMgatA hoya te kanakavo mUkAvAtAM cagAve che. A mATe eka jaNa kanakavAne lagabhaga kanna pAsethI jhAlIne kanakavA cagAvanAranI pAsethI, je dizAmAM pavana vAta hoya te dizA tarapha viseka pagalAM ke ochAvattAM jAya che, ane e cAlavA mAMDe che tyAre kanakavo cagAvanAra DhIla choDe che. pachI kanaka mUkAvanAra yogya aMtare jaI pahoMce eTale e kanakevo mUkAvanAra cagAvanAranI sanmukha kanaka pakaDIne Ubho rahe che eTale ke kanakavAnI DhaDhDhA ane kamAnavALI avaLI bAju pitAnI tarapha rAkhe che. pachI te kanakavAnI kamAnanA baMne cheDA ekeka hAthanI hathelInA madhya bhAga vaDe ke be traNa AMgaLI vaDe bahu sakhata ke bahu DhIlA nahi evI rIte pakaDe che ( juo citra 47). pachI kanakavo cagAvanAra kahe eTale e mukAvavAnI taiyArI kare che. kanakavo cagAvanAra dara kheMce eTale mUkAvanAre haThThAnI samAna lITImAM UMce sIdho kanaka havAmAM addhara choDI de che ane tema thatAM cagAvanAra derI kheMcI kumakA mArI kanaka cagAve che. pavana-kanaka cagAvavo hoya to jema dorI joie che tema pavananI paNa jarUra paDe che. je pavana khUba maMda paDI gayo heya-lagabhaga bilakula vAte ja na hoya te kanaka cage ja nahi. nahi jevo pavana hoya te kanaka cagAvatAM khUba kumakA mAravA paDe che ane ethI cagAvanAra kaMTALI jAya che. evI rIte je pavana khUba jesathI kaMkAte hoya te kanaka ekadama cagI jAya kharo, paraMtu e phATI javAne-enI kamAna chaTakI javAne bhaya rahe che ane vaLI eve vakhate derI paNa khUba khape che. AthI madhyamasarane pavana vAta hoya tyAre ja sAdhAraNa rIte kanakavA cagAvavAnI tema ja peca levAnI majA paDe che. 1 A paTInI bIjI bAjue lAhI, suMdara, bhAta ke sAbu na lAgI jAya te jovuM; nahi te kanakavo sAMdhI rahyA bAda e paTI nIcethI jamIna sAthe coMTI gayelI mAlama 5DavA saMbhava che ane tema thAya te sAMdhavA mATe lIdhelI mahenata barAbara bara na Ave, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pataMgapurANa [ adhyAya keTalIka vAra baporanI veLA pavana pharato rahe che. A vakhate keTalAkane kanakvo cagAvavo phAvatuM nathI. je pahelethI kanaka sAdhAraNa dora mUkIne cagAvAyo hoya te te paNa kaMIka vAra utarI jAya che to keTalIka vAra jema jema pavana pheravAtA jAya che tema tema te anukULa dizAmAM pharate jAya che. - bArane vakhate koika vAra cakarI pavana nIkaLe che. eve vakhate kanaka cagAva sugama nathI. vaLI kanaka sAdhAraNa UMce cagelo hoya te e pavana ene uparane upara ghasaDI jAya che. Ave vakhate je dera mUkavAmAM ke kanaka utArI levAmAM na Ave te kanakavo tUTI javAno vAro Ave. kanakavA cagAvavA lAyaka sthaLa-paheLe rasto ke khulluM medAna e kanakavA cagAvavA mATe anukULa sthaLa che. tema chatAM pecamAM vizeSa anukULa rahe te mATe ke anya kAraNasara meTa bhAga agAsImAMthI ke dhAbAmAMthI athavA te e na hoya to chAparA upara caDIne kanakavA cagAve che. emAM DhaLatA chAparA uparathI kanakavI cagAvavA te sahIsalAmata nathI. pitAnuM chAparuM ke anyanAM chAparAM na naDe evI UMcI jagyA kanakavA cagAvavA mATe vizeSa anukULa che ane tema heya te eve sthaLethI kanaka jhaTa hAtha para cagAvI zakAya che. kanakavA cagAvavAnI rIte-cagAvanAra hAMziyAra hoya te te ghaNuMkharUM hAtha para ja kana cagAve che. agAsImAMthI cagAvanArA ghaNuMkharA te tema ja kare che. jemane barAbara kanakavA. cagAvatAM AvaDatuM na hoya teo tema ja khullA medAna ke pahoLA rastA uparathI cagAvanArAmAMne moTe bhAga, kanaka keAI mUkAve tyAre cagAvI zake che. A pramANe kayAM to kana ihAtha para cagAvAya ke kayAM te te mU kAvAtAM cagAvAya. kanaka cagAvanAra ghaNe hoMziyAra hoya te te eka hAthe patI pakaDI rAkhI bIje hAthe kanakavo cagAve che (juo citra 41) eTale ke evAne paratI pakaDanAranI khAsa jarUriyAta rahetI nathI. keTalAka AvI rIte pote ja paratI pakaDIne cagAvI na zake tema hoya teo paratI mUkavAnI ane temAMthI joItI deratI AvyA kare tevI goThavaNa kare che. koI kAI AvI goThavaNu tarIke be vALelA khIlAnI vacce paratI mUke che. vaLI kaIka lAkaDAnI amuka DhabanI ghaDIne upayoga kare che. juo citra 46. keTalAkane AvI goThavaNa pasaMda paDatI nathI ke evI sagavaDa hetI nathI te teo sAmA pAse paratI pakaDAvI cagAve che. juo citra 42. keTalIka vAra A paDatI pakaDanAra vAtavAtamAM vaMkAI jAya che te tene manAvI kAma levuM paDe che. jemane A rIte pasaMda hotI nathI teo ke bIjA paNa keTalIka vAra piMDa upara kanavA cagAve che. juo citra 45. kanakavAnI sahela kahyA sara kanakavA pAchaLa khUba dora mUkIne kanaka cagAvanAra pitAnAM nAnAM bhAIbenane, sagAne ke ADozIpADozInAM bALabaccAMne e sthira kanaka pakaDavA Ape te sahela ApI" ema kahevAya che. je nAnAM chokarAMne kanaka cagAvatAM AvaDatuM na hoya teo 1 je kanaka je bAju laTAvavo hoya tyAre leTe, je bAjunI gotha khavaDAvavI hoya te taraphanI goLa khAya, je bAjue katarAva heya tema te katarAvAya, leTa hoya ne bhabhake mUkAya eTale thira thAya, ane mAthA upara lAva hoya tyAre mAthe lAvI zakAya e kalAsara kanakavAnAM mukhya lakSaNa che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAna kalA mATe jagyA jaya tanasukha 49 41 40 -camacaka All rights reserved. ] mara, Sura T 48 ja para jara 43 [ H. R. Kapadia. andar.com Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ] kanakavAnI kathanI hI AvI sahela maLatAM rAjI rAjI thaI jAya che. evI sahela lenArane hAthamAM rahela kanako kadAca gAya khAvA ke leTavA mAMDe che te te moTe bhAge gabharAI jaI e kanaka cagAvanArane ApI de che. te pAcho ene sthira banAvI sahela Ape che. Ama sahela ApavAnuM kAma AsapAsa kei peja lenAra na hoya tyAre sahelAithI ane nirbhayapaNe thaI zake che. jema kevaLa kanakavAnI sahela apAya che tema kanakavA upara phAnasa (juo citra 57) kuggA ke khurasI cagAvI hoya tyAre paNa keTalIka vAra sahela apAya che. kanaka utAravAnI rIta-kallAsara kanakavo utAravAmAM te khAsa koI muzkelI nathI. e mATe te sIdhI sIdhI dorI kheMca karAya eTale thayuM. hA, lagabhaga kanakevo tadana nIce AvI jAya tyAre te chAparA ke anya sthaLa sAthe athaDAIne phATe nahi tenI kALajI rAkhavI joIe. utAranAra heziyAra hoya te te hAtha para ja kanaka utAre che. leTa to kanaka utAro hoya tyAre sAvaceta rahevAnI jarUra che; nahi to e koI vakhata sUi jAya. evI rIte eka bAju katarA kanakavo utAravo hoya tyAre paNa saMbhALavuM. enI dorI kevaLa kheMcatAM to te loTavA mAMDe-gaMDula bane te saMbhava che. ethI karIne vacce vacce jarA DhIla choDatAM javI joIe. bane tyAM sudhI te evA kanakvAne namatI bAjue vadhAre karAvI kamajosa banAvI utAro sahele thaI paDe che. koIne kanaka lapaTAvyo hoya tyAre e be kanakavA utAratI veLA thoDIka saMbhALa rAkhavI joIe. pitAne kanaka kathAsara heya ane anya kanakavAne lagabhaga enAM kennAM AgaLathI lapaTAvyA hoya te to e bene utAravAmAM sAmAnya rIte khAsa muzkelI jevuM nathI. hA, e samaye AsapAsa koIne kanaka cagatA hoya ane te peca levA Ave tyAre thoDIka muzkelI naDe kharI, paraMtu eno toDa kanakavA cagAvavAmAM hoMziyArane kema kADhavI te zIkhavavuM paDe tema nathI. kanaka jema jema utArAte jAya tema tema sAthe sAthe dara vIMTALI zakAya tema hovuM joIe; nahi to deramAM guMca thavA saMbhava che. AthI e phalita thAya che ke vIMTALanAranI jhaDapa ane zaktine lakSyamAM rAkhI kanakvA utAranAre e utAre joIe, paraMtu keTalIka vAra tema thaI zake tema hetuM nathI. dAkhalA tarIke koI sAthe khecaMkheMcI cAlatI hoya tyAre athavA to koI sAthe khUba laMbANa pica gayA hoya ane pAchaLathI kAI peca laDAvavA AvI caDavuM hoya tyAre, athavA to kanake lapaTAvyo hoya ane i peca levA AvatuM hoya tyAre athavA te kano kapAI jatAM enI dera pakaDAvAno bhaya hoya tyAre dhIre dhIre kanakavo utAro pAlave nahi. Ave vakhate sAthe sAthe dera lapeTavAnuM mAMDI vALavuM e durasta che. AnuM kAraNa e che ke lapeTavuM cAlu rakhAya to cattA sAMtA UMdhA banI jAya eTale doranA AMTA game tema eka bIjAmAM bharAI jAya ane pachI te ukelavAmAM muzkelI UbhI thAya. AthI sAMtarA pADyA bAda derI lapeTavI joIe. atra sAMtarA pADavA eTale zuM te vicArI laIe. jema medAnI ane ravAnI seva karanAra cALaNA, pATalA ke sUpaDA upara chUTI TI sevane pAthare che tema derIne zrI zrI pAtharavI te enA "sAMtarA pADyA" ema kahevAya che. keTalAka "sAMtarA'ne badale "sAtarA' zabda paNa vApare che. A bemAM zuddha zabda zo che te enI vyutpatti ane upapatti jANyA vinA kahevuM muzkela che, paraMtu "sAMtA" zabda atyAre te mane vadhAre zuddha jaNAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pataMgapurANa [ adhyAya kajI kayAM ne kema bAMdhavI?--ApaNe 28mA pRSThamAM je kannI viSe ullekha karI gayA te kanI je bAju bAMdhavAnI hoya te taraphanI kamAna pAse moTe bhAge cUMTADAyelI paTI AgaLa bAMdhavI. je dorInuM gUMcaLuM ke cIMtharuM bAMdhavuM hoya te kamAnamAM parevI majabUta bAMdhavuM, nahi te e sarI jAya ane tema thatAM kanakavAne mApasara kanI bAMdhavA chatAM tene jevo joIe te lAbha maLe nahi. kanakavAne kanI mApasara che ke nahi te jovA mATe keTalAka kanakavAnA kannAne jyAM AgaLathI dorI bAMdhI cagAvAya che tyAM AgaLathI pakaDI kanakavo ke bAju name che ke kema tenI tapAsa kare che. ema karatI veLA te kanakavAne pavana na lAge tenI saMbhALa rAkhe che. kanakavA cagAvavA mATenI anukuLatA- ApaNe joI gayA tema jene kanaka cagAvatAM AvaDatuM hoya te je kanaka cagAvavA icchatA hoya te tenI pAse kana heya, e cagAvavA mATe derI hoya, e derI paratI upara lapeTelI hoya ane eka hAthe paratI jhAlI cagAvatAM na AvaDatuM hoya ke tema kanaka cagAvo na hoya te paratI pakaDanAra hoya, kanaka cagI zake te pavana hoya, kanaka hAtha para cagAvatAM na AvaDatuM hoya te kanako mUkAvanAra hoya, kanakvA cagAvavA lAyaka sthaLa heya, ene e mATe pUrato samaya heya, kanaka kadAca cagAvatAM phATe te te sadhavA mATenI jarUrI cIja hoya ane kanAte nIkaLe che tene bAMdhavA mATe kanI heya ema ene aneka jAtanI anukULatA hoya te e kanaka cagAvI zake. kanakavA cagAvatAM zIkhavavAnI rIta-jema bALakane vAMcatAM lakhatAM zIkhavavuM paDe che tema eNna kanakavA cagAvatAM zIkhavavAne paNa meTe bhAge prasaMga prApta thAya che. A mATe sauthI prathama te e kanakavAnI sahela laI zake tema karavuM joIe. tyAra bAda je kanaka sthira rahetuM hoya te ene thoDe thoDAM utAravA Apa joIe. pachI ke sAthe sAthe ene phugI ke lepaDI jevI kanakavI lAvI ApI ane kannA bAMdhI ApI tema ja tene cAreka bAma dara gAMDI ApI AmathI tema mahollAmAM deDavA kahevuM. ema karatAM karatAM kaI kaI vAra enI kanakavI DIka UMce cagaze. A jAtano ene mahAvaro thAya tyAra bAda ke sAthe sAthe pahelA mALathI ke evI jarA UMcI jagyA parathI kanakavI nIce mUkI ene Thamake mAravA kahevuM. ema karavAthI kumake mArI kanekavAne UMce lAvatAM ane cagAvatAM ene AvaDI jaze. jo tema na bane te eka jaNa enI kanakavI mUkAve ane pachI e te kanakavI cagAvavA kozIza kare. Ama karatAM karatAM chevaTe ene kanakavA cagAvatAM AvaDI jaze. A pramANe kanakavA cagAvatAM zIkhavI zakAya. iti zrIpataGgapurANe pataGgoDAyanAvatAraNavidhinAmakazcaturthA'dhyAyaH samAptaH / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA ] nakzAnI thatI adhyAya 1 peca laDAvavAnA ne navA lapaTAvavAnA prakArA eka karatAM vadhAre kanakavA cagatA hoya tyAre eka bIjAnI dArI paraspara bheravAtAM je sthiti UbhI thAya te * peca' kahevAya che ( jue citra 45 ) ane evI sthiti UbhI thAya te peca lAgyA ' ane UbhI karavI te peca laDAvyA ' kahevAya che. . 33 peca laDAvavAnA prakAro--sAmAnya rIte peca e prakAre laDAvAya che: (1) hAtha mArIneththA mArIne ane (3) saratI mUkIne. prathama prakAramAM pAchaLavALA peAtAnA kanakavA vaDe AgaLavALAnA kanakavAne tenA peTAmAM ghUsI hAtha mAre che. tema karatAM pUrve e peca laDAvanAra hAMziyAra hAya che teA te AgaLavALAnA kanakavA karatAM vadhAre lAgu sudhI dera mUke che. pachI peAtAnA kanakavA, peAtAne phAve tevI eka bAju upara katarAve che ane tyAMthI AgaLa khUba nIce gAya mArI sAmAnA kanakavAnA peTA sudhI sarasara kheMcatA kheMcatA Ave che ane e sAmAne kanakavA kapAi na jAya tyAM sudhI kheMce che. Ama karavuM te 'hAya mAryo' kahevAya. A pramANe hAtha mAranAra mATe bhAge sAmAne kave kApI zake che, paraMtu sAmA pazu laDAvanAra ustAda DhAya teA hAtha mAranAra hAtha mAravAnI taiyArI kare tyArathI sAvadha rahe che ane te paNa hAtha mAranAra peTA sudhI ghusI Ave te pUrve enI geAtha jyAM AgaLa paDe teTalAmAM sAmI gAtha mAre che, paraMtu peAtAnA kanakavAne seATA jevA UbhA rAkhI mUkatA nathI. bhAgajoge kanakavA kahyA pramANe gAtha Ave vakhate na khAya teA ekadama bhapakeA na mUkatAM-pUrapATa derI na choDatAM te pazu sAme uparathI hAtha mAre che ane tema karavAthI hAtha mAranAranA kanakavAne mATe bhAge kApI nAMkhe che. atra e dhyAnamAM rAkhavuM ke hAtha mAranArane kanakave peAtAnA kanakavAthI AgaLa nIkaLI gayA hoya te| hAtha mAranAranA kanakavA jeTalA joie teTalA ochI deAravALA khecAi khecAIne ane nahi tyAM sudhI tenI sAthe peca levA nahi ane tene kAvyA karavuM. sAthe sAthe ApaNe e vAta pazu noMdhI laie ke hAtha mAranAra cAlAka heAya te| sAmAnA kanakavAnI gAtha paDatAM ke sAmAne kanakavA lATatA enA upara paDatAM e hAtha mAravAnuM mAMDI vALe che, ane ane te peca kADhI le che athavA teA saratI javA de che, ane pachI lAga maLatAM hAtha mAre che. sAdhAraNa rIte ema manAya che ke jenI pAsa mAMjo ocho hAya che te ja hAtha mAre che, kemake badhA pAse pUratA pramANamAM mAMjo heAtA nathI eTale teo AgaLanA gheADAka bhAgamAM mAMne rAkhe che ane tyAra bAda sAdI derI rAkhe che, paraMtu pUratA mAMo hAya chatAM paNu keTalAka hAtha mAre che. kanakavAnA pecane bIjo prakAra saratI javA devI joIe paNa hAtha mAravAnA nahi. A * mUkavAnA che eTale ke peca lAgyA pachI deArI pramANe derI mUkavI tene keTalAka * sarakI mUkavI ' ke sehera mUkavI ' paNa kahe che. jo baMne jaNu cAlAka hAya tA saratInA peca lAMbe vakhata sudhI cAle ane keTalIka vAra tA thAkIne baMne jaNu sAthe potapAtAnA kanakavA utAravA mAMDe che. ema thatAM kAika vAra eka jatA kanakavA kapAi jAya che athavA te baMne kanakavA eka jaNunA hAthamAM Ave che ane te sajjana hoya ne banI zake tema hoya te te bIjAne kanakavA ApI de che. saratInA peca levA pUrve pAchaLavALA ane keTalIka vAra samasthitimAM rahelA kanakavA cagAvanAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 pataMgapurANa [ adhyAya bIjAnA kanakavAmAM pitAnA kanakavAnI dera hArarUpe bherave che; eTale ke hAtha mAranAranI mAphaka te nIcalA peca na letAM upalA peca le che. saratInA picanI zarata karyA pachI adhavaca hAtha marAya nahi tema chatAM keTalAka tema kare che. vaLI koI paNa jAtanI zarata na thaI hoya te bemAMthI jene hAtha mAratA AvaDatuM hoya te lAga joine sAmAne kanaka sthira jatA hoya tyAre adhavaca hAtha mAre che ane tema karI sAmAnA kanakavAne bharaderIe kApI nAMkhe che. saratInA peca cAlatA hoya che tyAre keTalIka vAra baMnenA kanakavA sthira jAya che. Ave vakhate kene kapAze tene prathamathI nizcayAtmaka ullekha karavo muzkela che, paraMtu je ekane kanaka sthira jato hoya ane bIjAne loTa jete heya te jene kanaka leTa jAte hoya te jyAre bhapake mUkIne-jeTalI derI kanaka jhIlate heya tenAthI vadhAre derI choDIne pitAnA kanakavAne sthira karI uThAvavA jAya tyAre saheja paNa bhUla thatAM tene kapAI javAno saMbhava rahe. che; paraMtu je e barAbara uThAvI zake ane kanakavAne jesapara lAvI zake ane eve vakhate jene kanaka sthira jato hoya te pitAno kanakavo jarA paNa lAve nahi te tene kano kapAI javAno bhaya rahe che. saratInA pecamAM ekane kanakA sthira jato hoya ane bIjAne bheTato jate hoya ane te dhIre dhIre laTakI paDaze tema jaNAtuM hoya tyAre jene kanaka sthira ja hoya te ThasAvI ThaMsAvIne dera mUke che eTale ke dhIre dhIre AMgaLInA TeravA upara dera mUke che ane tema karIne sAmAnA kanakavAne vadhu ne vadhu laTakAvI de che. AgaLa jatAM te tAna kamajora banatAM kapAI jAya che. koIka vAra e laTakI paDele kanaka kaI chAparA vageremAM bheravAI jAya che, paraMtu e kapAi na jAya tyAM sudhI sAmA mANase dera mUkavI joIe. vaLI koIka vAra laTakI paDelA kanakvAne kAI pakaDI le che e vakhate zuM karavuM te vicAravuM ghaTe. peca letI veLA ghaNuMkharuM ApaNane ApaNe kanaka katarAvavo paDe che; paraMtu vadhAre paDatAM kapavana para laI javAthI eTale ke je dizAne pavana na hoya te dizAmAM laI javAthI e kamajosa bane che. A pramANe kapavana para laI jaIne jo ApaNe u5lA peca lIdhA heya ane eve vakhate nIcalA pacavALo ApaNuM kanakavAne kheMcI kADhe ke ThasAvI ThasAvIne dera mUkI ApaNuM kavakavAne sapavana para AvavA nahi de eTale ke je dizAne pavana heya e dizA tarapha AvavA na de te meTe bhAge ApaNe kanaka kapAI jAya. bhogajoge ApaNe kanaka sapavana para AvI jAya tyAM sudhI pecane nikAla na thayA hoya to pachI ApaNo kanakavo na kapAtAM sAmAna paNa kapAya. je kapavana para laI jaIne nIcalA peca lIdhA heya te e kapAI javAne ocho bhaya rahe che. vaLI e kanake nIcANamAM laI javAthI peca choDI paNa naMkhAya che ane ema be traNa vAra karAtAM e sapavana para AvI jAya che ane eTalAmAM te derI nahi mUkavAnI icchAvALA anyanA kanakavA sAthe sahelAIthI peca levAya evI sthiti UbhI thAya che. kapavana upara kanakavo laI jaI sAmAnA peTamAM ghusI ene kanakavo kheMcI kaDhAya, paNa e je e samaye Ubho na rahI gayo hoya te kapAya nahi ane meTe bhAge ApaNe jAya. keTalIka vAra pAchaLavALo AgaLavALAnA kanakavA sAthe te cagyo na cagyo ne tenA peTAmAM ghusI tene pitAnA jedAra kamakavA vaDe laTakAvI de che. tema karyA bAda te je bilakula ke pUratA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcama ]. kanakavAnI kathanI 35 pramANamAM dera na mUke te sAmAne kanaka laTakI gayela hovA chatAM tenI taraphathI dera mUkAtA, pitAne kanakavo gumAve che, paraMtu je e rItasara dara mUkyA kare ane te paNa tarjanI vaDe TacakI mAra mArato dara mUke te sAmAno kanakavo vadhAre ne vadhAre laTakI javA pAme ane Akhare ema laTakI gayela kanakavo uThAvI nahi zakAvAthI, koI sthaLe bheravAd javAthI, koIka te cagati hevA chatAM tene pakaDI le tethI athavA te ema ne ema paNa thoDI vAramAM kapAI jAya che. jyAre pavana bahu ja maMda maMda vAto hoya tyAre saratInA peca laDAvAya che te ghaNuMkharA laMgariyA jevA laDe che eTale ke peca cAlu hoya tyAre paNa kumakA mAravA paDe che. eve vakhate je dorI na choDe teno kanaka kapAI javA saMbhava che. keTalIka vAra be jaNanA kanakavAnA peca lAgatAM eka jaNanA kanakavAnuM kanuM AvI jAya che. Ave vakhate jenuM kanuM AveluM hoya che te pitAnA kanakavAne jorathI utAravA mAMDe che. tema thatAM sAme paNa banatA sudhI potAnA kanakavAne jorathI utAre che. tema thatAM jenI derI majabUta na hoya tene kanaka kapAI jAya che, joke ghaNuMkharuM te pUrI kheMcaMkheMcI yAne ecaMkheMcI thaI rahe te pUrve jenuM kanuM AvyuM hoya tene kanaka kapAI javAno saMbhava che. keTalIka vAra be jaNanA peca cAlyA AvatA hoya tyAre AgaLa cagAvanAra e baMnenA kanakavAnA peTamAM ghusI tene kheMcI kADhe che ane keTalIka vAra tema karIne baMnenA kanakavAne kApI nAMkhI zake che. keTalIka vAra be jaNanA saratInA peca jatA hoya tyAre eka ke vadhAre jaNa vacce paDe che jene "tela pUryuM' ema kahevAya che, ane ema thatAM peca jovAnI ramuja vadhe che, kemake keTalIka vAra te vacce paDanArane paptAM veMta ja kanaka kapAI jAya che to keTalIka vAra game te ekane kanaka kapAI gayA bAda peca chUTI jAya che te keTalIka vAra peca AgaLa cAlu rahe che. game tema che, paraMtu A pece jenArane vizeSa AnaMdanuM sAdhana bane che. keTalIka vAra be kanakavAnA peca lAgyA pachI e baMne kanakavA ekaThA thaI jAya che-baMnene roTalA jevo ghATa thAya che-eTalA banI jAya che ane eve vakhate baMnenI derI para kanakavAnuM jesa rahetuM nathI ane baMnenA kanakavA nIce paDavA mAMDe che. A pramANe kanakavA roTalA jevA thAyarAmaroTalA thAya tyAre te paNa jovAnI gammata paDe che. peca mATenAM kanAM-sahela levA mATe je kanakavo cagAvAya te mATe je kanAM baMdhAya che te pacamAM sAmAnya rIte na cAle, kemake e kanAM te meTA kanakavA mATe paNa zane na hoya che, jyAre peca mATe sAmAnya rIte eka ne zUna kannAM joIe. saLaMga dorI-peca laDAvavA mATe je mAM vaparAya che tenI derI bane tyAM sudhI saLaMga hevI joIe eTale ke emAM bahu gAMThe na hovI joIe, kemake mecamAM keTalIka vAra gAMTha saratI nathI ane tyAMthI kanaka kapAI jAya che. AthI te thoDeka aMtare gAMTha AvatI hoya te teTalI derI jatI karI kanaka cagAvAya che. cAmaDAnI kholI-peca laDAvavA mATe kanavA cagAvanAra mAM vApare che. e mAMjAthI AMgaLAM kapAvAne saMbhava che ane khAsa karIne mATe bhAge saratInA peca laDAvanArane mATe te vizeSa saMbhava che. AthI keTalAka cAmaDAnI khAlI sIvaDAvI te pahere che. A saMbaMdhamAM e isAro kare jarUrI jaNAya che ke cAmaDAnI lI paheravAthI, e kaIka vAra ekAeka kapAI jatAM, derI sAka karatI ke AMgaLImAM besI javAne-utarI javAno bhaya rahe che ane eve vakhate mAMjAne vADha bahu duHkhadAyaka nIvaDe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pataMgapurANa [adhyAya kanakavA para nAmaThAma-pitAne kanaka kapAIne ke bheravAIne ke anya koI rIte bIjAne hAtha jaI caDe te te pAcho maLe evA irAdAthI ane keTalIka vAra kevaLa gammata khAtara kai kai pitAnA kanakavA upara pAtAnuM nAma ane saranAmuM ( zironAma) lakhe che. jarmanI ane iMgleMDa vaccenuM yuddha-I. sa. 1914mAM jarmanI ane IMglenDa vacce yuddha cAlatuM hatuM. kahevAya che ke e arasAmAM muMbaImAM koI be jaNe kanakavA cagAvyA hatA ane tema karavA pUrve eke pitAnA kanakavA upara "jarmanI" lakhyuM hatuM ane bIjAe potAnA kanakavA upara IgleMDa' lakhyuM hatuM. vizeSamAM tema karI e baMnee potapotAnAM kanakavAnAM e nAma rAkhyAM hatAM. e vAta lekedamAM pasAratAM e benA peca jevA ghaNuM mANase ekaThA maLyA hatA ane IglaDa' e nAmane kanaka kapAtAM zerabakora thayo hato. kahevAya che ke upara pramANene mAmalo adAlate caDyo hato ane e saMbaMdhamAM "jarmanI" kanaka cagAvanArane kaMI daMDa paNa thayo hate. kayA peca laDAvavA sArA ?-sAmAne kanaka kApI zakAya te mATe ApaNe upalA peca levA joIe ke nIcalA levA joIe ene uttara kanavA cagAvanAranI AvaData, baMnenA kanakavA kevA ane keTalA kahyAsara che te, baMnenA kanakavA kevI sthitimAM che eTale ke leTatA che ke sthira che, lapuka che ke jo sadAra che, kannatA che ke kema ityAdi hakIkata upara AdhAra rAkhe che. evI rIte ApaNe hAtha mArIne peca levA ke saratInA peca levA tene uttara paNa upara mujaba samajavAne che ane sAthe sAthe temAM peca lenAranI rucine paNa avakAza che e dhyAnamAM rAkhavuM ghaTe. Ama chatAM A saMbaMdhamAM keTalAka sAmAnya nirdeza thaI zake. jemake ApaNe kano maTe ane jesadAra hoya te AgaLavALAnA kanakavAne laTakAvI devA mATe nIcalA peca levA kaMI khoTA nahi, paraMtu tema karavAthI e peca kADhI levA heAya te jhaTa tema karavuM muzkela che. upalA peca lIdhA hoya te jhaTa daIne peca uThAvI levA hoya te te mATe anukULatA rahe che, paraMtu nIcethI peTuM lIdhA bAda eka upalA AMTe paDI peca upalA banyA hoya te tema na thaI zake. sAmAne kanake thAMbhalA jevo sthira rahetA hoya ke tenA laMbANa peca javAthI ke anya kAraNasara derInA vacalA bhAgamAM jhelle paDI gaye heya-kanaka barAbara derI khamata nahi heya te eve vakhate peTAmAM ghusI, jholle hoya te tyAMthI hAtha mAravA ThIka thaI paDe. vaLI be kanakavAnA peca thayA pachI e gaMThAI gayA hoya eTale ke bahu AMTA paDI gayA hoya tyAre paNa hAtha mAravA beTA nahi, kemake evA prasaMgamAM meDa ke vahelA paNa baMnene utAryA vinA meTe bhAge chUTo thato nathI. saratInA peca barAbara lIdhA hoya chatAM pitAne kanaka kapAI jAya ema bane. jemake saratInA peca lIdhA pachI nakAme Acake marAya ke ekAeka paratImAMthI dara guMcavAyelI nIkaLe ane te keme karI jaladI chUTe nahi, paratImAMthI nIkaLatI deramAM koI gUMca paDI hoya te sAthe ja dera choDavI paDe, 5ratI adhavaca hAthamAMthI paDI jAya ne joitI dara na nIkaLI zake ityAdi akasmAta naDatAM sArA peca lIdhA heya te paNa te dhULadhANuM bane. kenI sAthe peca na levA ?-keTalAMka chokarAM bahu ja thoDI derI upara pitAne kanakavo rAkhI mUke che ane te evI dAnatathI ke koI peca laDAve te pitAnA kanakavAne pitAnI agAsInA 1 jene hAtha mAravA hoya tene te nIcalA ja peca levA paDe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcama ] kanakavAnI kathanI 37 chApara sudhImAM suvADI ne ke caMcI karIne sAmAne kanakavo lai le-pitAnA kanavAne hAtha para laI sAmAna kanakavo teDI levo. AvA sAthe peca laDAvavA te sahIsalAmata nathI, je ke keTalIka vAra ustAdIthI peca laDAvanAra AvAne kanakavo paNa kApI nAMkhI tene meTuM vakAsI besavAne ke AMgaLAM karavAno prasaMga prApta karAve che. vaLI luccAI karanAra chokarAM bevaDI derI upara ke zaNanI derI upara paNa kanaka cagAve che ane bahu derI na mUkatAM thoDIka ja derI mUkI keAI peca laDAvavA Ave tenI rAha jue che. enI sAthe paNa sAmAnya rIte peca na laDAvavA, jeke bevaDI derI heya ke zaNunI derI heya te mAMjA vaDe anya kApI na ja zake ema te nahi. keIna kanake gAMDa heya-khUba loyA karato hoya ane te thoDI derI upara cagAvela heya te tenI sAthe peca na levA, kemake ene kanaka leTa hovAthI e kheMcavA mAMDe te paNa eno jhaTa na kapAya ane ApaNe kanakavo e kheMcI jAya. koIne dezIdAra kanakavo cagyA bAda kamAna AgaLathI ke vaccethI phATI jAya tyAre mAM utAravAthI bagaDe evI dhAraNAthI kanaka na utArI letAM kaIkane kanaka jhapATAmAM AvI jAya te pitAne bheravI devAnI phikara rAkhatA hoya tyAre tenI sAthe peca na levA. vaLI koIne kanaka cagyA bAda tenuM pecamAM eka kanuM kapAI gayuM hoya ke derInI gAMTha sarI jatAM eka kanuM chUTI gayuM hoya ane te kanaka utArI lete heAya tyAre paNa tenI sAthe pica levA salAmata nathI. koIe lepaDI cagAvI hoya ane ApaNe kanaka aDadhiyuM, pANiyuM ke suratI hoya tyAre e lepaDIvALA sAthe peca na levA tema ja e pitAnI lepaDIne kannAmAMthI bheravavA mAMgatA hoya te paNa na levA; kAraNa ke enuM kanuM AvatAM ja e derI che. to jeTalI derI ApaNo kanaka khame teTalI derI ene kanaka paNa khame eTale jema jema ApaNe derI mUkatA jaie tema tema e derI javA de te enI lepaDI kapAya nahi ane Akhare ApaNane ApaNe moTe kanakavo utAravAne prasaMga Ave eTale ApaNI dara bagaDe. vaLI ApaNuM ane lepaDI cagAvanAra vacce eNcaM. cI thatAM je lepaDI tUTI jAya te te ene bahu khoTa nahi, paraMtu ApaNe kanaka tUTe ane kadAca enAmAM bheravAI rahe te e lepaDIvALAne phAyado thAya. saravALe ApaNane AmAM lAbha nahi, kemake lepaDI kApIe te te kaMi hisAbamAM nahi, vAste AvI balA vaLagavA devI nahi, nahi te nimAjha paDatAM masIda gaLe vaLagavA' jevuM thAya. pecamAMthI chaTakavAnA upAye keAI peca levA Avyo hoya ane ApaNe na levA hoya te kanaka utAravA mAMDe, kanakavAne bahu nIcANamAM rAkha, athavA te aNane samaye gAya khavaDAvavI ke eka bAju katarAvI levo jethI banatA sudhI peca thaI zakaze nahi; paNa Ama karavAthI keTalIka vAra anya jane huriyo bolAve. hariyo-jenA kanakavA amuka mANasa sAthe peca laDAvatA ghaNAkharA kapAI jatA hoya tethI ke kanakavA ne dorInI taMgAza hevAthI je peca laDAvavA mAgatA na hoya tenI sAthe peca levAnI AturatA rAkhanArAmAMthI koIka tene uddezIne kahe che ke AvI jA peca laDAvavA, besI zuM rahyo che? Ama kahevA chatAM paNa je te pica na laDAve ke pitAne kanaka utAravA mAMDe te tene te huriyo bolAve che. tene je jAtane kanaka heya tenI "pI" bele che. jemake tenuM 1 Ama karanAra "eMcaNiyo' kahevAya che. 2 dezIdAra kanaDavAnI kamAna jaladI chaTakI zakatI nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 pataMgapurANu [ adhyAya khagaluM hAya tA * bagalAnI pI' ema te khele che athavA teA tenA nAma ke khIjanA uccAraNapUrNAMka pI kheAlAve che. jemake magananI pI, khAyalAnI pI ityAdi. vizeSamAM A pramANe e 'pI' khelAvatA hAya temAM enA sAthIdAra ke maLatiyA paNa ghaNAkharA sAmela thAya che. kAi vAra * pI' te badale 'hip, hip, hurara' paNa kheAlAya che. paratI pakaDanAranI hAMziyArI--kanakavA kahyuAsara che ke nahi tenA upara, mAMjAnI jAta upara, peca laDAvanAranI AvaData upara ane dhArelA peca laI zakAyA che ke nahi tenA upara pecamAM saphaLatA maLavAnA AdhAra che kharA, kintu bIjA pAse paratI pakaDAvI peca lagAvyA hoya tyAre e paratI pakaDanAranI heAMziyArI upara paNa te AdhAra rAkhe che. jemake paratImAMthI amuka vegathI dArI kanakavAne mUkAtI hAya tene vega jarUra pramANe ochevatto karavA te kanakave cagAvanAranI sAthe sAthe paratI pakaDanAranA pazu hAthamAM che. vaLI kAika vAra bhapakA mUkavAnA prasaMga Ave--dera jeTalI jatI hAya tenAthI ekadama vadhAre mUkavAnA vArA Ave tyAre kanakavA cagAvanAra nerathI dAra khece che. eve samaye paratI pakaDanAra gAphela rahe te| hAthamAMthI paratI paDI jAya ane kyAM tA jo e samaye e paratI khUba taMga karI de tA dArI tUTI jAya ane tema thatAM kanakavA gumAvavAne vArA Ave. 3 keTalAka kanakavA cagAvanAra saratInA peca laDAvyA bAda, jyAre pavana khUba phUMkAtA hAya tyAre, kanakavAnI dera hAthamAMthI cheADI dai sIdhI paratI uparathI javA de che ane kanakavAnA vegamAM ane enA vanamAM yatheSTa parivartana karavA mATe paratI pakaDanArane yeAgya sUcanA kare che. eTale ene amala karavAnI zakti paratI pakaDanAramAM na heAya tA viparIta pariNAma Ave che. nAnAM che|karAM kanakavA cagAve tyAre ema pazu bane che ke emAMnA paratI pakaDanAra sAthe kanakavA cagAvanArane kaMika takarAra thayelI hAya che teA paratI pakaDanAra cagAvanAranI AMkha oLavIne dArI para dAMta vaDe kutti mUkI de che ke kAve te ekAda aMdara AMTA teADI nAkhe che athavA tA hAthe karIne kharI vakhate paratI guMcavI nAkhe che, paraMtu Ama karavu te zAbhAspada nathI. krAi paNa ramatamAM sAthI tarIke joDAyA pachI te ramatamAM hAra khavaDAvavAmAM hAthe karIne kAraNabhUta banavuM te nAlAyakI che. kanakavA lapaTAvavAnI rIta--ApaNA kanakavA cagelA hAya ane evAmAM kASTanA kanakavA pAchaLathI ke khAjuthI kapAine AvatA heAya tyAre e kanakavAne ApaNA kanakavAnI madadathI pakaDavAnA vicAra thaI zake. ApaNe kanakane jeTalA UMcA, ADA ke katarAtA thai zake teTalA kSetrapradezamAM thaIne pasAra thatA kanakavAne lapaTAvI zakAya, paNa jo te cheka kannA AgaLathI kapAine jatA hoya teA lapaTAvAya nahi; kemake kapAyelA kanakavo lapaTAvI zakAya te mATe theADI dhaNI enI sAthe derI hAvI joIe. pAchaLathI kanakavA kapAine AvatA hoya tyAre ApaNe! kanakA bahu deAra upara hoya tA e pAchaLathI kapAIne AvatA kanakavAne e rIte lapaTAvAyaH (1) eka te e kanakavAne ApaNI pAsethI theADeAka AdhrA javA devA. lagabhaga ApaNA kanakavAnuM kanDe Ave tyAM sudhI te AgaLa vadhe nahi tyAM sudhI tene lapaTAvaveA nahi; ane (2) bIja, pAchaLathI AvatA kanakavAnuM kantu laI levAya tevI rIte prathamathI ja prayAsa karavA. A khIjA prakAramAM eka lAbha che ke jyAM sudhI pAchaLathI kapAIne AvelA kanakavA ApaNA kanakavAnA kSetramAMthI pasAra na thai jAya tyAM sudhI tene lapaTAvavA mATe eka karatAM vadhAre prayAsa thai zake, jyAre pahelA prakAra pramANe lapaTAvavAmAM bhAgye ja eka karatAM vadhAre vAra prayAsa karavAnI taka sAMpaDe tema che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcama ] kanakavAnI kathanI bIjA prakAra pramANe kanakevA lapaTAvavAmAM keTalIka vAra bhaya rahe che ane khAsa karIne e bharaderIe kapAyelo hoya tyAre; kemake e samaye ApaNe ene kannA AgaLathI lapaTAvIe ane pachI utAravA mAMDIe teTalAmAM e koIka sthaLethI pakaDAi javAno saMbhava rahe che ane tema thatAM je ApaNAmAM e kanakavo lapaTAyo hoya ane sAthe sAthe anyatra pakaDAyo hoya te nAhakanI ApaNe kheMcatANa karI ApaNe kanaka utAravA paDe che. AthI bharIe kapAyelA kanakavAne pahelA prakAra pramANe lapaTAvo vizeSa anukULa gaNI zakAya. prathama prakAra pramANe kanake lapaTAvavA mATe ApaNe ApaNuM kanavAne kheMcavA joIe. e barAbara kheMcAya ane pasAra thatA kanakavAnI dara sAthe ApaNuM dora athaDAya ane ApaNuM kanakavAnuM lagabhaga kanuM Avaze ema jaNAya eTale ApaNuM kanakvAne thoDI thoDI dera mUkatAM javuM joIe ane sAthe sAthe laTAvatAM rahevuM joIe jethI kapAIne jatA kanakavAnI dera ApaNI derI sAthe barAbara viTalAI jAya. e pramANe vIMTaLAI jatAM kapAyele kanake sara baMdha thaze. pachI to jANe ApaNe kanako ApaNuM hAtha para cagavAne badale kapAIne jato kanakavo ja ApaNe hoya ane ApaNuM hAtha upara cagAvAto hoya tema lAgaze. tema thatAM ApaNe ApaNo kanaka gya rIte utAravA mAMDe. e kArya je phatehamaMdIthI pAra paDe che te ApaNane ane anyane AnaMda thAya che ane pachI "vahuvara AvyuM', "ame vahuvara lAvyA" evA pikAra emAM ane vadhAre kare che. bIjA prakAra pramANe kanaka lapaTAvo heya te paNa kapAIne jatAM kanakavAnI derIne ApaNA kanakavAnI dara aDake eTale ApaNe ApaNuM kanakavAnI dera cheDavI joie ane sAthe sAthe ene leTAvatAM rahevuM joIe jethI TuMka samayamAM kapAIne jato kanaka sarate baMdha thAya. Ama thatAM ApaNe ApaNe kanaka yogya rIte utAravo. kanaka lapaTAvavAmAM mukhya vAta e che ke je kanakavo lapaTAvIe te ane jenA vaDe lapaTAvIe e be kanakavAmAMthI ekanuM lagabhaga kanuM AvavuM joIe ane jevI paristhiti hoya te pramANe prastuta kanakavo saravo na joIe. Ama thAya to ja anya kanaka lapaTAvI lAvavAmAM vahuvara lAvavAmAM saphaLatA maLe; nahi te kapAIne jatA kanakavo maLavAne badale enI dera saratI rahevAne lIdhe te ApaNe kanakavo lete jAya-kApatA jAya, ane tema thatAM te "lene gaI pUna era khei AvI khasama" jevo khela thAya. kAi kanaka kapAye heya ke cagAvyA bAda tUTI gayo hoya ane enI dera koI jhADamAM ke anya sthaLe bheravAI gaI hoya ane e cagyA karatuM hoya to te paNa lapaTAvI zakAya che, paraMtu emAM vizeSa AvaDatanI jarUra che. jo e sthira cagyA karato hoya te ApaNe enA karatAM AgaLa dara mUkI javI ane pachI ene sarasara kheMcIne kApavo ane pachI lapaTAve athavA to saratA mUkIne te kAyA bAda lapaTAve, kintu ene kApyA vinA lapaTAvo nahi. bahu pavana kuMkAte heya tyAre athavA te ApaNe kanaka khUba jesadAra hoya tyAre athavA to koI mAmulI lepaDI jevo kaneko kapAine jate heya tyAre kanakavA lapaTAvavAnevahuvara lAvavAno lAbha na kare. iti zrIpataGgapurANe pataGgavigrahaveSTApanavarNanAtmakaH paJcamo'dhyAyaH samAptaH / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pataMgapurANa [ adhyAya adhyAya 6 kanakavAnI mosama ane e vakhatanuM vAtAvaraNa kanakavAnI sama--gujarAtamAM kanakavA ghaNuMkharUM mAgazara ke pisathI mAMDIne te makarasaMkrAnti sudhI sAmAnyataH cagAvAya che, ane temAM paNa khAsa karIne nAtAlanA divaso daramyAna chokarAone rajA paDatI hovAthI teo A divasomAM khUba kanakavA cagAve che. suratamAM makarasaMkrAnti pUrve mAsa ke deDha mAsathI ne e makarasaMkrAti pachI AvatI amAsa sudhI-dasa paMdara divasa sudhI kanakavA cagAvAya che. muMbaImAM te lagabhaga zrAvaNa mAsathI te utarANu pachI paNa ekAda mahinA sudhI kanakavA cagAvAya che. mahArASTramAM te navarAtrinA divasee kanakvA cagAvavAnI mukhya mesama che ema mAnI lekToreM pustaka (pR. 82)mAM kahyuM che. prastuta paMkti nIce mujaba che - "gurthA UIFaa kAma mArI ja auSAnUna luka hovAnA saMkrAMtIparyaMta vadhu baso. paraMtu mahArASTrAMta pataMga uDaviNyAcA mukhya haMgAma baTalA hmaNaje navarAtrAce divasAMta asato." A pustakanA 84mAM pUchagata nIcenI paMkitao paNa atra neMdhI laIe - "hyA kheLAcA prasAra gujarAtha va uttarekaDIla dezAMta jAsta Ahe. tyAMcA pataMga uDaviNyAcyA haMgAma tyA dezAMta pauSa mahinyA pAsUna to vaizAkha mahinyA paryaMta asato." kanakavAne aMge zarata-jema suratamAM kAThi laDAvavAnI zarate asala bakAtI ane hajI paNa e keTaleka aMze cAluM che tema kanakavAne aMge paNa zarata thatI. jemake be jaNa zaratamAM utaratAM. eka jaNa bIjAne kahe ke huM amuka saMkhyAmAM kanakavA dIvAsaLI vaDe phADI zakIza ane je tema na karI zakuM te eTalA kanakavAnA paisA mAre bharavA ane e phADavA mATe lIdhelA tamAma kanakavA tamane ApI devAze. keTalIka vAra saLI ArapAra nIkaLI javI joIe evI paNa zarata thatI. ke koI vAra saLIne badale beAnI ke paisA vaDe amuka saMkhyAmAM kanakvA phADavA ke e beAnI ke paise ArapAra pasAra thAya tema karavuM evI zarata karAtI. keTalIka vAra kevaLa kanakavA jatA karavA ane tenA paisA bharavA uparAMta amuka saMkhyAmAM rIle paNa jItanArane ApI devAnI zarata thatI. vizeSamAM, mane ema hure che ke kanakavAnI *kamAna chaTakAvavA bAbata paNa zarate karAtI. vecanAranI hariphAIkeTalAMka varSo upara surata zaheramAM kanakaLyA ane mAMjo banAvI vecanArA vacce hariphAI thatI. dAkhalA tarIke be vecanArA mAna daravAje jaI kanaka cagAvatA 1 phADavAnI zarata karAI hoya te te vakhate je cIja vaDe evI zarata karavAmAM AvI hoya te kanakavAmAMthI ArapAra pasAra na thAya to cAle. 2 kADavAnI zarata karanAra potAnA bhAIbaMdha pAse kanekavA 5kaDAve jethI te enA kahyA mujaba e kanakavA enI sAme dharI rAkhe; kemake kanakavA phADI zakAya te mATe e kema pakaDAyA che tenA upara paNa AdhAra rahe che. kevaLa phADanAranI AvaData upara ja AdhAra rahetA nathI 3 A saLI be jAtanI hoI zakeghaDIne aNudAra banAvAyelI ane tema karyA vinAnI. je jAtanI saLI vAparavAnI zaratamAM hA paDAI hoya te vaparAya. 4 A kamAna eka bAjue ke baMne bAjue chaTakAvavI e vAta pahelethI nakkI karAtI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bo] kanakavAnI kathanI ane mahemAMhe pica letA. e peca ghaNe vakhata cAlatA, ane aMtamAM eka jaNane kanakavo kapAI jatA te hArI gayele gaNata. AvA peca jovA seMkaDe mANase hAjara rahetA. jene kanake na kapAya heya tenA kanakavA ane mAMjA vakhaNutA ane tene sAro vakare te. khAvaDuM-lagnane Agale divase chokarAvALAne tyAM je nAta (jamaNe) karavAmAM Ave che tene "khATuM vaDuM' kahe che. evI rIte makarasaMkrAtino divasa lagnano divasa gaNAto hovAthI ene Agale divasa "khATuM vaDuM' kahevAya che. meDAmAM meDA e divase kanakavAone kanAM bAMdhI ThAMsI jevAmAM Ave che eTale ke kanakavAne kannA bAMdhI tene thoDeka dUra sudhI dera mUkI cagAvI jovAmAM Ave che jethI te kalyAsara che ke nahi te jANI zakAya ane je e kawAsara na mAlama paDe te tene tema banAvI zakAya. Ama karavAnuM kAraNa e che ke makarasaMkrAtine divase temane divase te ema kanaka utAracaDa karo pAlave nahi. makarasaMkrAntine lagatuM vAtAvaraNa makarasaMkrAntine divase khAsa karIne surata zaheramAM nAnAM nAnAM chokarAM ja agAsI upara kanakavA cagAvavA caDatAM nathI, paraMtu meTI ummaranI kumAri. kAo ane vRddho paNa emAM bhAga le che. AthI dareka gharanI agAsIo nAnAM moTAM strI purUSothI cIkAra dekhAya che. vaLI AkAzamAM paNa khUba kanakavA cagatA jovAya che. koI sAmAne kanakavo kApe eTale te ane tenA maLatiyAo "kAI..', " kAde' ityAdi avAje kare che. evI rIte koinA peca cAlatA hoya ane te bahu nIcANamAM jatA hoya tyAre athavA te kanaka kapAIne dara paDatAM kei enA upara vAMsaDa-muMDa mArI (juo citra 53) ke 4ola mArI pakaDe che (juo citra 55). e samaye "e...dorI choDa" vagere bUma saMbhaLAya che. koI kanaka kapAIne koInI agAsI uparathI ke AgaLathI jato hoya tyAre athavA te anyane banAvavA mATe e bhAI! bhUrI AvI, aDadhiyuM AvyuM, che mAre, zuM mAro, pakaDe, pakaDa ityAdi zerabara saMbhaLAya che. koIne matadAra kanaka phATI jatAM "madAra ku...sasa' vagere bUma paDe che. A pramANe judI judI bUmethI comeranuM vAtAvaraNa Akho divasa gAjatuM rahe che. kanakavAne pUchaDuM bAMdhI cagAvyAM hoya ane pachI thoDIka vAre e pUchaDuM sarI paDe tyAre e paDatuM jovAmAM ramuja paDe che. vaLI keAInuM kanuM tUTI jAya tyArane dekhAva paNa AnaMda Ape che. A uparAMta surata zaheramAM te vRddho paNa kanakavA cagAve che. evAmAM koIka vAra koI vRddhanA anya sAthe peca jatA hoya tyAre enI DhIlI beselI kAchaDI acAnaka nIkaLI jAya che te tene vakhate anya pAse e kAchaDI besAvatA najare paDe che. A paNa eka ramujane prasaMga gaNI zakAya. 1 A divase muMbaInA variSTha nyAyamaMdira (High Court)mAM jAhera (1) tahevAra paLAvanAra tarIke pahela karanAra A surata zaheranA sva. nAnAbhAI hatA ema kahevAya che. 2 pahelAnA pramANamAM to have kaMI ja nathI. atyAre jeTalA kanakavA makarasaMkrAntine divase cage che eTalA vIseka varSa upara nAtAlanA divasamAM cagatA hatA. enI pUrve te eTalA badhA kanakavA cagatA tA ke makarasaMkrAtine divase pakaDela kanakavA sAcavI rAkhyA hoya te bIje varSe kAma lAgatA. moTI agAsI hoya to AmathI temathI keTalA ye kanakavA AvIne paDatA. keTalA ye kanakavA bharadorIe kapAIna jatA pakaDAtA. koI kAI te kanakavA khUba pakaDAyA hoya te te sAcavI rAkhavA mATe pratyeka kanakavAnI baMne bAjAnI kamAna chaTakAvI tene hA sarasI rAkhI enI AsapAsa kanakavAne kAgaLa lapeTI sAcavI rAkhatA. 7 vAMsanA upara jhADa ke jhAMkharAM bAMdhI A taiiyAra karAya che, kemake ekalA vAMsa vaDe dorI pADavI muzkela paDe che. AthI jhADa ke jhAMkharAM hoya te derI emAM bheravatAM te sarI na jAya. 4 dorIne eka che ke baMne cheDe ThIkara vagere bAMdhIne teyAra karela laMgariyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pataMgapurANa [ adhyAya kanakavA upara phAnasa--utaraNane divase ke enA AsapAsanA krAi divase keTalAka lekA phAnasa cagAve che. lagabhaga aDadhiyA jevA vajanadAra ane zane zana kuntAvALA kanakavA ane keTalIka vAra enI nIce pUchyuM khAMdhI taddana sthira karAyelA eve! kanakavA cagAvI pAthI aDadhI rIla jeTalI dorI mUkI e ArI sAthe (juo citra 57) jemAM mINubattI saLagatI rAkhavAmAM AvI hAya evuM eka kAnasa bAMdhavAmAM Ave che. e khAMdhyA pachI dhIre dhIre derI choDavAmAM Ave che ane tema thatAM kAnasa UMce tema ja Adhe jatu jAya che. kAi kASTha eka karatAM vadhAre phAnasa paNa cagAve che. tema karanAra eka phrAnasa theADeka dUra jAya eTale e derI sAthe bIjuM kAnasa khAMdhe che. vaLI e keTaluka dUra jAya eTale trIjI phrAnasa khAMdhe che. AvI rIte krAika te sAta sAta phAnasA paNa AvI rIte eka sAthe cagAve che. 42 kAnasa cagAvanAra dhaNuMkharuM aMdhArU thavA Ave tyAre ane te paNu AsapAsa nakavA cagatA baMdha thAya ane heAya teA te utarI jAya pachI phAnasa cagAve che. AnuM kAraNa e che ke kanakavA upara phrAnasa cagAvyA bAda kAi enI sAthe peca levA Ave te peAtAnA kanakavA kapAi javAnA bhaya rahe che. krAi TIkhaLIe pAchaLathI kanakavA cagAvyA heAya te nasavALA nakavAnA phrAnasamAM mINubattI khaLatI hAvAthI jo e TIkhaLIne AvaData heAya te te hAtha mArIne A kAnasavALA kanakavA kApI zake, kemake e kanakavAne gAtha khavaDAvavI paravaDe nahi tema ja e taddana sthira hAvAthI ane bahu dUra gayA haiAvAthI te sahelAithI gAya khAya paNa nahi. kanakavA para phuggA, ghaTe ane khurasI--jema kanakavA upara phrAnasa bAMdhavAmAM Ave che tema keTalIka vAra enI sAthe puggA ke ghaMTa paNa khAMdhavAmAM Ave che ane pachI te pazu derI mukAtAM AkAzamAM UMce jAya che. AvI rIte khurasInA AkAranI paNa eka cIja nakavA sAdhAraNa UMce cagatAM tene AMdhavAmAM Ave che. sAmAnya rIte kanakavA derI ke mAMjA upara cagAvAya che, paraMtu phuggA sAthe bAMdhavA hAya tyAre keTalAka tAra upara kanakavA cagAve che jethI enI sAthe tArathI bAMdhelA phuggA kAi peca laDAvI kApI na jAya. keTalIka vAra e phuggA chUTI jatAM ke choDI mUkAtAM e saDasaDATa cAlyA jAya che. e jovAnI ramuja paDe che. kAika eka moTA kanakavA cagAvI tene gheADe thADe aMtare khIjA nAnA nAnA kanakavA bAMdhe che ane pachI gheADIghaNI derI mUkI hAtha parathI teADI mUke che. e jovAnI paNa majA paDe che. aTakacALAM--A duniyAmAM keTalAkane aTakacALAM karavAmAM AnaMda Ave che. e svabhAvavALA keTalAka chekarA hAya che, kAine kanakavA cagatA haiAya tyAre te tenA upara TAMkIne galeAla mArI tene phADavA kAzIza kare che. vaLI keTalIka vAra teo derIne baMne cheDe ThIkaruM ke evuM kaiM badhI ene uchALI kAikanA kanakavA upara nAMkhe che. Ave vakhate kanakavo cagAvanAre dara mUkIne athavA te sarasara kanakave utArIne e kApavu joie, nahi teA krAika vAra e eva u laMgara enA kanakavA kApI nAMkhe. eka ja agAsImAMthI eka karatAM vadhAre kanakavA cagatA hoya tyAre emAM kreSTha aTakacALA hAya tA te peAtAne kanakavA evI rIte cagAvavA mAMDe ke anyanA cagelA kanakavAmAM bheravAya ane pachI ene paNa peAtAnA kanakavA utAravA paDe. kAi vAra koitI sAthe e agAsImAMthI jIe citra 49 thI par. 1 A kAnase| jAtajAtanA Ave che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cho] kanakvAnI kathanI cagAvanAranA sarasa pica jatA hoya tyAre e ja agAsImAMthI je koI aTakacALAne kanaka cagato heya te te pitAne kanakavo hAthe karIne anya cagAvanAranA hAtha parathI peca laI enA kanakavAmAM potAne bherave che ane Ama karI anyane saMkaDAmaNamAM nAMkhe che. niyama-sAmAnA kanakavA ne derI pakaDavA e anItinuM kArya che. e anItine paNa kaMIka maryAdA rahe te mATe amuka niyamo pravarte che. jemake (1) eka ja mahelAvALAne kano kapAtAM enI derI e mahelAmAMnA anya janathI pakaDAya nahi. (2) kanakavo keI sthaLe bheravA hAya ane te kADhI ApI zakAya tema hoya to eka ja mahelAmAM rahenArA paraspara tema kare. (3) koI eka agAsImAMthI, kapAyelo kanake ke tenI derI pakaDAya tyAra pachI AsapAsanI agAsImAMthI e pakaDI zakAya tema hoya te paNa pakaDAya nahi. A niyamano bhaMga thavAnI taiyArI jaNAtAM "e hAtha para che" ema pahele pakaDanAra bUma pADe che, ane tema thatAM, je anya e pakaDela hoya te te mATe bhAge choDI de che. mahelAmAM jhuMDA laIne je bahAranA chokarAo kanakavAnI mesamamAM phare che teo te paraspara A niyamane javale anusare che. ethI te kanaka kapAIne AvatAM paDApaDI ne laDAlaDI thAya che ane bhAgye ja koinA hAthamAM e Akho jAya che ane deranuM paNa tema ja bane che. tema chatAM mahollAmAM AvA rakhaDatA chokarAomAMthI je kanakavA pakaDI zakyA hoya teo pachI jUja kiMmate e vece che. sAmAnA kanakavA ane dezI pakaDavAnI rIta-kharI rIte joke sAmAnI derI ke tene kanako ApaNuthI laI ja na levAya tema chatAM A niyamane nahi anusaranArA jovAya che. emAMnA keTalAka kapAI gayelA kanakavA ke enI derI pakaDavA mATe vAMsa upara jhAMkharAM bAMdhI te taiyAra rAkhe che (juo citra 53) te keTalAka laMgara-la taiyAra rAkhe che (juo citra 55). keTalAka te nIcANamAM peca jatA hoya tyAre athavA ema ne ema ja koine kanake laTakI paDyo hoya tyAre paNa upara darzAvAyelI be rItamAMthI game tene upayoga karatAM paMcAtA nathI. pitAnI agAsImAMthI ja kanakavA pakaDAya te pakaDavA ema nahi, paraMtu AsapAsanI agAsI ke chAparA uparathI 5Na 5kaDI zakAya te tema karavA keTalAka lalacAya che (juo citra 54). A lAlacanuM keTalIka vAra bhayaMkara phaLa bhogavavuM paDe che. koI koI vAra chAparA uparathI gabaDI paDavAne prasaMga prApta thAya che. vAste A rIta baMdha karavA jevI che ane ene dAkhalo besADavA hoya te moTerAMe ayogya vartanathI bacavuM joIe ane Adarza vartana rAkhavuM joIe. kanakavA pakaDavAnI upara mujabanI rIta uparAMta kapAIne jatAM kanakavAne potAnA kanakvA vaDe vIMTaLAvI levo e paNa kanakavA pakaDavAne eka prakAra che. pArakAne cagata kanaka pakaDavAthI ke nIcANamAM pica jatA hoya tyAre e pakaDavAthI keTalIka vAra takarAra thAya che-garamAgarama bolAcAlI thAya che-gALaMgALI thAya che. vaLI e keTalIka vAra evuM ugra svarUpa dhAraNa kare che ke sAmasAmA chUTe hAthe naLiyAM pheMkAya che (juo citra 56) ane ethI itara janane paNa kaIka vAra enA bhegA thavuM paDe che. 1 A saMbaMdhamAM ra. dave ame badhAM (pR. 11) mAM nIce mujaba ullekha jovAya che - "harAmakhora, kamabakhata, pataMga nahi maLatA hoya te bhIkha mAgo bhIkha, sAle jhola mAranAra koNa? hamaNAM batAvI dauM chuM." 2 keTalAka AvuM thaze ema cokkasapaNe mAnatA hoI chAparuM caLAve tyAre bhAMgelAM naLiyAM saMdharI rAkhe che. pachI A utaraNanI mosamamAM e bhAMgelAM naLiyAM ane deTeDAM tema ja DhephAne Topale Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pataMgapuraNa [ adhyAya kApane kanaka kapAI jatAM je enI dora pakaDanAra sAvadha na rahe te keTalIka vAra AMgaLAM cIrAI jAya che, kemake jenI jenI dera pakaDavAmAM Ave temAMthI kaIka pakaDanAranAM AMgaLAM kApavAnA IrAdAthI eka be vAra thoDI DhIla mUke che. eTale dara pakaDanAra te kheMcavAnA lobhamAM paDe che. eve vakhate pelo ociMte Acake mAre che ane tema thatAM dera pakaDanAranAM AMgaLAMne moTe bhAge ijA thAya che. vAsI utaraNa, gorava, uThamaNuM ane varasI-jema surata zaheramAM makarasaMkrAtine Agalo divasa "khATuM vaDuM' kahevAya che ane makarasaMkrAntine divasa lagna' kahevAya che-e utaraNane divasa gaNAya che tema enA pachIno divasa "vAsI utaraNa" tarIke saMbodhAya che. makarasaMkrAti ane tyAra bAda AvatI amAsanI vacce je eka ke ethI vadhAre ravivAra AvatA hoya te e ravivAre keTalAka leke rAMderane sAme kAMThe AvelA gebanasA jaIne kanakavA cagAve che. vaLI makarasaMkrAti pachI je amAsa Ave che te divase surata zaheramAM ghaNuM leke sTezana najIka AvelA ghebIgadde jaI kanakavA cagAve che ane tyAM arasparasa peca le che. aMtamAM je kaI kanakavA rahe te cagAvI hAtha parathI teDI mUke che. A pramANenI kanakavAne lagatI pravRttine kanakvAnI gorava', "uThamaNuM ke kanakavAnI varasI' kahe che. suratamAM hiMdustAnI kanakavA-ema kahevAya che ke harabakhasa jepuravALAe ane bulAkhI pahelavAne A zaheramAM jayapura, dilhI vagere sthaLanA hiMdustAnI kanakavA dAkhala karyA. suratane zekha-gujarAtamAM-bake AkhA muMbaI ilAkAmAM kanakavA cagAvavAmAM suratanA jevo zokha anyatra jevA nathI. ahIM te kizora vayanI kumArikAo ane vRddho paNa kanakavA cagAve che. vaLI enI pAchaLa keTalAka te dara varase vIsathI paccIsa rUpiyA kharace che ane e zokha pUro pADavA mATe jyAM nokarI karatA hoya tyAMthI utaraNanA be traNa divasa AgaLa ane be traNa divasa pAchaLa raja meLave che-nokarI para jatA nathI. ahIM je jAtajAtanA kanakavA cage che temAMnA ekanuM nAma suratI che e uparathI, ahI kanakavA cagAvavA mATe ja agAsI upara nAnI agAsI ke dhAbA jevuM rakhAya che e uparathI tema ja "ATha vAra ne nava tahevAra " e kahevatane caritArtha karanAra A zaheramAM traNa traNa utaraNa ujavAya che te uparathI suratanA zokhanuM anumAna thaI zake che. vizeSamAM ema mAnavAnuM kAraNa maLe che ke suratanI asara muMbaI, amadAvAda vagere sthaLamAM thayelI che, kemake pahelAM tyAM atyAranA jeTalA kanakavA cagatA na hatA. ema kahevAya che ke hAlanA ahAnA bakSIjInA dAdAne tyAM nAtAlamAM AgA leke AvatA ane teo rezamanI derInA mAMjA upara kanakavA cagAvatA. kahe che ke cheka dariyAmahelamAMthI cagelo kanaka moTA maMdiramAMthI cagelA kanakAvA sAthe peca levA AvatA. iti zrIpataGgapurANe makarasaGkrAntiparvArAdhanasaJjakaH SaSTho'dhyAyaH samAptaH / agAsInA eka khUNAmAM ke chAjalImAM mukAvI rAkhe che. pachI bhalabhalAM nizAnabAjane paNa chaka kare tevI rIte naLiyAM mAre che. sAthe sAthe "janathI mAre sAlAne, harAmakhere emanA manamAM samaje che zuM ? mAthAM cIrI nAMkho' ityAdi avAjethI vAtAvaraNa gajAvI mUke che. 1 have suratI kanakavAmAM sapheda kanakvA maLatA nathI. vaLa cAra AMkhadAra ke cAra pAnadAra kanaka paNa jaNAtuM nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAta ] kanakavAnI kathanI adhyAya 7 prakIrNaka kanakavAnI utpatti-kanakavAnI utpatti zAne AbhArI che te cokkasapaNe jANavAmAM nathI. ema manAya che ke enI pAchaLa dhArmika daSTi rahelI che. AnA samarthanamAM ema kahI zakAya ke nyujhIlaMDana merI (Maori)ne mana te hajIye kanakavA cagAvavA e dhArmika kriyA che ane tethI te e samaye eka gIta (kite-song ) paNa gavAya che. keriyAnI prajA (Korean)nuM mAnavuM e che ke koI eka saradAre kanakavA para phAnasa cagAvI pitAnA sainikone pretsAhita karyA hatA, kemake e sainike te ene joine bhUlathI ema samajyA hatA ke e kaI navo tAro che ane e divya sahAyanI nizAnI che. - ApaNuM A bhAratavarSamAM kanakavA kANe, kyAre ane kema dAkhala karyA te jANavuM bAkI rahe che. ema kahevAya che ke dilhImAM lukamAna hakIme mAMdA mANasanuM mana anyatra parovavA mATe kanakavo banAvI cagAvyo. kanakavAnI prAcInatA-ema kahevAya che ke TerenTama ( Tarentum )nA AciTasa (Archytas) dvArA i. sa. pUrve cothA saikAmAM kanakavA zodhI kaDhAyA, paraMtu e pUrve ghaNA ghaNuM prAcIna samayathI eziyAnI prajAomAM ane nyujhIlaMDanA merI jevI asaMskArI jAtamAM kanakvA cagAvavAnI pravRtti hatI. rASTrIya ramatagamata-kariyA, cIna ane jApAnanA lekamAM tema ja TekiMga, AnAma ne malayanA lekamAM kanakavA cagAvavAnI pravRtti e rASTrIya ramatagamata che, kiMtu yuropamAM e eTalI lokapriya nathI. | kanakadhAnI ujavaNa-jema gujarAtamAM makarasaMkrAntine divasa ne mAravAmAM akSayatRtIyAne divasa pataMgadina gaNAya che tema cInamAM pratyeka varSanA navamA mahinAnI navame divasa pataMgadina (kitest day) tarIke ujavAya che. e divase dareka paristhitinA chokarAo ane pura kanakavA cagAve che. vizeSamAM keriyA, japAna, cIna ane pUrva eziyAmAM vepArIo paNa gharAkanI rAha jovAnI hoya teve phAjala samaye kanakavA thagAve che. anya dezanA vividha jAtanA kanakavA-cIna ane jApAnamAM aneka jAtanAM pakSIo, padragon, pazuo ne mAchalAMnA AkAranA kanakavA cagAvAya che. malayamAM paNa ghaNI jAtanA kanakvA che, paNa te badhA pUchaDA vagarane heya ema tailless zabda uparathI huM anumAna karuM chuM. I. sa. 1893mAM jehara (Johore )nA sulatAne cikAge. mAM paMdara jAtanA kanakavA mokalyA hatA. eziyAnA koI eka bhAgamAM, jemAMthI avAja nIkaLe che evA (musical) navA cagAvAya che. tyAMnA ag jo ema mAne che ke pitAnA ghara upara rAtre AvA kanakavA cagatA rAkhyA hoya te nizAcaro nAsI jAya. prayojana-upaga-hilI-rAjA C (pR. 1956)mAM kahyuM che ke "mAratavarSa ja 1 jarmana bhASAmAM Ane "drache" kahe che ane e pakSInA nAma uparathI kanakavAne aMgrejImAM kite' kahetA hoya ema lAge che, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pataMgapurANa [adhyAya manoraMjana ke liye pataMga ur3AyA jAtA hai| paraMtu pAzcAtya dezo meM isakA kucha vyAvahArika upayoga mI yiA nA sA hai "1 A saMbaMdhamAM e umerIza ke yuddhamAM vAvaTo, phAnasa vagere UMcakavA mATe kanaka cagAvAya che. keTalIka vAra mANasane UMcakavA mATe laMgarelA vAyuyAna ( captive baloon)no upayoga na karatAM kanakavAno upayoga karAya che. e mATe I. sa. 1894mAM 36 phUTa jeTale UMce kanaka cagAvAyo hato. pAchaLathI AvA meTA kanakavAne badale nAnA nAnA chaeka kanakavA cagAvAyA hatA. vaLI vAyunI gati, dizA ItyAdinI mAhitI meLavavA mATe-meteriological use mATe paNa kanakavA cagAvAya che. A uparAMta kanaka cagAvavAthI vIjaLInA saMbaMdhamAM benjAmina kenkaline eka karodha karI hatI tenI paNa atre noMdha levI durasta samajAya che. A saMbaMdhamAM A School Course in Science (pp. 245-246)mAM enA kartA rA.desAI ane rA. mahetA nIce mujaba nirdeza kare che - "Benjamin Franklin proved, by an interesting experiment, that an electric charge was present in the clouds. He provided a kite with a pointed metal wire at the top and let it fly tip in the sky when a thunderstorm was approaching. To the lower end of the thread he fastened an iron key and to the key he tied a silk thread to hold it, so that the key would be insulated from him. When it rained, the key gave out sparks when the hand was brought very near it, showing there by, that the wet thread conducted an electric charge from the clouds. By this experiment Franklin proved that electricity was present in the clouds and that lightning was caused by electric discharges between two clouds or from a cloud to earth." kanakavAne jAherAta mATe upayoga-kanavAnA je vividha upayogo che temAMnA eka pitAnA dhaMdhA vagerenI jAherAta karavI e che. tema karavA icachanAra potAnA kanakavA upara TUMkamAM jAherakhabara lakhI tene cagAvI hAtha parathI teDI mUke che, kemake kanakavA upara lakhelI jAherakhabara kaMI moTA ane UMce uDAvelA kuSmA uparanI jAherakhabaranI peThe dUrathI vAMcI zakAya te saMbhava nathI. AthI kanakavo teDI mUkAtAM te jene maLe che te e jAherakhabarathI vAkephagAra bane che, ane vakhate anyane paNa te e saMbaMdhI jANa kare che. kanakavAnI UMcAI-kanakavo keTalo UMce cagI zake tene mukhya AdhAra kanakavAnI racanA ane derInA pramANa upara raheluM che. A saMbaMdhamAM savitra mAI tere putavAnA 83mA pRSThamAM nIce mujaba sUcavAyuM che - 1 keTalAka pitAnA khetaranI pratikRti (photograph) levA mATe kanaka cagAve che juo pR. 8. A saMbaMdhamAM eTaluM umerIza ke chabI pADavAnA yaMtra (camera) sAthe kanekavA cagAvAya che. 2 vAyunI gati vagere nakkI karavA mATe cagAvAyelA eka kanakavAnI UMcAI (altitude) cAra ma salI ane ene mATe vaparAyelA tAra (wire)nI laMbAI naveka mAIla jeTalI hatI. 3 AnA viziSTa varNana mATe juo The Encyclopedia Britannica (14mI AvRtti)nA 13mAM pustaka (volume)nuM 421muM pRSTha. 4 A zodha i. sa. 1752mAM thaI hatI ane vijJAnika daSTie e saithI prathama gaNAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtame ] nakavAnI kathanI " pataMga phAraca uMca uSThaviNyAcI icchA asalyAsa eka pataMga jitakA uMca jANe zakya asela, titakA uMca gelA kI, tyAcyA dorIceM khAlace ToMka dusa-yA ekA pataMgAcyA varacyA bAjUsa bAMdhAveM, va tyAsa dusarI dorI bAMdhUna to vara uDavAvA; mhaNaje hyA dusa-yA pataMgAcyA madatIne pahilA pataMga jAsta uMca jAIla." AnuM tAtparya e che ke jene kanake khUba UMce cagAvavAnI icchA hoya teNe kana jeTalo UMce jaI zake eTale te jAya tyAra bAda tenI derIne nIcale che eka bIjA kanakavAnI upalI bAjue bAMdhavo ane tene bIjI derI bAMdhI te cagAvo eTale A bIjA kanakavAnI madadathI pahele kanako vadhAre UMce jaze. kanakavAne vega-kanakavAne vega keTale heya e praznano uttara kanakavAnA prakAra upara AdhAra rAkhe che. sannitra mAThI kSetrane pustakane 84 mA pRSThamAM nirdezAyuM che ke cha phUTa lAMbA kanakvAne sarAsarI vega gADIne joDelA eka ghoDAnA vega jeTalo hoya che. kanakavA cagAvavAthI thatA lAbha-lagabhaga dareka pravRttimAM ochevatte aMze lAbha ane hAni rahela che tema kanakavAnI bAbatamAM paNa jaNAya che. kanakavA cagAvavAthI zA lAbha thAya che ene uttara ema ApI zakAya ke be ghaDI e majanuM-AnaMdanuM sAdhana bane che. vaLI keTalAka ema kahe che ke ethI AMkha sudhare che. vaLI keTalAkanuM kahevuM ema che ke agAsI jevA sthaLamAMthI cagAvanAranA zarIra upara sUryanAM kiraNe paDe che tema ja ene UMcenI cekukhI havA maLe che e enI taMdurastIne poSe che. kanakavA cagAvavAthI thatI hAni-keTalAkanA mata mujaba kanakavA cagAvavAthI AMkha bagaDe che, kemake ekasarakhuM kanakavA sAmuM joyA karavAthI AMkhane trAsa paDe che. vaLI mAMjAvALI derI vAparatAM keTalIka vAra AMgaLAM kapAya che ane TADhamAM to e bahu sAle che. vizeSamAM kanaka cagato hoya tyAre kabUtara vagere paMkhInI pAMkha kaI vAra tenI derImAM bharAI jAya che ane e dorI kAca pAyelI hoya ane pAMkha emAMthI jhaTa na nIkaLI zake to e pAMkha para kApA paDI jAya che, emAMthI lohI nIkaLe che ane evAmAM je kanaka utAravAmAM Ave ke dera mUkI ene vadhAre cagAvavAmAM Ave to saMpUrNa pAMkha kapAI javAne ane aMtamAM paMkhIne jAna javA sudhIno dAraNa ane duHkhadAyaka prasaMga Ubho thAya che. Ave vakhate dorI hAtha parathI teDI naMkhAya to e paMkhI kadAca bace. jema zreyaskArI vastunA sevana sivAyanuM koI paNa vyasana hAnikartA bane che tema kanakavAne paNa vadhAre paDato nAda vakhatanI barabAdI karavA uparAMta kaMgALiyatane netare che. " kanaka mAge derI ane cagAvanAra mAge bhIkha " e kahevata paNa A hakIktane caritArtha kare che. kano cagAvavA mATe ke te pakaDavA mATe taDake ne taDake vadhu vakhata rahevAmAM Ave te kALA paDI javAya che ane lohI bahu ukaLI Ave che e paNa A kanakavAne vadhAre paDato nAda rAkhanArane hAnirUpa che ema kahI zakAya. vaLI pavana nahi jevo hoya tyAre kumakA mArI mArIne cagAvavA jatAM hAtha dukhe che. A uparAMta chApare kUdanAranA hAthe naLiyAM ne keTalIka vAra pitAnAM hADakAM bhAMge che. koI vAra gAbaMgALI ne mArAmArI jevI kagI sthiti UbhI thAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 pataMgapurANa [adhyAya kanakavAne lagatuM gujarAtI sAhitya sva. kavi vijayAzaMkara kezavarAma trivedIe vijayavANI racelI che temAM kanakavA viSe nIce mujaba kavitA che - "saMkrAMtanI havAre AkAzamAM cagatA kanakavA (relAvRtta) saMkrAMti saMgrAma, dekhuM A che AkAze; raNakSetra AkAza, kevuM gaMbhIra prakAze? uThI prabhAte turata, agAsImAM jaI jotAM; samaya ane raNabhue, dAkhavyo mujane bhe hAM. rUperI jo vIra, rahyo zo gagane gUmI; gaMbhira thAkyo dise, nizA AkhIe ghUmI. e jhAMkhA raNahade, chAparAM para vaLi jaze; dise pasaratA pUtra, pharI te zuM haze? AsapAsa je jhADI, dAkhave raNanI sImA; pUrva tarapha kaMi bhAsa, dise dIgata liTImAM. o sUryodaya thaye, raMga A prabhAta kevuM! udyama udyama dise, TANuM saMkrAMta ja kevuM! zI gulAbi havAra, gaganaraMga ke bhAse! kumaLI AchI hADa-kavi, kevuM sahu hAse ? khAya piye baNikaNa, jana sahu khuzimAM Aje; dhumra pIgaLI svaracha, bacyuM nabha kevuM rAje? suri joddho kIrNa tvarAthI pheMki zuM Ave! pavitra saMdhU dise, ke na khuzi samaye Ave ? daivI jeTho eha, ThAvake thaIne jee; raNe latA vIra, avara johA je hee. joddhA jhAjhA ahIM, chata-Aze AthaDatA; egya joine eka-bijAsuM khUba ja lAtA. o A dIse zastra, sarvane bAMdhyAM vase; paNa vAyUru5 tathi, azva hastI nA bhAse ! AgaLavALo laDe, pAchalAsuM phaMTAI aMtarikSamAM ajaba, cAlatI ema laDAI ! ke gagane khuba ghume, chApa-hebaka ke khAte; la lahU kari keka, hAri hiMmata ghara jAta! sarva vastuno nAza, nAzathI DaravuM zuM che? baMdha thavuM nisteja, ethi kAM paDavuM na ghare ? dhanya dhanya A laDe vinAM ziranuM dhaDa kevuM? ghumatuM karatuM katala, mastimAM gAMDuM zarUM. Taki bhUja kuTi paNa, kapAtAM mAthAM laDatAM; pharaphara pavane sukAI, Avi pRthvI para paDatAM. jotAM jotAM mAMhya, ghaNuM mastaka ahiM tuTatAM; paDe zastra pizAka, pRthvI para jana te luMTatAM. nathI mukhI ke sainya, jajtAM judAM kAMI; sarakhe sarakhA dise, ThaMdvayuddha karatAM ahAM. o A be bhaDavIra, dvayuddha karatA rA; bANAsura bAvare, hamele lahuM hari pUrA. vicitra disate asura, laDe zuM garva dharIne ? sAMdhA zarira ghaNAka, hasta jyama rahyA pharIne ! kRSNa-cakra khuba phare, zabda mukha phararara karatU! loTatuM kApatuM hasta, ahapaNuM arinuM hatuM! zuM cAlyuM che yuddha, samaya lAge A kevo! sthaLa kevuM, zA dise,-stabdha dAnava ne devo ! e A AvyuM pataMga, jema bANAsuranI mA!! chuTI gayA be vIra, haze ethI zuM hInA? nA nA, kRSNa mukayo,-asura lAje vahevaNanI! lAje ma nava dekhi -nagna vaNajAraNa vananI ? khUle DAMDi yaza-hAra, jAya A ke asamAne; kRSNa-zIra para thaI, vIra caMmara 25 jANe!! e A kevI lAla, camakatI karatI cALA; ura peri zA kaLasa, pAna camacaka che kALAM! 1 "maraNiye-maravAne taiyAra thayela mAthAM vagarane e (laye; athavA, mAthe ciraka bele e (kanaka)"--vijayavANI (pR. 326) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ All rights reserved. ] [H. R. Kapadia. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtamo ] kanakavAnI kathanI paNa A bAjudAra, peca karavA Ave che; kunuM sthAna, siruM lAla, gotha kevI mAre che ?! marahi gaI memudI, mAna zuM dharatI bhAse ! paNa vaLi dhIme rahI, Avi kevI A pAse ? thayA peca paNa bhaMDa-paDyo vacamAM trIje A; paNa detAM te dukha, thayo pote pUro A ! heya cAlatA peca, paDe vacamAM trIje je, dai bIjAne duHkha, khame pote mukheM te ! khena jANi e gayuM, bahena karatAM khuba leTe; vacamAM vacamAM namI, memudI dipatI mATe! rAmaroTale ke, gayA kanA gaMThAI, o sUtAM e uThayAM, ahA kevI sarasAI !! sarakI cAle kevi, leTatAM kevAM haze; chuTI gayAM e peca, ghume gagane zAM jese ? e A AvI kavi, kanakavI kumakI khAtI; puMchaDU kevuM uDe, gela kari zI zaramAtI ! paNa A khaLa ke dise, kALine kheMcI jAte; paNa chaTakI gaI kAMpa, dise hAvAM pastAto. dharamaDAMDiye jAya, ahA dhAre che jUna; za dIse che rasika, khela e paNa hiMdune ! rUpakamAM kahi vAta, jana sahu zikSA leje; haMsa paDe grahi sAra, tajI durguNa sahu deje. ahA jevuM bhitara, bahAra tevuM nava nikaLe; e bhASAne deva, ke huM adhurA kAvyabaLe. dhanya divaza saMkrAMti, dhanya AturatA mahArI; harSa thakI saMgrAma, jeuM haji dhArI dhArI! joI ema e gagana, lagana lAgI rahe roje; kahe vijaya huM mana, tarkanI evI meje !!" -vijyavANI (pR. 3ra4-331) kAhu biralAbAnI sunata eNka uche, AhA kaisI phira bidyAnaMda lagana lagata hai, bija bhavana tyAre tyAre mata pavana, kavana pataMga baDe jezape uData hai." -vijayavANunI vi. saM. 1979nI prastAvanA (pR. 7). kanakavAnAM gIta (joDakaNAM)-kanakavAne paraNAvatI veLA tema ja enuM varasI vALatI veLA je keTalAMka gIta-joDakaNuM surata tarapha belAya che e huM atra jatAM karuM chuM. jUnuM narmagadya (pustaka 1luM, bIjI AvRtti, i. sa. 1912)nAM pR. 415-16mAM paNa kanakavA viSe ullekha che. e paNa ApaNe joI laIe - zeranA kAgaLanA kanakavA chokarA re, tamAre majhA che-zeranAM kAgaLiyAMnA kanavA banAvI cagAvavAnuM ThIka thaze. e kanakavA cagaze tAre temAM phInAnase ane ke dekhAze ane pachI ekadama gotha khavADI tamArA meTerAone batAve che ke, tamArI niAnasa ane beMke Ama ja havAmAM caDI caLakI haze. ne Ama ja pAchI nIce paDI suI gaI haze ane pachI "AnuM karanAra te Ama gayuM ne aMDaLamaMDaLa hAthamAM rahyuM' ema bolI haiyAzaka hAthamAMnI derI paNa mukI devI paDI haze. chekarAo, have tamAre vAre che paNa jarA dhIrA reha- derI, mane lAhI, kAmaDI, taiyAra karavA mAMDe, eTale kanakvAnAM kAgaLa (zeranAM khemAM) paNa raste kudatAM karatAM tamArI pAse Avaze !" rA. kAlidAsa kRpAzaMkara zelate kanakavAnA saMbaMdhamAM be kaTAkSakAvyo lakhyAM che? eka kAvyanuM nAma "utarANa" rakhAyuM che ane te kavivara nAnAlAlanA "dharmanA vIra e Aryaputra UThaje "nuM "prabhAtiyuM' e rAganuM pratikAvya che, jyAre bIjA kAvyanuM nAma pataMgajaMga' rakhAyuM che ane ene rAha "nArAyaNanuM nAma ja letAM tene tajIye re" rakhAyela che. AmAMnuM paheluM kAvya nIce mujaba che : Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 suratanA vIra e ! ke na ke vA - dA rI nI AvuM utarANa vA na bhe! ma Da je R * pataMgapurANa "utarANu . rIla ' geMDA ' taNI, pA e lI hyu TI paratIo, dvAra, pIMDA, vALa tAM rAtri e R jo dukAnA mahIM ke na ke vA - de rI nI, Traka nAM OM OM nAM jhuMDa jA me ! pANI', aDadhIyAM', 'lAla', 'pILI' ane kALI 'nA thAya sA dA OM pA Te! te haiM ve lI bhu kha Nu, je kA 4 sa r tI 'nA mUka je de rI ta NI, ja muze mA 3 tA te paDe muma kAkI " vA gI vAya phAkA chaganane ke hai magana chApare kU datA, te vaLI mUcha 52 tA 1 de tA; "6 mAre pANIe Aja aDa ke tAMveMta eNA ja peca zAkhIne! A ja mama ke na ke vA = jaga mAM I ke na H vA taNA namI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat uttara taNuA, jha DI e. z2Isana 'nI zI OM uMcI uTho, dha DI A; daDA, ka' che ka pakaDA, " jI e uDe kAramI, lapeTI ? guLAM, vI tI. kAkI derI luMTe, 52tI pakaDI paNe, pe ca a gA zI e, ghU me bhA na bhu lI, paDatAM uMce gaganamAM, 'u- Aja DhI lI. gaganamAM, kA 4 peA, ' ze aa NI saMge caDyA, je i le jo sa pA Ta; taMdu ze dANI e; lAkh ke hrA kyo ! 2 gI la kA kA; " kAIpAccha"nI, e ta mA sA 1 2 B 5 [ adhyAya www.umaragyanbhandar.com Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtamo ] kanakavAnI kathanI pakhaje, nIrakhaje, surata ramaNe caDavuM, luM 8 je kahA la e che ane re. vAsI utarANa ne bIvaDyA pachI, na hi maLe e ka ze be ka na ka . 8 kSatrijayA ghUmyA, vaibhava tyAgIne, yu ddha nAM 6 dubhi vA gI yAM jyAM; Aja eNI pere ghUmatA suratIo, bA 5 nA 8 vya nI ha LI ka ra vA ! 9 9 , A ba la ka ra ka trI maM ta no, A ja nA bhe da kAM i ja ja chuM; bApa ne dIkarI, patnI saMge pati, ka na ka vA- rI nI me ja mahA ! 10 jagatanA ekamAM phipha kahI gayA, bha ra ta bhUmi kha re che ane khI, e bharata bhUmimAM surata eka ja gayuM, khA na ne pAnanuM khUba ze khI. 11 sA ta che vA ra ne A Tha ta he va ra nI, kahe va ta sa ra ta mAM sAcI paDatI; eka utarANu che, hiMdabharamAM badhe, surata mAM thAya e nI tripuTI. 12 vizva che khaLabhaLe, pahADa tUTI paDe, A va tI A phate cho ne lA kho; kanakavAjaMga maLaze nahi pharI pharI, cha tha te 6 vya ke re dhu mA Do ! 13 jamaNunA svAda phezana taNu ThAThanA, lA la kahe rI ta me ja NI tA che; vA ra ta he va ra ne lI ja te mAM tame cha vana nA ze ane e La khe che. 14 zAnta che, dAMta che, rasika che, dhanika che, che zuM rA mo ja ne zo kha ka ra ve; DhIlane paraharI kanakvA derI laI, A ja ka ra je ta me kahe 2 sa ra che. 15" iti zrIpataGgapurANe prakIrNakasammakaH saptamo'dhyAyaH samApnaH / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para pataMgapurANa [ pariziSTa pariziSTa 1 : laMgariyAM ne ghasarakATTA laMgariyAM ane te laDAvavAne atha-sAdI derI ke mAMjAne eka cheDe ThIkarAno kakaDa, nAne sarakho patthara, phIrakI ke evI bIjI koI jarA vajanadAra cIja bAMdhIne e derI - ke mAMjAne bIje cheDe hAthamAM rAkhI laTakAvelI cIjane jhulatI rAkhavI te "laMgara" ke "laMgariyuM' kahevAya che. be ke ethI vadhAre chekarAM AvAM laMgariyAM, sAmAnuM laMgariyuM kApI nAkhavAnA IrAdAthI eka bIjAmAM bherave che tene "laMgariyAM laDAvavAM" kahevAmAM Ave che. A laMgariyAM laDAvavA mATe ochAmAM ochI eka bAma jeTalI te dorI ke mAM je joie ja. mAsama-ghaNuMkharuM kanavAnA divasamAM ane keTalIka vAra tyAra pachI paNa thoDAka divasa laMgariyAM laDAvAya che, kemake kanakavA cagAvatI veLA dorI ke mAMja guMcavAtAM te na ukelAtAM kakaDA paDe che athavA te thoDIka dora ke mAMjo pakaDAya ane te cagAvavAnA ke kananAM bAMdhavAnAM kAmamAM vaparAya tema na hoya te laMgariya mATe dorI maLI rahe che athavA te enA keTalAka khAsa zokhIne kanakavA cagAvavA mATe kAmamAM laI zakAya evI derI ke e mAM paNa A kAma mATe vApare che. niyama-laMgariyAM laDAvanArA tamAma jaNa pAse kyAM te sAdI dorI ke zaNane dare ke mAMje have joIe eTale ke badhA pAse eka ja jAtanuM sAdhana hovuM joIe. laMgara tarIke bAMdhelI cIja bhale judI hoya ene kaMI vAMdho nahi. koI be ke ethI vadhAre jaNAM sAdI derIthI laMgariyAM laDAvatAM hoya tevAmAM koI kAca pAyelI derIvALuM laMgariyuM laDAve te teNe niyamano bhaMga karyo gaNAya-te lucca gaNAya ane bIjAM tenI sAthe laMgariyAM laDAve nahi. hAthalaMgariyAM laDAvavAnI rIta-jema kanakavAnA peca kema levA emAM paNa hoMziyArInI jarUriyAta che tema sAmAnuM laMgariyuM kApavAmAM paNa AvaData joIe. keIe laMgariyuM lagabhaga UbhI sIdhI lITI jevuM pakaDI rAkhyuM hoya te ociMtA pitAnA laMgariyAne tenA upara ghasarake bese e mATe pitAnuM laMgariyuM chelle mArI jaladI bheravI Acake mAravAmAM Ave te sAmAnuM laMgariyuM kapAI javAno saMbhava che. je bemAMthI ekenuM laMgariyuM na kapAya te pachI baMne jaNAM pitApitAnI dorI khece che-AcakA mAre che ane tema thatAM ekanuM laMgariyuM ane koIka vAra baMnenAM laMgariyAM kapAI jAya che ke koIka vAra laMgara tarIke bAMdhelI cIja chUTI jAya che. jenuM laMgariyuM thoDIka dora uparathI kapAyuM hoya te bAkI rahelI dorI sAthe gAMTha bAMdhI jeDI de che athavA te e darane jatI kare che, ane hAthamAM rahelI derIe vaLI bIjuM ThIkaruM ke evuM kaMI bAMdhI laMgariyuM taiyAra kare che. keTalIka vAra laMgariyuM laDAvatI veLA te hAthamAMthI chUTI jAya che athavA keTalAka sAmAnI dorImAM ghasarake pADavA mATe hAthe karIne choDI de che, paraMtu ema karavuM e to luccAI kahevAya. keTalIka vAra be jaNAM arasparasa pipitAnAM laMgariyAM bheravI trIjAne game tenA laMgariyA upara petAnuM laMgariyuM nAMkhavA kahe che. pahelAM be hoziyAra hoya che te keTalIka vAra trIje enuM laMgaThuiM nAkhe ke tarata ja tenuM laMgariyuM pelAM be jaNa pitAnAM laMgariyAne jheka ApIne-uchALIne kApI nAMkhe che. keTalIka vAra traNathI paNa vadhAre jaNAM laMgariyAM sAthe lAve che ane sAmAnAM laMgariyAM kApavA mATe khecaMkheMcA kare che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navAnI kathanI pa3 pagala'gariyAM--A tA hAyalagariyAMnI vAta thai. have ApaNe pagala'gariyAMne vicAra karIzu. ekabInanAM laMgariyAMmAM AMTI bheravI pAte lagara tarIke vAparelI cIja peAtAnA paganA aMgUThA ne enI joDenI AMgaLImAM dabAvI khasatA javuM ane jarUra jaNAya te pramANe dArI cheDatA javI te pagalaMgariyAM laDAvavAM' ema kahevAya che. derI cheDavAmAM ke khasavAmAM amuka prakAranA pharaka paDatAM petAnuM ke mAmAnuM laMgariyuM kapAi jAya che. jo derI barAbara sare tema te cheDAya tA te meTe bhAge sAmAnu ja la MgariyuM kapAya. * ghIsarakATTA--jema keTalAkane kanakavA cagAvavAnA zekhaDAya che ane keTalAkane lagariyAM laDAvavAneA zeAkha hoya che tema keTalAMka TekarAMeAne sAmamAmI dIsarakATTA laDAvavAne zAkha haiya che. dArInA eka nAnA kakaDA potAnA hAthamAM rAkhI e vaDe bIjAnA hrAthamAM rahelA dArInA kakaDAne ghasarakA lagAvI kApavAnI ramata te thrIsarakATTA' kahevAya che ane evI ramata ramavI te 'zrIsarakATTA laDAvavA' ema kahevAya che. dhIsarakATTAnA prakAra--ghIsarakATTA e rIte laDAvAya cheH (1) AMTAlane ane (2) AMTA lIdhA vinA. peAtAnA hAthamAM derIteA eka cheDe pakaDI rAkhI, khAnae te hAtha vaDe pakaDI rAkhelI deArImAMthI bIjo cheDe pasAra karI-AMTe lai, e cheDA bhInna hAtha vaDe pote pakaDavA ane pachI baMne jaNAe sAmamAmI derInA ghasarakA lagAvavA te ghIsarakaTTAnA pahelA prakAra che; ane pote be hAtha vaDe derI pakaDavI ane sAme paNa te pramANe derI paDe eTale AMTA lIdhA vinA petAnI derI vaDe sAmAnI derI upara dhasarakA pADavA te ghImarakATTAneA khIjo prakAra che. jema khIjI badhI ramateAmAM luccA mANase luccApta kare che tema AmAM paNa evI keTalIka luccAi keTalAka kare che. eka luccAi to e che ke peAtAnI derI kapAi javAnI aNI upara haiAya tyAre athavA teA sAmAnI derI upara nAhakanA ghasarakA pADavAnI khucchA thAya tyAre peAtAnA hAthamAMthI derIne eka cheDA cheDI devA te che. bIjI luccAi e che ke kAi na jANe tema bevaDI derI rAkhI ghIsarakATTA laDAvavA. iti zrIpataGgapurANe laGgariyaka- davarakasaGgharSaNanAmakaM prathamaM pariziSTaM samAptam / pahela...] pariziSTa 2 H 'paribhASA 45 akSayatRtIyA, 22 aeriyA paratI, 7 aDadhiyu, 19 aDadhIdhIsa, 28 AcA, 16 AMTI, 4 AdAsIsI, 8 AnAkinnA, 36 IMglaMDa, 44 umaNuM, 40 utaraNa, 29 utAravuM, 25 upaluM kantu, 26 eka te zUna, 27 ekavaDAM kanAM, cha aNuiyA, 35 e Mca esI, 20 kaDu, 8 katarAyele nakA, 28 katarAvavuM, 25 kanakavAnI avaLI bhAjI, 25 kanakavAnI savaLI bAjI, 11 kanakavAnuM mAthuM, 30 kathAsara kanakavA, 2 nakavI, 1 kanakavA, 31 kanakave utAravA, ra9 kanakavA mUkAvavA, 28 kanakavA lapaTAvavA, 2 kanakauvA, 25 kanuM, cha kannAte kanakavA, 25 kanAM, 1, 25 nAM bAMdhavAM, 27 kannAvu, ra7 phI, 34 kavana, 11 kamAMca, 11 kamAna, 29 kamAna chaTakavI, 10 kaDA, 18 karagarA, 4 kaLiyuM, 4 kAgaDI, 17 kAca, 17 1 A paribhASAmAM ApelA zabdo sAme pRAMka Apele che. e pRDAM mATe bhAge, e zabda prathama kayAM samajAvAye che tene uddezIne che. vizeSamAM A paribhASAmAM kanakavAnAM amuka nAme ke jene khyAla sahelAithI AvI zake tema cheM te ADI devAyAM che tema ja keTalAMka zAMnAM nAma paNa cheDI devAyAM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pataMgapurANa pariziSTa kAca pAyela dere, 1, 10 kA5, 7 kApakamAna, 5 kApalI, 9 kAmaDI, 10, 11 kAMpa, 2 kinA, 8 kiniyA, 9 kuMDI, 18 kutti, 18 kariyala, 11 muja, 22 phUvAnuM pi, 4 khaDabUcuM, 41 khATuM vaDuM, 31, 42 khurasI, 35 kheMcaMkheMcI, 10 kheLa, 15 gaTTA, 36 gaMThAI javuM, 31 gaMDula, 19 gAMTha, 4 gilaMDara, 23 guccho, 2 guDDI, 28 guMdara, 36 gUMca, 20 gUMcaLI, 19 gUMcaLo, 19 gUMchaLI, 28 gAtha, 28 getha khavaDAvavI, 44 gorava, 21 gALa paratI, 20 goLa piMDuM, kara ghaMTa, 18 ghasarake, 8 dhAra, 53 ghIsarakAdA, 21 ghumaTadAra paratI, 24 cakro, 1, 30 cagAvA, 2, caMga, 4 corI, 8 caMdA, 3, 12 camacaka, 22 carakhI, 1pa cApaDa, 35 cAmaDAnI khelI, 16 cAratArI derI, 5 phALuM, 27 cevaDAM kannAM, 16 chatArI derI, 7 chApakhAu, 20 chIla, 36 jarmanI, 5 jAmAsajI, 11 jIbha, 7 jesadAra, 41 jhuDe, 41 jhola, 16, 36 le, 9 TakI, 15 Telara, 34 ThasAvavuM, 41 ThAMsI jevuM, 14 kumake, 10 ThaMDuM, 18 DevAne mAMjo, 14 Dhacaka Dhacaka, 11 zraddhA, 8 DhaDhaNata kanaka, 8 DhaDhaNavuM, 1, 10, 11 zraddho, 6 DhAluM, 29 DhIla, 2 DhecI, 14, 28 Dhela, 16 takaledI dorI, 1, 4ra tAra, 7 tAviye, 8 tilaMga, 2 tilagI, 2, 8, 12 tukkala, 35 tela pUravuM, 18 datti, 21 dAMDI, 8 dudhAra, 8 deTiyA, 1 derI, 7, 37 dezIdAra, 8 dharamadAMDiye, 18 dhAbe, 15 nakha, 8 namI gayele kanaka, 20 nALiyerI piMDuM, 18 nisAstA, 25 nIcaluM kanuM, 53 pagalaMgariyAM, 9 , 2 paDAI, 2 pataMga, 2 pataMgaDI, 45 pataMgadina, 21 patAsuM, 21 paratI, 21 parate, 21 paravITe, 22 pareTA, 17 pAkI derI, 15 pATalI, 19 pAvIsa, 23 pAseriyA paratI, 20 piDuM, 20 piluM, 11 puchalA, 12 pUchaDuM, 7, 12 pUchaDedAra, 33 pUrapATa derI, 33 peca, 33 peca laDAvavA, 36 peTuM, 21 paiDuM, 7 piNiyuM, 19 piNIvAsa, 4ra phAnasa, 21 phALakI, 21 phALake, 21 phIrakI, 20 phIrakuM, 7 phugI, 2 phuggI, 31, 4ra kuge, 2 kurI, 5 kunuM, 7 punedAra, 14 kusakuM, 5 kamatuM, 7 kUmatedAra, 3 bagaluM, 10 baroLa, cha baLelA kApakamAnavALe kanakavo, 15 bAkasa, 15 bAnA, 19 bAma, 16 bAratArI dorI, 5 bAvaTAnI mA, 7 betAvanA pAMcavALA, ra7 bevaDAM kanAM, 15 beMkasa, 2 beDale, 20 bhagATa, 33, 34, 38 bhapake mUko, 30 bhabhake, 34 bharaderI, 8 bharArI, 3 bhujA, 8 makaDI, 40 makarasaMkrAnti, 6 machI, 17 maMjA, 6 maTakI, 12 mAchalI, 17 mIje. 17 mAMjo, 6 mANasa, 28 mAma, 11 muDhA, 8 memuMdI, 12 mera, 18 ragaDAne mAMje, 35 rAmaroTalA, 15 rIla, 35 roTalA, 41 lagnane divasa, para laMgara, 35, para laMgariyuM, 19 lacchI, 19 lacchA, 34 laTakI paDavuM, chelapuka, 10 lAhI, 18 lIso mAM, 17 lugadI, 17 lUgadIne mAMjo, 2 lepaDI, 2 lUMpaDI, 7 leTaNiyo, 7 leTavuM, 44 varasI, 39 vahuvara, 16 vaLa, 8 vAvaDI, 44 vAsI utaraNa, 20 vIMTALavuM, 21 zaNanuM piMDuM, 34, 40 zarata 6 zaledAra, 3 zuddha bagaluM, 26 ne zUna, 26 zUnya zUnya, 34 sapavana, 33 sarakI mUkavI. 33 saratI, 33 saratI mUkavI, 17 sarasa, 33 sahela mUkavI, 31 sAtarA, 31 sAMtarA pADavA, 5 sAdaDI, 7 sAdA kApakamAnavALo kanaka, 1, 33 sAdI derI, 7 suratI, 3 sUI javuM, 33 sehera mUkavI, 16 soLatArI derI, 8 hela, 33 haththA mAravA, 6 hameladAra, 33 hAtha mAravA, para hAthalaMgariyAM, 17 hAthe ghasele mAMjo, 34 vAra, 15 Box, 9 Box kite, 1 AnA citramAM baMne hAtha paheLA joIe ema mAruM mAnavuM che. 2 kanaka eka bAju vadhAre leTate hoya te derImAM vaLa yAne vaLiyAM paDe che. e ukelavA mATe kanakavAne bIjI bAjI laTAvo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjuM] kanakavAnI kathanI 9 Cellular kite, 8 Eddy kite, 9 Hargrave kite, 2 Kite, 15 Kites' day, 9 Malay kite, S Tetrahedral kiic. iti zrIpatamapurANe paribhASAsammakaM dvitIyaM pariziSTaM samAptam / pariziSTa 7 : praznAvalI (1) amuka ja ThekANe kanAM bAMdhavAnuM zuM kAraNa che ? (2) ahIM maLatA kanakavAne ekane badale be kannA bAMdhavAnuM zuM kAraNa che ? (3) kanAM avaLI bAjue zA sAru na bAMdhavAM joIe ? upalA kA ne nIcalA kakSA vaccenAM aMtare judA judA mApanA kanakavA AzrIne raju thaI zake e mATe koI kuMcI (formula) ApI zakAya? kannA bAMdhatI veLA upalA kannA ne gAMDanI vaccenuM aMtara nIcalA kannA ne gAMTha karatAM ochuM rAkhavAnuM zuM kAraNa che? ne zana ke evA kannA bAMdhavAthI kanaka sthira kema rahe che ? kanakavAne pUchayuM bAMdhavAthI e kema sthira bane che? eka ne zUna ke evAM kanAM bAMdhavAthI kanaka leTe che tenuM zuM kAraNa? zane zanane badale dasane dasa ke vIsa vIsa evAM moTAM kannA bAMdhe te kaMi phera paDe. kharo ane tenuM zuM kAraNa? kanAM bAMdhavA mATe bahu moTI derI levAya te kanakavAnI sthiratA vageremAM taphAvata paDe? kayA kanakavAnI kamAnane vaLAMka keTale heAya te mATe koi kuMcI ApI zakAya ? (12) kanaka DhaDhaNa heya te upale kane gAMTha devAnuM zuM kAraNa? (13) kanakavAne vega kevI rIte mApI zakAya ? (14) kanaka keTalo katarAte heya te keTalI karI kayAM bAMdhavI e koI eka kaMcI dvArA darzAvAya? (15) amuka jAtane kanake amuka saMyogomAM keTale UMce jAya? (16) kanakvAne dorI sAthe cheDI devAya che te amuka prakArane vAyu vAte heya tyAre keTale dUra sudhI jAya? (7) kanaka kyAre keTalA vegathI leTe? (18) kanakavAmAM kayAre keTale chelle paDe ? (19) bhapake mUkavAthI kanaka leTa baMdha thAya che tenuM zuM kAraNa ! (20) kanake sAmAnya rIte jeTale UMce jatuM hoya tenAthI vadhAre uce ene caDAve hoya to ene thoDeka aMtare bIje kanaka zA sAru bAMdha? (21) eka kanakavA upara vadhAremAM vadhAre keTalA phAnasa keTale aMtare TAMgI cagAvI zakAya? (22) kanaka kheMcAtAM sAmAnya rIte UMce Ave che tenuM zuM kAraNa? (23) Thamake mAravAthI kanakavAmAM zo pheraphAra thAya che ane tema thavAnuM zuM kAraNa che ? A ane AvA bIjA praznone uttara amuka bAbatane dhyAnamAM rAkhI gaNitazAstranI daSTie ApI zakAya, paraMtu e UhApoha atra asthAne thai paDe ema dhArI e jato karAya che ane e mATe svataMtra carcA kaI gaNitane lagatA mAsikAdimAM karavA vicAra rakhAya che. iti zrIpataGgapurANe praznAvalInAmakaM tRtIyaM pariziSTaM samAptam / nansamAptI va samAptamidaM pariziSTatrayasamalaGkataM zrIpataGgapurANam / / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI thaza) zichlb boller