Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI yazovijayajI 2 jaina graMthamALA la, dAdAsAheba, bhAvanagara. PetheATa-20eo Pche , 300484s Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ POST lekhaka va.prakAzaka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ratna kaNikAyeM - jIva dravya kI do dazA, saMsArI aru siddha, paMca vikalpa ajIvake, akSaya anAdi asiddha / garbhita pudgala piNDa meM, alakha amUrti deva, phirai sahaja bhava cakra meM, yadi anAdi kI Teva / pudgala kI saMgati kare, pudgala meM hI prIta, pudgala ko ApA gine, yahI bhrama kI rIta / jo jo pudgala kI dazA, so nija mAne haMsa, yahI bhrama vibhAva ko, baDhe karma ko vaMza / kampa roga hai pApa pada, akara roga hai puNya, jJAna rUpa hai AtmA, doU roga se zUnya / mUrakha mithyAdRSTi jo, nirakhI jaga meM hauMsa, Dara hI jIva saba pApa se, kare puNya meM hauMsa / donoM roga samAna haiM, muDha na jAne rIta, kampa roga se bhaya kare, akara roga meM prIta / jAke citta jaisI dazA, tAki taisI dRSTi, paNDitabhava khaMDita kare, mUDha baDhAve sRSTi / - akara-mRgo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ K irtantastes SR..HAPPINESers zrI paramAtmane namaH zrI bhagavadAtmane namaH // zrI paramapAriNAmikabhAvAya namaH // * nimitta ..ASP. RASEARNERNEERINDENDER lekhaka va prakAzaka - brahmacArI mUlazaGkara dezAI jaina mandira, gayA (bihAra) tapA cAkasU kA cauka, jayapura (rAjasthAna) prathamAvRtti / 3.00 mudrakazrI vIra presa, jayapura |dobhaanaa PRIYAPRAPR.xas dIpAvalI vIra saMvata 2582 vikrama saMvat 2012 somavAra tArIkha 14 navambara san 1955 Repr.APPAMOREXPRONARIES Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ * do zabda * vartamAna meM nimitta kA prazna bahuta uTha rahA hai / koI kahatA hai "nimitta kucha karatA nahIM", koI kahatA hai "nimitta saba kucha karatA hai," parantu nimitta kA yathArtha jJAna kiye binA kartRttva buddhi miTatI nahIM / jaba taka kartRttva buddhi miTe nahIM taba taka mokSa mArga ke sanmukha jIva kabhI A sakatA nahIM hai / karma aura AtmA kA nimitta -naimittika sambandha hai| karma kA udaya nimitta hai aura tadrUpa AtmA kI avasthA naimittika hai / prAtmA kA rAgAdika bhAva nimitta hai ora kArmANa vargaNA kA karmarUpa avasthA honA naimittika hai / prAtmAke vikAra meM yadi koI nimitta hai to eka samaya kA karma kA udaya mAtra hI nimitta hai / vaha nimitta balavAna hai / prAtmA kI hInatA binA karma kA udaya nimitta rUpa kabhI nahIM pA sktaa| deva gurU zAstrAdi loka ke saba padArtha nokarma haiM / nokarma nimitta kabhI nahIM bana sakatA hai / jaise havA dhvajA ke lie nimitta hai usI prakAra karma kA udaya AtmA ke lie nimitta hai / jaise jala machalI ke lie calane meM nimitta hai usI prakAra saMsAra ke sabhI nokarma AtmA ke lie nimitta haiM / havA balavAna banakara dhvajA ko gatizIla banAtA hai. parantu jala machalI ko balavAna banakara calAtA nahIM hai, to bhI nimitta kA zabda kA vyavahAra donoM meM kiyA jAtA hai / yathArtha meM donoM nimitta nahIM hai, nimitta eka hI hai aisA jJAna karane se jIva apane kalyANa ke patha para A sakatA hai| isa hetu se yaha pustaka prakAzita karAI jAtI hai aura pUrNa AzA hai ki jijJAsu isase lAbha utthaaveNge| 70 mUlazaGkara desAI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI paramAtmane namaH zrI bhagavadAtmane namaH zrI paramapAriNAmikabhAvAya namaH nimitta * maMgalAcaraNa * nimitta-naimittika jAne vinA, miTe na kartRtva bhaav| tAteM tAko jAnakara, karo mokSa upAva ! thor3e hI varSoM se nimitta evaM kramabaddha paryAya kA prazna khar3A huA hai| yaha prazna utanA jaTila nahIM hai ki buddhi pUrvaka vicAra karane se hala ho na sake, kintu 'apanI bAta raha jAye' isa abhiprAya se yaha carcA pradhAnapane cala rahI hai| jaba taka bAnane ke liye yathArtha puruSArtha na kiyA jAve, tabataka isakA vikalpa miTanA asaMbhava hai / sonagaDha se jo pratipAdana hotA hai usa para usake hI anuyAyI pUrNa naura se nizcaya nahIM kara sakate Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2] nimitta haiN| zrI kAnajI svAmI nokarma ko hI nimitta mAnate haiM, parantu yathArtha meM vaha nimitta nahIM hai| sacamuca meM nimitta eka samaya kA dravya karma kA udaya hI hai| nokarma ko nimica mAnane se kAnajI svAmI kI aisI dhAraNA thI ki "kArya hue bAda hI nimitta kA Aropa diyA jAtA hai" jisa kAraNa nimitta kucha kArya karatA hI nahIM hai, aisA pratipAdana karane lge| yaha galatI Aja se ATha-nau varSa pUrva jaba zrI kAnajI svAmI sabhA meM paMcAstikAya graMtha para pravacana dete the, taba hI unake dRSTi meM A gaI thii| paMcAstikAya graMtha kI gAthA 132, 135, 136 meM likhA hai ki prathama nimitta meM avasthA hotI hai tadpazcAt naiminika kI avasthA hotI hai| usa gAthA kI TIkA meM "urdhvam" zabda hai jisakA artha zrI kAnajI svAmI 'pIche hotA hai| aisA mAnate the| parantu jaba unake hI paMDita zrImAn himmatalAla bhAI ne kahA ki 'udhvaM' kA artha prathama hotA hai, pIche nahIM hotA hai arthAta nimitta meM prathama avasthA hotI hai, bAda meM hI naimittika meM hotI hai, taba se hI apanI galatI apane jJAna meM A gaI thii| kintu duHkha kI bAta hai ki mokSamArga meM bhI sAMpachachundara kI-sI dazA ho rahI hai / paMcAstikAya. graMtha kI gujarAtI meM TIkA Aja se Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ nimitta [3 do-DhAI varSa pahale zurU ho cukI thii| parantu abhI taka pUrI nahIM huI / merI dRr3ha zraddhA hai ki 132, 135, 136 gAthAe~ sonagar3ha ke abhiprAya se viparIta kI haiM jisa kAraNa se unane usakI TIkA karanA chor3a diyA hogaa| yadi apanI mAnyatA ke anukUla usakI TIkA karate to jaisI naubata niyamasAra graMtha kI gAthA 53 kI galata TIkA karane meM bajI thI, vaise hI isakI bjegii| isI mAnyatA ke kAraNa TIkA hone meM derI ho rahI hai| ___hamako jAnanA cAhie ki kaunasA anuyoga nimitta naiminika saMbaMdha mbIkAra karatA hai, aura kaunasA anuyoga svIkAra nahIM karatA hai| prazna-nimina-naimittika saMbaMdha kaunasA anuyoga svIkAra karatA hai ? ___ uttara--karaNAnuyoga tathA caraNAnuyoga nimittanaimittika saMbaMdha svIkAra karatA hai| dravyAnuyoga nimitta naimittika saMbaMdha svIkAra nahIM karatA hai / isakI apekSA se hI jIva kA pAMca bhAva mAnA gayA hai| prazna-jIva ke pAMca bhAva kauna se haiM ? uttara--(1) praudayikabhAva, (2) bayopazamabhAva (3) upazama bhAva (4) kSAyika bhAva aura (5) pAriNAmika bhAva / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ mmmmmmmmmmm nimitta prazna-kaunasA anuyoga kisa bhAva ko mAnatA hai ? uttara-audayikabhAva, kSayopazamabhAva, upazamabhAva aura kSAyikabhAva ko karaNAnuyoga mAnatA hai aura pAriNAmikabhAva ko mAtra dravyAnuyoga mAnatA hai / prazna-audayika bhAva kise kahate haiM ? uttara-karma ke udaya meM AtmA meM jo bhAva hove usa bhAva kA nAma audayika bhAva hai / audayikabhAra vikArI bhAva kA nAma hai| prazna-kSayopazama bhAva kise kahate haiM ? uttara-karmake udaya anudaya meM jo bhAva hotA hai usa bhAva kA nAma kSayopazama bhAva hai jise mizra bhAva bhI kahA jAtA hai| jitane aMza meM udaya hai utane aMza meM vikAra hai, aura jitane aMza meM anudaya hai utane aMza meM svabhAva bhAva hai| prazna-upazama bhAva kise kahate haiM ? uttara-karma ke upazama meM jo bhAva hotA hai usa bhAva kA nAma upazamabhAva hai, upazamabhAva kA nAma dharmabhAva hai / parantu isa bhAva se AtmA gira jAtA hai| prazna-kSAyika bhAva kise kahate haiM ? uttara-karma ke kSaya hone se AtmA meM jo bhAva Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ nimitta hotA hai, usa bhAva kA nAma kSAyika bhAva hai| isa bhAva se AtmA kabhI giratA nahIM hai / isa bhAva kA nAma dharmabhAva hai| prazna-pAriNAmika bhAva kise kahate haiM ? uttara-karma kA sadbhAva abhAva kAraNa na paDe parantu AtmA svayaM bhAva kare usa bhAva kA nAma pAriNAmika bhAva hai| prazna- AtmA meM vikArI bhAva kitane prakAra ke hote haiM ? uttara--do prakAra ke hote haiM / (1) audayika bhAva rUpa vikAra / (2) udIraNAbhAva rUpa vikAra / prazna--audayayika bhAva meM kisa prakAra vikAra hotA hai ? uttara-jitanI DigrI meM ghAti karma kA udaya hotA hai, utanI hI DigrI meM prAtmA ke guNa kA niyama se ghAta hotA hai / karma kA udaya kAraNa hai aura tadpa AtmA ke guNa kI avasthA kA honA kArya hai / prazna-udIraNA bhAva kise kahate haiM ? uttara--jo karma sattA meM hai, jisakA udaya kAla abhI AyA nahIM hai, aise karmako jisa bhAva se udayAvalI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ nimitta meM lAyA jAtA hai usa bhAva kA nAma udIraNA bhAva hai| udIraNA bhAva meM AtmA ke pariNAma kAraNa haiM aura karma kA udayAvalI meM AnA so kArya hai| prazna--audayika bhAva aura udIraNAmAva meM kisakI pradhAnatA hai ? ____uttara--audayika bhAva meM karma kI pradhAnatA hai aura udIraNAbhAva meM AtmA kI pradhAnatA hai| prazna--audayika tathA udIraNAbhAva meM vizeSa kyA antara hai ? uttara--audayika bhAva samaya samaya meM hotA hai aura vaha bhAva jJAna kI upayoga rUpa avasthA tathA labdhirUpa avasthA donoM meM hotI hai / jaba udIraNAbhAva asaMkhyAta samaya meM hotA hai aura vaha bhAva jJAnakI upayoga rUpa avasthA meM hI hotA hai, parantu labdhirUpa avasthA meM kabhI nahIM hotA hai / prazna--kyA audayika bhAva tathA udIraNAbhAva donoM sAtha meM rahate haiM ? uttara-jahAM audayika bhAva hai vahAM udIraNAbhAva hove athavA na bhI hove parantu jahAM udIraNA bhAva hai vahAM audayika bhAva niyama se hai| jaise vigrahagati meM, aparyApta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ nimitta avasthA meM mUrcchita avasthA meM tathA nidrA avasthA meM dayika bhAva avazya hai / udIraNAbhAva nahIM hai parantu [ 7 prazna - nimitta - naimittika sambandha kise kahate haiM ? - uttara - janakajanya bhAva kA nAma nimitta - naimitika saMbaMdha hai arthAt nimitta janaka hai aura naimittika janya hai / nimitta ke anukUla jo avasthA dhAraNa kare vaha naimittika hai / prazna -- jIva kA nimitta naimittika sambaMdha kisake sAtha meM hai ? uttara - dravyakarma ke sAtha meM jIva kA nimitta naimi - tika saMbaMdha hai| prazna--AtmA tathA dravyakarma meM nimitta - naimittika kauna hai ? uttara - donoM hI eka samaya meM nimitta bhI hai aura naimittika bhI hai| karma kA udaya nimitta hai, aura tadrUpa AtmA kA bhAva honA naimisika hai / vahI AtmA kA bhAva nimitta hai aura kArmANa vargaNA kA karma rUpa avasthA honA naimittika hai / ye donoM bhAva eka hI samaya meM hote haiM, to bhI kAraNa kArya meda alaga hai / zaMkA -- zradayika bhAva meM nimitta naimittika saMbaMdha kaise hotA hai, dRSTAnta dekara samajhAiye | Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ nimitta ____samAdhAna--nimitta naimittika saMbaMdha meM donoM meM hI arthAt nimitta tathA naimittika meM samAna avasthA hotI hai jaise (1) jitane aMza meM jJAnAvaraNa karma kA AvaraNa hogA utane hI aMza meM jIva kA jJAna niyama se DhakA huA hogA / jJAnAvaraNa karma kA AvaraNa nimitta hai aura anukUla jJAna kA honA hI naimittika hai / ____ ( 2 ) jitane aMza meM mohanIya karma kA udaya hogA utane hI aMza meM AtmA kA cAritra guNa niyama se vikArI hogA / mohanIya karma nimitta hai aura tadrUpa cAritra guNa kI vikArI avasthA naimittika hai| (3) gatinAmA nAma karma kA udaya hogA usake anukUla AtmA ko usa gatirUpa avasthA dhAraNa karanI hI paDegI / gatinAmA nAmakarma nimitta hai aura tadrUpa AtmA kA usa gati rUpa honA naimittika hai| (4) jitane aMza meM rAgAdika bhAva aAtmA meM hogA utane hI aMzameM kArmANa vargaNA ko karmarUpa avasthA dhAraNa karanA hI paDegA / AtmA kA rAgAdika nimitta hai aura kArmANa vargaNA kA tadrUpa karmarUpa avasthA honA naimittika hai| (5) jitane aMza meM AtmA kA pradeza halana calana Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ nimitta [E karegA utane hI aMza meM zarIra kA paramANu halana calana karegA / AtmA ke pradeza kA halana calana karanA nimitta aura tadpa zarIra ke paramANu kA halana calana honA naimittika hai| (6) jitane aMza meM zarIra ke paramANu lakavAgrasta hone ke kAraNa halana calana rahita hogA utane hI aMzameM mAtmA kA pradeza halana calana nahIM kara sktaa| zarIra kA paramANu nimitta hai aura AtmA kA pradeza naimittika hai / prazna-nimitta ke anukUla naimittika kI avasthA honI hI cAhie, kyA aisA koI Agama vAkya hai ? uttara--bahuta hai / dekhiye samayasAra puNya pApa adhikAra gAthA naM0 165, 162, 163 / sammattapaDiNibaddha micchataM jiNavarehI parikahiyaM / tassodayeNa jIvo micchAdiTThini NAyavyo / NANasya paDiNivaddha asaNANaM jiNavarehIparikahiyaM tasyodayeNa jIvo aNNANI hodi gAyavyo / cArittapaDiNivaddhaM kasAyaM jinavarehI parikahiyaM / tassodayeNa jIvo acaritto hodi gaaybo|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ nimitta . artha--samyaktva kA rokane vAlA mithyAtva nAmA karma hai, aisA jinavara devane kahA hai / usa mithyAtva nAmA karma ke udaya se yaha jIva mithyAdRSTi ho jAtA hai, aisA jAnanA cAhie / AtmA ke jJAna ko rokanevAlA jJAnAvaraNI nAmA kama hai, aisA jinavarane kahA hai / usa jJAnAvaraNa karma ke udaya se yaha jIva ajJAnI hojAtA hai aisA jAnanA caahiye| AtmA ke cAritra kA pratibandhaka mohanIya nAmA karma hai, aisA jinendradeva ne kahA hai / usa mohanIya nAmA karma ke udaya se yaha jIva acAritrI arthAt rAgI dvaSI hojAtA hai, aisA jAnanA cAhie / ina tIna gAthAoM meM nimitta-naimittika saMbaMdha dikhalAyA hai, karma kA udaya nimitta hai aura tadrUpa AtmA kI avasthA honA naimittika hai| aura bhI samayasAra bandha-adhikAra gAthA naM. 278 276 meM likhA hai ki-- jaha phalihamaNI suddho Na sayaM pariNamai rAyamAIhiM! raMgajadi aNNehiM du so rattAdIhiM davvehiM // evaM NANI suddho Na sayaM pariNamai rAyamAIhiM / rAijadiM aNNehiM du so rAmAdIhiM dosehiM // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ nimitta [11 artha -- jaise sphaTika maNi Apa svaccha hai, vaha Apa se Apa lalA Adi raMga rUpa nahIM pariNamananI, parantu vaha sphaTika maNi dUsare lAla kAle Adi dravyoM se lalAI Adi raMga svarUpa pariNamana jAtI hai| isI prakAra AtmA Apa zuddha hai, vaha svayaM rAgAdika bhAvoM se nahIM pariNamanatA, parantu anya mohAdika karma ke nimitta se rAgATika rUpa pariNamana jAtA hai / yaha nimitta - naimittika saMbaMdha dikhalAyA hai / lAla Adi raMga rUpa paravastu nimitta hai aura tadrUpa sphaTika maNi kI avasthA honA naimittika hai| isI prakAra mohanIya karma nimitta hai aura tadrUpa AtmA kI rAgAdika avasthA honA naimittika hai / isa gAthA kI TIkA meM kalaza naM 175 meM AcArya amRtacandra mUrI likhate haiM ki "AtmA apane rAgAdika ke nimitta bhAva ko kabhI nahIM prApta hotA hai, usa AtmA meM gaMgAdika honekA nimitta para dravya kA sambandha hI hai / yahAM sUryakAnta maNi kA dRSTAnta diyA hai ki jaise sUryakAntamaNi Apa hI to agnirUpa nahIM parilamanatI parantu usameM sUrya at farm agnirUpa hone meM nimitta hai, vaise jAnanA / yaha vastu kA svabhAva udaya ko prApta hai, kisI kA kiyA huA nahIM hai arthAta vastu svabhAva hI aisA hai / isameM karma kA udaya nimina hai aura AtmA meM tadrUpa avasthA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12] nimitta honA naimittika hai / usI prakAra sUrya kA kiraNa nimitra hai aura tadrUpa sUryakAntamaNi kA honA naimittika hai / samayasAra karttA karma adhikAra gAthA naM0 80 meM likhA hai ki:-- jIva pariNAmahedu kammattaMpuggalA pariNamati / puggalakammaNimittaM tadehajIvo vi pariNamaI // artha -- jIva ke rAgAdika pariNAma kA nimitta pAkara pudgala dravya karma rUpa avasthA dhAraNa karatA hai tathA karma ke udaya kA nimitta pAkara jIva bhI tadrUpa avasthA dhAraNa karatA hai, yaha mI nimitta naimittika saMbaMdha dikhalAyA hai / jIva kA rAgabhAva nimitta hai aura tadrUpa kArmANa vargaNA kA karma rUpa honA naimittika hai / usI prakAra mohAdika karma kA udaya nimitta hai aura tadrUpa jIva kI avasthA honA naimicika hai| ye donoM avasthA eka samaya meM hI hotI hai jisa kAraNa eka hI samaya meM jIva tathA pudgala dravya nimitta bhI hai aura naimittika bhI hai / kisako upAdAna aura nimitta kaheMge ? samayasAra sarva vizuddhi adhikAra gAthA naM0 312- 313 meM likhA hai ki- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ nimitta ceyA upayaDIyaDhaDhaM uppajjai viNassa | payaDIvi ceyayaTU utpajjai viraNassai // evaM baMdho u durArhapi aNoraNapaJcayA have | appaNI payaDIya ca saMsAro teNa jAyae | artha-- jJAna svarUpI AtmA jJAnAvaraNAdi karma kI prakRtiyoM ke nimitta se utpanna hotA hai tathA vinAza bhI hotA hai aura karma prakRti bhI AtmA ke bhAva kA nimitta pAkara utpanna hotI hai, vinAza ko prApta hotI hai / isI prakAra AtmA tathA prakRti kA donoM kA paraspara nimitta se bandha hotA hai tathA usa bandha se saMsAra utpanna hotA hai| isase siddha hotA hai ki kama ke sAtha meM AtmA kA nimitta - naimittika sambandha hai jo AtmAke bhAva ke sAtha meM kArmANa vargaNA kA nimitta naimittika sambandha hai / paMcAstikAya grantha kI gAthA 132 kI TIkA meM likhA hai ki Ad [13 "jIvasya katu: nizcaya karmatApannazubha pariNAmo dravyapuNyasya nimittamAtratvena kAraNIbhUtatvAttadAzravacaNAdUrdhvaM bhavati bhAvapuNyam / "" artha - - jIva kartA hai, zubha pariNAma karma hai, nahI www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 nimitta zubha pariNAma dravya puNya kA kAraNa hai / puNya prakRti ke yogya vargaNA taba hI hotI hai jaba ki zubha pariNAma kA nimitta milatA hai / isI kAraNa prathama hI bhAva pUrNa hotA hai tatpazcAt dravya puNya hotA hai / isase bhI siddha hotA hai ki prathama nimitta meM hI avasthA hotI hai, tadpazcAn naimittika kI nimitta ke anukUla hI avasthA hotI hai / yadyapi isameM samaya bheda nahIM hai, tathApi kAraNa kArya bheda hai| nimitta kAraNa hai aura naimittika avasthA kArya hai / samayasAra gAthA 68 kI TIkA meM likhA hai ki-- "kAraNAnuvidhAyIni kAryANIti kRtvA yavapUrvakA yavA yavA eveti nyAyena pudgala eva na tu jiivH|" artha-jaisA kAraNa hotA hai vaisA hI kArya hotA hai ! jaise jau se jau hI paidA hotA hai anya nahIM hotA hai ityAdi / samayasAra kartA karma adhikAra gAthA 130-131 meM likhA hai ki-- "yathA khalu pudgalasya svayaM pariNAmasvabhAvatve satyapi kAraNAnuvidhAyitvAtkAryANA iti" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ nimitta artha--nizvayakara pudgala dravya ke svayaM pariNAma svabhAva hone para jaisA pradagala kAraNa ho usa svarUpa kArya hotA hai yaha prasiddha hai / usI taraha jIva ke svayaM pariNAma bhAva rUpa hone para bhI jaisA kAraNa hotA hai vaisA hI kArya hotA hai / isa nyAya se siddha huA ki kAraNa ke anukUla kArya hotA hai arthAt nimitta ke anukUla hI naimittika kI avasthA hotI hai / usI prakAra samayasAra kI gAthA naM0 32 kI TIkA, gAthA naM. 86 kI TIkA Adi aneka jagahoM para nimitta naimittika saMbandha dikhalAyA hai| prazna-yadi nimitta ke anukUla hI AtmA kA bhAva ho to mokSa kaise ho sakatA hai ? uttara-audayika bhAva ke sAtha meM karma kA nimitta naimittika sambandha hai / audayika bhAva meM AtmA parAdhIna hI hai parantu AdAyika bhAva ke sAtha meM eka dUsarA AtmA meM udIraNA rUpa bhAva hotA hai jo bhAva buddhipUrvaka jJAna kI upayoga rUpa avasthA meM hI hotA hai / usa bhAva meM AtmA svatantra hai arthAt udIraNAbhAva meM AtmA puruSArtha kara sakatA hai / udIraNA bhAva meM puruSArtha karane se jo karma sattA meM par3A hai usa karma meM apakarSaNa, utkarSaNa, saMkramaNa tathA dravya nirjarA hotI hai, jisa kAraNa se sattA meM par3e hue karma kI zakti hIna 2 hotI jAtI hai / sattA ke karma kI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat ____www.umaragyanbhandar.com
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ nimitta zakti hIna hone se udaya bhI hIna AtA hai aura udaya ke anukUla bhAva bhI hIna hotA hai aura bhAva ke anakala navIna karmakA baMdha bhI hIna hotA hai| isI prakAra udIraNA bhAva dvArA karma kI sattA itanI hIna ho jAtI hai jisake udaya meM AtmA kA bhAva mUkSma rAgAdika rUpa raha jAtA hai / sUkSma karma ke udaya meM rAgAdika sUkSma jarUra hotA hai parantu usa rAgAdika meM mohanIya karma kA bandha karane kI zakti nahIM hai parantu anya karmakA bandha ho jAtA hai, jisa kAraNa se AtmA vItarAga banajAtA hai| isase siddha huA ki audayika bhAva meM AtmA kA puruSArtha kAryakArI nahIM hai / kama kA udaya hI AtmA ke puruSArtha kI hInatA dikhalAtA hai / abuddhi pUrvaka rAga meM karma kA udaya kAraNa hai aura tadrUpa AtmA kA bhAva kArya hai / buddhipUrvaka rAga meM tathA udIraNAbhAva meM AtmA kA bhAva kAraNa hai aura sattA meM se karma kA udayAvalI meM AnA kArya hai / yaha donoMmeM antara hai / prazna-'kArya hue bAda hI nimitta kahA jAtA hai| aisI aneka jIvoM kI dhAraNA hai / vaha dhAraNA yathArtha hai yA nahIM ? uttara-jina jIvoM kI aisI dhAraNA hai ki kArya hue bAda nimitta kahA jAtA hai una jIvoM ko maudayika Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ nimitta bhAva kA jJAna nahIM hai jisa kAraNa se vaha ajJAnI apratibuddha hai kyoMki kArya hue bAda nimitta kahA jAtA hai ye lakSaNa udIraNA bhAva kA hai| prazna-udAraNA bhAva meM kArya hue bAda nimitta kaise kahA jAtA hai ? uttara-saMsAra ke sabhI padArtha jJeya rUpa haiM / usa jJeya ko nokarma kahA jAtA hai parantu AtmA svayaM jJeya ko jJeya rUpa na jAnakara usako apane rAgAdika meM nimitta canA letA hai / isI kAraNa rAgAdika rUpa bhAva hue bAda nimitta kahA jAtA hai| __ zaMkA-kaise nimitta kahA jAtA hai, aisA dRSTAnta dekara samajhAiye / samAdhAna-zrodayika bhAva meM nimitta ke anukUla naimittika kI avasthA honI hai arthAt donoM meM samAna avasthA hotI hai, parantu udIraNAbhAva meM upAdAna meM jaisI avasthA honI hai aisI avasyA nimitra meM nahIM hotI hai| nimita naimittika saMbaMdha meM eka hI samaya meM donoM nimitta bhI haiM evaM donoM naiminika bhI haiM, parantu udIraNAbhAva meM upAdAna upAdAna hI hai aura nimica nimitta hI hai| yaha khAza antara hai jaise Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ nimitta (1) devakI mUrti dekhakara Apa bhakti kA rAga karate haiM kintu mUrti rAga karAtI nahIM hai, bhakti kiye bAda isa deva kI bhakti karI, aisA kahA jAtA hai / jaisA rAga bhakti kA Apa meM huA aisA rAga mUrti meM nahIM huA arthAt nimitta meM nahIM huaa| (2) do puruSa baiThe haiM, vahA~ se eka strI sarala bhAva se jA rahI hai / taba eka puruSa ne usa strI ko dekhakara apane meM vikAra bhAva utpanna kiyA, kyoMki bhAva padArtha ke Azrita hotA hai to bhI padArtha bhAva karAtA nahIM hai| rikAra bhAva hue bAda vaha puruSa kahegA ki isa strI ko dekhakara mujhameM vikAra bhAva utpanna huaa| jaisA vikAra puruSa meM huA vaisA vikAra strI rUpI nimitta meM nahIM huaa| dUsarA puruSa kahatA hai ki strI ko maiMne dekhA hai kintu usane vikAra karAyA nhiiN| mere liye vaha strI mAtra jJeya rUpa hai aura Apane svayaM aparAdha kara vikAra kiyA hai| aisA aparAdha kara jahA~ jahA~ nimitta banAyA jAtA hai, taba bhAva hue bAda hI nimitta kA Aropa AtA hai| (3) eka sarovara meM jala hai, vaha jala niSkriya niSkampa hai / usa sarovara meM machaliyAM haiN| machaliyAM cale to jala ko nimitta kahA jAtA hai parantu 'jabardastI bala Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ nimitta machalI ko calAtA nahIM hai / machalI meM jaise calane kI kriyA hotI hai vaisI jala meM nahIM hotii| (4) loka meM eka akhaNDa dharmAstikAya nAma kA dravya loka ke barAbara hai jo svayaM niSkriya aura niSkampa hai / jIva aura pudgala yadi gamana kare to dharmAstikAya ko nimitta kahA jAtA hai parantu dharmAstikAya jabardastI calAtA nahIM hai / jaisI jIva pudgala meM gamana kI kriyA huI vaisI kriyA dharmAstikAya meM nahIM hotii| ( 5 ) lokAkAza meM eka eka pradeza para eka eka kAla dravya hai jo niSkriya aura niSkampa hai| jIva aura pudgala jaisI avasthA dhAraNa kare taba kAla ko nimitta kahA jAtA hai parantu kAla dravya jabardastI se ApakI avasthA karAtA nahIM hai / jaisI jIva pudgala meM avasthA hotI hai vaisI avasthA kAla dravya meM nahIM hotI / isase siddha huA ki udIraNA bhAva meM bhAva pradhAna hai aura bhAva ke anukUla nimitta para mAtra Aropa AtA hai| prazna-no karma rAga karAtA nahIM hai parantu AtmA svayaM aparAdha karatA hai aisA koI Agama vA vAkya hai ? uttara--Agama kA pAsya hai / samayasAra baMdha adhikAra gAthA 265 meM likhA hai ki Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20] nimitta vatthu paDucca jaM puraNa ajjhatrANaM tu hoi jIvANaM / Na ya vatthudo du baMdho ajjhatrasANeNa baMdhotthi // artha -- jIvoM ke jo bhAva haiM vaha vastu ko avalambana karake hotA hai tathA vastu se baMdha nahIM hai, bhAva kari baMdha hotA hai / yahA~ bhAva udIraNA dikhalAI hai / samayasAra kalazA naM0 151 meM bhI bhAva udIraNA kA kathana kiyA hai " hai jJAnI ! tujhako kucha bhI karma kabhI nahIM karanA yogya hai to bhI tU kahatA hai ki para dravya to merA kadAcit bhI nahIM hai aura meM paradravya ko bhogatA hU~ / tava AcArya kahate haiM ki baDA kheda hai jo terA nahIM use tU bhogatA hai ? isa taraha se to tU khoTA khAne vAlA hai / he bhAI ! jo tU kahe ki paradravya ke upabhoga se bandha nahIM hotA hai aisA siddhAnta meM kahA hai, isaliye bhogatA hU~, usa jIva ko kyA tere bhogane kI icchA hai ? tU jJAna rUpa huA apane svarUpa meM nivAsa kare to bandha nahIM aura jo bhogane kI icchA karegA to tU Apa aparAdhI huA / taba apane aparAdha se niyama se bandha ko prApta hogA / " yaha kathana bhAva udIraNA kA hI hai / nimitta naimittika sambandha meM arthAt zradayika bhAva meM karma ke sAtha meM AtmA kA eka kSetra meM bandha-bandhaka sambandha hai, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ nimitta jaba udIraNAbhAva meM no karma ke sAtha meM eka kSetra meM baMdha bandhaka maMbandha nahIM hai, yahI antara hai| prazna-neya jJAyaka saMbaMdha meM aura nimitta naimittika maMbandha meM kyA antara hai ? uttara-neya jJAyaka sambandha meM jJeya tathA jJAyaka alaga alaga kSetra meM rahate haiM evaM eka kSetra meM bhI rahe to bhI jeya meM janAne kI zakti hai aura brAyaka meM jAnane kI zakti hai / oya kAraNa hai aura tadrUpa jJAna kI paryAya kArya hai / to bhI donoM meM bandha bandhaka saMbandha nahIM hai| jaba ki nimitta naimittika sambandha meM donoM eka kSetra meM hI rahate haiM, alaga 2 kSetra meM nahIM rahate / donoM kI vikArI avasthA hai evaM donoM meM paraspara bandha bandhaka sambandha hai| yaha donoM meM antara hai| prazna-audayika bhAva tathA udIraNA bhAva meM kyA antara hai ? ____unara-audayika bhAva samaya 2 meM hotA hai jisa kAraNa se samaya 2 meM bandha paDatA hai evaM zrauyika bhAva jAna kI labdhi rUpa avasthA meM tathA upayoga rUpa avasthA meM hotA hai parantu labdhirUpa avasthA meM kabhI nahIM hotA hai| udIraNAbhAva asaMkhyAta samaya meM hI hotA hai parantu macchina avasthA, nidrA avasthA, vigrahagati, aparyApta sArAbhAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 nimitta avasthA Adi meM hotA hI nahIM hai / udIraNAbhAva se samaya samaya meM vandha nahIM par3atA hai, parantu audayika bhAva se jo bandha paDatA hai usa bandha meM udIraNAbhAva dvArA saMkramaNa apakarSaNa, utkarSaNa evaM dravya nirjarA hotI hai| audayika bhAva meM karma kA udaya kAraNa hai aura bhAva kArya hai jaba ki udIraNAbhAva meM bhAva kAraNa hai aura karma kA udayAvalI meM AnA kArya hai| prazna-"upAdAna kI taiyArI hone se nimitta hAjira hotA hai" yaha kahanA kyA samyakajJAna hai ? __usara-nahIM, yaha mithyAjJAna hai, ajJAna bhAva hai| nimitta bhI to loka kA eka svataMtra dravya hai vaha hAjira kyoM hove ? nimitta hAjira hotA nahIM hai jaise (1) pyAsa lagane se kuMA hAjira hotA nahIM hai, balki kuMA ke pAsa meM upAdAna ko hI jAnA paDatA hai / ___(2) zrI kAnajI svAmI kA pravacana sunane ke liye hamArA upAdAna svAdhyAya maMdira meM bhI gayA va pravacana * sunane ke liye upAdana taiyAra hai, itane meM sunA ki svAmI jI Aja pravacana nahIM deMge, nimitta hAjira kyoM nahIM huA ? (3) zrI kundakunda svAmI kA upAdAna zrI sImaMdhara - - svAmI kA darzana karane ke liye taiyAra huA hai to bhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ nimitta [23 * V - - - - - - - - - - sImaMdhara svAmI bharatakSetra meM hAjira kyoM nahIM hue, balki zrI kundakunda svAmI ko arthAn upAdAna ko videha kSetrameM jAnA pddaa| (4) eka dina kI bAta hai| zrI kAnajI svAmI ko dakhane meM kucha bAdhA AtI thii| taba unane zrImAna rAmajI bhAI ko kahA "aAja dekhane meM kucha bAdhA AtI hai / " zrImAn rAmajI bhAI ne eka AdamI ko AjJA karI"eka tAra kA phaoNrma laao|" tAra kA phaoNrma Ane se zrImAn rAmajI bhAI ne rAjakoTa DAkTaroM ko tAra bhejA * ki turanta spezala moTara meM sonagaDha AjAvo aura AdamI ko zIghrAtizIghra usa tAra ko bhejane ko khaa| vahAM eka bhadra pariNAmI AdamI baiThA thA / usane zrImAn rAmajI bhAI ko kahA "bhAI sAhaba ! binA prayojana tAra kA kharca kyoM karate ho ? apanA to siddhAnta hai ki upAdAna kI "taiyArI hone se nimitta hAjira hotA hai / taba zrImAn rAmajI bhAI ne kahA, "mAI zrI ! hAthI ke do dAMta hote haiM, dikhAne ke aura, aura cabAne ke aura / " yaha javAba munakara vaha bhadra pariNAmI mAI daGga ho gaye aura kahane lage "bhApa kyA kahate haiM ?" isase siddha hotA hai ki * upAdAna kI taiyArI hone se nimitta kadApi hAjira nahIM hotA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24] nimitta prazna- nimitta dUra rahatA hai athavA eka hI kSetra meM rahatA hai ? uttara - nimitta dUra nahIM rahatA, eka kSetra meM hI rahatA hai, jaise -- (1) eka piNDa haldI kA hai usakI vartamAna paryAya pIlI hai, dUsare jagaha para eka piNDa cUne kA hai jisakI varttamAna paryAya sapheda hai / haldI tathA cUne meM lAla paryAya pragaTa karane kI zakti hai / aba kaho ki nimitta kitanA dUra hai jaba donoM meM lAla paryAya pragaTa hove ? taba Apako kahanA paDegA ki donoM ki ekameka avasthA ho jAne se lAla paryAya donoM meM pragaTa ho jAvegI / donoM meM nimitta upAdAna kise kahoge ? (2) eka bAlTI meM jala hai jisakI varttamAna paryAya zItala hai, dUsarI eka bAlTI meM cUnA hai, jisakI varttamAna paryAya zItala hI hai / jala tathA cUnA donoM meM uSNa paryAya pragaTa karane kI zakti hai / nimitta kitanA dUra hai ki donoM uSNa ho jAve, to kahanA paDegA ki cUnA ko jalameM DAlado athavA jala ko cUnA meM DAlado donoM kI uSNa avasthA pragaTa ho jAvegI / isase siddha hotA hai ki nimitta eka kSetra meM hI rahatA hai aura donoM paraspara nimitta bhI hai aura naimittika bhI haiM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ nimica [ 25 prazna--AtmA ke lie eka kSetra meM kaunasA nimitta hai ? uttara-jJAnAvaraNAdi aSTa karmoM kA eka samaya kA udaya prAtmA ke vikAra ke liye nimitta hai aura nimitta jaba taka rahegA taba taka mokSa nahIM ho sakatA / sattA meM jo karma hai vaha yathArtha meM nimitta nahIM hai parantu eka samaya kA udaya mAtra nimica hai / isa karma ke sAtha meM zrAtmA eka kSetra meM rahate hue bhI bandha bandhaka sambandha hai parantu AkAzAdi dravya kA eka kSetra meM rahate hue bhI AtmA ke sAtha meM bandha bandhaka sambandha nahIM hone ke kAraNa yaha nimitta bhI nahIM hai| upAdAna kI taiyArI hone se nimitta hAjira hotA hai yaha kahanA sarvathA galata hai parantu samaya samaya ke karma kA udaya yathArtha meM nimitta hai aura usake mAdhIna tadrUpa prAtmA kI avasthA honA naimittika hai| prabha-yopazama bhAva meM zuddha tathA azuddha pariNAma eka hI sAtha meM kaise rahate hoMge ? eka samaya meM to eka hI avasthA honI cAhie, parantu mizra avasthA hotI hai aisA koI pAgama vAsya hai ? uttara-samayasAra grantha ke puruSa-pAra adhikAra meM kalaza naM. 110 meM likhA hai ki Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26] nimitta yAvatpAkamupaiti karmaviratirjJAnasya samyaGa na sA karmajJAnasamuccayopi vihitstaavnnkaacitksstiH| kiMvatrApi samullasatyavazato yatkarma baMdhAya tanmokSAya sthitamekameva paramaM jJAnaM vimunaM svtH| ___ artha--jaba taka karma kA udaya hai aura jJAnakI samyakavirati nahIM hai taba taka karma aura jJAna donoM kA ikaTThApana bhI kahA gayA hai taba taka isameM kucha hAni bhI nahIM hai| yahAM para yaha vizeSatA hai ki isa AtmA meM karma ke udaya kI jabardastI se prAtmA ke vaza ke binA karmakA udaya hotA hai vaha to bandha ke liye hI hai aura mokSa ke liye to eka paramajJAna hI hai, vaha jJAna karma se Apa hI rahita hai / karma ke karane meM apane svAmIpane rUpa kartA pane kA bhAva nahIM hai / isase siddha hotA hai ki kSayopazama bhAva mizra rUpa hI hai| prazna--kramabaddha paryAya kise kahate haiM ? uttara--jisa kAla meM jaisI avasthA hone vAlI hai aisI avasthA honA, use kramabaddha paryAya kahate haiM / prazna--kyA sabhI jIvoM ko kramabaddha paryAya hI hotIhai? uttara--sabhI saMsArI jIvoM kI kramabaddha paryAya nahIM hotI hai, parantu akrama paryAya bhI hotI hai / jaise samaya 2 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ nimitta [27 meM Ayu kA niSeka udaya meM AnA vaha kramabaddha hai parantu usa Ayu kI udIraNA kara ghAta kara denA yaha krama hai / __ prazna--AtmA meM eka hI sAtha meM do avasthA kaise hotI hogI ? ___ uttara-AtmA meM vikArI avasthA do prakAra kI hotI hai, ( 1 ) abuddhi pUrvaka, ( 2 ) buddhipUrvaka, jise zAstrIya bhASA meM audayika bhAva tathA udIraNA bhAva kahate haiM / odayika bhAva kama ke udaya ke anukUla hI hote haiM aura karma kA udaya honA kAladravya ke AdhIna hai, jisa kAraNa prodayika bhAva kramabaddha hI hotA hai / udIraNAbhAva meM bhAva ke anukUla sattA meM par3e hue karma udayAvalI meM Ate haiM parantu kAla ke AdhIna nahIM haiM balki AtmA ke puruSArtha ke AdhIna haiM / jisa kAraNa AtmA jo bhAva kare so ho sakatA hai isa kAraNa udIraNAbhAva akrama hai / odAyika bhAva ke sAtha meM udIraNA bhAva ho bhI sakatA hai aura nahIM bhI ho sakatA hai kintu udIraNAbhAva jahA~ hai vahAM odayika bhAva niyama se hai / mAdayika bhAva meM samaya samaya meM bandha paDatA hai parantu udIraNA bhAva meM samaya samaya meM bandha paDatA nahIM hai / parantu jisa audAyika bhAva se samaya samaya meM bandha paDatA hai usa bhAva meM udIraNAbhAva dvArA apakarSaNa, utkarSaNa, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28] nimitta saMkramaNa Adi hotA hai| yadi udANA bhAva na hove to apakarSaNa Adi kucha nahIM hotA hai / prazna- kramazaH hI paryAya hotI hai aisA sonagaDha se pratipAdana rUpa zAstra nikAlA hai, kyA yaha satya hai ? uttara-yaha zAstra sonagaDha ne kisa abhiprAya se nikAlA hai ? zAstra prakAzita karane meM tIna abhiprAya hotA hai / (1) isa zAstra dvArA aneka jIva lAbha uThA sakate haiN| (2) isa zAstradvArA koI jIva lAbha uThA nahIM sakatA / (3) isa zAstrake dvArA koI jIvako lAbha yA hAni kucha nahIM ho sakatA / aba sociye ! isa zAstra ko kisa abhiprAya se prakAzita kiyA gayA hai ? taba kahanA hogA ki bahuta jIva lAbha uThA sakate haiM / isase svayaM siddha huA ki isa zAstra ke paDhane se bahuta jIvoM kI paryAya sudhara sakatI hai aura na paDhane se sudhara nahIM sakatI / taba paryAya kramabaddha kahA~ rahI ? prazna-eka sAtha jIva meM eka bhAva hogA yA vizeSa ? uttara-eka jIra meM eka sAtha meM pAMca bhAva ho / sakate haiM / ( 1 ) audayika bhAva, (2) kSayopazamabhAva (3) upazama bhAva ( 4 ) kSAyika bhAva, (5) pAraNAmikabhAva / eka bhAvameM dUsare bhAva kA anyonya abhAva hai| to kaunase bhAva kI avasthAko kramabaddha paryAya kaheMge, yaha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ nimitta [e zAnti se vicAranA caahie| jo mahAzaya kramabaddha hI paryAya kahate haiM unako zAnti se pUchiye ki Apa meM pAMca bhAva kaise hote haiM / audayika tathA udIraNA bhAva kaise ho rahA hai / phira unhIM se pUchiye ki pA~ca bhAvoM meM se kaunasA bhAva, odayika tathA udIraNA meM se kauna-sA bhAva kramabaddha hai ? jisa jIva ko bhAvoM kA jJAna nahIM vaha to svayaM apratibuddha hai, aura yadi jIva apanI paryAya badala nahIM sakatA to usako upadeza denA vyartha hai / upadeza sanane se hI jIva apanA kalyANa kara sakegA, yaha abhiprAya rakhakara to upadeza diyA jAtA hai / sat-samAgama karo, kusaMgati choDo, ye vAcya-vAcaka bhAva hone kA kyA kAraNa hai ? yadi kramabaddha hI paryAya hotI hai to pravacana kA rekArDa kyA socakara kiyA jAtA hai / mahApuruSa kI gaira hAjirI meM rekArDa dvArA aneka jIva lAbha uThA sakatA hai yaha socakara hI to rekArDa kI jAtI hai ? yadi rekArDa se jIvoM ko lAbha hotA hI nahIM hai to vyartha ke jhaMjhaToM meM jJAnI puruSa kyoM par3ate haiM ? yadyapi rekArDa karAtI nahIM hai tathApi rekArDa dvArA aneka jIva lAbha uThAkara apanI kramabaddha paryAya kA saMkramaNAdi kara letA hai / isase siddha hotA hai ki AtmA meM kramabaddha tathA akrama paryAya hotI hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30] nimitta zaMkA-yadi akrama paryAya hotI hai to sarvajJa kA jJAna mithyA ho jAtA hai| samAdhAna-sarvajJa kA svarUpa kA jJAna nahIM hai isI kAraNa Apako sarvajJa ke svarUpa meM zaMkA hotI hai| sarvajJa ke jJAna meM padArtha jhalakate haiM parantu bhUtakAla tathA bhaviSyakAla kI paryAya pragaTa rUpa jhalakatI nahIM hai balki zaktirUpa jhalakatI hai jisase vartamAna paryAya pragaTa sahita padArtha bhUta-bhaviSya kI paryAya kI zakti sahita jhalakatA hai| isa kAraNa sarvajJa ke jJAna meM tIna kAla kI paryAya jhalakatI hai aisA kahA jAtA hai / jisase sarvajJa ke jJAna meM bAdhA nahIM aatii| sarvajJa ke jJAna meM bhUta bhaviSya kA bheda nahIM hai / vyavahAra cAra prakAra kA hai usameM kaniSTha vyavahAra asadbhUta upacarita vyavahAra hai / isa vyavahAra meM jJeyake sAtha meM AtmA kA eka kSetra kA sambandha bhI nahIM hai / isa asadbhuta upacarita vyavahAra se kahA jAtA hai ki bhagavAn lokAloka ko dekhatA hai parantu nizcayanaya se sarvajJa apane svarUpa kA hI jJAtA dRSTA hai| yadi sarvajJa bhUta aura bhaviSya kI vyakta rUpa paryAya jAnatA hai to hamArI prathama kI tathA zeSa kI paryAya jAnanA cAhie / hamArI prathama payoya jAne to usake pahale hama kyA the aura zeSa kI paryAya jAne taba kyA dravya kA nAza ho gayA ? isase siddha hotA hai ki sarvajJa ke jJAna meM bhUta bhaviSya kA bheda nahIM hai / [samApta] Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ tUM hI vItarAga deva, rAgadveSa TAli dekha, tU hI to kahAve siddha, aSTa karma nAsa se / , tUM hI AcAraja hai, Acarai jo paMcAcAra, tU hI uvajjhAya jina, vANI ke prakAzate / para ko mamatva tyAga, tU hI hai RSirAya, zrAvaka punIta vrata, ekAdaza bhAsate / samyaka svabhAva terA, zAstra terI punivAnI, tUM hI bhayA jJAnI nija, rUpa meM nivAsate / jaba ye cidAnanda nija, rUpa ko saMbhAra dekhe, kona hama, kauna karma, kahA~ ko milApa hai| rAga dveSa moha ne, anAdi te bhramAyo hameM, tAteM hama bhUla gaye, lAme puMja pApa meM / rAga dveSa moha to, hamAre svabhAva nAhi, hama to ananta jJAna, bhAnu so kathA kahe / jaiso ziva kSetra base, taiso brahma yahA~ base, tInoM kAla zuddha rUpa, bhayA nija Apa meM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 zrI vIra presa, jayapura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ tho , alcohilo va ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com