Book Title: Mahavira Jivan Vistar
Author(s): Tarachand Dosi
Publisher: Hindi Vijay Granthmala Sirohi
Catalog link: https://jainqq.org/explore/010528/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI vijaya granthamAlA prathama puSpa Jakebony zrI mahAvIra jIvana vistAra / ha anuvAdaka, tArAcaMdra dosI. ema. TI. DI. sampAdaka- " hindI vijaya tranyamAlA ", " laghu lekhamAlA " "svAsthya granthAlA", "hindI sivila iMjIniyariMga puSpamAlA" Adi. -4OD prkAzaka- bI. pI. siMghI / mainejara, "hindI vijaya granthamAlA " sekreTarI, hindI saMvaddhinI samiti aura zrI jJAna prasAraka maMDaLa, sirohI. -AbUroDa. [ prathamAvRtti. ] 'jainavijaya ' priMTiMga prema - sUrata / vIra nirvANa saM0 2444. jUna 1918 I0 mUlya- samitike membaroMse 11), granthamAlA ke grAhakoM se II ) 2 sarva sAdhAraNa se III ) ! Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' prakAzakabhabhUtamalajI siNghii-aabuurodd'| mudrakasUlananda kitanadAsa kApar3iyA, jainavijaya prinTiMga presa, ..khapATiyA cakalA, suurt| Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chAyA vaktavya / hameM jisa pustakakI bahuta aseMse AvazyaktA pratIta hotI 'thI, Aja hama usa pustakako hindI bhASAmeM prakaTa karaneko zaktimAna hue haiM / hame aba yahI dekhanA avazeSa raha jAtA hai ki hindI mApA bhASI samAna ina prAntakoMkI kadara karaneke liye kitane aMzameM tatpara hai| yadi isa pustakakA adhika pracAra hogA to bhaviSyameM hama aisI aneka pustakoMko hindI vijaya granthamAlA dvArA prakAzita kareMge aura hindI sAhityako vistArita karanekI hamArI yojanAoMko kramasa amalameM rakhate jaaeNge| yahAM para yaha ullekha karanA anucita nahIM mAlUma hogA 'ki isa granthamAlAkA janma kina saMyogoM meM aura kaise huA ? jaba paMDita vartha munirAja harisAgarajI mahArAjA Agamana mAravAr3ase sirohImeM huA taba unase hamAre paraspara yaha bAta huI ki hindI bhApAmeM koI granthamAlA prakAzita kI jaay| unakI sammati anusAra hamane yaha kArya karanA zurU kiyA jisameM hamAre vidvarya munirAna dhIravijayajI mahArAjane bhI pUrA sAtha diyA aura ina donoM bhunirAjoMkI sammati anusAra x hindI saMvardhinI samiti kAyama kii| parantu yaha hamezA vizvakA aTala niyama hai ki acche kAryameM sadA vighna AyA karate haiM, aura vAta bhI yahI banI ki hamAre granthamAlAke sampAdaka aura pustakoMke lekhaka dosI tArAcaMdra vImAra ho gaye aura ye karIba pAMca cha mahIne bImAra rahe isI bIcameM - isake sekreTarIse Prospootus. aura niyama maMgAkara dekhe / ' - - Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 8 ] inakI mAtRzrI aura dAdIjIne bhI kAla kara liyA / ataeva ye viTambanAoMse gira gaye aura ATha mahIne taka kucha bhI kArya nahIM: kara sake | isaliye hama hamAre pAThakoMse mAphI cAhate haiM jo ki. aseM isa pustakako par3haneke liye Atura ho rahe haiM / hameM apane pAThakoM ko yaha dikhAte hue harSa hotA hai kiaba hamAre munigaNa sArvajanika aura zikSA rahitake kArya meM bhAga lene laga gaye haiN| hamArI samiti ke nimna likhita munigaNa aura sAdhvioMne bhI saMrakSaka honA kabUla kiyA hai yadi hameM hamAre munirAjoM sAdhviyoM, seThoM aura sahAyakoMkI ora se sahAyatA milatI rahI to hama hamAre Adarza puruSoMkI jIvanimeM isI prakArakA rasa reDate raheMge aura usakA svAda janasamAjako cakhAte rahege / itanA nahIM alAvA isake hama sAhitya AMga, upAMga aura svAsthya sambandhI pustakeM bhI isI mAlA dvArA hindI bhASAmeM prakAzita kareMge / zrImad paMDita munirAja ghIravijayajI mahArAja paMDitava munirAja harisAgarajI mahArAja munirAja kSemasAgarajI mahArAja 71 17 "" zrImati sAdhvIjI zrI guNasarIjI mahArAja isa mAlA ke dvArA abhI do pustakeM nikalanevAlI haiM eka yahI prastuta pustaka hai: Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5] (1) mahAvIra - jIvanavistAra - munirAja zrIharisAgarajI mahArAjake upadezAnusAra zeTa jeThAlAlajI kuzalacaMdrajI jAmanagaravAloMkI orase / . (2) jJAnasAra - (zloka aura hindI bhASAntara ) - sAdhvIjI zrI guNazrI jImahArAjake upadezAnusAra takhtagar3ha ke zrAvaka zrAvikAoM kI orase / naye prakAzita honevAle grantha 1 tIrthaGkara caritra (isameM covIsa hI tIrthakaro ke jIvana caritra hoge? 2 zrAvikA subodha darpaNa - ( strI upayogI grantha) 3 jIvana zaktikA saMgaThana - (svAsthya rakSAkA apUrva grantha ) 8 vIravimalazAha kA caMdrAvatIpara adhikAra aura gujarAtameMporavAloMkI prabhutA 9 bhagavatI sUtrakA hindI bhASAntara 6 vidyAcandra aura sumati jo hamane Upara naye prakAzita honevAle granthoM kA ullekha kiyA hai usameMse jisa granthake chapAneko hame pahile sahAyatA milegI vahI grantha pahile prakAzita hogA / isa samaya nimna likhita puruSa samitikA kArya kara rahe haiM-tArAcaMdranI dosI - sampAdaka / Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C [6] mabhUtamalajI pI0 tivI - sahakArI sampAdaka aura sakreTarI 'bIjerAnI caudharI - sahakArI sekreTarI paMDitavarthya munirAja harisAgarajI mahArAja ke upadezAnusAra hindI vijaya anya mAlAkA pahilA puppa prakAzita karaneko va jaina samAjake grAhakoM ko yaha pustaka bheTa deneke liye zrImAn zeDa jeThAlAlamI kuzalacandra mI jAmanagaravAlone isa pUre nyopAneka liye jo sahAyatA dI hai, Arava yaha sami te zeThIko vanyavAda detI hai aura bhaviSya meM aise upayogI kAryoMmeM sahAyatA deneke liye sadA anurodha karatI hai hamAre utsAhI mitra me nevajI hIrajI jo sAhityake premI haiM aura isI uddezase ce pustaka saMcAlakakA kArya karate haiM aura isa pustakako gujarAtImeM inhoMne hI prakAzita kI hai alAvA isake isakA hindI anuvAda karaneko inhoMne hameM AjJA dI hai ataeva yaha samiti unako dhanyavAda detI hai / prakAzaka - sekreTarI hindI saMbaddhita samiti / Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PANESH SAL 2tu S bhUmikA rma mahAvIrapramuke avataraNakA mahattva kisa bAtameM samAyA 'huA hai| athavA kisa dezameM unakA janma huA, prasuke avatara- thA ? apanA kalyANa sAdhaneke liye kina NakA mahatva / 2 vighnoMke sAmane unheM honA par3A thA? hama unapara prasaMgopAta dRSTi DAlate haiN| isa vizvapara devI aura jagat udhAraka tanuoke prAdurbhAvameM pravattita aneka nimittoMkA avalokana karanese mAlUma hotA hai| ki jaba samAja athavA prajAkA eka sattAdhArI vibhAga apane sthUla svArthakA rakSaNa karaneke liye asatya aura adharmakA pakSa lekara apanese anya zaktimAna vibhAgako satyase vaMcita rakhatA hai taba Akramita aura parAjIta satyakI bhasmameM se eka aimA divya sphulIMga prakaTa hotA hai ki jisakI prakhara jvAlAmeM AkhirakAra adharma aura anItikA nAza honAtA hai aura aisA honese hI isa divya sphulIgameM-isa divyake vibhUtike prAdurbhAvameM jitanA nItikA nahIM utanA anIti aura jitanA dharmakA nahIM utanA hI adharmakA hissA hotA hai| parAbhava prApta satyako usake mUla gaurava yukta sthAnapara pratiSThita karaneke liye mahApuruSoM kA janma hotA hai| devI aura AsurI satvoMke vigrahameM jaba AsurI tattva apane uccatama sthUla balake prabhAvase devI Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] satyako danA detA hai aura apane adharma zAsanako pravartita karatA . hai taba usake prati zAsaka taurapara devI sattAkA pakSa lekara asatyakA nikaMdana karaneke liye prakRtike garbhAgArameMse eka amogha vIryavAna AtmA janma letA hai aura isa mahAvIrake janma lenekA hetu jagatakI sarva dezIya prakRtike avarodhaka kAraNoMko dUra karaneke liye hI hotA hai| mahattA yaha akelA sAmarthyako lekara nahIM AtI hai parantu vaha vighnoMkA parihAra karane meM sAmarthyakA upayoga karatI hai aura vaha itane prabala aMtarAya aura sAmathryoMke sAmane lar3anemeM utane hI pramANameM kAmameM AtI hai nitane pramANameM jo 2 mahAn purupa mahattA prApta karake cale gaye haiM vaha mAtra unake antargata sAmarthyake prabhAvase hI nahIM parantu usa sAmarthyako adharmake sAmane rokara Akhira adharmako parAsta karanese hI unheM prApta hocukI hai| jo sAmarthya kArya zUnya hai usakI jagatako kucha khabara nahIM pdd'tii| kahanekA Azaya itanA hI hai ki mahApurupoMke mahattvakA upAdAna "adharma athavA asatyake sAmane lar3anemeM apane svArthake liye kRta upayoga hI hai| vastutaHina mahAnaAtmAoMko AkarSita karanevAlA adharma nahIM hai parantu jaba adharmakA prAbalya satyasvarUpako guMgalA kara detA hai taba usa samaya duHkhAta satvakA , antaHpukAra una paramAtmAoMke pAsa. pahu~catA. hai| mahAjanoMkA saccA mahatva to adharma apatya aura anItiko hI AbhArI hai / rAmakI mahattA rAvaNake adharmase hI baMdhI huI hai| kRSNakA aizvarya kauravoMkI anItise jagatko mAlUma huA hai| isI taraha pravRttike pratyeka kSetrameM jina puruSoMne jo kucha mahattA Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 9 ] 1 prApta kI hai una kSetroM ke nIca satvoMkA parAjaya karane se hI prApta kI hai / mahattA ke mahAvIratAkI bAtako dRSTimeM rakhakara hameM jAnanA cAhiye ki mahAvIra prabhukA mahatva kisa bAta meM hai usIko avalokana karanekA prasaGga prastuta pustakameM liyA gayA hai / * aba mahAvIra prabhu kaunase asatya aura kaunasI anItike sAmane lar3e the aura jagata meM kaunase Avazyaka Avazyaka aura aura upayogI tatva dAkhila kiye the unako upakAraka tatva hameM dekha lene cAhiye ? 2500 varSa pahile kI pratiSThA / AryAvartakI mahAn dharma bhAvanA meM parivartana zurU ho gayA thA / upanipada aura gItAke vizuddha tatva lupta prAyaH ho gaye the aura unakA sthAna mAtra athahIna AcAra, hetRzUnya vidhi aura hRdaya udvegakArI kriyAyoMne liyA thA paramArthika rahasyakI kucha bhI vistRti nahIM huI thI / deva aura deviyoMkI saMkhyA itanI zIghratA se bar3hane lagI ki sarvako saMtuSTa rakhane ke mahAn vojese manuSyako apanA Atma kalyANa karanekA avakAza hI nahIM milatA thaa| brAhmaNa jisa gauravako, jisa samAjako aura jisa mahatvako apane guNa kAryake prabhAvale hI mAnate the unako paramparA hakkake taurapara mAnane lge| jJAtiyoMkI maryAdA bahuta *ta ho gaI thI aura sthUla kImata ke badale meM brAhmaNa loga pAramArthika yakI lAlaca dekara logoke bajAya kriyAkAMDa meM apane Apa hI pravartita hote the samAjakI zraddhA adhama rAste para ghasar3I jAtI thI aura usakA aghaTita lAbha usa samayake brAhmaNa lene lage / dharma - bhAvanAkA jIvana lupta hokara mAtra saMpradAya kI taMgI aura kriyAkAMDakI 1 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 nar3a avazeSa raha gaI thI / prabhu mahAvIrake kAlale karIva 500 varSapara karIba 2 aisI hI vastusthiti thI / prabhukI vidyamAnatA meM kheda yukta yajJa yajJAdi pUre joza se calate the to bhI saubhAgyakA viSaya yaha thA ki usa samaya meM kitaneka samajhadAra RSi ina kriyAoMko tuccha aura spaSTa taurapara dekha sakate the / isaliye frersisht frepayogitA unhoMne samAjako samajhA dI thI aura upaniSadoMkI racanA para unake rahasya tarapha unakA lakSa khiMcA thaa| asaMkhya choTe bar3e devoMko nikAlakara unakA sthAna samasta nisargake mahArAjyako denemeM bhAyA thA jo eka parama tatvase vyApta thA / varuNa, agni, sUrya Adi aneka satvoMko prasanna rakhane par3ate the kAraNa ki ve vyavahArameM dakhala na kreN| isaliye yajJAdise saMtoSa karanekA pracAra parabrahmako vizuddha bhAvanA ke calate gauNatAko prApta ho cukA thA aura isase brAhmaNoMkI vRtike svArthI aMzako AvAta pahu~ca cukA thA / aura isase ulTA upaniSad ke rahasyoM se samAja ke buddhimAna aura pragatizIla vibhAgapara uttama asara huA thA jisase bahuta samaya taka yajJAdika kriyAkAMDakA jora pravartita nahIM raha sakA / samAjakA lakSa prAkRtike satvoMko khAsa karake saMtuSTa rakhanese para laukika jIvana aura AtmAke svarUpake sambandha meM bahuta Aveza pUrva ru. AkarSita ho cukA thA to bhI yaha sthiti bahuta samaya taka TikaH nahIM sakI / karIba 300 sau cArasau varSa usakA asara nyUnAdhika rahA parantu mahAvIra devake ArvibhAva kAlameM pUre satva phira zatA jorase A gaye logoMkI ruci tAtvika vibhAgaparase kama ho gaI / 'dhamagurU rizvata lekara svarga aura mokSa takakA paTA denekI dhRSTatara Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 11 ] karane lage / zAstrAbhyAsa athavA svataMtra vicArake liye, brAhmaNoM sivAya kisIko adhikAra nahIM thA / yajJAdika karmake adhikArake liye brAhmaNoM, kSatriya aura vaizyoMke bIca meM bahuta laDAI huA karatI thI / AcAra vicArake niyAmaka sUtroMmeM se artha ur3A diye gaye the aura khAlI zakahI nAmAvazeSa raha gayA thA / samayake badalane ke sAtha: AcAra bhI badala gaye aura AcAra kAMDa badabUdAra pAnIke nAleke jaisA ho gayA / AtmA gaye pazcAt zepa raTe hue pIMjara ke samAna sthiti pratyeka sthAna para thI matalaba yaha hai ki unnatizIla aura pragatizIla ke cakra purAne vicArake kIcar3a meM itane gahare cale gaye the ki unako sar3akapara calatI sthitimeM rakhaneke liye eka vIra 'AtmA avataraNakI cAroM ora AzA yukta rAha dekhI jAtI thI / mahAvIra ke ArvibhAtra kAlameM jaisI sthiti thI usakA varNana mI 0 datta isa taraha dete haiM: Such was the state of things in India, in the sixth century before Christ Religion in its true senso had been replaced by forms.Excellent social and inoral rules were disfigured by the unhealthy distinctions of caste, by oxclusivo previledges for Brahmins, by cruel laws for Sudras. Such exclusive caste previledges did not help to improve the Brahmans themselves.As a community they becamo grasping and covetous, ignorant and pretentious until Brahman Sutrakaras themselves had to censure * 'tho abuse' in tho strongest terms'. 'For the Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [12] Sudras, who had come under the shelter of the Aryan religion, there was no religious instruc. tion, no religious observance, no social respect. Despised and degraded in the community in which they lived, they sighed for a change and the invidious distinction becamo unbearable as they increased in :number, pursued various useful industries, owned lands and villages and gained in influence and power. Thus society, was held in cast-iron moved which it had long out grovn; and the social, religious and legal Itterature of the day still proclaimed and upheld the cruel injustice against the Sudra, long after the Sudra had become civilized and industrious, and a worthy member of society. __arthAt-2500 varSa pahile AryavartakI sthiti aisI thI ki 'dharmakI yathArtha bhAvanAkA nAza hocukA thA aura usakA sthAna arthahIna AcAra vicArane le rakhA thaa| uttama samAjika aura naitika niyama, duSTa jJAti bheise aura brAhmaNoMke liye khAsa: haka aura zudroke liye ghAtakI dhArAoMse vikSata the aise jJAtijanya vizeSa adhikArase ulTI brAhmaNoMkI sthiti vigar3ane lgii| sAre samAna 'para ve itane lobhI aura lAlacI ajJAna aura abhimAnI bana gaye ki brAhmaNa sUtrakAroMko bhI isa vastusthitiko bahuta sakhta bhASAmeM darzAnA par3A thA |shudroN jinhoMne ki AryadharmakI chatrachAyAke nIce Azraya liyA thA unake liye dhArmika zikSaNa aura vrata Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [13] " kriyAkA niSedha thA / sAmAjika sanmAna unake liye vilkula nahIM thA / . jisa samAja meM ve banate the usameM unakI taraphase tiraskAra aura dhikkAra uttarottara prApta hone para ve kucha parivartana ke liye Atura - tase rAha dekhate the| jyoM 2 unakI saMkhyA bar3hane lgii| upayogI hunnara udyogameM ve praviSTa hote gaye, jamIna aura gAMvoMke mAlika banate gaye aura apanA prabhAva aura mattA vistArita karane lage / tyoM 2 aisI dveSa yukta jJAti bhinnatA unako asahya mAlUma hotI gaI / imataraha samAja vajra tulya khokhemeM gote khA rahA thA / zUdra sabhyatA aura udyogameM Age bar3hate jAte the aura samAja meM samyake lAyake the parantu usa samayakA samAjika, dhArmike aura kAyadA sam mI sAhitya unake prati avama aura anyAya hI barta rahA thA / unnatike ina avarodhaka kAraNoMko dUra karaneke liye eka prabala zaktimAna vIra AtmA ke prArdubhAvakI jarUrata thI / bahuta samayase ekatrita meleke Dherako jhAr3e binA samAja jarA bhI Age nahIM bar3ha sakatA thA / jIvanake Arthika azoko mUrcchAvasthA meMse vApisa cetana karane ke liye eka jIvanaprada amIha pravAhakI AvazyaktA thI usa samaya jIvana vyavahAra vilakula prAkRta koTIkA hogayA thA aura logoke hRdayavala ThaMDe hogaye the ataeva pAramArthika vega zithila hocukA thA / kriyA rUr3hI aura arthahIna maMtavyoke prAbalyase sAmAjika jIvana meM ekamArgIyatva vyApta hogayA thA / loga hRdayakI murjhAI huI ucca vRttiyoko punaH praphullita karaneke liye vRSTIkI rAha AturatApUrvaka dekhI jAtI thii| dharmabhAvanAke nAzake sAtha prajAjIvanakI samasta bhAvanAoMko AghAta pahuMcA thaa| ina saba Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. aMtarAgoko tor3aneke liye eka viziSTa zaktikA parisphoTana honA jarUrI thaa| isa vikTa viSayameM sAhitya samrAT DaoN. ravIMdranAya TAgora kahate haiM:- Mahavir proclaimed in India the messnge of salvation that religion is a reality and not a more social convention that salvation comes from taking refugo in that true Teligion, and not from observing the exter. nal ceremonies of the community,-that religion can not regard any barrier between man and man as an eternal verity. Wondrous to relate, this teaching rapidly overtopped the barriers of the race's abiding instinit and .conquered the whole country. For a long period now the influence of Kshatriya teachers completely suppressed the Brahmin power. arthAt-mahAvIrane DIDIm nAdase hindameM aisA saMdeza phailAyA ki dharma yaha mAtra sAmAjika rUDhI nahIM parantu vAstavika satya hai| mokSa yaha vAhirI kriyAkAMDa pAlanese nahIM milatA parantu satya dharma svarUpameM Azraya lenese hI prApta hotA hai aura dharmameM manuSya aura manuSyoM koI sthAyI bheda nahIM raha sktaa| kahate Azcarya paidA hotA hai ki isa sikSagane samAnake hRdayaneM jar3a karake baiThI huI bhAvanApI vighnoko tvarAse bheda diye aura dezako kazIbhUta kara liyA isake pazcAt bahuta samaya taka ina kSatrIya upadezakoMke prabhAvavalase brAhmaNoMkI sattA abhibhUta hogaI thii| Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [15] pramune dezakI sAdI bhASAmeM hI dezanA dI aura satyake prabhAvako sahanameM hI janahRdayameM aMkita kiyA aura Atmadharmake svarUpako usake gaurava sthAnapara pratiSThIta kiyA logoMko bahuta samayake moha nidrAmeMse jagAye / prabhu yaha acchI taraha jAnate the ki samAjapara saccI atara brAhmaNodvArA hI ho sake.gI kAraNa ki usa jamAnemeM unakA jora prabala thA isase unhoMne apane prabhAvakA prathama upayoga usa samayake mukhya aura vidvAna brAmaNoko apane pakSameM leneke liye kiyA / jaina granthomeM indramUti agnabhUti Adi suvikhyAta agIyAre brAhmaNone prabhukaM Age dIkSA leneke jo hakIkata astavyasta AkArameM Ajataka maujUda hai vaha isI bAtakA samarthana karatI hai ki pramune sabase prathama una bAmaNoko apane pakSameM lenerA udyoga kiyA ki jinake dvArA samAjakI pragati arodhaka huI thii| prabhuke agIyAro gaNadhara pahile kriyAkAMDI brAmaNa the aura prabhuke upadezase anuraMjita hokara apane ziSya samudAya sahita ve prabhuke zaraNameM Agaye / usake bAda bahuta samaya taka pragudvArA pravartita zAsana vijayavaMta rahA / unhone muktikA adhikAra manuSya mAtrake liye varovara hakase sthApita kiyA / puruSoM aura striyoMke liye sumaryAdita sughaTita aura uttama vyavasthA purasara maThokI sthApanA kI aura logoMmeM rAga dveSa svacchandase na ho sake usake liye vikaTa AcAra mArgakI ghaTanAeM ghaTita kI thii| prabhuke upadeza svarUpakI mimAMsAmeM utaranA hamane yogya nahIM samajhA to bhI hame yaha kahanA par3egA ki usa samaya meM unhoMne do Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [16] vArtopara adhika bhAra diyA jinakA asara samAjapara dRr3hatA se vistArita ho gayA (1) prANI mAtrako jIne kA eka barobara haka hai isaliye jIvako jIne do (Live and Let Live ) kA siddhAnta. aura svarka kalyANake liye koI dUsarI bAhirI zaktipara athavA usake prasAda ( favour ) para AdhAra tathA apekSAko na rakhate svazaktike avalambana karanekA siddhAnta / usa yugameM ina do satyokaM prakAzakI atyanta AvazyaktA thI jo ki ye satya bilkula sAde haiM aura eka bAlakase bhI ajJAta nahIM hai aura savakI vidita haiM to bhI jaba una sadbhAvanAokA lopa honevAlA hotA hai tatra sampUrNa deza athavA sampUrNa jagatko aksara usakA eka sAtha vismaraNa ho jAtA hai aura athavA vaha dUsarI virodhI bhAvanAokI sattAse va jAtA hai usa samaya bhI aisA hAla huA thA / logone - AtmakalyANake mukhya nizcayakI avagaNanA kI thii| loga svahita sAdhaneke liye choTese bar3e asaMkhya devadeviyoMko saMtuSTa rakhaneke liye prANI hiMsAyukta yajJa yagAdikIke bhramajAla meM par3a gaye the / isa hiMsA pradhAna dharmake nAmase calatI kriyAoMke sAmane mahAvIra prasune sakhta virodha kiyA aura jIvadayAkA siddhAnta phailAyA jisake liye ananta muge prANI apane muka vANI meM Aja bhI una prabhukA upakAra gAte haiM / Me Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAdakakI bhUmikA / yaha prastuta pustaka gujarAtI bhASAMke prasiddha lekhaka zrIyut suzIlakRta mahAvIra jIvana vistArakA svataMtra hindI anuvAda hai aura inase hamAre samAjakA pratyeka vyakti paricita hai| ApakI janmabhUmi kAThIyAvAr3a meM hai aura Apa gujarAtI bhASAke acche lekhaka haiM Apane kaI pustakeM gujarAtI meM likhI haiM + ? yaha pustaka acchI zailIse likhI gaI hai aura muke jIvanakI haraeka ghaTanA para sAragarbhita vivecana kiyA gayA hai itanA hI nahIM parantu sarva ghaTanAoMke marma ko sApha dikhA diyA hai| isameM jo viSaya aura ghaTanAeM lI gaI hai ve uttamatA se pradarzita kI gaI haiM. ki. par3hate samaya usa ghaTanAkA citrasA sAmane khar3A ho jAtA hai / yaha asaMbhava hai ki prabhuke kaSToMke varNanako par3hakara par3hanevAloMke netrose analakI dhArA na baha nikale / isake par3hane se pASANa hRdaya bhI pIgalakara momasA ho jAyagA / isa parase pAThakagaNa anumAna kara sakate haiM ki aisI uttama pustakako hindI bhASAmeM prakAzita karanekI kitanI AvazyakatA thI / isa AvazyaktAkI pUrtike artha maiMne isakA hindI anuvAda taiyAra kiyA hai / yadi hindI aura hindI bhASAbhASI manuSyoMkI isa pustakase kucha lAbha pahu~cA to maiM apane zramako saphala samajha~gA / } tArAcaMdra dosI / AbUror3a tA0 19-6-18. & Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raru arr ra vIkAra pUjyapAda zrImadaH gaNAdhIzvara trilokyasAgarajI mahArAjA : 5. " ApazrIne hindI sAhityakI jo sevA kI hai| aura varSoM taka, : marudhara dezameM vihAra karake ApazrIne jaina, hindI sAhityako. unnatadazApara lAne ke liye aneka prayAsa kiye the| itanA hI nahIM parantu Apa svayam upadeza bhI hindImeM hI dete the| alAvA isake Apa bhaneka takaliphoMko sahana karake marudhara dezakA uddhAra karaneke liye isI-dezameM satat vihAra karate the| yadyapi isa samaya ApazrI dravyarUpase isa saMsAra meM vidyamAna nahIM hai parantu bhAvarUpa meM ApazrI' marudhara dezavAsiyoMke hRdayameM vidyamAna rheNge| inhIM guNoMse Akarpita hokara 'mahAvIra jIvana vistAra' nAmaka pustaka, ApazrIke pastaka ApazrIke, karakamalomeM samarpaNa karate kAryakarttAgaNa hindI, saMvardhinI samiti ___ aura . . zrI jJAnaprasArakaMmaDala, sirohI! Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra jIvana vistAra O* O**00**0*0*DOCOO*D*O****O ** 4A C* ** 0*0* T...' - 0000Mi Mi Mi Mi CCYCLChu Lai S ****00000****OD**50** ****OO**00000**OORKEIODNA pUjyapAda zrImadgaNAdhIzvara trilokyasAgarajI mhaaraaj| janma vi0 1950 / mRtyu vi0 1974 jaisalamera / / lohAvaTa mAravAra. 'jaina vijaya' presa sUrata, / . Page #22 -------------------------------------------------------------------------- Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImahAvIra jIvana-vistArA sa zAsana cakrake ki jisane mahAyogIke yoga sAmarthyakI prArambhika preraNAoMse apanI gati prApta kI hai; jo caubIsasau varSase barAbara aneka bhAgyazAlI jIvoMke uddhArakA nimitta huA hai; aura jo aneka jIvoMko zraddhA, za.nti aura AzvAsana dilA rahA hai aura bhaviSyageM bhI apanI gatike avazeSa vega taka aneka jIvoMko parama pada mArga pradarzana karAtA rahegA usake Aya dRSTA paramayogI siddhArthakula mukuTa zrI mahAvIra pramuko isa kAryake AraMbhameM trikaraNa yogase sASTAMga praNati paraMparA samarpaNa karatA huuN| prAyaH dekhA gayA hai ki mahApuruSoMke janmake sambandhameM unake anuyAyI loga pIchese kaI azraddheya bAteM milA dete haiN| jisasa krAisTa, kRSNa, mahAvIra ityAdi dharma pravartakoMke janmakI vAtoMke AsapAsa unake bhaktoMne zraddhAke vazIbhUta hokara eka aisA adbhata vAtAvaraNa khar3A kara diyA hai ki jisako yaha buddhivAdakA jamAnA kabhI satya mAnaneko taiyAra nahIM hai / jisake liye likhA hai ki vaha merI nAmakI kuMvArI lar3akIke peTase paidA huA thaa| janmake sAtha kRSNakA zarIra daivI sahAyase aise sthAnameM pahuMcA diyA gayA thA, ki jahAM pakSIkA praveza bhI asaMbhava thaa| isI taraha mahAvIra svAmIke sambandhameM bhI zAstroM meM likhA hai ki, devAnaMdA brAhmaNIke udarameMse mahAvIrake garbha-zarIrako hariNagameSI nAmaka devatAke dvArA haraNa karavAkara saudhana ikSAvAsaddhArtha rAnAkI Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [2] paTTarANI trizalAdevIke garmameM aura trizalAdevIke garbhako devAnaMdA . garbha meM sthApana karavAyA thaa| aise alaukika vyatikaroMko siddha karanekA pratyana karanA, athavA vijJAnika yugameM yaha kahanekI himmata karanA ki aisA ho sakatA hai, buddhimAnIkA kArya nahIM hai / nisa vAtako manuSyakI buddhi asaMbhava aura saMbhavanIyatAke pradezase bAhira ginatI hai, usa bAtako kevala zraddhA aura zAstroka vAkyoMpara AdhAra rakhakara dUsareke magajameM jabardastI ThasAnekA prayatna karanA vilakula anucita hai| nathApi'. jo loga asAmAnya aura daivI sattAke kAryoM meM zraddhArakhate haiM; va bhI ukta garbhAntarakI ghaTanAse eka mahattvakI vAta sIkha sakate haiN| aura vaha yaha hai ki mahAvIra pramuke jIvane marIciMke janmameM kulAbhimAna kiyA thaa| isaliye unheM bhikSukke.ghara garbhameM Akara rahanA par3A thaa| jabase mada, ahamanyatA, abhimAna Adi kisI bhI manupyake hRdayameM utpanna hone lagate haiM taba hIse usa manuSyakI AtmA apane ucca sthAnase girakara nikRSTa sthitimeM pahu~caneke sAdhana upArjana karane laga jAtI hai| kAryake sAtha usakA phala prayatnake sAtha usakA pariNAma AghAtake sAtha usakA pratyAvAta aura bhAvanAke sAtha usakA badalA sadA lage hI rahate haiN| AtmA garvonmatta ho apanese nikRSTa sthitikA tiraskAra karatI hai kyoMki garbhake sAtha hamezA tiraskAra rahatA hai usakA tiraskAra hI tabase tiraskRtya sthitimeM leMjAnakA kAraNa bana jAtA hai| jina sthitiyoM ko pAra karake manupya Age bar3hA hai, una sthitiyoMse ghRNA kAnA sarvathA anucita hai isI taraha jina ucca sthitiyoMkA vaha svayam bhoktA hai, unase Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matta hojAnA bhI usake ayogya hai / ghamaMDI manuSya kabhI unnatika mArgameM Age nahIM bar3ha sktaa| kyoMki vaha apanI vartamAna sthitimeM hI saMtuSTa rahatA hai aura apanese nimna sthitivAloMke prati vaha dveSa aura ghRNAke bhAva popaNa karatA hai| isakA kAraNa yaha hai ki vaha inhIM nimna sthitiyoMmeM svayamkI kalpanAkara bar3e duHkha aura asaMmajasakA anubhava karatA hai| isa prakAra ahaMkArI manuSya tila mAtra bhI Age nahIM bar3hatA, itanA hI nahIM parantu karmakI jabardasta sattA usako apane asalI sthAnase Dhakelakara uso tiraskRtya sthitimeM lA paTakatI hai| mahAvIra prabhuke viSayameM bhI aisA hI huA thaa| " tIrthaGkara " ke samAna atyanta prabhAvazAlI nAma karmakI prakRtikA baMdha karane para bhI abhimAnakA phala karma phaladAnI sattA unheM diye binA nahIM rahI isahIsa pahile unakA eka daridrI. kuTumbakI brAhmaNIke garbha meM cavana huA thaa| ahaMkAra bar3ese bar3e mahAtmAoMko kaise phala cakhAtA hai usakA yaha eka jvalaMta tathA suvodhamaya udAharaNa hai| pramukA janma huaa| janma kalyANakakA utsava manAneke liye saudharmendra pramuko meru parvata para legyaa| anya saTha indra bhI unako snAna karAneke liye vahAM upasthita hue the| jisa samaya tIrthaka sugaMdhita jalase prabhukA abhiSeka karanekI taiyArI ho rahI thii| usa samaya saudharmendrako zaMkA huI ki prabhukA bAlazarIra jalakI ina vipula dhArAoMke prabhAvako kaise saha skegaa| anyAyAdha indriya sukhakA bhoktA indra usa samaya zaktike vAstavika prabhavasthAnako bhUla gayA / usako usa samaya kevala yahI Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 4 ] 1 vicAra AyA ki zaktikA avalamba mAtra hADa, mAMsa aura carma hI hai / jina AtmAoM ko kevala sthUla sRSTikA hI satata paricaya . aura jinakA anya bhUmiyoMse sukSma sthitiyoMse - koI sambandha nahIM hai unako aisI zaGkAe~ utpanna ho yaha eka svAbhAvika bAta hai / yadyapi indra avadhijJAnake dvArA prabhuke atula sAmarthyako bhalI bhAMti jAnatA thA; parantu bhakti - bAhulya - mugdha N indra usa samaya saba kucha bhUla gayA, aura usake hRdayameM ukta zaGkA utpanna huI / nityake samAgamakI aura pratikSaNa dRSTipathameM AnevAle anubhavakI zakti itanI prabala hotI hai ki pratyakSa pramANameM udbhavita zraddhAko mI kSaNabharake liye mulA detI hai / prasune apane jJAnazaktite indrake ukta hRdaya bhAvako dekhe; use apane adbhuta sAmarthyakA bhAna karAneke liye apane vAyeM paira ke aMgUThe se meru giriko davAyA / tatkAla hI meruzikhara, hilane lage / vasuvarA bhAra jhelaneko asamartha ho isa prakAra kA~pane lagI aura cArotarapha eka utpata sA maca gayA / pramune apane Atmasthiti se eka aMzako sphuTita karake indrako samajhA diyA ki sAmarthyakA AdhAra hAr3a mA~sakI thailI nahIM hai, balki antarAtmA hai| jisakI dRSTi maryAdA sthUla zarIrameM hI parisamApta hotI hai / prAkRta maMti AtmAke isa svabhAvako kaise samajha sakatI hai vikAsa kramake uccatama zikharapara pahu~ce hue AtmAkA naisargika sAmarthya kaisA adbhuta hotA hai, usakA udAharaNa prabhune apane janmake bAda hI isatarahase batA diyA / prabhukA yaha kArya apanI zaktise dUsaroMko anita 'karaneke liye nahIM thA; pratyuta logoMko AtmAkI adbhuta zaktikA . Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5] mAna karAne ke liye tathA yaha dikhAne ke liye thA ki pratyeka AtmAmeM aimI hI alaukika zakti hai / sAmAnya jIvoMko syUlodbhavita zaktike sivAya anya zatimeM zraddhA nahIM hotI hai, aura isaliye prasaMgapara mahAtmAoMko Atmazaktivana prabhAva dikhAnA par3atA hai aura isake aneka udAharaNa mI maujUda haiN| paurANika kathA prasiddha hai ki mahAtmA kRSNane apanI eka aMgulI para govarddhana parvatako uThA liyA thaa| AtmAkI zaktike anaMtapanemeM jisako zraddhA hai ve aise vyatikaroMko kamI asaMbhava nahIM maaneNge| isa kAlameM bhI Atmazaktike aneka prabhAvotpAdaka ghaTanAe~ ghaTita. huI haiM jinase pAThaka paricita hoNge| puNyazAlI AtmAke prAdurbhUta hone para sarvatra AnaMda maGgala hI dikhAI dene lagatA hai| usI prakAra pramuke janmake bAda siddhArthakI samvRddhi meM amAdhAraNa vRddhi hone lgii| prabhuke puNya prabhAvase nagarameM, dezameM, aura hara gharameM prasannatAkA pracAra ho gyaa| pratyeka manuSyake hRdayase AnaMdake phunyAre chUTane lge| pramuke punIta padAvindase isa prakAra sarvatra sukha samRddhikI vRddhi huI isaliye unakA varddhamAna nAma rakkhA gyaa| bhagavAnakI vAlya lIlA bhI bahuta hI bodhadAyaka thii| unakI AtmAkA jo prabhAva bhAvimeM aneka prANiyoMko kalyANa karaneke liye nirmita huA thA vaha prabhAva unake krIr3A kAlameM bhI dikhAI detA thaa| mAtApitAke snehasuvAse pAlita poSita ho kara kramazaH ! pramune yauvanAvasthA prApta kii| pramuke bAlya kAlase tabataka kI kaI camatkArika ghaTanAoMke dvArA mAtApitAko no sulabha prema Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanA hotI hai, usIse AkarSita hokara unhoMne prabhuke vivAhakA prabandha karanA prAraMbha kiyA yauvanAvasthA, dhana-dhAnyakI vipulatA, yathecA bhoga prAptikI sulabhatA aura utkRSTa rUpa tathA pramutva Adi aura viparyavikArotpatti AdikI sAmagriyoMke hote hue bhI bhAgyazAlI. vIrake hRdaya vikArakA sparza mAtra bhI nahIM huA thaa| unake ekara romameM bhoga bhoganekI vAsanA avazeSa nahIM rahI thii| parantu putravatsala mAtAkA jo ki pramuko vivAhitakara apanI sneha tRptiM karaneko bar3I Atura thI-prabhune kucha virodha nahIM kiyaa| virodha karake apane mAtApitA snahI hRdayako duHkhAnA unhoMne anucita smjhaa| yaha socakara prabhune mAtAke vacanoMko saharSa svIkAra kiyaa| tIrthaGkaroMkA haraeka kArya Adarza udAharaNa svAra hotA. hai aura yadi maiM mAtR AjJAkI avahelanA karU~gA to ukta niyamakA bhaMga hogA / devIne pramuse kahA " naMdana tuma hamAre AMganameM Aye ho isase hama apane bhAgyako sarAhate haiM, tumhArA hamAre yahA~ avatIrNa honA hama hamAre pUrva bhavake mahAn puNyakA vipAka samajhate haiM jinake darzanoMkI indrAdi devatAoMko bhI satata icchA rahatI hai aise tuma hamAre yahAMpara utpanna hue, yaha saubhAgya hamArA sacamuca hI advitIya hai| hama jAnate haiM ki ApakA nirmANa tInoM lokoMko svAtaMtra aura mokSAdikA mArga dikhAneke liye huA hai aura ApakA yaha nivAsa to mAtra hameM apanI krIr3A dikhAne ke liye hI hai / tathApi hamArI snehAdri hRdaya putra prAptikI bhAvanAkA parityAga karanemeM asamartha hai| ataH anya kisI hetuke liye nahIM parantu hameM prasanna rakhanake liye hI hamAre vivAhake Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [7] Agrahako svIkAra kro|" dayAmaya pramune mAtAkI isa sneha bhAvanAko mAna dekara vivAha karanakI hAmI bhrii| devIne prasanna hokara yazodA nAmakI rAnaputrIke sAtha unakA vivAha kara diyA / mAtA pitAko isa jor3e ke darzanase parama saMtopa huA yadyapi zarIrase pramu gRhasthI evaM saMsArI the parantu unakA hRdaya sadA jaMgalakI ora rahatA thA / udAsIna aura arastha bhAvase ve udayamAna bhogakA nirvahana karate the| jina mahAtmAoMkA hRdaya bhoga aura yoga ina donoM avasthAoMmeM madhyastha raha sakatA hai unakA vairAgya saMsArake prati dvepase athavA nirAzAse udbhavina nahIM hotaa| parantu vaha sthitike yathArtha darzanameMsa utpanna hotA hai va isa saMsA meM vastu) jala kamalabat alipta bhAvase ra-te haiM / udayamAna karma prakRtiyoMke bhogoMko zAnnise sahana kara unakI nirjarA karanA aura rAgadveSake uttenaka kAraNoMse pariveSThita rahane para bhI sthita prajJa rahanA aise hI mahAtmAoMke kaThina vRta hote haiN| pramu bhI apane lalakI avasthA isa tarahase vitAte the| lasake phalarUpa unhe priyadarzanA nAmakI putrI jisakA vivAha yogya vayameM jamAlI rAjakumArake sAtha huA thaa| ___aThAIsa varSakI AyumeM pramuke mAtApitAkA svargavAsa ho gyaa| saMsArakA saMsAratva dvanyake utpAda aura vyayameM hI samAyA huaahai| isa bAtako acchI taraha samajhanevAle varddhamAna pramu isa khedajanaka prasaMgase vyAkula na hokara apane bar3e bhAI naMdIvarddhanako isa saMsArakI vinazvaratAkA AzvAsana diyaa| naMdIvarddhanane vIra prabhukA rAjamukaTa dhAraNa karanekI prArthanA kI parantu pramune use svIkAra nhIM kiyaa| tatpazcAt naMdhIvarddhana rAjya siMhAsana para baiThe / vIra pramune unase Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] tava isa prakAra prArthanA kI ki "priya bAMdhava mere grahasthAvAsakI / sthitikA aba anta bhAgayA hai isaliye mujhe dIkSA grahaNa karanekI, AjJA dIjiye " apane anujakI isa prArthanAko sunI / khedase gadgadita hote hue naMdIvarddhana bole "bhAI hamAre pitAkA avasAna. hue abhI bahuta samaya nahIM huA hai| unakA zoka abhI tAjA hI hai aura jo aise samayameM tumhArA viyoga bhI ho jAvegA to duHkhase merA hRdaya phaTa jAyagA' kalyAsAgara vIrapramuko apane bar3e mAIka dIna vacanoM para . dayA AI / uccakoTike mahApuruSa koI bhI kArya cAheM va kitanA hI vizuddha kyoM na ho parantu jisake karanese dUsaroMko kATa utpanna hotA hai vaha kabhI nahIM karate / aura na aisA honA sahana hI kara sakate haiM / vahutase prasaGgoMpara to yaha. kaSTa rAgAMdhatAse prakaTa hotA hai / ina ajJAnajanya bhAvoMkI tRptika liye pratyeka prAGga para rukanA to asaMbhavasA hai phira bhI. apane Adarza jIvanameM kisIko na to. kaSTakA prasaGga dete haiM aura na usake nimitta kAraNa Apa hI hote haiN| dUsaroMkI ajJAna vAsanAoMko hara taraha nibhAnekA kArya mAtra utkRSTa koTike mahAtmAoMse hI bana sakatA hai| sAmAnya jJAnI aise vRtI nahIM hosakate aura 'na. unake liye yaha vastuH yogya bhI hai apane zatru aura kalyANakArI uddezako chor3akara jagatakI mohajanya vAsanAoMko tRpta karaneke liye baiThe rahanese hI svaparakA zreya siddha nahIM hotaa| ina vAsanAoMkA pratyAghAta aisI avajJA karanevAle para nahIM hotaa| kyoMki ajJAna aura usake samapariNAma jJAna aura jJAnIke pariNAmoMke sAtha saMvaTanameM Ate hI prakAzase andhakArakI bhAMti naSTa hojAte Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [9] haiN| sAmAnya koTike manuSyoMko apanI zuma bhAvanAke tadAnusAra cAritrake bhogase samAja athavA apane sambandhiyoMkI ajJAnajanya bhAvanAoMko vIra pramukI bhAMti tRpti denA yogya nahIM hai| kyoMki isakA anukaraNa manuSyajagatkI ajJAnatAko jo pahilese hI adhika pramANameM hai mahAyatA evam vRddhi milatI hai aura apanI zubha bhAvanAoMko isa prakAra bhaTakatI huI chor3a denese va hamAre viparIta vartanake kAraNa zumake pramANameM azubha evam nikRSTa bana jAtI hai| vIrapramune jo apane bar3e bhAIkI mohajanya yAnanAko svIkArA, vaha unake tIrthakkara nAma karmake sarvathA anubhUta aura yogya thaa| parantu tIrthaGkara sivAya anya AtmAoMke liye aisA vartana / yogya nahIM ginA jAtA / eka ajJAnajanya yAcanAkA svIkAra hI aisI aneka yAcanAoMko hamAre pIche 2 khiMca lAtA hai, aura AkhirameM aimA avasara Ana pahuMcatA hai ki AtmA pahilekI vizuddhiko kho baiThatA hai / anantakAlase rAgake pAzameM baMdhA huA yaha bhogI AtmA apane purAne sAthiyoM meM phirase racalene laga jAtA hai aura kAlAntarameM apane sadguNoMse bhRSTa hokara bhoga hI kA krIr3A bana jIvana nirgamana karatA hai| bar3e bhAIkI prArthanAko mAna dekara vIrapramu aura do varSa taka gRhassyAvAsameM rahe / svayam jJAnakI ucca kalAmeM virAjamAna the aura kisI bhI prakArase bhraSTa honekI saMbhAvanA nahIM thI to bhI anya jIvoMko dRSTAntamaya honeke liye pramu utkRSTa gRhasthIke AcAroMkA pAlana karate the / kAyotsarga brahmacarya, parazIlana, vizuddhadhyAnakI tatparatA kevala prANa nirvahanArtha prAsuka annakA AhAra Adi A Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10] 88 4 * cAra pAlana karate the | aise utkRSTa jJAnI honepara bhI AcArakA tyAga unhoMne gRhasthAvAsa meM nahIM kiyA thA / jaba cAhe taba aisA kara sakate haiM isa nirbala vicArakA prasphuTana bhI unake hRdaya meM nahIM huA thA " / prasaMga Anepara kareMge aisI bhAvanA kevala kAyara puruSoMke hRdayameM hI huA karatI hai| vIra putra eka kSaNabhara bhI kArya karanemeM vilamba nahIM krte| bhAIkI prArthanAko mAnya rakhaneke liye prabhune dIkSA grahaNa karanekA vicAra aura do varSaka liye sthagita kara diyA / parantu bhAvase ve eka romameM bhI... aDIkSita nahIM the / gRhastha paryAyI jo sthiti sarjana kI thI, kevala usahIko udAsIna bhAvase binA karma Azrava kiye vartana karate the| jJAnIjanoM ko donoM prakArake zAtA aura ajJAtA vaidanIyameM vedanapanA hI mAluma hotA hai / unheM ekke prati rAga dUsareke prati dveSa nahIM hotA / zArIrika duHkha aura sukha ce donoM hI sthitiyoM unheM samAna duHkhaprada mAlUma par3atI haiM kyoMki donoM hImeM AtmAko mujhAnekA tathA use apane svAbhAvika sthAnase girAdenekI zakti mamAna hotI hai / jo kucha AtmAko AvRta karatA hai vaha unake manako eka samAna hAnikara jAna par3atA hai| ve bhAvakI prabalatAke tAratamya anusAra hI mukhakI himmata adhika aura duHkha bhAra rUpa mAlUma hotA hai / parantu jinakA yaha bhAva nAza ho cukA hai unake liye ye donoM hI zArIrika kriyAeM AtmA para samAna davAva DAlanevAlIM mAlUma hotI haiM / isaliye pramu bhAIkI yAcanAko saphala mahIne paryanta aura gRhasthAvAsameM rhe| isake karaneke liye cAraha bAda unakA dIkSA 4 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [11] paryAya AraMbha huaa| apane sarvAGga sundara zarIra para vairAgIke yogya pozAka prabhune dhAraNa krlii| jo komala zarIra Aja paryanta rAjyakI vipula samarkhiyoM meM poSita tathA parivardhina huA thA aura jisako tRpta suvarNasama jyotirmayatAke garama havAkA sparza bhI kabhI nahIM hone pAyA thaa| vahI manohara pratimA Anase saMyamakI kaphanIse yAcAdita ho gii| saMsArake pApa dhoneke liye pramune samasta puNya sAmagrIkA tyAga kara diyA / jisa zarIra zobhAko pAmarase pAmara jIva bhI priya ginate haiM usakA prabhune kezoMke locase nAza kara diyaa| jina bhogoMke kSaNika viyogase hI yaha saMsArI AtmA gahare nizvAsa chor3ane lagatA hai mahAvIra pramune unhI bhogoMko prasannatA pUrvaka chor3a diyaa| suzIlA patna' yazodA, priya duhitA priyadarzanA, chatrapa bar3e bhAI naMdIvardhana, rAjyakI atula lakSmI aura AjJAkArI anucara ina sabakA tyAga karate samaya pramuko raMca mAna bhI kheda nahIM huaa| rAjyakI samarddhi meM poSaNa prApta unakA komala zarIra saMyamake kaThina kaSToMko kisa prakAra sahana kara sakegA aisA daihikabhAvayukta vicAra unako nirbala kara apane uddezase nahIM haTA sakA / kahA~ to svArthakA raMca mAtra bhI lopa ho jAnese duHkha prakaTa karanevAlA yaha pAmara bhIru AtmA aura kahA~ bAhya sampattimeMse aham bhAvako satrAMza chor3anevAlA amohazakti sampanna vIra AtmA ? saMyoga aura viyoga bAdaloMke mAphika baMdhate haiM aura phira vikhara jAte haiM isa vAtako samajhanevAlA mahAtmA purupa saMyogakAlameM kabhI prasanna nahIM hotA aura na usake viyogakAlameM usa prasannatAke pratyAghAta rUpa khinnatA hI prakaTa karatA hai ki. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [12] f t jisakA viyoga eka samaya honevAlA hai usakA tyAga mahAtmAjanoM ke hRdameM uTI zAnti detA hai / kyoMki aisA karane meM mAtra, bhaviSya meM AnevAlI ApattiyoMkA parihAra usI kSaNa hI karate haiM / jo denA hai vaha samaya para denA hI par3atA hai mahApurupa usako zIghra denA zurU kara usake karjase chUTa jAte haiN| isa 'miTTIkI kholI para car3he hue pudgalakA sundara aura manorama dIkhanecAlA sundara raMga unako dRSTiko kisI prakAra rAgavaza nahIM kara * sakatA / 1 pramukA dIkSA mahotsava devo aura manuSyone milakara manAyA. thA / cAritra gRhaNa karane para unheM manaH paryAya jJAnakI prApti huii| yI / dIkSA prazcAt bAraha varSa paryanta prabhune aise 2 asahya parISahA~ko ki jisakI smRti mAtra hI kaThina se kaThina hRdayoMko dravita kara detI hai sahana kiye the / jyoM 2 AtmA muktikI aura bar3hatA jAtA hai / tyoM 2 saMcita karmoMkA udaya zIghra tathA tIvratara hotA jAtA hai jisa prakAra calate hue vyApArako baMda karanevAle vyApArIse usake lenadAra takAjA para takAjA lagA apanA lenA vasUla karane lagate haiM usI prakAra mokSAbhimukha AtmAse usake pUrvopArjita karma eka sAtha phala dekara apanA 2 hisAba cukatA - karaneko tatpara ho jAte haiM / mokSa patha vihArI AtmAko anekavAra asAdhAraNa saMkaTa uThAne par3ate haiM / dhamma ke ghara dhADa' yaha pracalita lokokti bhI anekavAra unake jI-banameM caritArtha hotI hai isakA bhI yahI hetu hai / mokSa mArgAnugA . Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [13] miyAMko aneka saMkaTa uThAne par3ate haiM isake aneka jvalaMta udAharaNa. hama sunate Aye haiM aura sadA sunate haiM |baal jIvoMke prabodhanArtha aneka uttama granthakAroMne 'upamiti bhava prapaMca kathA, moha rAnAkA rAsa' Adi rUpaka granthoMkI racanA kara kevala yahI siddha kriyA hai ki mumukSuke mArgameM moha rAjAke subhaTa sarAsara vighna paTakate hI rahate haiM, jina darzanoMne Izvarako sRSTikA kartA mAnA hai ve bhI isa vAtako prabhu apane bhaktoMkI jAMca karatA hai, isa rUpameM kahate haiM koI isase raktabIja aura koI Deweller on the threshlol kahate haiN| kim bahunA paramAtmAke mahArAjyakI aura paryAna karanevAvAle mahAtmAoMko saMkaTapara saMkaTa uThAne par3ate haiM / parantu jina AtmaparyAya puruSoMne dehake mamatva bhAvakA sarvoza tyAga kara diyA hai ye saMkaTa jaise hamAre prAkRta hapTiko satya aura gaMbhIra jAna par3ate haiM vaise nahIM mAlUma par3ate / jisa sthitikA jJAna hameM mAtra hamAre za stroMkI vANIdvArA hI hotA hai usI sthitikA ye mahAtmA parokSa anubhava karate haiN| deha aura daihika dharma inakA AtmAke sAtha na kabhI kucha sambandha huA hai na hotA hai aura nA hogA isa prakArakA nizcaya unake pratyeka roma 2 meM vyApta rahatA hai isaliye unheM isameM lezamAtra bhI zaMkA nahIM rhtii| jitane aMzameM daihika mamatvabhAva hamameM banA rahatA hai utane hI aMzameM usake sukha duHkha hamArI AtmApara apanA prabhAva DAlate haiM aura yahI kAraNa hai ki zAstrakAroMne vaidanIya aura mohanIya kamakI prakRtiko minnara batAI haiN| jitane aMzameM mohanIya karmakI prakRtikA prAbalya hotA hai utane hI aMzameM vedanIya karma AtmA-- Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [14] 'para asara karate haiM / mohanIya karmake zithila par3anAne para vaidanIya * karma lagabhaga nahIMvat ho jAte haiN| jisa prakAra vizAla. paTavAlI parantu nijala saritA manuSyako khIMca bAhira nahIM le jA sakatI usI prakAra tIvrase tIvra vedanIya karma prakRtikA udaya yadi vaha mohanIya karmarUpI. nadIkI vegavatI vipula dhArAoMse rahita ho to AtmAko utkrAnti mArgase nIce girAnemeM zaktihIna hai| uparokta vivecanase hamArA yaha kathana nahIM hai ki jJAnIjanoMko kaSTa nahIM hotA hai parantu kahane kA tAtparya kevala itanA hI hai ki unakA kaSTa unakI avazeSa mohanIya karma prakRtika prabhAvameM hI hotA hai| sukha duHkhakA mUla mohanIya karma hai aura jitanI isakI prabalatA hotI hai AtmA utanA hI sukha duHkha anubhava karatA hai / vIra pramuko dIkSA kAlameM nora kaSTa aura Apattiya sahanI par3I haiM unako bhI hameM isa dRSTise dekhanA caahiye| pramukA-mohanIya karma kSINaprAyaH honese unhe zArIrika kaSThoMmeM utanI Atma vedanA nahI honI cAhiye ki jitanI hamArI vimugdha dRSTi kalpanA kara saktI hai| mahAtmAoMko aise kaSTa kisI ginatImeM nahIM hote. / sarala aura nirbala prANiko eka hI prakArakA prahAra samAna atarakAraka nahIM hotA vaise hI jJAnI aura ajJAniyoMko eka prakArakA saMkaTa samAna prabhAvotpAdaka nahIM hotaa| jaise hAthIkI caur3I pIThameM mArI huI lakar3IkI coTa usake kiptI lekhemeM nahIM hotI parantu vahI lakar3I kI coTa eka kSudra kutteko mRtaHprAya kara DAlatI hai| vaise hI eka prakArakA kaSTa virakta AtmAko yadyapi akiMcitakarasA hotA hai| . parantu rakta AtmAko to dhUlameM lauTAne jaisA banA detI hai| vIra Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [15] 'pramuko jo mahA vedanAe~ uThAnI par3I thIM ve jaisI hameM bhayaGkara tathA asatya bhAsatI hai unhe vaisI na thii| inakI sahiSNutA adbhata thii| sacce kSatriyako raNa saMgrAmameM lage hue talavAraka ghAva kATeke samAna vedanA bhI nahIM dete kyoMki use usa samaya yaha deha kiMcitavata mAlUma hotA hai| yadi use bhI usa samaya jitanI hama kalpanA karate haiM utanA kaSTa hotA ho to vaha kabhI itanI zUravIratAke kAryameM pravRta ho nahIM sakatA / hama kaI vaira dUsaroMkI ApattiyoMkA apanemeM Aropa kara apane rAgadvepAnupAra unameMse prakaTa hotI huI sukha duHkhakI lAganiyoMkA anubhava karate haiM parantu isa prakAra Aropa karate samaya hama eka mahatvakI bAta Aropa karanA bhUla jAte haiN| vaha ApattikA Aropa jisameM hama apane ApakI kalpanA karate haiM usa vyakti vizeSakI Atma sthitikA hai usa sthitikA lakSa diye binA hI kiyA huA yaha sthUla Aropa hameM eka bhArI bhUlameM lA paTakatA hai, satyake eka Avazyaka aMgase hame vaMcita rakha denA hai| vIraparamAtmAke kapTakI kalpanA kara usameM se nikalate hue sArarUpa unakI sahiSNutAkI hama stuti kareM usake sAtha hame unakI viraktatA tathA unake agAdha AtmabalakI kalpanA karanA bhI nahIM bhUlanA cAhiye / usa sahiSNutAke utpatti sthAnakA jo vicAra karanA hama bhUla jAya to pramuke caritrameM se nikalatA huA sAra hamAre liye arko niSphala calA jaavegaa| AtmAke kisI uttama vartanakI stuti karaneke sAtha yadi yaha nahIM dekhA jAya ki yaha vartana AtmAke kisa aMzameM udbhavita huA hai to vaha thUla vartana hameM vizeSa lAbhaprada nahIM hotaa| vAhya vartanameM mAtra Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 16 ] meM Azvayonvita karanekI karAmAta hotI hai parantu usake prabhava sthAnakA 'paricaya pAnese vaha Azcarya jo ki pahile adbhUta mAlUma hotA thA nAza hokara usake sthAna meM saMbhavanIya tathA buddhi gamya ho jAtI hai / kimeSu adhikam prabhukA amodha dhairya, sahanazIlatA, samabhAvazatru aura mitra prati samAna dRSTi sAre dIvya guNa unake AtmAkI vizuddhatAmeMse pragaTa hue the / dIkSA leneke pazcAt vihAra karate 2 prabhu ekadA kumAra gAMvake nikaTa pavAre vahAM nAsikA atra bhAga para apanI dRSTi jamA donoM hAtha lambe kA sthUla mUrtikI bhAMti kAyotsarga dhyAnameM lIna ho gaye aise hI samaya meM eka govAlA apane bailoMko carAtA huA vahA~ A nikalA aura unheM prayuke sAmane carate hue choDakara kAraNavazAt gharako calA gyaa| usake jAne pazcAt ve svacchandatAse carate 2 bahuta dUra cale gaye aura isaliye usa govAlAke lauTane para use ve vahAM nahIM mile| usane bharAkara naTase prabhuse unakA pattA pUchA paraMtu dhyAnastha prabhu use kisa prakAra uttara dete ? hatAza ho vaha unhe zodhaneko Age bar3hA isa bIcameM vela carate 2 pIche prabhuke pAsa Akara baiTha gye| govAlA DhUMDhatA 2 phira udhara hI A nikalA / Ate hI sAmane dekhatA kyA hai ke usake donoM baila pramuke pAsa baiThe hue haiN| isa ghaTanA se aneka saMkalpa vikalpa vAda vaha isa nizcaya para AyA ki isa sAdhune mere bailoMko curA le jAnekI khoTI dAnIzase hI usa samaya kahIM na kahIM chipA rakkhe the| basa phira kyA thA krodha rUpI pizAcake. phaMde meM par3akara dhyAnastha prabhuko mAraneko lapakA / usI samaya meM * 1 * " Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 17 ) # apane avadhijJAna dvArA prabhukI isa saMkaTamaya dazAko pratyakSa dekha, daur3atA huA indra bhI isa ghaTanA sthalapara A upasthita huA aura usa govAleko samajhAyA "mUha yaha to mahAmuni haiM / tere bailoM kI inheM kyA AvazyaktA par3I hai ? isa avasthAke liye apanI vipula rAjalakSmIko bhI inhoMne chor3a diyA / " indrake aise niSTa vacana sunakara govAlA zAnta ho apane ghara cala diyA / usake jAne pazcAt indrane bhagavAna se prArthanA kI ki he nAtha ! abhI bAraha varSa paryanta Apako sarva upasarga hI upasarga honevAle haiM astu Apa kRpA kara AjJA deM ki yaha dAsa unheM nivAraNa karaneke liye nirantara Apake sAtha rhe| bhagavAnane samAdhi pAkara indrakI prArthanAkA jo uttara diyA vaha unakI sadamastAvasthAkI ajuna jJAnamayatAkI pUrI 2 sAkSI detA hai / karmake aTala siddhAntako hastAmalakavat samajhanevAle prabhune uttara diyA ki he indra ? tIrthakara para sahAyakI apekSA kabhI nahIM rakhate / arhantoMko dUsaroMkI sahAyatAse kabhI kevalajJAna prApta huA hai aisA na Aja taka kabhI huA hai aura na kabhI honevAlA hai| AtmA svazaktise hI kevalajJAna prApta karatA hai aura phira mokSameM jAtA hai / svArtha ke liye mahApuruSa apanI labdhiyoM athavA siddhiyoMkA kabhI prayoga nahIM karate / kyoMki nikAcita karmoMko kSaya karane meM ve kucha bhI upayogI nahIM hotIM / isI prakAra ve daivI athavA mAnuSI koI bhI sattAkA upayoga karanese dUra rahate haiM / jinakA dehAbhimAna sarva prakAra se nivRtta ho gayA hai aura jinake liye deha sambandhI zubhAzubha pariNAmakI dhArAkA bhI nirodha ho gayA hai Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) * aise jJAnA mahAtmA udayamAna zArIrika kaSTako yathAyogya rItise bhoga lenemeM raMca mAtra saMkoca nahIM krte| sAmAnyataH karma do prakArake hote haiN| eka prakAra aisA hai ki vaha zubha dhyAnase maMtrAdi prayogase athavA saMyama dvArA bhogA jAsakatA hai parantu jo dUsare ... prakArakA karma hai vaha nikAcita hai| evam jisa prakArase vaha bAMdhA gayA hai usI prakAra bhogA bhI jAnA cAhiye isase chuTaneke liye jJAnI jana kabhI icchA nahIM karate / jo karma zithila haiM ve AtmAke puruSArtha dvArA chuTAye jA sakate haiM parantu jo nikAciMta haiM unakA bhoganese hI chuTakArA ho sakatA hai| parantu pratiniyamAnusAra dUsarI tarahake nikAcita karma bhogane hI par3ate haiN| ataeva yadi vedanIyAdi karma dRr3hatAse udayamAna ho nAyeM to bhI mahApuruSa unako sadA sahaneko taiyAra rahate haiM aura . apanI prApta siddhi athavA dUsaroMkI sahAyase sadA . nirapekSa rahate haiN| jinake aMdara yathArtha jJAnakA abhAva hai to bhI ve apane .. Apako jJAnI mAnate haiM unheM bhI nikAcita karma bhogane hI par3ate haiM / vIra prabhuko inhe bhoganekI anicchA unake usa samayakI jJAnamaya dazAko dekhate honA asaMbhava thA aura yahI kAraNa thA ki inhoMne indrakI prArthanAkA svIkAra nahIM kiyA thaa| bhakti bhAvase prerita indrako prabhuke zarIra para atyanta moha thA parantu vahI zarIra prabhuke liye akiMcitakara thaa| prabhu yaha acchI taraha jAnate the ki karmakI phaladAtrI sattAkA nirodha terakheM guNasthAnameM vartana karanevAle mahAyogIse bhI nahIM bana AtA hai to phiraindrakIsahAyatA kisa ginatImeM hai| AtmAkA vAstavika sAmarthya Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (19) sirpha bhoga lenemeM hI zreya hai| AtmAdvArA jo kAraNa pUrva bhavama gatimeM rakhakhe gaye haiM unako yathA yogya pariNAma dete hue koI nahIM roka sakatA hai| avadhijJAnase prabhu apane pUrvakAlake nikAcita baMdhako, usake svarUpako aura usakA jisa tarahase bhogA jAnA nirmANa ho cukA hai, usako acchI tarahase jAnate the| ataeva unhoMne una karmoko dUsare taura para bhoganekA bilkula prayatna nahIM kiyaa| to bhI aisI kalpanA karanA upayukta nahIM hai ki prANI mAtra apane 2 karmoko bhogA kare isameM kisIko dakhala nahIM karanA cAhiye / yadi aisA hI ho to anukampA aura dayAke mArgakA uccheda ho jAnekA bhaya rahatA hai| sAmAnya prANI yaha nahIM jAnate haiM ki amuka karma zithila haiM athavA nikAcita / kisI prANIko rogavaza dekhakara athavA upasargase duHkhI dekhakara usako sahAyatA denA yaha zAstrakA utsarga aura sabase zreSTha mArga hai| kyoMki aisA karanese vaha pIDitajIva aneka Arta raudra dhyAnase baca jAtA hai, aura isase aneka naye karma upArjana karanese ruka jAtA hai| jo ki isa tarahakI sahAyatAse yadi karmokI nivRtti honI ho to hI ve nivRtta ho sakate haiM / parantu isase pIr3ita AtmAko zAnti aura AzvAsanakA nimitta hokara usake udayamAnakarmokI tIvratAko kisI aMzameM nyUna karanemeM samartha ho jAtI hai| yadi AtmA kisIkI sahAyatA vinA prabhukI nAI samabhAvameM rahaneko samartha ho to bhI dayAke mArgakA lopa na ho jAya isaliye isa pravRttiko nitya kAyama rakhanA hI prANI mAtrakA kartavya hai| jo ki balavAna Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) tmiAko esI sahAyatA kI kucha bhI upekSA nahIM rahatI hai| karma rUpI ariko jItaneke liye prabhune jisa adbhuta caritrako baThita kiyA thA vaha deza athavA kAlase nirapekSa panemeM cAhe jisa AtmAko mokSapada sthApita karaneko sampUrNa thaa| hemAdrikI nAI nizcala pariNAmI, sAgarakI nAIgaMbhIra, siMhakI nAI nibhayaaura moharUMpIsasa. lAse ajaya, kUrmakI nAI indrAdiko gupta rakhanevAle, pakSIke samAna gupta vihArI, saba prakArake sukha duHkhameM samabhAvI isa loka athavA paralokameM nyUnAdhikatA nahIM mAnanevAle, jala sthita kamala dalake nAI saMsAra paMkameM viharane para bhI nilepa, gajendrake samAna balazAlI hone para bhI memaneke mAphika kisIko nahIM nuksAna pahuMcAnevAle aura askhalita gativAle vIra prabhu samaya 2 para anaMta pUrvabaddha karmakI nirjarA karate 2 vihAra karate the| eka daphA bhagavAna zvetAmjI nAmaka nagarakI ora jAte the| rAstemeM kTemA one prabhuko saceta kiye ki rAstemeM dRSTi viSa sarpa rahatA hai, isaliye vahA hokara pakSI bhI nahIM ur3a sakate haiN| prabhune apane jJAna balase dekhA to mAlUma huA ki vaha atyanta krodha svabhAvabAlA hai parantu usameM eka guNa hai ki vaha sulabhavodhI hai| jIvakI kisI bhI aniSTa prakRtiko tIvra udayamAna dekhakara manuSya yaha khyAla karatA hai ki isakA sudharanA asaMbhava hai| parantu vastutaH aisA nahIM honA cAhiye / jaba cittakA koI aMza vikata hotA hai taba usako yogya upAya dvArA sudhAra sakate haiM itanA hI nahIM parantu usa aniSTa aMzakA jitanA bala burAIkI ora jhukA hotA hai, utanA hI aMza bhalAIkI ora badala diyA Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (21) jA sakatA hai| kisI bhI prakArakI valavAna cittasthiti upayogI ginI jAtI hai cAhe vaha iSTa ho athavA aniSTa / kAraNa ki donoM barobara sAmarthya sampanna haiM / sirpha pharka itanA hI hai ki vartamAna zubhameM aura dUsare kSaNameM azubha lagA rahatA hai| to bhI donoM zakti aura kAryakSamatAkI apekSA barobara ginane yogya haiN| jisa zaktike ye zubhAzubha pariNAma haiM, usa zaktikI hameM sadA prazaMsA karanA cAhiye / kacce annako svAdiSTa pakavAnake rUpameM pakA denemeM aura aneka upayogI vastuoMko bhasmIbhUta karanemeM jyoM agni eka hI hai tyoM zubha aura azubhameM kartavya parAyaNa zakti AtmAke eka hI aMzameMse udbhavita hotI hai| mAtra isakA upayoga acchI athavA burI dazAmeM karanA hI sirapha avazeSa rahatA hai / vahuta maukoM para hamArI samajha bhUlase bharI huI pratIta hotI hai ki hama tIvra aura aniSTa prakRtiko bahuta karake dhikkArate haiN| parantu sAthameM yaha dekhanA bhUlajAte haiM ki jo zakti itanA adhika kArya karaneko samartha hai vahI zakti iSTa dazAmeM kArya 'karanekI yogyatA rakhatI hai|jo cakravartIsAtaveMnarakameM jAne jitane tIvrakarma upArjana kara sakatA hai vaha usI karmako karanekI zaktiko yadi zubha kAryakI ora lagA de to bahuta zIghra mokSa sukhakA bhoktA ho sakatA hai / vastutaH hamArA adhikAra pravRtti zUnyatA kI orahonA cAhiye / jo kucha bhI zubhAzubha karaneko samartha nahIM hai, gale hue bAdala kI nAI jo jarA bhI pAnIko nahIM varpA sakate haiM, acetake mAphika jo jagatakI sattAkI ThokareM khAyA karatA hai, jisakI pAmaratA, bhogalAlasA, dAridraya. aura pramAdakI avadhi Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) nahIM hai| kadApi aise jIvoMko hama sudhArake bAhira vartamAna kAlameM gina sakate haiN| parantu jisameM kucha joza-pANI vIrya-zaurya hai ve usake cAhe jisa zubhAzubha pariNAmameM prazaMsA karane yogya haiN| kArapaH ki unake azubha paryAyameM bhI ve jisa dravyase bane haiM vaha dravyazakti kSayopazama bhAvameM AtmAko prApta hotA hai aura nimitta milepara yatheSTa taura para vistArita ho sakatA hai| prabhu isa bAtako acchI tarahase jAnate the ataeva unhoMne vahA~ hokara jAnA yogya smjhaa| yadi aisA hI hotA ve usa rAste hokara jAnekI bilakula AvazyaktA nahIM samajhate / bar3e puruSoMkI pravRtti dazA svaparako kalyANakArI hotI hai| prabhu yaha jAnate the ki kisI bhI zaktikI vikata avasthA hI usa prANIke ayogyatAkA lakSaNa nahIM hai| sirpha usake vikArakA parAbhava * karake usako sanmArgameM le jAnekI apekSA rahatI hai| jisa nadIke jala pravAhakA bala sAre zaharako khIMcakara le jAneko samartha hai usameMse yadi vidyuta paidA kI jAya to usase hajAroM mile calane jitanI zakti paidA ho jAtI hai isI taraha draSTi viSa sarpakIjo krodha jvAlA ur3ate hue pakSIko bhI bhasmIbhUta karaneko samartha thI, usI jvAlAko badalakara zAntimeM pariNamana karate hI vaha mokSa sukhako sahajameM dilA sakatI hai usameM jitanI aniSTa karanekI zakti hai utanI hI zakti usameM kalyANa karanekI hai| sirpha isako iSTa kAryakI ora kaise lagAnA cAhiye isake liye vilakSaNatA aura dhairyakI apekSA rahatI haiN| prabhune isa kAryako sAMgopAMga kisa taraha ..pAra kiyA yaha bezaka hamAre liye jAnane yogya bAta hai| unhoMne jisa tarahase Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (23) isa kAryako pAra kiyA hai vaha hameM atyanta mAnanIya aura usI paddhatikA Azraya lekara hama bhI apane idhara udharake manu ke choTe bar3e doSoMko sudhAra sakate haiN| dUsaroMke doSoMko sudhAranekI hamArI paddhati bhUlase bharI huI hai itanA hI kahanA kAphI nahIM hai parantu vilakula hI viparIta hai| sukhakI icchAse hama loga aksara samakSa manupyake doSoMkA pramANa bar3hA sakate haiM aura hamArA rAga dveSa hamako saMyamameM rakhanese asamartha hotA hai isase ulaTA hama samakSa manuSyakA ahita karate haiN| hama aksara krodhI manuSya prati amuka hada taka Aye bAda krodhako batAte haiM aura hamArA yaha vartana hI samakSa manupyake doSoMmeM dviguNakI vRddhi karatA hai| usake krodhake sAtha hamArA krodha milate hI vizvameM krodhakA pramANa bar3ha jAtA hai aura krodhake pramANako bar3hAnemeM hama sahAyakahote haiN| jahAM para pahile eka muSTI dhUla ur3atI thI vahAM para hama dUsarI muSTI dhUlakI ur3Ate haiN| parantu vastutaH hameM usake prati parama zAnti aura kSamAzIla rahanA cAhiye / kitanI hI vikaTa kasauTI kyoM na ho parantu hameM apanA kAbU nahIM khonA cAhiye / yadi aisA hI kiyA jAya to samakSa manuSyakA hita ho sakatA hai aura yadi isake viparIta hama vartana kareM to hamArA aura sAmanevAle manuSyakA svabhAva vizeSa aniSTa ho jAtA hai| jyoM ardhadagdha vaidya rogIko ArAma nahIM pahuMcA sakatA hai parantu usase ulaTI hAni hotI hai tyoM hI asaMyamI mAnava vaidya bhI hamAre samakSa doSoMko sudhAraneke bajAya ulaTA prAdurbhAva karatA hai| jo loga anta samaya taka krodha prati zAntimayatA, abhimAna prati dInatA, lobha prati akiMcanatA aura Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) moha ... viraktatA batA sakate haiM ve hI vizvakA kalyANa kara sakate haiM aura apane cAritra rUpI divya auSadhase jagatake bhavya jIvoMke. Atmika vicAra miTA sakate haiN| zAnti aura kSamAke sAtha krodha.. kI Takkaro krodhakA parAbhava hotA hai| isa bAtako prabhune apane dRSTAntaseM jagatako darzA diyA hai| vIraprabhu usa bhayaGkara sarpake dilake pAsa Aye aura nAsikAke agra bhAga para netrako sthira karake kAyotsarga dhyAnameM khar3e ho . gye| thor3I derameM sApa bilameMse vAhira jAyA aura Ate hI kyA dekhatA hai ki eka purupa zaMkhukI nAI sthira khar3A hai ? dekhate hI krodhase lAla ho gyaa| vaha apane phaNoMko phailAtA huA, viSAgniko phaikatA huA, bhayaGkara phunkArase dariko phekatA hubhA prabhuke . pAsa Akara unake aMguTako kaattaa| parantu usake jaharakA asara unake eka romameM bhI nahIM huA aura ve apane kAyotsargase cyuta 'na hokara usIke aMdara lIna rahe / zIghra hI usa koSake mUrtirUpa sarpane prabhuke sAmane dRSTi kI to usako mAlUma huA ki usa pavitra badana para jarA bhI krodhakI prati chAyA na thI alAvAisake unake mukhakI prasannatAmeM jarA bhI nyUnatA nahIM huI thii| prabhuke mukha mudrApara atyanta kAMti, saumya tathA kSamA zIlatAko aMkita dekhakara stabdha ho gyaa| prabhukI upazAMta rasamayatA usake hRdayameM sakrAMta ho gii| prabhuke zAnti balase usakA krodha valakA parAbhava ho gayA / prabhune usakI kapola jvAlA para kSamA jala DAlA isase vaha svayam bujha gaI / usako. sudhAra para Ate dekha prabhu cole he * caMDakauzika ! samajha!! samajha ! ! ! moha. kza na ho| Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 25) pUrvako smRtimeM le ora jo bhUla ho cukI hai usako sudhAra aura kalyANake mArgakI ora pravRtta ho" ye zabda prabhuke mukhase jyoMhI nikale hI the ki usako pUrvabhavakI smRti ho gaI / pahile kisI bhavameM vaha eka tapasvI muni thA aura isane munipanake yogya kArya kiye the ataeva isake pApakI AlocanAkI smRti deneke liye eka sAdhu AyA vaha usako mAraneko lapakA aura bIcameM hI eka staMbhase Takara khAkara mara gayA / tapa aura krodha assara jur3e hue mAlUma hote haiM aura isako apane kAbUmeM na rakhanevAlekI kesI adhogati hotI hai hamAre liye yaha eka subodhamaya udAharaNa hai| pUrvake krodha balase vaha isa bhavameM sAMpake rUpameM paidA huA thA / bhAvAntarameM zubhAzubha avatArakA nirNAyaka hetu kyA hai ? vaha bhI isa parase spaSTa samajhA jA sakatA hai| yadi prakRtikA vartana AtmAmeM balazAlI ho aura jisa dehameM yaha amala A sake vahAM hI jIva utpanna hotA hai| kAmI manuSya cir3iyA, kabUtara, Dakkara athavA isase bhI nIcakoTike jIvoMmeM jahAM ki yaha vAsanA atizaya amalameM A sake vahAM hI janma lete haiM / krodhI jIvako apane vAsanAkI tRptike artha sarpa,vRzcika, vyAghra AdiyoniyoMmeM janma lenA par3atA hai| yadi prabhune caMDa kauzika sarpake krodhake sAmane apanA sAmarthya batAnekA prayatna kiyA hotA to yaha ho sakatA thA, kAraNa ki prabhu sAmarthyako vatAneke liye samartha the| prabhune mAtra eka aMguSTheke dabAbase meru girIko calAyamAna kiyA thA vahI zakti caMDakauzika jaise mahAna sokI bhasmIbhUta karaneko samartha thii| unake vilAsa mAnase vaha sarpa bhasmIbhUta ho sakatA thaa| parantu prabhu usa Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 26 ) .kA na lete unhone usI mArgako hAthameM liyA jisase usakA kalyANa ho jAya mUrkhake sAtha mUrkha honese usakA svatva to lUTA jAtA hai itanA hI nahIM parantu usake sAtha milanevAloMkA bhI sAthameM lUTA jAtA hai | sarpane apane svAbhAnusAra pravRti kI aura prabhune apane prabhutva yogya pravRti kI usa para apane upazama rasakA siMca-nakara usakoke ThikAne lAyA aura usI samayase sarpane apanA hiMsaka svabhAva chor3a diyA aura pazcAtApamaya jIvana gujArane lgaa| apanI isa duHkhamaya sthitimeM kyA hetubhUta thA usako acchI taraha samajhanese bhUtakAlake svabhAvako tyAga diyA usane jitanI ugratAse pahile krodhakA sevana kiyA thA utanI hI ugratAse vaha zAnti aura kSamAkA sevana karane lagA itanA hI nahIM parantu rAstemeM calanevAloMkI tarapha dekhanA taka chor3a diyaa| loga usake zarIrapara hAtha lagAve lakar3I mAre to bhI usane idhara udhara honA athavA karavaTa lenA khAlI nahIM parantu AhAra Adiko bhI chor3a diyA / cITiyeM usake kalevarake cAro ora phira gaI aura amita vedanA karane lgii| to bhI usane pahile jisa vIryako aniSTa karane meM sphurAyamAna kiyA thA usI vIryako aba parama arthake liye sphurAyamAna karanA yogya smjhaa| ataeva cIMTiyeMna - dava jAya~ isa Dara se usane karavaTe lenA baMda kara diyA, Akhira meM kAla kramase karuNAke pariNAmavAlA sarpa yaha deha chor3akara sahasrAra devalokameM deva huA | varttamAnakAlameM aneka mahAjanoMke najadIka, unake zAnti balase, hiMsaka jIvoMne apanI kharAba vRttiyeM chor3adI haiM / svAmI rAmatIrtha anekavAra sarpa Adi jaharI jaMtuoMke sahavAsameM dinake Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (27) dina nirgamana karate the to bhI ve unake kucha ijA nahIM kare ekate the / isa vizvakI sanAtana yojanA aisI ghaTita ho cukI hai ki premImeM premakA saMcAra hojAtA hai premake badale meM koI dhikkAra nahIM de sakatA hai / sirpha vikaTa kasauTImeMse nikalaneke liye jitanI cAhiye utanI manuSyoM meM ghaTita kSamA aura sAhasakI kamI hotI hai / jo eka prasaGga para eka manuSya dvArA bana sakatA thA vaha sarva prasahnoM para sabase bana sakatA hai / Exception proves the rule apavAda hI mUla niyamako pUrA karatA hai / I eka dina prabhu gaMgA nadIko pAra karaneke liye pathikoMke sAtha nAvameM baiThe / samudra ke samAna jalabhArase chalakatI saritAke bIcameM jaba nAva AyA; taba prabhuke pUrva bhavakA eka bairI AtmA jo usa samaya sudRSTa deva thA usako apanA purAnA vaira yAda AyA / karmake mahA niyamakI maryAdAmeM bar3e sebar3e manuSya baMdhe hue haiM / vaha sudRSThadeva pUrvakebhavameM eka siMha thA aura varddhamAna prabhune usa siMhako mAtra krIr3Ake hetu mAraDAlA thA / koI bhI hetu athavA kopa kAraNa binA nahIM hotA hai sirpha khelake liye dUsaroMke prANa lenemeM nirdhvasapana hai aura isase jo dUsaroMkI avajJA hotI hai usakA badalA karmaphaladAtrI sattA bahuta sakhtAIse letI hai / triSTaSTako jitanA jInekA haka thA, utanA hI usa siMhako thA / karmakI sattAne jo AyupyakA pramANa siMhake liye mukarara kiyA thA usako bIcameMse hI kATa denese triSTaSTane prakRtikI sIdhI gatimeM jo nirhetuka kolAhala kiyA thA usakA cadalA samayakA paripAka hone para triSTaSTako sahanA hI cAhiye / manupyakA kartavya usase nIca koTike jIvoMkA rakSaNa karanekA hai / usakA Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) una adhikAra aura bala usase nIcI koTika prANiyoMko nAza karanemeM na 'lagAte usakA sadupayoga karanA cAhiye tAki ve hamAre barobara adhikArakI ora apane Apa AjAyeM / unako acche rAste para lagA zreSTha hai parantu aisA karanemeM jaba ve niSphala honAte haiM taba veapane uccatama sAmarthyakA upayoga nIca koTike jIvoMko mAranekolagate haiN| taba ve pratikI mAmyAvasthAmeM eka tarahakA kSobhautpanna karate haiN| prahatikA sAmAyika vega kSobhako zAnta kara punaH sAmya sthApita karanekI aura hotA hai aura aisA karanemeM jo bala makatiko lagAnA par3atA hai, vaha kSobhake pramANameM hI honese AtmA jo kSobha utpanna karatA hai usake tAralyAnusAra pratiko nyUnAdhika udyoga karanA par3atA hai aura AsirameM pratibhA pratyAdhAta usa kSobha utpanna karanevAle AtmA prati hotA hai| isa kSobhako zAnta karanemeM prakRtiko jo samaya lagatA hai usa samayako hamAre zAstra 'karmakI sattAgatAvasthA' isa nAmase sambodhita karate haiM aura jaba prakati isako zAnta kara detI hai taba usakA pratyAdhAta usa kSobha karanevAle AtmA prati hotA hai usa samayako hama karmakA udaya kAla kahate haiN| sattAgata avasthAmeM yadi AtmA apane valake udayakA upayoga pratike kSobhako zAnta karanekI aura lagAveto usa sahAyatAke pramANa usake prati pratyAghAtakA bala nyUna hotA hai| isaliye hamAre zAstrakAra kahate haiM ki jahAM taka karma sattAmeM hote haiM vahAMtaka ve zAnta honekI pAtratA rakhate haiM aura usakA nivAraNa mAtra hI kudaratakI gatimeM udbhavita kSobhako zAnta karaneke liye parizrama karanA hI hai tAki unakA nivAraNa ho jAya / garviSTa Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (29) AtmAko kSobha utpanna karate samaya athavA isake pazcAt usako bila kula bhAna nahIM rahatA hai| AkhirameM usa para kSobhajanita ThokaroMkA hI utpatana ( Rebound ) hotA hai taba usakI AMkhe khulatI haiN| parantu usa samayakA pazcAtApa vyartha hai / vahI pazcAtApa yadi karmakI sattAgata avasthAmeM huA hotA arthAt jisa samaya prakRti kSobhako zamAtI thI usa samaya huA hotA to usakA kucha pariNAma bhI nikltaa| parantu java pApa phUTa jAtA hai arthAt java prakRti apanA vaira lenA zurU kara detI hai usa samaya yaha vilakula vyartha hai / itanA nahIM parantu isase ulaTA kSobha utpanna hotA hai| sudRSThadevane apanI divya zaktike prabhAvase bhayaGkara saMvartaka vAyu (cyclone) paidA kiyA aura usake dvArA nAvako DubAne lgaa| bhAgIrathIkA agAdha jala cAro ora uchalane lagA aura nAyake vacanekI koI AzA nahIM rhii| car3abhI TUTa gaye aura usameM vaiThanevAle sarva manupyoMne prANakevacanekIAzA chor3a dii| jisa kSaNameM ki nAva Dubaneko taiyAra huI thI usI kSaNameM do kaMbala aura saMbala nAmaka deva bhakti bhAvase prabhuprati prerita hokara vahAM Aye aura prabhuke nimitta dUsaroMke prANoMkA nAzasamajha unhoMne zIghra hI usa nAvako ; kinAre para lAkara lgaadii| vahAM para donoM devoMne prabhuse vNdnaakii| pazcAt apane sthAna para cale gye| isa vikaTa prasaGgamasebhI nikala jAnese kSamAnidhAna prabhune sudRSTaparakrodha bhAva aura upakAra karanevAle una devoM para rAga bhAva nahIM darzAyA / deha sambandhI sAtA aura asAtAke prasanoM para na to ve harSita hue the aura na zokAtura hue Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) 21 ve jAnate the ki sukha duHkha jisake dvArA utpanna hotA hai vaha mAtra kudaratI niyama sAdhana (agency) hai unake prati udbhavita pratyeka bhAva vyartha hai| murkha manuSya usa 2 prakArake nimitta prati vividha prakArake manobhAvoMkA sevana karate haiM / prabhuko yaha yaha sujJAta thA ki donoM koTike devakhudake pUrvake pravartita kAraNoMka phalIbhUta honemeM hathiyAra rUpa the ataeva ina hathiyAroM para rAga dveSa karanA vyartha hai / jisa sAdhanadvArA karma phaladAtrI sattA usa niyamako gatimeM rakhatI hai usake sAdhana para hI ajJAna manuSya rAga dveSa karate haiM / ina donoM prakArake zubhAzubha sAdhanako eka sAtha gatimeM rakhane para bhI prabhune apane nirudvipanako nahIM tyAgA thaa| cittakI sama sthitiko kAyama rakhaneke liye bhISaNa vRtase ve jarA bhI calita nahIM hue| jaba hama pAmara jIva sahana prasajase rAga dvepakA sevana karate haiM taba mahAjana jisake dvArA apane jIvana tyAgakA bhaya utpanna hotA hai azvA jisake dvArA syUla mRtyuse mukta hosake, aise sAdhanoM para harSa athavA zoka karake baMdhavaza nahIM hote haiN| jisa taraha pavana suvAsita aura durgadhita donoM tarahake dravyoMko apane sAtha lapeTa kara avyAkulatAse kahatA hai| usI taraha mahAtmA bhI khudako sukha denevAle aura duHkha denevAle ina donoM tarahake udayAdhInameM prApta honevAle satvoMko, avyagrahatAse sAtha lekara vicarate haiN| ___ dIkSAke samayase lekara kaivalya prAptike samaya taka arthAt bAraha varSa taka prabhune mauna dhAraNa kiyA thaa| unake cAritrakA yaha aMza atyanta bodhaka hai| svahita sAdhane prati jinakI dRSTi hai Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) unake liye yaha amUlya zikSaNase bharapUra hai| jaba taka prabhuko ) kaivalya prApta nahIM huA thA usa samaya taka unhoMne kisIko upadeza nahIM diyA thA itanA hI nahIM jahAMtaka ho sakA apane prayatna dvArA usakA parihAra kiyA thaa| jinake aMdara kaivalyake sivAya aura cAra prakArake jJAna vidyamAna the una mahAvIra prabhune dIkSA lete hI zIghra upadeza pravRtti zurU kara dI hotI aura ve usameM nyUnAdhika aMzameM saphalatAko bhIprApta karate / parantu aisA na karate pahale unhoMne khudakA kalyANa karanA yogya sanajhA aura isa sarvo sTa hitako sAdhane paryanta mauna hImeM rhe| ye kisa hetu vizepake liye thA isako samajhanekA hama sabako prayatna karanA caahiye| AtmA jitane aMzameM pUrNatAko prApta ho jAtA hai athavA paramapadake najadIka hotA hai utane hI aMzameM dUsare manuSyoMkA hita karaneko samartha hotA hai| jisake jIvako abhI seMkar3oM tarahase sudhA ranA bAkI hai jaba vaha dUsareko sudhAranekA jhaMDA lekara maidAnameM kUda par3atA hai aura isa tarahase jhaMDA lekara phiranese isa vizvapara kharAba asara hotI hai| jahAM taka sudhArakakA caritra doSayukta ora vikala hotA hai vahAM taka jo pravRti dUsaroMko upadeza denemeM lagAI jAtI hai isase sva aura para donoMke hitakA vinAza hotA hai| dopa yukta pAnIse bhIge hue antaHkaraNake dAgako nikAlanekA kartavya chor3a denA cAhiye aura ajJAnakI mezako nikAlanekA prayatna karanA ThIka aisA hI hai jaisA ki eka koyaleko dUsare koyaleke sAtha ghisa kara usake dvArA dUsare koyaleko ujjvala karaneke udyoga samAna hai| manuSyakA mukhya pharjahai ki usakA lakSa kamarakasakara apane sampUrNa hita Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 32 ) "sAdhane kI ora honA caahiye| apanA svahita sAdhe vAda apane jvalaMta udAharaNase vaha jitanA dUsaroMkA hita sAdha sakatA hai dahI hita apanI apUrNa avasthAmeM kisI tarahake udyoga athavA sattAse koI nahIM sAdha sakatA hai / sampUrNa manuSya thoDese prayatnase hajAroM manuSya ke mana para sthAyI asara kara sakatA hai / parantu apUrNa manuSya meM mUrkhAIse bharA huA para hita sAdhanekA Aveza mAtra hI hotA hai idhara udharake manuSyoMkI thor3I bahuta prazaMsAke sivAya kucha phala nahIM prakaTa karA sakatA hai| bAhirI cAhe kitanA hI ADambara kyoM na ho to bhI jabataka upadezaka antaHkaraNake vicAra nyUnatA aura apUrNatAse bhare hote haiM tabataka vaha kisIkA sampUrNa hita nahIM sAdha sakatA hai| khudake hRdaya meM jitane aMza meM jJAnakA dIpaka prakAzita, hotA hai utane hI aMzameM vaha dUsaroM para asara kara sakatA hai | apanA kucha hita sAdhe binA upadeza dvArA dUsaroMke kanyANa karanekI murkhAI para apanA udAharaNarUpa aMkuzako rakhaneke liye hI prabhune mauna sevana kiyA thA / parahita sAdhanekA Aveza bahuta prazaMsAkI lAlaca meM udbhavita hotA hai aura isase isa upadeza pravRttiko jo nirdoSa aura paropakAra buddhimeMse udbhavita mAnate haiM ce Thage jAte haiM / svahitake kalyANake bhogameM athavA khudake antaH karaNakA aMdherA kAyama rakhaneke liye jo loga saMsArako prakAza jaba dasta lAne meM prayatnazIla rahate haiM / ve hitake bajAya ulaTA apane dRSTAnta saMsArakA ahita karate haiM / isase ulaTA- jinakA lakSa svahita sAdhanekI ora hai aura jo sAdhaka avasthAmeM parahita sAdhane ke avicAra bhare AvezameM nahIM par3ate haiM ve Akhira jagatakA sampUrNa+ Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [13] hita karanevAle hote haiM aura apanA sApaka pada pUNa honeke , pazcAt apane utkRSTa udAharaNase asaMkhya manuSyoMke hRdayaparajJAnakA prakAza rAla sakate haiN| dUsaroMko sudhAranekA Avega hI eka tarahakI nirmalatA hai isa nirvalatAmeM par3hakara apane hitameM pramAda sevana karanekA prAkRta hRdaya kitanA adhika pAtra hai isa bAtako prabhu jAnate the ataeva unhoMne isa nirbalatAse apanA rakSaNa karanekA hameM upadeza diyA hai| jo doSa hamAremeM vidyamAna haiM una dopoMko tyAga karanekA upadeza samakSa manuSyake antaHkaraNapara kharAba asara paidA karatA hai isase jo kharAba asara hotA hai isako bhaviSyameM kama karaneke liye hI pramune apane dRSTAntase batA diyA ki upadezakakA sAdhaka pada jitane aMzameM pUrNa ho utane hI maMza vaha dUsaroko upadeza dene lAyaka hai| jaba hama AjakalakI paristhitiyoMkA avalokana karate haiM to hameM pramuke uddezase kucha dUsarA hI dRzya cAro ora najara AtA hai jisa AvaMzako rokanake liye pramune bAraha varSa taka mauna dhAraNa kiyA thA aura usake dvArA hI udAharaNa rUpa chApa mAranekA prayatna kiyA thaa| isI Avezane upadezakoke hRdayameM bhayaGkararUpa dhAraNa kara liyA hai| Aja kucha naI bAta sunI ki ekadama Tebalapara khar3e hokara hAya lambAte hue darzAte haiM parantu dUsaroMko lAbha karanevAlI isa mithyA paramArthavAlI vRttikA logoMmeM dunigraha ho cukA hai| nisa taraha billIke peTameM khIra nahIM TikatI hai ThIka usIke saza aise manuSya kucha jAna leneke pazcAt cAhe vaha satya ho athavA. asatya, parantu mahAM taka ve isako logoMke sAmane pradarzita na kare Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " [2] zAlA nahIM utaratA hai| khadane apane mana jita sukhakA mArga zAzanikAlA hai larako AcArameM rakhe vinA aura unakA anumavagata : lAbha liye binA dUsaroMko apanA nizcaya TasAnI mukhenAkA darda isa saMhAko sAdhAraNa ko cukA hai| idhara udharase ekado gAte iTTI karake ve zIta para bahatara isa bhAtako prakaTa karate haiM ki sUryo ! maiMne josamAmA mAhAre liye zodha nikAlA hai tuma kyoM nahIM svIkAra ? parantu jaba saMmAra unakI mAtrAha nahIM karatA hai ye rAsne Akara kahate haiM ki paMcama ArA mAva bhanane zubha ho gaye haiN| yadi aisA na ho to amRta pazA hamArA upadeza. logoMke aMdara kyoM asara kre| parantu unako maha rahAra nahIM hotI haina hAtale hadayapara bhAvi paMcama kAlake ko paTa hai aura a. nahIM haiM paranta khudake hRdayAMdhakArakI. pratilAyA hai| jo upoza hita dhanaM prati logoMko dete haiM vaha ki sthaliye una kitanA gahA hai| ve apane aMdarakI kama mArIyoMko nahIM dekhate haiN| khudake saMtara zuddhi aura bhAvanAsItrakI pUrNatAke pramANameM jantu unake paramahitake mArgameM A sakatA hai isa siddhAntaM vismaraNapUrvaka unakA. saba udyoga honese unako paMcamakAlakA prabhAva pratikSaNameM dhanI sUta hotA. huA mAlUma hotA hai| - yadi aisA karoge to hI. tumhArA kalyANa holA aura yadi aisA vartana rakhoge to tumhArA udaya hogaa| Ajakala chAtI Thokara bolanevAle upadezakokI saMkhyA pahilese adhika hai. to mI bahuta thor3e manuSyoMkA hI kyoM lyANa hotA hai isakA jaba vicAra karate haiM to mAlUma hotA hai ki isataraha kalyANakA upadeza kara Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nevAloMne kyA apane upadezakA jarA bhI raMga apane hRdayumeM lagane . diyA hai / mo kucha apane muMhase kahate hai usakA khuda pAlana nahIM karate haiM aura phira usake dvArA saMsArakA kalyANa karane nikale yaha kaise bana sakatA hai| jinako apane paripezake kAraNasa pharajIpAta yora denA prApta hunA hai unake liye yaha pravRti yaMtravat ho gaI hai isame zrotRpara le podhA jo praavrt| tA hai, vaha 'bhI asarahIna aura meva jyapha sahaza kSaNasthAyI hotA hai,| isaka sivAya jisake tuma kucha nyUnAdhika Ahe. prATa hunA karanA hai ve apane nidhAko AdhAramaddha karanephe liye the aura sAhama nahIM karate aura paI neke mau ko gmeMse thAIla pAla bhare vAda thaka jAte haiM aura jo go pAle bharate haiM isakA ita- Adhaka mArate haiM ki unake aMdara anubhavakA sayaM molaha kalA mAhata 'prakAzita ho nikalA hai ko umakA prakAza apane pUrva aura sa jJAna bhAiyoMko dene ke liye kAmara bAMdhakara bAhira niklt| usa samaya unake aMdara itanA Aveza paidA hotA hai ki jinake. dAga unake manameM yaha vicAra hotA hai. ki AkAza pAtAlako eka kara huuN| ke khAne pIneko bhI apanI mUrkhAIka ve bhAnameM bhUla jAte haiM aura tAjiyeke dinoM meM phirate janUnI musalamAnoMke sadRza apanI pattAko phaharAte haiM aura DholakIye dhanAte 2 ne phirate rahate haiN| ve yahI khayAla karate haiM ki merI devI sattAla raMga sAre. vizvaMpara ghar3Ike chaThe bhAgameM baiTha jAyagA aura jagat mere nizcayakA anucaraNa karanevAlA bana jAyagA / aksara to. ve yaha bhI mAna lete haiM ki yaha Avega unheM paramezvara athavA isase uttarottara kisI devI sattA Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 16 ] -kI orase prerita huA hai aura usa sattAne hamAre dvArA vizvako sudhAranekA kama AraMbha kiyA hai / parantu jaba jagat inake sukhada nizvayoM para mohita nahIM hotA hai aura na usa aura hotA dekhate haiM itanA hI nahIM parantu jaba unako sunaharI puSpo dvArA vaghAnevAlA koI bhI nahIM AtA hai, taba prathama to unheM * Azcarya hotA hai ki kyA honevAlA hai ? hamArI asAdharaNa tatvakI bAteM sunaneke liye manuSya kyoM daur3akara nahIM Ate haiM ! aura kisIko muddata taka na AtA dekha kara ve gussemeM AjAte haiM bhaura sAre vizvako mUrkha, ajJAna, durbhavya, pApameM masta rahanevAle Adi sekar3oM gAliye dene laga jAte haiM aura apane lAkhoM bhASaNoM aura lekhoM meM aisA hI prayoga karate haiM aura apane Apako isa jagatke bAhirakI vastu honekA Daula karate haiM aura dUsare satra vizvako isa aMdhAra yugameM ginate haiM apane adhika udyoga para bhI jaba ve jagatkA kArya vIra gati se usake niya krama para hI dekhate haiM taMtra ve jagat ke kalyANa karaneke viSaya meM nirAzavAdI ho jAte haiM / he upadezako ! z2arA vApisa phira kara apane aMdarakI bhUmikAkA avalokana karo to tumheM dIyeke mAphika sApha rozana ho jAyagA ki tuma jisa nizcaya dvArA jagatko calAnA cAhate ho usakA tumheM jarA bhI anubhaka nahIM hai, tumheM apane Apako abhI sekar3oM tarahase sudhAranA bAkI hai / duniyA sudhAra para bhaneko taiyAra hai parantu isake pahile tumheM sudhara kara AnA cAhiye / phira nagatko sudhAraneke liye tumheM adhika bodha bhI nahIM denA par3egA / tumhArA caritra aura AcAra hI unake liye dIyekA kArya karege / . * Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [37] isa parase kisI para AkSepa karanekA Apaya nahIM rakhA hai mAtra manuSyake hRdaya gupta aura nigUr3hatAse ghara karake baiThI huI eka tyAga karane yogya nirbalatAko prakAzameM lAnekA prayatna kiyA hai| pramuko kaivalya prApta hue pazcAt unhoMne jisa zreNIse 'upadezaM pravRtti zurU kI thI usameM se bhI aneka zikSaNIya aMza na Na karane yogya haiM na to unhoMne vartamAna upadezakoMke nAI dUsareke chidra zodhanekA udyoga kiyA thA aura na dumaroMke dhArmika vartana athavA AcAra vicAra para codhArI khaDga phirAnekA udyoga kiyA thaa| vizvakA sarvotkRSTa kalyANa karaneke artha hI unake tIrthaMkara pada kA nirmANa huA thA to bhI unhoMne nirmANako siddha karaneke liye kisIko upadeza parAne athavA samakSa manuSyakI anicchApara denekA prayatna nahIM kiyA tathA unake AcAra vicArako bIcameM hI chur3Akara apane vAr3emeM Aneko logoMko nahIM llcaaye| unakI *upadeza paddhati zAnta, rucikara, duzmanako bhI hRdayasparzI aura marmagrAhI thI tathA usakA Azaya zrotR vargake hRdayameM zIghra asara kara letA thA itanAhI nahIM parantu vaha bilkula sarala thii| pramukI yaha icchA nahIM thI ki saMsAra mere abhiprAyake barAvara hI vartana kare aura mere Azayake hI anusAra cale kAraNa ki ve isa bAtako acchI taraha jAnate the ki ___ * bhagavAnakI dezanA prANI mAtrake liye itanI sarala aura hRdaya spardhA thI ki usako manuSyase lagAkara pazu pakSI bhAdi jitane jIpa isa vizvameM janma lete haiM ve apanI 2 bhASAoM meM samajha lete the bhagavAna zahara, jaMgalaM, aura pahAr3a Adi aneka sthAnoM meM saMsArake akala prANiyoMke hitArtha upadeza kiyA karate the|rtrkaar kahate haiM ki unako pani unake upadezako sunaneke liye tiyeca bhI Ate the| . . . . .. .. . . . Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [38] aisI icchA mI eka tarahako nirvalatA hai aura vaha manuSya hRdayade saMThanake ajJAnako sUcita karanevAlI haiN| sArI duniyAMne vivAda rahita viSaya para kabhI matabheda jAhira nahIM kiyA aura bhaviSyameM nahIM kregii| kahA jAtA hai ki unakI pahilI dezanA sarvathA khAlI gaI thI arthAt unake upadezaka asarale eka pI antaHkaraNa calita nahIM huA thA to mI pramune isa parase duniyA hitakI cintA nahIM kI aura na use kisIkoM jAhira kii| Ajakala matabheda aura bhaneka saMpradAyakA vAha calatA hai tyoM usa samayake dezakAlake svarUpake Azrita pravAha avazyameva calA hogA kAraMNa ki manuSya ityakA saMgaThana saba hI dezakAlameM eka tarahakA rahatA hai-sirpha unake upara pracalita bhAvanAoMkI chApa hI par3atI hai| Ananda hama apane sAmane mUrti pUjaka aura mUrti niMdaka ye do tarahake kaimpa eka dUsareke. Amane sAmane sthApita dete haiM aura sudhAra karanevAlI aura sanA-. taniyoMkI chAvaNI apanI ra hadako vAkara sAmanezalI chAvaNImevANI rUpa gole pheMkate rahate haiN| asa saMpathake bhanusAra usa samapaM bhI aisA hI avazyameva thA / mUrti mAnanevAle aisI cintA karate haiM ki mUrti nahIM mAnanevAloMkA pramuke yahAM kitanA burA hAla hogA usako hama isa lekhanI dvArA nahIM pradarzita kara sakate haiM aura hara tarahake yatnase vartamAna aMdhakAra pradezamaiM mUrti pUjAko prakAzameM lAneko pratikSaNa sanala nayanase prArthanA karate haiM inameMkA kucha bhI mahAvIra pramuke upadeza pravRttimai na thaa| mRttike virodhI .. . pramuse prArthanA karate haiM / he nAtha ! zimalAse laMgAkara zetuSaSa : . rAmezvara. taka aura dvAgarakAse lAkara mAsAmake pUrva kone taka' . Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva mUrtiyoMko isa kSaNameM hI samudrameM DalavA de to hI hindustAnakara.' kucha kalyANa ho sakatA hai, isaliye he prabhu! isa garIba hinda para kRpA karake merI prArthanA para amala karo" matalaba aisA hai ki abhIhI paramezvara AkAra isa bevakUphAIse bharI prArthanAko svIkAra kareM inake kahane anusAra kara degaa| AvezameM Akara ve kahate haiM ki prabhu hamArI yojanAmeM madada kartA hove / jahA~ taka unase naga par3atA hai yukti para yuktise do pAcako apane jaise mUrtipUnAle virodhI banA lete haiM aura mAnate haiM ki thor3e hI samayameM sArA AryAvarta hamAre kare hue satyakA anubhava karake unake siddhAntakA anucaraNa karane lA jAyagA parantu jaba ve apane hRdayakA raMga dUsaroM para calatA nahIM. dekhate haiM, aura utsAha rahita yAni sAIke TU samAna saMsArako upaDe. AvezameM calatA dekhate haiM taba ve apane AvezameM bhuko do. pA~ca gAliye de mArate haiM aura kahate haiM ki paramezvarako bhI isa duniyAkA bar3A rAjya calAnA nahIM aataa| ve yaha mAnate hai.ki yadi paramezvara ke pAsa hamAre jaise do pAMca salAhakAra hote to itanA adhika aMdherA nahIM hotaa| are ! saMsArako prakAzameM lAneke Avegase prerita dayApAtra manuSyo ! jarA Atmasthitiko samajho aura pahile apanA kalyANa kroN| koI bhI vAta kisIke hRdayako arucikara lagatI ho aura vaha hameM cAhe kalyANakArI pratIta hotI ho to bhI usako balAtkArase kisIke Age rakhanA usase isako satya manAnekA prayatna karanA mAno aisA hai ki talavArake borase apanA dharma manAnevAle . pUrvake musalamAna.rAjAoMke samAna hI kArya hai| donokI kArya Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10] parama itanI adhika samAnatA hai ki donoko eka dUsarese zAbada hI paDate utarate mAne jA sake / eka sthAna para pholAdake zasakA upayoga hotA hai to dUsare sthAnapara vANIlapa harIyArakA hI upayoga hotA hai / ekakA AghAta syUla zarIra hotA hai, taba dusare kA prahAra hRdayake mama mAga para hotA hai / pharka itanA hI hai ki jaba ekakA thA nyUnAdhika kALameM hI runatA hai taba dUsarekA mArmika thA maraNa paryanta aura usake bAda mava pravAsameM mI. anyaktapanAmeM kAyama hI rahatA hai| apane nimnaya pazcAt cAhe vaha yogya ho athavA ayogya-dasareke hRdayameM balAtkArase utAranekA prayatna karanevAlA manuSya-apanA tathA samakSa manuSyakA ahita hI karatA hai| kabhI apanA nizcaya uttama tathA hitakAraka ho parantu samakSa manuSyake hRdayameM usakI jabadastI usAnA ayogya hai aisI pravRti ulTA usako uma uttama nizcayase adhika aura adhika vimukha, rakhatI hai| itanA hI nahIM parantu usa samakSa manuSyake hRdayameM usa nizraya prati jo eka daphA durAgraha DhIbhUta ho jAtA hai to vaha usako sIdhelpameM yathAyogya taura para dekhanA bhI chor3a detA hai| .. ___ bhayaMkara zAstroMse ko yuddha hotA hai aura usake dvArA jo manuSya, saMhAra hotA hai ye jitanA aniSTa hai utanA hI jo vAgIdvArA yuddha hotA hai, aniSTa hai athavA isase bhI adhika niMdya hai kyoMkisthUla AghAtakA asara sthUla dehameM hI. parisamApta ho jAtA hai, parantu 'vANIke mArmika prahArakA asara bhAtmAke antaHsya pradeza. para sthAyI saMskArarUpameM dIrghakAla taka rahatA hai| haraeka liye yaha Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 41 ] atyanta cAhane yogya sthiti hai ki sArI pRthvIparase sakala yuddhakA namAnA naSTa ho jAya aura sarvatra zAntrikA * mahArAjya' vistArita ho jAya to isase saMsArakA adhika upakAra ho sakatA hai| itanA hI nahIM parantu marmabhedaka vANIke zuddha baMda hokara Antarika zAntiko kSubdha karanevAle nimittoMke sAdhana ikaTThe ho jAya to adhika acchA hai| donoMse honevAlI hAnI aura unake pariNAma ekase hI duHkhada aura aniSTa haiM / aisA honepara Azcaya to yaha hai ki sthUla ddhako trAsadAyaka ginakara usako vikAranevAle vidvAn vANIrUpI yuddhameM utsAhase juDa jAte haiM aura khudako jo nizcaya athavA siddhAnta saccA pratita ho aura usake sivAya tamAma nizcaya maura siddhAnta para apanI paMDitAiko Upara car3hAkara tathA jozameM Akara apane vANIke zastra sahita janunIkI nAi TUTa paDate haiN| khudako jo bAta saccI mAlUma ho use pratipAdana kara denA acchA hai sivAya isake hame jina siddhAntoM meM kabhI acchI bAte mAsyamAna hotI haiM to unako nyAyAnusAra yogya vANImeM darzAkara ve baiThe rahe to pUrepUrA duniyAkA hita hI karate haiM / parantu isake sAtha ve hajAro manuSyoMke hRdayako akAraNa bolakara chinnabhinna karake pheMkaneke kartavyako bhI eka IzvarIya pharja hI mAnate haiM aura sabase adhika AzcaryakI bAta to yaha hai ki jaba manuSya ke prANako akAraNa haranevAlA kisI rAjyakA itihAsa niMdya likhA jAtA hai, taba pUrvokta kathita. vidvAna mahA puruSake nAi apavA duniyAmeM satyakA sthApana karake. jAnevAleke nAi pUjA jAtA hai|. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [1] mahAvIra prasune isa bAtakA bilakula bhI phikra nahIM kiyA ki merA samudAya dUsare saMpradAyake mukAbale meM saMkhyA meM pIche raha jAyagA / inhone sirapha apane sambandhameM bhAnavAle manuNyoMko atyanta sarala, premabhAva aura miSTaM vANI dvArA unake adhikAra anucAra ghaTita upadeza diyaa| mahAvIra pramuLe anuvAoMkI saMkhyA gozAlA jaise eka sAmAnya pravartaka - anuyAiyoMkI saMkhyAse kama thii| isaparase yaha jJAta hotA hai ki prabhune apane anuyAyIoMkI saMkhyA darAnekI ora dUsaroMke baroka lakSa nahIM rakhA thaa| yadi unakA aisA Azaya hotA to ye apane alaukika sAmarthya dvArA apane anuyAyIbhoMkI baDI saMkhyA khar3Ikara sakate the| parantu unake pAritraparase yaha sApha vidita hotA hai ki unhone apane upadeza rUpI nalake baDheko uThAkara gharopa rajAkara use saMsArako pAneko udyoga nahIM kiyA pramukA yaha eka anubhavaM gata siddhAnta thA ki duniyAke hRdayameM apane upadezako javahastI ThasAne se uptakA vAstavika hita nahIM ho sktaa| kamI. kSaNabhara upadezake dIvya pramAvase athavA pratibhAse paMdhe hokara manuSya unakA anusaraNa kare parantu isase unakA sthAyI kalyANa nahIM ho sakatA isaliye nisa tarahamAtra lokaM samahameM satya prati ruvi utpana ho aura unake hRdayameM iSTa upadeza parokSameM unhe khanaranidana arthAt unake hRdayameM pariNamana ho jAya usI zailI dvArA prasune kAma liyA thA / na saMkhyA athavA sumahapara pamune kamI jora diyA aura naM usameM unhoMne janahitakA jarA bhI saMketa mAnA / ve yaha macchI tarahase jAnate the ki saMkhyA yaha kRtrima taurapara.nameM hue eka Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [evj dRzya hai / unhoMne na to saMkhyAma aura na dharmakA vistAraM mAnA / kSaNika bAdaloM ke barobara eka kevala dhamkI gaharAi mAnI logoMke hRdaya pradezapara satyakA paTa ciThAnekI ora hI prabhukA lakSa thA / gozAlA ke nAi saMkhyA daDhAnekI ora unakA lakSa nahIM thA / pranu pariNAmadarzI the, saMkhyAko ekatrita karanevAlA manuSya jaba calA jAtA hai taba dhueMke goTheke bAdaloMkI nAi cAro ora bikhara jAtA hai aura usake pIche kucha bhI cinha avazeSa nahIM rahatA hai / saMkhyAkA bala ikaTTA karanA aura logoMke hRdayapara kalyANakI bhAvanA aMkita karanA yaha bilakula bhinna 2 kArya hai / pUrvakA kArya phatemaMdI se karaneke liye vyavasthApaka zakti (organizing power) Adi laukika sAmathyokI apekSA rahatI hai taba pIchalA kArya karaneke liye jama qalyANapara vizuddha aura kucha alaukika Azaya ke prabhAvakI AvazyaktA hai / prabhune pUrva hetuoMko gauNaMtAmeM rakhakara mAtra manuSya ke vAstavika aura sace hita kI aura vizeSa lakSa rakhA thA aura jitanA unase bana paDhA unhone apane anubhUta sukhadAI siddhAntoM ko jana saMmAjake hRdayameM gaharAike sAtha aGkita karanekA udyoga kiyA thA / Ama hinduke cAro konomeM saMkhyAke balameM zraddhA rakhanevAle gozAlekA anuyAI hU~r3he nahIM milatA aura aba usake siddhAnta sambandhI kucha bhI cinha avazeSa nahIM bacA hai taba mAtra jana hitakI cintA karanevAle prabhuke anuyAyI logoM kI saMkhyA kamase kama padaharA * yaha khAravelakeM bhramayamai bhAratakA rASTrIya dharma thA yaha iMtihAsase siddha ho cukA hai aura aneka rAjAoMke kAlameM yaha rASTrIya Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [14] lAsa abhI maujUda hai java ki buddha jaise eka samayameM (azokake . kAlameM) samasta hindoM para dharma cakrako vistArita karanevAle darzanako Aja hiMdameM khar3e rahanekA sthAna nahIM hai taba jaina apane dharmakI bhAvanAkI gaharAike valase aneka virodha aura vikaTa prasaGgoM ke bIcameM abhI taka dRr3hatAse apane pairoMko jamA kara khar3A hai isakA kAraNa mAtra pramuke upadeza zailIkA hI thA unakI vANIke atizayake sambandhameM jo kucha zAstra kahate haiM vaha unakI upadeza zailIkA prabhAva darzAnekA mAtra prayatna hai| eka samaya pramu apanI caraNAnyAsase pRthvIko pAvana karate 2: rAjagrahImeM aaye| vahA~ unhe gozAlA nAmaka eka manuSya zipya honekI IcchAse milaa| usa samaya taka prabhu kisIko ziSyakA karanA nahIM svIkAra karate the| jahA~ taka manuSya apanA sarvotkRSTa kalyANa nahIM sAdhasakatAhai taba taka vaha dUsarekA dAridra nahIM hara sakatA hai| pramugnavAtoMko samyag taurapara jAnate the ataeva unhoMne gozAlAkI prArthanA svIkAra nahIM kiyA to bhI vaha pramuke sahabAsakonahIMchor3atA thaa| vaha apane Apa mahAvIrameM guru buddhiko sthApita kara bhIkSAdviArA prANavRtti karatA thaa| usa satyakI kucha jIjJAsA thii| vaha Atmazaktike vikAzake liye yogya puruSArtha karaneko tatpara thA to bhI jisa samaya pramuupadezake kAryase vimukha the usa samaya gozAlA mahAvIra pramuke pAsa apane Apa AyA thA aura usane jo vodha pramuse apane mano kalpanAdvArA dharma raha cukA hai| svAmI dayAnaMda jo ki haraeka dharmakA kaTTara dveSI thA usane bhI eka jagaha likhA hai ki eka paha samaya thA javajana dharmake mAnanevAloMkI saMkhyA 40 karor3a thii| .:. ... ... anuvAdaka / / , Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [15] grahaNa kiyA thA vaha bilakula eka taraphI thA jo AkhirameM aniSTa nikalA / apanI mati kalpanA aura ajJAnase jo kucha grahaNa kiyA jAtA hai vaha aksara ahitakara ho jAtA hai| usake liye gozAlAkA eka yogya dRSTAnta hai| vaha kamI 2 bhAvike bananevAle prasoMke viSayameM pUchA karatA thA aura pramu jo kucha uttara dete the unako vaha yogya mAnatA thA aura unhIke AdhAra para usane yaha nizcaya kara liyA ki jo kucha bananevAlA hai usameM manuSyakA prayatna kisI kAlameM kucha nahIM kara sakatA hai aura yahI niyativAda / aneka kAraNoMse usake hRdayameM dRr3ha ho gayA jisako usane jIvana paryanta mAnA aura isI kAraNase vaha thor3e hI varSoM bAda jaina dharmase vimusa ho gayA aura apane svacchaMdako vistArita karane lgaa| yahI mulka kAraNa thA jisase usake asala nidha svarUpako jaina granthakAroMne darzAyA hai hama yahA~ para itanA jarUra kaheMge ki vaha buddhimAna avazya thA itanA hI nahIM sAthameM vaha puruSArthI bhI thA ataeva usane kaI tarahakI vidhAeM sampAdana kI thIM parantu jisa ulaTe mArga meM vaha par3a gayA thA usIko vaha apane hRdayameM sabase adhika sthAna detA thaa| usane apane Apa jo siddhAnna ghaDe the ve sarvathA jainadharmase viparIta the| parantu yahAMpara hamArA kahanekA yaha Azaya nahIM hai ki unake aMdara grahaNa karane yogya bAteM bilakula nahIM thI avazya hogii| usameM kucha bAteM ThIka hogI aura kucha 2 lokadRSTiko rucikara bhI hogI cAhe bAhirI dikhAvaTI hI kyoM na ho / yahI sababa thA ki vaha apane siddhAntoM dvArA alaga dhammako sthApita kara sakA thaa|goshaalaako jisa rUpameM hamAre jana graMthakArone hamAre sAmane rugu kiyA hai usI rUpI Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ . 46. 'urmakA honA svAbhAvika hai| kyoMki pahile vaha prabhukA ziSya ho cukA thA phira unako chokara unakA pratipakSI ho gayA aura unake siddhAnko lopa karanekA Trakane laga gyaa| kaI taraha ke dvArA usane prabhukamiddhAntoko lona kanekA prayatna kiyA hogA pa z2o sa haiM kaise apastha hara sakate hai / ve jyoMkA tyoM kAna rahate haiN| ru ke Age jhUTha kabhI nahIM Tika sakatA | zrImad kalikAla sa hemacaMdracAryaneneAlakA jo varNana kiyA hai upara yaha pha mAlUna hotA hai ki usake tuta ThIka vaise hI hoge / u ne apane pa zAMta dvArA eka aisI zakti prApta kI jisake dvArAdaha apane anuyA yA saMkhyA vRddhi karane lagA vaha zakti kyA thI ? usako jana ko ika dila cAhatA hogA 'tejolezyA'dvArA usane apane anuyAyI okI saMkhyA baDhAI nimako svayam hamAre ca bhIta haiM zrImad hemacandrAcAryane isake liye jo ullekha kiyA hai vaha ThAka he kAraNa ki vaha svayam pramuka hasI majAka thA aura unapara tejolezyA pheMkatA thA ki ve dhyAna se vicalita ho ho jAya / *ekadakA kisI vAsudevake maMdirameM prabhune rAtrikA kiyA vahAM para gozAlA mI AyA / jisa samaya vaha AyA thA prabhU dhyAna magna 'the / gozAlA meM eka avaguNa thA ki vaha manAka kiyA karatA thA aura * iMsa pustaka mUla lekhaka zrIyuta suzIlane apane mUla pustaka gujarAtIneM likhA hai ki usa samaya vauddha pranthoMmeM ye bAteM nahIM pratita hotiiN| isakA sAfa aura svaccha uttara yahI hai ki usako jitanA dveSa jaina dharmase hogA utanA bauddhoMse na hogA aura na yaha adhika unake prarUpameM bhASA hogA jitanA ki mahAvIrake prasanameM bhASA hai aura vaha mahAvIra kA hI ziSya thaa| " 1 " Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [...] zAnta muniyoMko duHla detA thA ataeva Ane hA pa. yA mUkI majAka kI una para kaI patthara bhudi aura na ubhadrava kiyA isase sApha vidita hotAI ki usameM apUrNatA adhika thI ataeva u kA manorala niryana thA aura isa ninA hI une apanA nayA sthApita kiyA thaa| pUrNatAnI na Ane sindAnnoko hanane adhika acche na.IM banA ; manuSya vinA kisI kA grahaNa kara letA I RE kAraNa hai ki mAna usake haga prarmita AjIvaka gata hindI ke mukhya kyA siddhAnta the unake viSaya meM bhI rahA aura naI unako jAnatA hai ki kA . zya kaheMge ki mahAvIra, buddha aura A pa ka us| anuyAyI maujUda the| jo ki po0 PT. Kora / phA anamAna hai ki AjIvaka matavAlekA sthApaka apane gu: TE nIrakA anukaraNa kake jIvadayAko zreSTha nAle niranana nAmeka vidvAna likhatA hai "The history of tho Ajirka L'Aquuls the curious fact that sacredno-s of animal line was not the peculiar tevet oi Bujhisui alune bat the religion of Sakyinuni sheroi it will the Agivkrs and the Nigrantian Thoy had some tenet in conmou but difforod iu detail. ....The Vero nikod nonks practising severe penances. Wo find Ajivkas an influential sect in exsitance even in the life time of Buddha." Mokkali Gosal. Tas the teacher of tho Ajivkas with Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [...] whom Gautam Buddha had a religion controversy arthAt:-AnIvakoM ke itihAsameMse hameM eka nAnane yogya bAta milatI hai / jIvadayA mAtra ekalA buddhakA hI siddhAnta nahIM mA parantu bhAjIvakoM aura nigranthoM (janoM) kA bhI yahI siddhAnta thaa| aksara niyama ina sabake sAdhAraNa the, mAtra vRtAnta aura AkhyAmeM hI antara thaa| AjIvaka loga zarIrase lagna rahate the bhaura bahuta tapazcaryA karate the| hameM itihAsase mAlUma hotA hai ki AjIvakaH saMpradAya buddhake vaktameM eka prabhAvika saMpradAya thaa| maMsalI gozAlA unakA netA thA aura usake sAtha gautamabuddhako dhArmika jhagaDemeM utaranA par3A thaa| vartamAna itihAsa bhanveSaNa parase mAlUma hosakatA hai ki gozAlA eka pravartaka thaa| parantu kisI kAraNa kzAt mahAvIra prabhuke sAtha matabheda hogayA ataeva vaha pIchese unakA virodhI hogayA aura isa matamedase usa samayake mahAvIrake anuyAyIoMmeM gozAlAke prati virodhatAkA raMga laga gayA honA cAhiye aura yahI raMga sAMpradAyika paramparAse kramagata hogayA hogA aura AkhirameM java jaina siddhAnta lekhAlaMDha hue taba unameM isako sthAna mila gayA hogaa| .. jaba pramune dIkSA lene pazcAt ATha cAturtha pUrNa kiye aura .AThavA caturthaM mAsa bhI rAjagrahImeM hI pUrNa kiyaa|pshcaat pramune apanI paricita bhUmikAkA tyAga hI bhacchA samajhA ataeva ve mitro, snehIjanoM aura nitya paricAnameM AnevAle manuSyoMke saMsarga:rahita pradezameM vicarane lge| aba taka pramu:jahAM 2 vicare the ve sarva pradeza uttama AcAra vicAravAle manuSyoMse bhre.the| svayam pramu eka rAjaputra the unhoMne Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [11] jisa vayase yaha cAritra gaThita kiyA thA usa vayameM pAmurase pAmara manuSyako bhI indriya vilAsakA svAda madhura lagatA hai| usI kyoM unhoMne saMsAra-tyAgakA bhISaNa vrata aMgIkAra kiyA thA isase unake kIrtikI suvAsa vasaMta anilake sadRza yaha dizAmeM vistArita ho gaI thii| usa samayataka pramu nina2 sthAnoM meM vivAre the vahA~ para unakA yogya sanmAna aura Adara huA thaa| hamAre jaina granthakAra batAte haiM ki isaparase pramune yaha vicAra kiyA ki abhI mujhe bahuta kaukI nirjarA karanA bAkI hai aura nirdayI logoM dvArA zarIra kaSTakA anubhava kiye binA una kamaukI nirjarA nahIM hogii| ataeva unhoMne anArya bhUmimeM vicaranekA nizcaya kiyaa| pramuke cittameM usa samaya kyA bhAva hogA usako koI nahIM jAna sktaa| parantu itanA to nizcita hai ki unake AdarabhUna ina prasaGgomeMse hamAre liye eka uttama zikSaNa upalabdha hotA hai| usa samaya pramukI AtmaavasthA to aisI thI ki atra tatra aura sarvatra unakA cita samAdhAnamaya hI thaa| unakI tamAma caryA udayAdhIna aura Atma pratibaMdha rahita thii| Arya athavA anArya umaya kSetroM meM unakA mana ekasA thaa| una para koI puSpako car3hAve athavA koI apamAna athavA kIcar3a pheMke to bhI unakA ubhaya AcaraNa jarA bhI nyUnyAdhika nahIM thA aura na honevAlA thA to bhI pramu apane paricita pradezako chor3akara ajJAta sthAnoMmeM gati karaneko udyukta hue the yaha mAtra jagatako dRSTAntamaya honeke liye hI thaa| khudane jo ATha varSakI dIkSita avasthAmeM loka sanmAna prApta kiyA thA isase sAmAnya antaHkaraNa sulama abhimAnakI bhAvanAmeM par3a jAtA hai parantu unake hRdayameM ukta Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6.] bhAvanA nA bhI prakaTa nahIM huI thii| kAraNa ki prabhu to usa bAlabhUmiko bahuta kAlaseM ullaMgha cuke the| parantu hamAre bhAvI anuyAyI dIkSita kAko cAhiye ki pramuke dRSTAntakA anukaraNa karake jahA~ unako sanmAna mijhe aura paricita saMyogoMkI prApti ho vahA~ hI na par3A rahe parantu sarvatra atra tatra vihAra kre| dIkSitoMkI vicaraNa kriyA sambandhI eka savala udAharaNa pUrA karaneke liye ve Arya aura sabhya samAnake nivAsa hadako ulaMbakara jahA~ adhama aura nikRSTa prakRtike loga asate the vahA~ gaye / saMsArakA sambandha chor3e pazcAt mohaka pravala nimitteM meM vasanese to yahI acchA hai ki saMsAra tyAgakA bAhirI praveza dhAraNa karake stra aura para AtmAko pravatranAmeM nahIM DAlanA hI adhika acchA hai| jagatkI prazaMsA hI eka prabala vegavAlA pravAha hai ki usake purameM Aye vAda buddhimAna bhI apanI macI avasthAkA mAna bhUla jAte haiN| yadi hamAre aMdara guNoMkI kamI ho to bAhirI vepase, anuraMjita samAna unako hamAre Upara Aropita karatA hai aura vaha mugdha manuSya bahuta karake usa AropakI camakase aMdhA hojAtA hai aura usako apane adara svIkAra kara letA hai isase jagatke aMdara eka mahAn pratAraNAkA tattva dAkhila hocukA hai / AphataseM rakSaNa karanA yaha eka sukara aura sukhasAdhya viSaya hai parantu prazaMsAse bacanA yaha atyanta duSkara aura viSama hai| abhimAnake dAkhila honeke dvAra AtmAke haraeka pradezameM hote haiM aura jaba yaha AtmAmeM bhara jAtA hai. taba AtmAke aMdara vAyu bhara jAnese jaisI . . AtmAkI.sthiti hotI hai ThIka usIke sadRza saMdhivA AtmA hai taba AtmArAma hote haiM aura dAkhila AtmAkI Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [.51] paidA hojAtA hai / isase vaha manuSya Age gati karanese ruka, jAtA hai| idhara udharake manuSyoMke stutirUpa vajanadAra mAlA usake galemeM muzkilase nikalatI hai| AkhirI kisa darjeko burAI taka vaha AtmA khiMcA jAtA hai usako hama yahA~ nizcita nahIM kara skte| isa samaya mukhya karake isa tAtvika marmakA lopa huA mAlUma hotA hai| AkSepa karanekA hetu nahIM hai aura aisA karanekA hamArA adhikAra bhI nahIM hai / parantu itanA to kahanA anucita nahIM hogA ki prabhukA anArya bhUmimeM vicaraNa mAtra paricita kSetrameM vicarate hue muniyoMke sAra grahaNa karane yogya hai| anAryameM jAnA hI loga upasarga kSetrameM pramukA jAnA mAnate haiM parantu ye asalameM bhI nahIM hai parantu ve sanmAna, stuti aura satkAra anukUla upasagause vacaneke liye gaye the / svake prati udbhavita pratikUla AcaraNa yaha mAtra upasarga nahIM parantu jisake pariNAmase AtmA zarIrameM. gaharA utara jAya vahI saccA upasarga hai aura bArahRdayake liye stutijanya abhimAnase aniSTa kucha nahIM hai| ye bAta apazayameM pramuke hRdayameM honI cAhiye nahIM to unheM apane vartanase nagatako kaunasA bodha pUrA karanA iSTa hotA ? tIrthaGkarake . jIvakA 'eka banAva bhI nihatuka nahIM hotA usake eka sUkSmase sUkSma vyatikarameM bhI kucha gaharA marma hotA hai aura putrake Arya kSetrameM vihArarUpI vartanase Upara . vatAI huI siddhiyoM sivAya anya, kucha bhI bodhaka dhvani nahIM nikalatI hai aura isI bodhAmRtako pAna karanekA Azaya hI hogA aura hameM isako svIkAranA hI pdd'egaa| paricita aura zrotRvargake saMkIrNa pradezako sImAke . Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 59 ] AvaraNakA meda na kara hamArA samudAya pramuke isa Azayako saphala karegA / C .. jisa samaya AThavAM caturtha mAsa pUrA karake prabhu mleccha bhagavA anArya bhUmi vicare usa samaya Arya aura anAryakA bheda mAtra AcaraNa aura sabhyatAke dhoraNa para thaa| Arya aura manAye ye jo viziSTa varga vaidika yugameM the ve prAyaH mahAbhAratakI lar3AI bAda lupta ho gaye the mAtra nAmAvazeSarUpameM hI raha gaye the / Aryaaura anArya ina donoMkA virodhI eka nayA 'mleccha' zabda udavahArameM AyA thA / jAti aura varga bheda kA nAza honese guNa aura saMskAra meM upasthita bhinnatA Age A cukI thI aura vargajanya abhimAna TUTakara guNa hI uccatAkA pramANa mAnA jAne lagA thA / to mI usa samayake brAhmaNa jAti aura varNajanya viziSTatAko kAyama rakhane ke liye yatna karate the / parantu kRSNa aura pAMDavoM jaise udAra dRSTivAle puruSoMke pratApase isa saMkIrNa bhAvanAko dabakara bahuta samaya taka rahanA par3A thaa| natra brAhmaNoMkI sthiti saMrakSaNa ruka. {Oorthodox Tendoncies) jorameM AtI taMtra varNake bhedako Age karaneko ve nahIM cUkate the to bhI manusmRtikAra rUr3hi saMrakSakako bhI Arya aura anAryake kRtrima bhedapara DhAMka pIcher3A karaneke vacana* likha na pdd'e| isI parase siddha ho jAtA hai ki jAti aura vargajanyake bhedaparase janamaMDalakI bhAvanA maMda hotI jAtI thI / 7 * jAto nAryAmanAryAyA bhAryAdAryo bhaneMd guNaiH / arthAt - Arya aura anArya strIke udarase prApta saMtati bhI guNameM Arya hI hai| Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [48] 'jisake lakSaNa uttama ho vaha Arya cAhe vaha vArgika N dRSTise koI zrI kyoM na ho aura hIna saMskAra yukta manuSya' 'mleccha' zabdale sambodhita kiye jAte the / anArya zabda jahA~ 2 kAmameM liyA jAtA yA vahA~ para bahuta karake vaha aziSThatAkA ho sucaka thA arthAt 'mleccha' zabdake artha meM kAmameM liyA jAtA thaa| 'mleccha' 'marya bhAvanA ke virodhI aura dveSI the aura unake haraeka kAryameM vina DAlane kA prayatna karate the / prathama ve bahuta AyakI vastImeM rahate ye parantu jyoM 2 AryoMkI sattA bar3hatI gaIM tyoM 2 unako dUra pradezoM meM nikAla diye gaye / mahAvIrake yugameM mleccha bahuta karake maMgadha, rAjagrahI, vaizAlI Adi sabhya pradeza samUhakeM pUrva aura dakSiNa meM samudra ke kinAre basate the / mahAbhAratakI AkhirI AvRtti huI tava mahAvIra pramuke kAla pazcAt karIba dau sau varSameM uparokta pradeza anArya pradezake taurapara pahicAne jAne lage / ye mleccha pradeza Arya pradezase bahuta dUra nahIM haiM aura aisA hI hameM pratIta hotA haiM ! " x The Dravidians and the Vangas in the farthest South and the farthest east wore still looked upon as nou-Aryan people, which the people of Arya-varta delighted in calling themselves upon their Moral superiority to other, races. (Epic India). arthAt - dUratama dakSiNa aura pUrva pradezastha drAvir3a aura baMga ( pUrva baMgAla ke loga anArya gine jAte the aura AryAvarttake loga apane Apako Arya zabdase sambodhita karanemeM Ananda mAnate the aura dUsaroMse apanI AdhyAtmika uccatAkA abhimAna rakhate the / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [54 pUrvameM AsAma, dakSiNameM aura pUrva baMgAlameM unakA nivAsa hogA yahI anumAna hotA hai| kAraNa Arya pradezameMse mlecchoMke dezameM aura mlecchoMke pradezase AryoMke dezameM prama thor3e hI ameM A sakate the / navavA~ caturthamAsa anArya bhUmimeM pUrA karake zIghra hI vahAMse prabhu siddhArthapurameM AnekI hakIkata suprasiddha hai| . . . ina vihArake prasaMgoMmeM gozAlA pramukha sAya hI thA ve eka prasaMgapara kUrma nAmaka gAMvake najadIka Aye vahAM gozAlA eka vaizikAyana nAmaka tApasase mile| gozAlA usa dhyAnasya aura sUryake sAmane hAtha UMce rakhakara trATaka kiye hue tapasvIko usakI kriyAkA marma uddhatAse pUchane lagA.to mI munine bahuta samaya taka una apamAna bhare hue zabdoMko sahana kiye aura kucha pratyuttara nahIM diyaa| gozAlAko itane para hI saMtopa. nahIM huaa| usane tApasake AcaraNase atyanta ucca prakArake tapazcaraNakA pramuke andara anubhava kiyA thA ataeva isa ekAnta kaSTa prati usako aruci 'ho yaha bAta svAmAvika thI sabhya aura vinIta samAjake paricayameM mArya manuSyako jisataraha jaMgalI manuSyakA. rahana sahana acchA nahIM mAlUma hotA hai tyoM mahAvIra pramuke atyanta praur3ha caritra aura utkRSTa bhogake sambandhameM AnevAle gozAlAko isa tApasakI aisI vAla tapasvItAkA abhimata ma ho yaha bhI svAbhAvika hI thaa| parantu usane jisa tucchatAse tApasako sambodhita kiyA thA vaha bilkula ayogya thaa| usane abhimAna pUrvaka usako pUchA "are tApasa ! tU kyA tatva jAnatA hai ? isa terI lambI jaTAse hameM yaha acchItaraha mAlUma nahIM hotA kintu strI hai yA puruSa ? kaSTa bhogake samAna ho yaha kiyA thA Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [15] gozAlAke liye mahAvIra pramuke sAtha bahuta samaya taka rahanesa' yaha jAnanA jarUrI thA ki samakSa manuSyapara hamalA karanese vaha apanA varttana nahIM chor3a detA hai parantu isase ulTA apane mUla vartanake sAtha adhika lagA rahatA hai| cAhe jaisI aniSTakara vastu hama usake hitake liye sAmanevAle manuSyase khiMcanA cAhate haiM parantu vaha usako nahIM chor3atA hai itanA hI nahIM parantu hamAre isa khIMca leneke prayatnarUpa vartanase hama apane irAdese ulTA hI kArya karate haiM arthAt maviSyameM bhI vaha manuSya apane aniSTa grAhakoMko kamI tyAga deM parantu aisA karanese usako sadAke liye tyAga karaneke saMbhavase bhI dUra kara dete haiN| hamArA balAtkAra sirpha ajJAnatAse usako yaha sikhAtA hai ki yaha apane vartanapara adhika jorase lagA rahe / gozAlAkA irAdA tApasako sambodhita karanemeM cAhe kitanA hI pavitra kyoM na ho to bhI manuSya prakRtike uparokta rukhako usane apane lakSameM nahIM rakhA ataeva usake isa tarahake sambodhanase vaha tApasa ulTA apanA upazama svabhAva jo ki usane bahuta samayase samhAlakara rakhA thA gumA baiThA aura atyanta krodhAyamAna hokara apane tapake sAmarthyase usane atyanta ugra vanhijvAlA prakaTa kI aura usa agniko gozAlA para prerita kii| gauzAlAkA zarIra agnise jalane lagA aura paritrANa karaneke liye vaha pramuke pAsa AyA / prabhune isa tejo lezyAke sAmane gauzAlAkI rakSA karaneke liye zItalezyA rakhI jisase usa agnikA sAmarthya naSTa ho gyaa| pramukI yaha zakti dekha kara vaizikAyana tApasa unake pAsa AyA aura pramukI stuti karane lagA aura kahane lagA ki Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - maiM Apake prabhAvako nahIM samajha sakA / isaliye merA yaha AcaraNa kSamA kare, pramu to kSamAkI hI mUrti the unako badalA to lenA hI hIM thaa| tapake pramAvase udbhavita yaha amAnuSI vanAda dekha kara gauzAlA Azcaryanimagna ho gyaa| abhI taka usane aisA camatkAra kahIM . nahIM dekhA thaa| mAtra zAnta sudhArasamaya pramuke alaukika caritrakA hI anubhava kiyA yA parantu isa tapobalse prakAzita devI vyakti karake usane pahile hI pahila dekhaa| usane pramuMke rAste, carate 2 pachA "he bhagavan ! yaha tenolezyA kaise prakaTa hotI hai ? pramune use isakI vidhi khii| gozAlAkA Aja kalake saikar3oM 99 manuSyoMkI nAI vidhi sunakara baiThA rahanevAlA puruSa nahIM thA parantu usane vidhiko apalameM rakha kara landhi prApta karanekA har3a nizcaya kiyaa| jisa vidhise gozAlAne yaha vidhi prApta kI yahI vidhi aba bhI granthoMmeM upalabdha hai mAtra kartavyaparAyaNa puruSoMkI hI kamI hai| kUrma gAMvase pramuM gozAlA sahita siddhArthapura gAMvakI ora gaye parantu gozAlAkI icchA tejolezyA prApta karanekI ora bar3hatI jAtI thii| idhara udharake samudAyako anAyatrImeM DAlanevAlI mahAlabdhi prApta karanekI icchA usake eka 2 romameM vyApta ho gii| vidhi to usane pramuMke pAsase prApta kara lI thI ataeva vaha zrAvastI nAmaka gA~vameM pramuse alaga ho gayA aura chaH mAsa paryanta usa gAvameM nivAsa karake pramuMkI batAI huI vidhi anusAra tapazcaraNa karake tenolezyAko siddha kI / tara sAmathryase yaha prabhAva prApta Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [17] ho sakatA hai isameM kucha bhI zaka nahIM hai / tapa arthAt icchAkA nirodh| hamAre manakA sAmarthya itanA so, niravadhi hai ki. yadi yaha sAmarthya aneka taraha icchA, kAmanA, vAsanA. aura jhagar3e TaTemeM na lagatA rahe to yaha mAnuSI AvazyakIya kArya karaneko zaktimAna hai / icchA. (Desire) aura saMkalpa (Wil) meM antara mAtra itanA hI hai ki icchA baila alaga bikharA huA hotA hai taba saMkalpakA bala kendrIbhUta hokara iSTa prayatnameM hI niyukta rahatA hai| chuTI chavAi aura bhinnara ur3atI icchAoMkI zaktiko saMyamameM rakhakara unakA nirodha kiyA jAtA hai usako tapa kahate haiN| tatvArthasUtrakAra mI tapa * ke svarUpako isItaraha darzAte haiM / vyavahAra tathA paramArthameM vijaya prApta karanekA rahasya eka hI hai aura vaha yaha hai ki kharAva icchAdvArA naSTa hote balako ekatrita karake usako lagAnA hI hai| isa ora sahana prayatna karanevAloMko hama uttama . aura uttama pariNAma prApta karate hue dekhate haiM to. phira gozAlA naisA puruSArthI puruSa cha: mahIne taka apanI icchAoMkA saMgraha vi. dhipUrvaka kara usa ekatrita sAmarthyako agnika rUpameM pariNamana kyoM na kara sake ? isameM kucha bhI Azcarya nahIM hai ki manodravya yaha atyanta vegavAna aura sUkSma zakti (Tine Force) vAlA hai| zikSita saMkalpabalase usa dravyako agnirUpameM pariNamana kara sakate haiN| siddhiko prApta kiye prazcAta bahuta prasaMgoMpara manuSya apanI pUrvavat cit nirmalatA nahIM rakhatA hai usakA svArthI aura pazutvakA * inchAnirodhastapaH / naisA puruSArthI puruSa sAmarthya ko agnika manodravya yaha - - Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [58] aza sphurAyamAna ' ho jAtA hai| gozAlA itanI: siddhipara hI mahAvIra svAmIkI barAbarI karanekA vicAra karane lgaa| mahAvIra bhaviSyameM sarvajJatAko prApta karake tIrthakara honevAle the yaha bAta vaha acchI taraha jAnatA thaa| khudake aMdara. sarvajJatAkI kamI thI isa kamIko vaha pUrA karaneke liye usane pArzvanAtha prabhuke cAritra bhraSTa kitaneka ziSyoMke pAsase aSTAMga nimitta jJAna prApta karaliyA aura itanI hI yogyatAse vaha apane Apako jinezvara kahalAne lgaa| '. isa tarapha pramu vihAra karate2 peDhAlA gAvake najadIka AyeM vahaoNpara pramu eka zilAtala para nAnu taka mujAko lambI kara cittakI sthiratApUrvaka animeSapanameM eka rukSa dravyapara dRSTiko jamAkara kA. yotsarga bhAvameM samAdhistha khar3e ho gye| usa samaya prabhukI parama cAritramaya avasthA saudharmya devalokake indrane avadhijJAnase dekhI aura apanA hRdayagata vizuddha bhaktibhAva devoMkI sabhAmeM jAhira kiyaa| pramu to parama anyAdha sthitiko prApta karaneke krama para.the / indra isa bAtako acchItarahase jAnatA thA ki pramukI sthiti hamAre padase ananta guNA zreSTha thI aura mahAvIra pramuke uttarakAlInabhaviSyameM prApta honevAle sukhakI kakSA aura pramANa aura pramANaaindra sukhakA darjA hI pramAgase anaMta guNA ucca thA |jo sukha pariNAma antameM duHkhamaya hai aura sukhakI "smRtimeM duHkha hI haiM vaha sukha vAstavameM sukha nahIM hai| indra isa bAtako acchItarahase jAnatAthA ataeva usako apanI sthitimeM sukhamayatA mAlUma hotI thii| aba vaha use nahIM mAlUma hone lgii| aura pramu jisa rAhameM the vahI. sace sukhakA mArga usako pratIta huaa| usakA pratyeka roma pramukeM prati Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [19] bhaktibhAvase pulakita ho gyaa| usane pRthvI para apanA sira lagAkara pramukI cakrastavase manomaya stuti kI kSapAbharameM usake vaibhavakA abhimAna jAtA rahA / usako apane duHkhI paryavAsI vartamAna sukhakI kSaNikatA khiMcanaM lgii| pramu unnatikI akhirI bhUmikAkI ora Ate the yaha dekhakara usakA hRdaya harSa aura anurAgase gadgadita ho gayA / bhaktimeM niyamase do tatva hote haiM- eka sva kI prApta sthitimeM apUrNatA hokara pAra ho cuke haiM usakI samyaga torapara pahicAna / bhakta hamezA bhakti karate samaya apanI laghutAko svIkAra karatA hai / syUla dRSTi se dekhate kahA~ prabhukA jarnarita zuSka rasahIna zarIra aura kahA~ indra devakA puNya pratimAke prabhAvase sAre vizvako mohita karanevAlA devI zarIra ! kahA~ prabhukI nirgrantha niSkicana avasthA aura kahA~ indrakA avadhi rahita svargIya vaibhava ? cITI jaisA kSudra jaMtu mI jisa nirbhayatAse rudhirako cUsa sakatA hai aisI kahA~ vIra pramukI namratA saumyatA aura dInatA ? karor3oM devoMke parivArase parivRta bhogakI mUrtirUpa indra kahA~ ? parantu AtmadRSTise pramukA adhikAra indrake adhikArase anaMtaguNA zreSTha thaa| nyoM prakAza aura aMdhakArakA mukAbalA bana nahIM sakatA tyoM ina donoMke adhikArakI bhI tulanA nahIM ho sakatI kAraNa ki ubhayakA svabhAva guNa aura dharma ye satra bhinna haiM / indrako isa alaukika dRSTikA svarUpa lakSyagata thA kAraNa ki usake sthUlatAke par3a sthUla jJAnake prabhAvase nikala cuke the| iMndrane samAke vIcameM hI jo pramuke dhyAnakI, nizcalatAkI, tathA pratibaMdhatAkI stuti kI tava devoMko bahuta Azcarya huA? aura Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6 ] / unameM se eka saMgama nAmaka duSTaM deva prabhukI prazaMsAko nahIM suna kara aura kahane lagA ki eka nirbala manuSya ina devakI itanI prazaMsAkA 'pAtra kaise ho sakatA hai! yaha bAta mujhase suMnI nahIM jaatiiN| prabhuke aMtasthaM prabhAvake svarUpako bAhirI dRSTivAlA saMgama' nahIM samajha sakatA thA / ataeva vaha kahane lagA-atula aura amita parAkrama yukta haiM aura hameM janmase prApta siddhiyoMke Age eka zudra manuSpakI kyA ginatI hai ? yaha vicAra kara vaha garnatA huA pramuke pAsa aayaa| saMgamane pramuko cha: mahIne paryanta jo asahya kaSTa diyA thA usakA varNanaM par3hate 2 hamArA hRdaya kopa uThatA haiN| aneka tarahake mahAMtIvra aura viSaya yuktaM jaMtuM paidA kara unake dvArA pramuko kaSTa denemeM kucha bhI kamI nahIM rakhI parantu usa niSkAra jagat baMdhuke AkhoMmeM jarA bhI krodhakI lalAI nahIM dikhAI dii| jo prabhu eka saMkalpake smaraNa mAtraseM sAre vizvako vikheraneko samartha the ve hI prabhu saMgamakI dhRSTatAko AtmAmeM kucha bhI kheda kiye vinA avyaya bhAvase sahana karate the, kAraNa . ki sahanA :yahI. uccagAmI AtmAkA mahAvrata hotA hai| karmaphaladAtrI.. sattAke mahAniyapakI gatimeMseM chUTanekA prayatna karanA vyartha hai| isa viSayakoM prabhu acchItarahase jAnate the| isa vizvameM kisI bhI tarahakA jo kaSTa hotA hai usake kAraNa AtmA pahile se hI gatimeM rakha detA hai| vinA kAraNa kArya nahIM ho sktaa| saMgamane pramuko itanA dAruNa ghora pariSaha diyaa| yaha kyA niSkAraNa thAM! nahIM! nahIM thaa| pramuneM pUrvameM isake liye kucha avazya kiyA hogaa| eka kSudra jaMtuko athavA usa mahAna mahAn koTike manuSya athavA deMva paryantaM jisakoM sukhaM Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6 ] duHkhAdi prApta hote haiM unake sukha duHkha unake pUrvakI yogya bhayavA ayogya kRtise hI milatA hai| sukha duHkhake kAraNa unake karmake sivAya dUsare kucha nahIM hote| kRtanAza aura akRta AgamakA aMdhA niyama karma phaladAtrI sattAke yahAM nahIM cala sakatA kyoMki vahAM aMdhera nahIM hai aura yaha anAdi siddha niyamakA ullaMghana karaneko deva, dAnava, manuSya athavA Izvara bhI samartha nahIM hai ! kabhI hameM nirdoSako duHkha aura sadoSako sukha milatA mAlUma hotA hai parantu yaha mAtra apane alpajJatAkA hI prinnaamhai| nisako jabara zubhAzubha pariNAma mile haiM usake liye ve lAyaka the taba hI mile haiN| vinA kasUrake nyAyAdhIzake hAthase phAsI deneke kaIeka udAharaNa banate haiN| yaha sAmAnya kahAvata hai ki vaha manuSya phA~sIke liye ayogya thA parantu vaha mArA gayA yaha nahIM hosakatA / kaunasA karmaphala kara aura kisa taraha milatA hai usako hamAre carmacakSu nahIM dekha sakate haiN| isaliye hama akele hokara bola uThate haiM ki vaha vecArA nirdoSa thA parantu mArA gyaa| yaha hamAre smRtimeM honA cAhiye ki isa vizva vyavasthA, eka tila mAtra mI aMdhera nahIM nima sakatA hai| pratyeka manuSyako jo suna athavA duHkha milatA hai usake liye vaha yogya hI hai isaliye vaha usako milA hI karatA hai| sRSTike Adise Aja taka eka bhI mAmalA aisA nahIM huA ki jo kAraNa bidUna huA ho athavA hone yogya na ho aura huA ho / phAMsI para laTakA jAnevAlA, topake mu~hase ur3anevAlA, talavArase kaTakara maranevAlA, nalake bahAvameM maranevAlA aura agnimeM maranevAle Adi ina sabakI Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [32] mRtyu apanI 2 kRti dvArA hI upArjita hotI hai isa apratihata karmake niyamase AtmAkA rakSaNa karaneko koI bhI samartha nahIM hai| * saMgamake nimitta dvArA prabhu apane upasthita kaTakA vAstavika kAraNa jAnate the ataeva unhoMne saMgamapara krodha nahIM kiyaa| vaha vecArA karmake mahA niyamakA hathiyAra thaa| kaTake kAraNoMko pravRttamAna karanevAle ve khuda the| isa parase sAvita hotA hai ki krodhakA karanevAlA apanA AtmA hI honA cAhiye / pahile (pUrva bhavameM ) khudameM khudake hI gatimeM rakhe hue kAraNa phalalpa honemeM saMgama to mAtra sAdhana hI thA aura isase vaha prakRtikA hetu siddha karanemeM madadagAra thaa| hama pramukI stuti karate haiM vaha isaliye ki uparokta niyamoMko lakSameM rakhakara eka prAkRta manuSya saMhaza saMgamapara ve kopAyamAna nahIM hue the aura anyAkulatAmeM gatimAna hue| kAraNoMko apane AtmAke bhoga dvArA unako kSaya karaneme samartha hue| isa avasara para eka sAmAnya manuSya kyA karatA ? aura pramune kyA kyA kiyA ? isakI jaba hama tulanA karate haiM taba pramukI parama avyagra aura anAkUla cittakI sthiti prati hRdayakA vizuddha bhaktibhAva sphurAyamAna ho jAtA hai vanane yogya hai isaliye hI banA hai| yaha itanA adhika prasiddha hai ki cAhe kitanA hI ajJAna manuSya bhI isase avazya paricita hogA aura yaha bAta usake jAnanemeM avazya hogii| parantu isa prakAra bahuta hI thor3e vIra AtmA isa niyamake jJAnako saphala kara sakate haiM ? dhanya hai mahAvIra pramuko jinhoMne ina vikaTa prasaMgopara bhI dhairyakA tyAga nahIM kiyA aura saMgamakI ora akhIrataka sama Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .[13] bhAva hI rakhA aura karmakI udayamAna gati prati unhoMne apane dvepakA pratyAghAta na kiyA, akhIrataka cita, samasthitiko kAyama rakhI / yadi ve cAhate to saMgamake prasaMgase krodhAyamAna hote, itanAhI nahIM parantu saMgamako usakI nirdayatAkA vadalA diyA hotA parantu yahA hI pramuko prakRtike mahA niyamake sAmane saMgamase bar3I balavAna sattA rokanI pddtii| jahA~taka ainA avasara nahIM prApta hotA vahA~taka pramuko usakA badalA leneke liye saMsArameM rahanA pdd'taa| usake sAthaR kudaratake yaha niyamakI gatimeMse chuTaneke prayatnameM se antargata cittakI sthiti rAgadveSa yukta upasthitise hI usakA AtmasAmarthya bhI ghaTa jAtA aura isase apanI prApta vizuddhiko ekadama kho baiThate / jJAnI jana isa vAtako acchItarahase dekhate haiM ki lAbha kisameM hai ? saMgamake parIpahasa vacanemeM jo unhoMne lAma dekhA hotA to aisA kahanA unake liye bar3A sulabha thA parantu AkhIra meM aisA karanese unako kitanA gairalAma hotaa| isake bAremeM hama Upara par3ha Aye haiN| prabhukA prabhutva saMgamake upasarga samabhAvase sahane meM hI samAyA thaa| jipta samaya saMgamadvArA pramupara bhiSaga kaSTakI varSA ho rahI thI usa samaya. indra bhI isa kaSTase. ajJAtaH na thA aura yadi usane cAhA hotA to saMgamake kaSTase prabhuko bacAye hote / parantu aisA niyama hai ki ucca zreNigata AtmAkI icchAkA sArA vimba anukaraNa karane lagatA hai| pramukI icchAse indrakI icchAkA virodha nahIM ho sakatA thA yaha saba kucha indra dekhatA thA. aura bhaktike bAhulyase usakA hRdaya atyanta du:khI thaa.| parantu karmakI gatiko usake eka tam parase bhI haTAneko Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [14] vaha mshkkthaa| usane saMgamake upasargase pramuko bacAnekA kucha upAya kiyA hotA to ulhAsamuko unakA pUrNatva. prApta karanemeM vaha mantarAyabhUta hotA isaliye nirupAya duHkhita cittase ina upasagaukI. parAmparAko usake liye dekhanA hI vadA thA aura dUsarA usake pAsa koI upAya nahIM thaa| saMgamane pramuko jo kaSTa diye the unameMse hamAre liye eka atyanta suMdara zikSaNa udanavita hotA hai| Adarza puruSoM ke jIvanameM sabase agatyakA zikSaNIya vibhAga mAtra hI unake mahat kartavya nahIM haiN| parantu unake choTe parokSa prasaMga mo atyanta bodhadAyI hote haiN| saMgamane pramuko nisa kramase kleza diyA thA usaparase mAlama hotA hai ki vaha manuSyake hRdayake guhya maukA uttama jJAtA honA cAhiye / prathama usane pramuko dhyAnase bhraSTa karaneke liye zArIrika vedanA denA zurU kiyA aura jyoM 2 usameM vaha..niSphala hotA gayA tyoM 2 vedanAko prabalatara aura tIvratara karane lgaa| manuSyakI karapakazakti vinAzake jo 2 sAdhana yojita kara sakatI hai usane una sarako pramuke Upara lagAnemeM kucha bhI kamI nahIM rkhii| AkhIrameM eka lohekA bhArI vajanadAra golA uThAkara usako pramuke sirapara pheMkA / isapara yaha prasiddha hai ki usake AghAtase pramu jAnu paryanta pRthvImeM ghusa gaye / isa parase bhI unake dinya tanuko hAni nahIM phuNcii| tatra yadi usa sthAnapara saMgamase nyUna matiprakarSavAlA deva athavA manuSya hotA to avazya nirAza hokara vApisa aataa| parantu saMgama manuSyake antaHkaraNakA gaharA abhyAsI thaa| manuSyake Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hRdayakI nirvala bAjuoMko vaha pahicAnatA thaa| kaunase mamekA Azraya lenese sAmAnya manuSya apane vazIbhUta hogA Adi rahasyoMko vaha bhalI prakAra jAnatA thA / aksara mahAn manuSyoMke bhI hRdayake kucha aMza nirbala aura sparzavedya hote haiN| yadi usakA usa ora sparza kiyA jAya to ve zIghra hI hAra jAya / jaba saMgamane yaha mAlUma kiyA kikaSTase prabhu apane kramaparase calita nahIM hoMge taba usane prabhuke zarIraparase apanA vyApAra chor3a diyA aura mAnasa pradezapara apanI yuktiyA~ ajamAne lagA aura usake sAtha 2 upasargoM kA svarUpa bhI badala diyA / usane dekhA ki kaSTa vA asAtAkA jora pramuko jItanemeM samartha nahIM haiN| isaparase usane yaha nizcaya kiyA ki pratikUla aura duHkhada upasarga denese manuSya ulTA adhika unmatta aura sAvadhAna ho jAtA hai aura apane vrata athavA varcasako kAyama rakhaneke liye caturatAse bacAva kara letA hai| yaha pratyakSa satya hai ki pratyakSa sAmane hamalA karanese duzmana samhala jAtA hai aura bacAva bahAdurI aura hoziyArIse kara sakatA hai| isaparase saMgamane anukUla upasargIkA mArga pkdd'aa| yaha upasarga aisA * thA ki vahAM pramuse kucha nyUna hRdayavAlA tathA nyUna zaktivAlA hotA to vaha usake jAlameM avazyameva AjAtA / saMgamakA prayatna prabhuko unakI paramAtma svarUpa pratikI ekatAmeMse bhraSTa karanekA hI thA aura isaliye usane ina anukUla upasargoMko AkhirameM prabalatAse parIkSA karaneke liye rakhe the| vaha yaha bAta acchI tarahase jAnatA thA ki duHkhake prasaGgameM har3ha rahanekA manuSya hRdayakA vega svAbhAvika hotA hai parantu sukhake upakAraNameM aura pralobhanoMkI sAmagrIse Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariveSTita sthitimeM vaha bahuta saralatAse ThagA jAtA hai| indriya sukhoMke subhItemeM eka aura prabala AkarSaka zakti hai ki duHkhake prapto adhika manuSyakA hRdaya usameM phasa jAtA hai| duHkhaM manubhayaMko majabUta aura TaTTAra rakha sakatA hai parantu sukha usako nirbala aura nAlAyaka kara detA hai / pratikUla sayogameM jo apanI Teka aura pratijJAko samhAla kara rakhate haiM ve anukUla prayogoMmeM aMti zIghra hI asthira manavAle hojAte haiM aura vrata bhraSTa honAte haiM isake bAharaNa maujUda haiM / duHkhake saMyoMgoMmeM eka hI kartavyake liMga anukUla sthiti hai isase pratikUla upasargase apane uddezameM nippala saMgamane aba anukUla upasarga racane surU kiye| usako saMmpUrNa vizvAsa thA ki viSayake svarUpakI mohakaM mitAke sAmane manuNya prANIkI zakti nahIM ki AkhirameM vaha jAlameM Aye vinA na haM sNk| aDhAI varSa pahile bhI sparza indriyake viSayaga AkarSaNa janahRdayapara jitanA Aja prabala hai utanA hI prabala thaa| saMgama yaha jAnatA thA ki,cAhe kaisA hI manuSya kyoM na ho vaha viSaya sukhakA gulAma ho jAtA hai aura saba vikaTa prasaGgoMmeM nizcala aura ar3aga vIra nara bhI indriyake vilAsakA rasa cUsane laga jAtA hai| AtmA anAdikAlase indriyake vikArameM kucha aisA vilakSaNa mAdhurya anubhava karatA hai ki eka daphA usakI maryAdAke aMdara Ane pazcAt usase chUTanekA saMbhava adhika "adhika nyUna hotA jAtA hai| eka' daphA asaM vicArameM mana 'cipaka jAtA hai phira usameMse usake liye ur3anA muzkila hojAtA hai isaliye pramukeM sacce maka sadA duHkhI avasthAko hI pasaMda karate Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haiN| jo mahAtmA paramAtmasvarUpa prApta karaneko samartha haiM, unaka liye isa tarahakA vaibhava prApta karanA bar3I vAta hai parantu unakI Izvara prati sabase pahile yahI prArthanA hotI hai ki he nAtha ! maiM duHkhameM apanA svatva samhAlaneko samartha hU~ parantu anukUla aura vaimavayuktaM sthitimeM kadApi maiM merA vRtta gumA vailuuN| mujhe isa bAtakA hI satataM bhaya hai isaliye mujhe isa paristhitise bacA lo / saMgama isa nirbalatAke svarUpako jAnatA thA aura Akhirake prayatnarUpa usane pra. muko viSayake mAdhuryakI ora khIcakara unakA yoga bhraSTa karanekI tajavIja karane lgaa| prathama usane apanI daivI sattAse vRkSalatA, ve phUlako praphullita kI aura patrapuMnase vRddhiko prApta vipula vasantaRtuko paidA kI, sAtha 2 apanA pracaMDa sAhasa prakAzita karane lagA aura lalita lalaMnA kulake vadana kamaloM kA anusaMdhAna kiyA itanAhI nahIM parantu sAthameM rati pati bhI prakaTa kara dii| apane anupama sauryakI bhrakuTIse vizvako vimohita karanevAlI aneka ramaNie~ prabhukeM cAro ora phira gaI aura rAsa maMDalako jmaaliyaa| vividha hAvabhAva, naye 2 dRSTimAva aura mohaka aMga vikSepase ve apane surata saMketako vistArita karane lgiiN| vividha tarahake miSoMse ve apane vastroMko calita karatI thIM aura zithila kezapAtako sudRr3ha karaneke bahAne ve apanI bhunAoMkoM UMcI karake pramuko vimugdha karanekA jAla vichAne lgii| kisI bAlAoMne manmathake vijayI maMtra zAstra jaisA divya saMgIta gAnA zurU kiyA aura koI prabhuko gAr3ha AliMgana dekara dIrghakAlake viyoga janya AtApako zAntaM karanekI ceSTA karane lgii| parantu saMgamako yaha khabara nahIM thI ki jisa AtmApara Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [68] yaha apanI saba yuktiyoMkI ajamAiza karatA thA vaha koI sAdhAraNa: sanyAsI athavA saMsArase bhagA huA bhIru manuSya nahIM thA / . saMsArake indranAlameM Thage jAnevAlI bhUmikAko ve bahuta kAlase ullaMgha cuke the / viSayoMke sAmathryako parAjayako. to unhoMne saMsArameM hI sAdhA thA, pazcAta sAdhu hue the| saMgamakA AkhirameM kucha nahIM calA / vaha prabhuko calita karanekI apanI pratijJAmeM AzAbhagna ho cukA / usane dekhA ki pramuke cittakA eka bhI aMza nirbala nahIM ki jisake dvArA vaha unake aMdara praveza karake unakA yoga bhraSTa kara sake / mahA puruSa apane varcasake rakSaNa ke liye pahile to viSayake dAkhila honeke saba dvAra baMda kara dete haiM / ve jAnate haiM ki kilemeM eka sthAna para phAr3a. par3a gayA to sArA durga vinA gire hue nahIM rhegaa| ve nitya . apramatta upayogase apanI vizuddhikA rakSaNa karate rahate haiN| unako Asaktike svarUpakA aisA sUkSma jJAna hotA hai ki mohinI maiyA cAhe jaisA veza dhAraNa karake unake antara dvArameM praveza karanekA mArga zIghra letI to bhI vaha usameM vijaya prApta kara sakatI / parantu mahAvIra pramu to mahAn koTike puruSavarya the| saMgamakI ye yuktie~ bina anubhavI aura kace yogI para saphalatA kara sakatI thii| parantu. pramu para usakA saba udyoga niSphala gyaa| vaha mlAna aura AzAbhagna mu~hako chipAkara apane sthAna para calA gyaa| .. isaparase hameM yaha spaSTa mAlUma hotA hai ki anukUla saMyogoMmeM hamArI vizuddhikA saMkalpa nibhAnA, pratikUla saMyogomeM nibhAnese adhika tara mukila hai / jo ina pralobhaka prasaMgomeM apanI Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vimalatAko samhAlate haiM ve hI sacce vijayavAna aura sAmarthyake sacce dRSTAnta haiN| vikArahetau sati vikriyanta jyeSAM na cetAMsi ta eva dhiiraaH|| pramu vahAMse vihAra karate2 eka daphA vaizAlImeM aaye| vahAM eka jinadatta nAmaka dayAlu aura sadguNI zrAvaka rahatA thA vaha garIba thA, usakI lakSmI jIrNa ho cukI thI ataeva loga isako jIrNa zreSThI kahate the| usako prabhuke AgamanakI khabara huI ataeva vaha usI upavanameM gayA jahAM ki pramukA vAsa thaa| vahAM jAkara usane atyanta bhaktise dravita hadayase pramukI stuti kii| usakI bhAvanA yaha thI ki eka daphA prabhu usake yahAMse AhAra grahaNa kare aura usakI icchAko pUrNa kare / usane isI uddezyase apane yahAM prAsuka aura apanI sampatti anusAra uttama bhojana taiyAra rkhe| pramu isa samaya dIkSA leneke pazcAt vizAlA nagarImeM apane gyArahaveM caturthamAsako nirgamana karate the aura isa caturthamAsameM unhoMne cAra mAsake upavAsakA vrata grahaNa kiyA thaa| vratakI sImA usI dina pUrNa honevAlI thii| jinadatta zeTha uttama monanakI sAmagrIko taiyAra karake baiThA thA aura atyanta autsukyabhAvase pramuke AgamanakI rAha dekha rahA thaa| pramu Aja mere yahAse bhojana grahaNa karake mujhe kRtArtha kareMge Adi gahare manobhAvoMse vaha vicAra karatA thA / parantu isake durdaivase athavA aura kisI kAraNavazAt prabhu usake yahA~ nahIM gye| isa samaya usa zaharameM eka dUsarA nagaraseTha thA jo bar3A dhanika thA / dravyake abhimAnase usakI mati kSuda aura zakucita ho cukI thii| usane niSkaMcana aura Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [..] zuSka zarIravAle pramuko mikSAke arthI dekhe ataeva apanI sevakinase kahA ki isako kucha lAkara de de tAki yaha yahA~se zIghra calA . jAya / dAsIne zeThakI AjJAnusAra bhikhArIke yogya jaisA taisA anna voharA diyA usako lekara pramu cala diye / sarva tarahake anna prati ve samAnatA hI rakhate the, parantu dUsarI ora jaba yaha bAta : bhAvika jinadatta seThako mAlUma huI ki pramune isa abhimAnIke.. yahA~se bhojana grahaNa kiyA hai ataeva aba ve mere yahA~ nahIM AnevAle haiN| isaparase usako apane maMda bhAgya para vizeSa tiraskAra mAlUma huA / vaha pramuke svarUpakA ciMtana kara rahA thA aura apane mAgakI pratIkSA karatA thaa| itanA hI nahIM parantu vaha atyanta bhakti parAyaNa aura ekAgra cittase prabhuko bhojana karAneke dvArA apane jIvanako sAphalya karanA cAhatA thaa| prabhune to vahAse anyatra vihAra bhI kara liyaa| jinadattakI manobhAvanA aphala gaI isase usakA hRdaya klezakI agnise vidagdha rahA karatA thaa| pramu jisa parama padako prApta karanekI gatimeM haiM usa gatimeM bhI apane anna dvArA yatkiMcit sahAyatA dekara usa pada prati merI parAyaNatA to kamase kama vyakta karUM aura isI pragAr3ha manorathase usakA mana ullasita huA thA parantu jaba usako mAlUma huA ki usakI bhAvanA sipha cintAtmaka raha gaI hai aura usa saMkIrNa maryAdAkA ullaMghana kara kriyAtmaka nahIM hone pAI taba usane vicAra kiyA ki prayatnakI kamIse hI aisA honepAyA hai| jinadatta isataraha vicAra karane lagA ki jo mAtra bhAvaparyavasAyI hI rahatA hai usakI kImata: kucha nahIM parantu jana kArya paryavasAyI hotA hai tana ." . Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [71] usakA sampUrNa sukha milatA hai| jo ki jinadattakA bhoga mAtra bhAvaparyavasAyI athavA cintAtmaka hI nahIM thA / usane vicArako manameM hI nahIM rakhA thA / parantu apanI bhAvanAko kriyAtmaka karaneke liye saba taiyArI kara rakhI thii| parantu jaba uttama puruSa apane uddezako hara tarahakA prayatna karane para bhI apUrNa aura Adhe apUrNa hI dekhate haiM taba ve vahA~para apane puruSAthakI nyUnatA hI dekhate haiN| jinadattane pramuke bhakti bhAvakA bhavasara khoyA isaliye vaha atyanta pazcAttApa karane lgaa| isake pazcAt thor3e hI samayameM usa nagarake upakaMTha (Suburb) meM pArzvanAtha pramuke ziSya samudAyameMke koI parama jJAnI mAhAtmA mAye / eka mumukSu unake darzanArtha gayA aura usane vaMdanApUrvaka pramuke AhAra sambandhI saba hakIkata unake sAmane prakaTa kI ! usane unase pUchA ki jinadatta zeTha to bhojanako nahIM boharA sakA aura nagarazeTha jisake cAhe jaise kSuda bhojanase bhI pramukI udarAgni zAnta huI thii| ina donoMmeMse adhika puNya kisane prApta kiyA ? munine dravya, kSetra, kAla aura bhAvanAke yathAtathya vivekadvArA uttara diyA ki " apanI ugra bhAvanAse jo phala jIrNa zeThane sampAdana kiyA hai usakA eka aMza bhI nagarazeThane nahIM prApta kiyaa| nagarazeThakI bhAvanAhIna kriyAkA phala atyanta stoka aura nahIMtava hai aura jinadattane apane parama vizuddha pariNAmase aura prabhu prati niravadhi bhaktibhAvase acyUta devalokakI gatikA phala prApta kiyA hai| prabhuke bhojanAtha unakI rAha dekhate samaya usakA Atma-pariNAma bahuta adhika tvarAse ucca zreNimeM bahatA thA aura usake bhAva Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [72] uttaratira adhika tadrUpa hote jAte the / yadi thor3I derataka usane dUsare sthAnase pramuke bhojana karanekA hAla nahIM sunA hotA aura . cittakA-vikSepa nahIM kiyA hotA to thor3I hI derameM jinadatta paramapadako prApta ho jaataa| jisako saMgraha karaneke liye pramu vA~se lage hue haiM ! parantu thor3I hI derameM usane apanI pariNAma dhArAkIM AzA niSphala dekhI / ataeva isa padako vaha tatkAla prApta nahIM kara sakA, khAlI zreSTha devalokakI gatiko hI upArjita karasakA / . isa prasaMgameMse do satya udmavita hote haiM (1) bhAvanA hIna kriyAkA phala bahuta kama hotA hai / (2) karttavyake liye puruSArtha bidUna akelA nirbala manoratha bhI utanA hI nirbala hai| hameM kucha vistArase isa marmako spaSTa karanA ucita hai| ' (1) vaMdhakA nirNAyaka hetu pariNAma athavA bhAvanA hai, karma nahIM / hama akele karmase sva athavA parakA bhalA nahIM kara skte| hama kitanA hI adhika prayatna duHkhako TAlaneke liye kyoM na kareM parantu isase hama kisIkA svalpa duHkha nahIM TAla sakate haiM ataeva haraekako yaha bAta sadA smaraNameM rakhanI cAhiye / jina logoMkA yaha mAnanA hai ki vizvake prati kucha bhI paropakAra karanemeM hama vizvakA kalyANa kara lete haiM ve apane Apa hI Thage jAte haiM itanA . hI nahIM parantu parako hita karanekA amimAnavAlIbhAvanAse ve ulaTe apane Apako baMdhana meM DAlate haiM duniyAM apane jaise kSudra manuSyoMke paropakArakI rAha nahIM dekhatI hai aura jo hama aisI ahaMkAratAmeM phUla jAte haiM, isase pUre pUrA hameM hI nuksAna hai / sApha taurapara dekhanese yaha STigocara hogA ki manuSyake paropakAra karanekA prayatnahI dUsareke A .. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hitakA nahIM parantu svake hitakA hI sAdhaka hai aura isa sta pariNAmakA AdhAra, usa paropakArI kRtyake sthUla pramANapara nahIM, . parantu jisa svAryakI bhAvanAmeMse yaha kRti udbhavita hotI hai, usa para hotA hai / dUsareke hitakA honA athavA na honA usake! svakRta karmakI vicitratA para nirbhara hai parantu hamAre hitakara nitanase aura kAryase hameM usameM se aMtargata svArtha tyAgake tAratamyAnusAra jarUra hI phala milatA hai| isase hameM jo phala milatA hai vaha hamArI kRtimese nahIM, vaha kRtike mUla aura usake AtmasvarUpameM rahI huI svArthapanekI bhAvanAmeM se milatA hai| aksara hamArA kartavya dUsaroMko sukharUpa hosake utanA sampUrNa tathA prabala nahIM hotaa| ataeva dUsaroMke sambandhameM kRta paropakAra rUpa prayatna niSphala hI jAtA hai, parantu paropakAra karanevAlA usa prayatnake vIja dvArA zubhAzubha prApta kara sakatA hai yadi usake aMdara svArtha tyAgakI bhAvanA vistarita ho cukI ho / yadi aisA nahIM hotA aura phalakA AdhAra sirpha akelI sthUla aura bhAvanA hIna kRtipara hI hotA to isa vizvameM kisI dravya hIna manuSyase apanA kalyANa vana nahIM sakatA aura yadi dhanI puruSa hI apane dravya dvArA sva aura parakA saccA kalyANa kara sakate hote to zAstrakAroMko niSkaMcanatva na kahanA par3atA itanA hI nahIM parantu bodha deneke bajAya cAhe jaise adhika paise saMgraha karake paramArtha karanekA ekAnta upadeza denA par3atA / parantu jaba aisA hI hai taba hameM spaSTa mAlUma hotA hai ki svayamkI kRti phaladAyI nahIM hai para usa kRtimeMse pIchese jo svArtha tyAgakI bhAvanA hotI hai vahI . phaladAyI hai| tyAgakI bhAvanA biduna tyAga aksara abhimAnakA' Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [.74.] poSa hotA hai isase usakI kRti usake karanevAlekA tayA jisake sambandhameM jo kiyA jAtA hai usakA bhI hita nahIM kara sktii| kabhI samakSa manuSyake satkarmakA udaya najadIka ho aura usake nimitta hI vaha kRti usase phalatI ho, parantu yadi hama aisA kaheM. . ki hameM milaneke phalake AdhArase hI samakSa manuSyakI kRti saphala huI hai athavA niSphala gaI hai, parantu asalameM yaha yoM nahIM hai parantu vaha kucha aMzameM hamAre svArtha tyAgake pariNAmarUpameMse ' udbhavita hotI hai| daraasala vahI saphala hojAtI hai| saMkSepameM manuvya dusarekA paropakAra karanese apanA hI paropakAra karatA hai| isakA dUsaroMke sukharUpa honA athavA na honA yaha svake karmapara nirbhara hai| AtmAke vikAzake artha tyAg2a bahuta hI Avazyaka hai isaliye. zAstrakAra dAna AdikI bahuta mahimA karate haiN| dAna yaha kucha mahatvakI vastu nahIM hai parantu dAna deneke pahile kRpaNatA aura saMkIrNatAkA. lopa hI mahatvakI vastu hai| isa lopako sAdhe vinA anya kSudrarUpa hetuse jo kriyA prakaTa hotI hai, vaha dAna karanevAleko ulaTI hAni karatI hai kAraNa ki kriyAse usakI kIrti loma Adi nIca vAsanAeM poSaNa pAtI haiM aura balavAna hotI jAtI haiM aura aisA honese hI mahAvIra pramu jaise parama puruSako monana denevAle nagaraseuko jo phala milA thA vaha mAtra nahIMvat hI thA aura jinadatta jo kucha bhI nahIM desakA thA usane apanI utkRSTa bhAvanAse utkRSTa phalako prApta kiyA thaa| - (2) kartavyake liye jo phala z2arUrI hai usa prayatna vidUna khAlI manoratha bhI utanA hI phala hIna hai| kitanI hI mahAn para Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - mArthika bhAvanA kyoM na ho, parantu yadi vaha mAtra ciMtanameM hai| aTaka jAya to vaha nahIM vat hai| huI na huIke barAbara hai| ciMtana (Filling) saMkalpa (Willing)ke pradezameM isako Age rakhI jAya aura vahAM ise kRtikI pUrNatA para lAI jAya to hI usa kRtike mUlameM rahA huA ciMtana saphala ginA jA sakatA hai| ciMtanakI mahimA mAtra eka kRtikA sAdhana hI hai| jipsa ciMtanase saMkalpa aura kRtikA anusaraNa nahIM hotA hai vaha hameM aura jagata donoMke liye vyaya hai, kAraNa ki hama dUsareke duHkhake liye kitane hI duHkhI hokara kyoM na baiTha rahe to bhI usase usa duHkhitakA kucha bhI duHkha kama nahIM hotA / kadApihama isa zubha bhAvanAmeM kaise bhI lAma dekhaneko jAte haiM to isake badalemeM itanA hI kahA jA sakatA hai ki isase hamAre samabhAva (Sympathy)kA abhyAsa bar3hatA hai| usakI kalpanAse jagatake duHkhakA dRSTigata anubhava honese hama sukhameM utpanna honese vaca jAte haiM aura hama duHkhake samaya sarala duHkhakI kalpanAke abhyAsake balase kucha har3ha raha ske| parantu yaha lAbha kucha mahatvakA lAma nahIM hai aura yadi yaha mahatvakA ginA jAya to yaha dusarI vidhise bhI prApta ho sakatA hai| yadi hama hamase sukhIke sAtha hamAre sukhakA mukAbalA kare to hamArI unmattatA aura mada baiTha jAtA hai aura duHkhake samaya hameM hamArese adhika duHkhI z2anoMke duHkhake sAtha mukAbalA karanA cAhiye jisase ki hamArA duHkha zIghra dava jAya aisA karanese hama saMtoSase raha sakate haiM / isaliye mAtra mAva aura cintAtmakapanekI kriyAko ullekha kara mAtra kRtike puNya pradezameM praveza karanA hI saccI udAratA hai, hRdayakA vistAra hai tathA svArtha tyAgase Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [76] sammilita hai / duHkhI janoMke duHkhako hama dekhate haiM aura unameM kisI duHkhako dUra karanekI hamArI zakti hai parantu usa samaya hama - apanI zaktikA sadupayoga na karate mAtra usakI ora duHkhakA ruka hI batAte haiM ki " are! yaha vecArA kitanA pIr3Ase duHkhI hai ? aisI bhAvanAse dayA nahIM hotI hai parantu ulTA TyAkA khUna hotA hai, itanA hI nahIM parantu yaha sampUrNa nirdayatA hai| jitane aMzameM usakA duHkha dUra karanekI hamArI zakti adhika hai utane aMzameM hamArI nidayatA bhI adhika ginane yogya hai| hamAre sahaja prayatnase usakA duHkha dUra hotA hai athavA nyUna hotA ho to bhI hama usakI apekSA karake mAtra samabhAvako darzAkara cale jAya aura aise samamAvako dayAke nAmase saMbodhita karanA hI vAstavameM dayAke svarUpakI maskarI karanA hai / jaba kisIke manameM pUrNa dayA udaya honAtI hai to vaha kRti hue vinA nizcita nahIM baiThegA / jaina loga nisako 'bhAvadayA' kahate haiM vaha bhAvanA isa samaya logoMke manameM aisI astavyastarUpameM raha gaI hai ki aksara sirpha havAI killoMko athavA zekhasallIpanAko bhAvanyAkI saMjJAse prabodhita kiyA jAtA hai, parantu bhAvadayAkA svarUpa aisA nahIM hai| dUsareke duHkhakI sthitikA tadrUpa anubhava aura usa sthiti prati hamArI samaduHkhitA athavA anukampA.( samakSa manuSya ke hRdayakampakA hamArA hRdaya anukaraNa kare vahI kriyA) aura isake pazcAt hRdayArdratA tayA hRdayArdratAke bAda svArthatyAga Adi hRdayakI sAmagrIke samuccayako bhAvadayA kahanA cAhiye / itanI sAmagrI taiyAra honeke pazcAt / kRti honemeM kucha dera nahIM hotI mAtra eka TakorekI hI apekSA Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [77] rahatI hai| kRtikA upAdAna kAraNa uparokta sAmagrIkA samUha hI hai; arthAt vaha kRtikI pUrva paryAya hai| mesA banane yogya hai ki itanI sAmagrI honepara bhI aksara upta bhAvadayAvAle manuSyase kRtike pradezameM nahIM jAyA jAtA kAraNa ki usakI kRtise samakSa manuSyakA duHkha na Tale to usa kRtikA niSphala vyaya hotA hai aura isase usakI viveka zakti kRtimeM utaranese rokatI hai to bhI isa bhAvadayAse usako jo phala milanA hai vahI milatA hai| kRti nahIM bana sakatI isaliye usako phala zaktimeM nyUnatA nahIM rahane pAtI kAraNa ki kRti na honemeM usakA pramAda athavA svAtha heturUpa nahIM hotA hai parantu samakSa manuSyake duHkhake bar3e pramANako pahu~caneke liye usakI yatkiMcit sAmagrI azakta hotI hai| manoratha aura yathArtha bhAva dayAke bIcameM jo bheda hai vaha isase kucha spaSTa ho jAyagA / saMkSepameM jaba manoratha ciMtana karake hI baiTha rahatA hai taba bhAva dayA kRti karane paryantake hRdayavegako vistArita kara sakatI hai| manorathakA bhUla kSaNika AvezameM hotA hai, tava bhAvadayAkA bIja svArtha tyAgameM hotA hai| manoratha yaha nAza honekA nimittimanastaraMga hai, taba bhAvadayAkA vega kRti honese hotA hai aura yaha niyata dazAmeM hI gati karatA hai aura iSTa hetukA sAdhaka hotA hai| eka dina pramu vihAra karate 2 kisI nagarake samIpa vanameM Aye aura vahAM deva vANI aura manake yogakA nirodha karake AtmasamAdhimeM sthiratAse khar3e the| usa rAste hokara apane vailoMko haoNkatA huA eka gar3hariyA niklaa| jaba vaha prabhuke najadIka AyA Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [78-7 ki usako apanA kucha jarUrI kAya yAda AyA aura vaha apane beloMko prabhuko sauMpakara yA unakI nigAha ghaSTi rakhanake liye kahakara calA gyaa| pramuke sarva tarahakai bAhiraM' yoga; tabataka aDakI nAI saMvarita honese usa gar3hariyAke kahanepara athavA baila apane mmIpameM haiM isa para unakA dhyAna nahIM thA / gaddariyA yaha samajhA ki prabhune mere kahaneke uttarameM mauna hI rakhA hai parantu unhoMne mere kahaneko svIkAra liyA hai / gaMdariyA yadi prabhuke Atmasthitiko samajhasakA hotA to pramuko prApta honevAle duHkhada prasaGgakA samavaM yaMhAse hI ruka jaataa| parantu yo duniyA soM meM nInyAnave prasaGgoM meM virodha khar3e honemeM eka dusarekI gaira samajha hI kAraNa bhUta hai / tyoM isa gariyese baila samhAlaneka bhalAmaNake viSayameM bhI banA hai| pramu pIchese kailoMko samhAMla leMge aura unakI aisA karanekI icchA nahIM hotI to ye usa samaya inakAra kara dete; isI khayAlase gar3ariyA bailoko pramuke pAsa rakhakara apane kArya para zIghratAse calA gayA / pramuko to gar3hariyA, baila athavA bhalAmaNaM ina tInoM se eka bhI bAtakI khabara na thii| huA bhI kucha aisA hI ki vailaM varaneke liye minna 2 dizAmeM cale gye| bahuta dera bAda gariyA vApisa Akara dekhatA hai to vahAMpara vaila nahIM the| pramuko vailoMke viSayameM pUchA parantu ve kyA uttara dete to apane pUrvakI mauna pratijJAmeM khar3e the ataevaM usako unakI orase kuMcha uttara nahIM milI isa parase mUrkha gar3hariyene yaha khayAla bAMdhA ki isataraha niruttara rahane meM aura bailoMkA yogya paMtA na denemeM pramukI avazya baMdadAnaM ta honI caahiye| vAra ra apane vailoMkA paMto hAsila Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [76. karaneke liye pUchane lagA, parantu usake sarva praznoMke 'uttarameM prabhu maunameM hI rahe taba vaha atyanta krodhita le gyaa| pamuM. to apane svarUpameM tallIna the ataeva unake AsapAsa jo kucha hotA thA usa vAtakA unheM jarA bhI bhAna nahIM thA / yadi unake yogakA vartana bAhya mAvameM hotA to yaha gairasamajha khar3A honeke kAraNase baceM hote aura isa kharAba prasaMgase nikala jAte, parantu pramu svayam apane isa ajJAta vartanase gar3hariyeke manameM krodha upasthita karanemeM nimittarUpa nahIM hue hote; parantu prasaMgapara isa gar3hariyeke dvArA karmaphaladAtrI sattAko apanA badalA lenA hai usakA kAla vyatIta hocukA hai ki jo duHkhada kAraNoMko pramune pahile gatimeM rakhe the| prabhuko isa samaya prApta honevAle kaSTakA kAraNa unhoMne apane pUrva vAsudevake maeNvameM isatarahaM racA thA ki ve ekadaphA nidrA honekI taiyArImeM the isIliye ve apanI zayyApara jAgRtAvasthAmeM sote the usa samaya unakA zaiyyopAlaMka isa gar3hariyekA zarIrasya AtmA thA / vAsudevane apane zayyApAlakako AjJA dI thI " ki abhI jo saMgItavAdya Adi baja rahA hai ina sabako jaba maiM nidrAvaza ho jAU~ phaurana baMda karA denA / mAtra maiM jahAM taka nidrAvaza na hoU vahA~ taka inako jArI rakhanA" gAyakoMne apane saMgIta baMda karaneke nitya samayapara isako baMda karanekI AjJA mAMgI parantu zayyAMpAlaka to usa samaya rAgavaza ho cukA thA ataeva usane saMgItako zurU rakhanekI AjJA dii| gAyaka loga usakI AjJAnusAra muMvaha taka gAte bajAte rahe. ana vAsudevake jaganekI samaya hogayA hai . usane Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] isa pAtako dhyAnameM nahIM rakhA aura saMgItako jArI hI rkhvaayaa| AkhirameM nRpati jagakara pyA dekhatA hai ? ki jo saMgIta rAtake pahile paharase zurU huA thA vahI abhI sUryodaya taka barAbara ho rahA hai| unhoMne gAyakoMse pUchA to unhoMne prArthanA kI ki zayyApAlakakI AjJAnusAra hama kArya kara rahe haiN| isase vAsudevako apanI AjJAkI avagaNanA karanese apane anucarakI rAgAMdhatA para krodha AyA aura usako bulaayaa| usane jisa indriyako tRpta karaneke liye apane svAmIkI AjJAkA ullaMghana kiyA thA, usa indriyake upayogakA sadantara nAza karanekA hukma diyaa| usake karNake sUrAkhameM zIzekA garma rasa DAlakara ve vaMdara diye gye| yaha nirdayatAse bharA huA kArya karane meM pUrvabhavameM vAsudevake zarIrastha aura isa samaya pramuke zarIrameM virAjamAna AtmAne jo pracaMDa aura ugra bhAvakA sevana kiyA thA usakA badalA bhoganekA bhaniSTa prasaMga pramuke liye najadIka aagyaa| pramune pUrvabhavameM apane rAjatvake amimAnake kAraNa sahana kopottejaka kAraNase apane sevakake karNameM zIzA DalAyA thA yaha bahuta hI bhayakara kAya thaa| tyoM isa bhavameM gar3hariyA sahaja bailoMkA ThIka patA pramukI orase na pAnese kupita hogayA aura pramuke kAnoMmeM zarakara vRkSakI mekha Thoka dii| jisase ki unake kAnoMmeM ina mekhoMke astitvakI kisIko qhabara na hone pAve athavA ve vApisa na nikale isaliye mekhoMkA jo bhAga . bAhira bacA thA use kATa diyA / nirAgI prabhu isa balavAna calita Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [81] prasaGgase jarA bhI apane samabhAvavRtase nahIM DIge / ve isa bAtako acchI tarahase jAnate the ki isa vizvameM eka sphuraNa jitanA kArya bhI pUrvameM racita kAraNa vinA nahIM pragaTa hotA hai / gaharIyene unheM jo ugra kaSTha diyA usake kAraNa bhI svayam Apa hI the / vaha kAraNa usa samaba gaDhariya dvArA phalarUpa huA thA isa bAtase prabhu ajJAta na the| vAsudevake bhavameM prabhune apane sevakake kAnameM zIzA ulavAte samaya jisa manobhAvakA sevana karake bhayaGkara vedanIya karma upArjana kiyA thA usa manobhAvake antargata mukhyatvado tattva the (1) khudakI upamoga sAmagrIko anyake upabhogake liye upayoga hotA dekhakara pragaTa huI mamattva bhAvanA (2) alavatA usa zayyApAlakako dUsareke hakka para AkramaNana karanAthAaura usake daMDarUpameM usa AkramaNake svarUpake vistAra paralakSarakhe vinAkSaNika Avegake vaza hokara, madAMdhatAse kisIko marajI mujaba zikSA karanekI bhAvanA aura khudake liye abhimAnase yaha khayAla karanA ki hameM koI pUchanevAlA nahIM hai| khudakI upabhoga sAmagrIkA sukhA svAda anyadvArA hotA dekhakara usakA badalA leneke liye jo vRtti udbhavita hotI hai, usakI tIvratA, gAr3hatA, aura sthAyitvakA niyAmaka usa upabhoga sAmagrImeM rahA huA hI svakA mamattva hai| mere puNya balase jo kucha mujhe milA hai usakA bhoktA mere sivAya anya koI nahIM honA cAhiye, yadi najara bacAkara koI usakA lAbha lele, koI usakA ayogya taura para upayoga karale, athavA vaha yogya sAmagrI mere pAsase chIna le, to usakA marajI Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [82] mujana sahalA sujhase jitanA hosake utane hI Avegase meM lU, aura na hayA sadA svAbhAvika vega aisA hI hotA hai / parantu yadipya saralatA pUrvaka nirmala buddhise vicAra karake dekhe tousako mAlUma hogA ki jisa dastuko vaha apane puNya balase upasthita huI galala hai aura jisako mAtra svake upabhogake sAdhanakI kalpanA karatA hai, usa vastukA sukhadAyItva bahuta AMgatuka kAraNo para AdhAra rakhatA hai arthAt usa vastukI bhoga pradAga zakti, bhoktA jisako usa upabhogase alaga rakhanA cAhatA hai vaha unake upara hI bahuta avalambita rahatI hai| vastukA sulAyItvajila baMzoke samuccayase udbhakti hotA hai, una saMzokA tirankAra hI murkhAise bharA huA kArya hai aura idhara udharakA samAja hamAina adhika viSayoMke sukhadAyI sthitikA mukhya aMga hai| samAja aura hamAre lukhakA avayava-sambandha hai-arthAt jana samAja yaha hamAre sukhakA mukhya ghaTaka athavA aMza constitnent hai| hamAre upabhoga sAnagrIke mUlyakA kitane aMzameM samAjapara AdhAra hai usakA kiMcita vivaraNa isa sthAnapara nahIM ginA jaaygaa| manupyake hRdayakA gupta avalokana karanese mAlUma hotA hai ki sundara aura sukhada vastukA upabhoga karanese hI usakI paritRpti nahIM hotI hai| parantu usake sAtha hamAre sukhAnubhavakA bAhirI jagatko bhI jJAna hai usakA bhAna aura usake bhoktA honemeM hI ApoApa sukha hai| sundara vastrAlaMkAra pahinanemeM jo sukha samAyA huA hai usakA prathakkaraNa karanese mAlUma hotA hai ki usa sukhakA jarA bhI aMza usa vastrAlaMkArameM svataH nahIM rahA hogaa| usameM sparza sukhakA bhI Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haka nahIM hai| parantu ulTA isase zarIra para eka prakArakA upAdhI rUpa eka tarahakA khiMcAna hI mAlUma hotA hai| to bhI usameM jisa sukhakA anubhava kiyA jAtA hai, vaha "khAlI eka tarahakA bhAna hI hai ki hameM aise suMdara alaMkAra, pariveSThita dekhakara 'AsapAsake loga hame sukhI ginege," alaMkArake aGgameM rahane vAlI bhAvanAko vAda kara dI jAya to zeSa muzakilase hI kucha * rahane pAvegA aura yaha aisA hI hai isaliye alaMkAradvArA apanI sukhamaya avasthAkA jAhiranAmA pheranevAlA hI apane gharake popidA konomeM una alaMkAroMko eka orapara rakha detA hai| isase yaha spaSTa hotA hai ki saMsArameM prApta avasara sukha hI hai ki " AsapAsakA janamaMDala hameM sukhI mAne" aura ve isI abhimAnake Azrita rahate haiN| yadi unake AsapAsa unako sukhIMginanevAlA koI manuSya na ho athavA apanI sukhamayatAke abhimAnakA kucha bhI nimitta na ho to unakI sukha sAmagrI tathA unake puNyavalase jo sAmagrI unako prApta hui hai usakA mUlya kucha nahIM rhtaa| sukhI honeke liye akelI sukha sAmagrI hI nahIM hai, parantu isake pahile jo apane Apako aisI sukhasAmagrIse sukhI mAnate haiM una manupyoke maMDalakI hI saMsArameM prathama AvazyaktA hai| jaba AsapAsake janamaMDala para hamAre sukhakA itanA adhika AdhAra hai arthAt vaha hamAre sukhake AtmA samAna hai to phira "hamArI upabhoga sAmagrI para unakA kucha bhI haka nahIM aura hamAre puNya saMcayase prApta sukhake hama hI bhogatA haiN| aisI bhAvanAoMko mAnanevAle hRdaya saMkoca, dInatA aura viSaya lAlacAke Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8 ] atizayako sUcita karate haiN| apane puNyavalakA abhimAna rakhanevAleko samajhanA cAhiye ki yaha sArA saMsAra tumhAre sukhake artha nahIM baDA gayA hai athavA tumhAre puNyavalameMse nahIM prakaTa huA hai| hamAre sukhAnubhavakA mukhya aMgarUpa samAja.prati tiraskAra vRtti hI AtmAkI adhama dazAkA hI prakAra hai hamAre mAlikIkI cIjako hamAre sivAya dUsare kisIko bhoganekA haka nahIM hai aura isakA niyama rAjakI sattAne mAtra vyavahArameM avyavasthA na hone pAve isake liye hI ghar3A hai| yaha laukika niyama, vizvakA rAjyataMtra calAnevAlI divya zaktike liye jarA bhI baMdhanakartA nahIM hai| sahulIyatake liye banAye hue niyama Adi prakRtike mahA rAjyameM pravartita niyamoMko pratinidhIrUpameM mAna lenekI bhUla vuddhimAna nahIM karate haiN| hamAre svAmItvakI vastupara dUsare AkramaNa na kare isake liye niyama ghar3hane meM laukika sattAkA hetu logokI svArthavRtiko maryAdAmeM rakhanekA hI hai, parantu Izvara ke mahArAjyameM aise svArthoke liye aMdherA nahIM hai ataeva usameM praveza karanekI icchAvAleko isa khArthavRttiko tyAga denA cAhiye ki apanI vastuke upabhogakA sampUrNa haka apanA hI hai aura usameM dUsarekA kucha nahIM hai| hamArI vastukA mAlikI haka hamAre sivAya dUsarekA kucha nahIM hai jo ye bhAvanAhamAre aMdara ghara karake baiThI huI hai aura yadi aisA prabhuke gharakA kAyadA hotA to mahAvIra aura buddha Adi Izvara koTIke puruSa usa niyamakA ullaMghana kabhI nahIM karate parantu jaba unhoMne apanA mAlikI haka duniyAko bA~Ta denemeM hI apanA saccA hita mAnA taba unako Adarza rUpameM mAna Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] nevAloMko svIkAranA hI par3egA:-" hamArI sukhasAmagrIkA hama akele hI upabhoga kare " yahI svArthabhAvunA AtmAkA adhaHpatana karatI hai| vAsudevake bhavameM apane zayyApAlakake karNameM zIzA zeDanekI jo kara zikSA mahAvIra prabhune kI thI, usake antargata no ugraha aura niSThura pariNAma thA vaha unako isa bhavameM udayaprApta pracaMDavedanIya prakRtimeM heturUpa thaa| eka alpa aparAdha karaneke liye bhayakara daMDa karaneke kAryameM vAsudevakI jo tIvra khArthabhAvanA aura 'ghAtakI vRtti samAi huI thI usake phalarUpa vartamAna bhadameM mahAvIra prabhuko vaisI hI zikSA sahana karanI par3e isameM koI zaka nahIM hai ki yaha nisargake niyamake vilkula anurUpa hone yogya thA hame koI pUchanevAlA nahIM hai aura hamAre sevakakA jIvana maraNa hamAre hAthameM hai, isaliye rAga dveSAnukUla sajA kara denekI bhAvanA rakhanA vAsudevake liye ghaTita na thaa| usameM vizeSa karake java sevaka usa AjJAkI zikSAke viruddha apanA kucha vala AjamA nahIM sakatA thaa| aura pratyAghAta karanekA usako jarA bhI samaya nahIM milA, usa samaya vAsudevako apane vairakI bhAvanA para aMkuza rakhanA cAhiye thA / java samakSa manupya hamAre viruddha hAtha nahIM uThA sakatA taba usake prati kAma lenemeM manuSyako bahuta viveka rakhanA cAhiye / hamAre kArya viruddha samakSa manupyako kucha virodha karanekI athavA apanA bala AjamAiza karanekI taka prApta ho to donoMkI virodhabharI ruka kitaneka aMzameM syUla bhUmikA para Takkara khAkara nAza hojAtI hai aura isase bahuta una karmabaMdha Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 86.] nahIM hotA hai / parantu jahA~ aisA nahIMhotA hai-arthAt eka pakSako cupacApa zikSAhI sahana karanI par3atI hai vahAM yaha zikSA doSake . pramANase adhika hotI hai to usakA vaira zikSA sahanevAlekI AtmAkI sUkSma bhUmikAparase ucalakara adhika hojAtA hai aura usakA phala AkhirameM bahuta burA hotA hai| . pratyAghAtake sAmane yadi manupyako avasara mile to vaha vairabhAva kucha sthUla kAryadvArA zithila paDajAtA hai parantu aisA jahAM nahIM hotA hai, vahAM vairavRttikA bala samakSapakSakI sUkSma bhUmikA ( astral plane) upara ekatra hotA hai aura usake paripAkakA avasara Anepara, usa zikSA karanevAlese bhayaGkara badalA liye vinA usa rairavRttikI zAMti nahIM hotI aura vAta bhI aisI hai ataeva bahuta buddhimAna rAjA duzmanake kaida manupyo prati acchA vartana rakhate haiM aura unakI acchI tarahase sevA samhAla karate haiN| yadi vaha usa samaya cAhe to sarva manupyoMko mAra sakatA hai kyoMki usake andara unako mAranekA sAmarthya hai| usake isa varjanake sAmane ve loga apanA hAtha nahIM batA sakate haiM ataeva vaha aisA karane meM mahAna aniSTha phala dekhatA hai| sattAhIna raMka manupyoMko duHkha denemeM athavA unako unake aparAdhake pramANase adhika zikSA karanemeM jo bhayaMkara aniSThatA rahI huI hai usako AtmajJa puruSa hI acchI tarahase samajha sakate haiN| sUkSma bhUmikApara usa vairakA ruka kaise poSaNa pAkara bar3hatA hai, usakA svarUpa jo jAnate haiM, ve jagatko vAramvAra aise kAryase saceta rahanekI salAha dete gaye haiM / hamArI zikSAke sAmane virodha karaneko sattAhIna prANiyoMke Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [87] uSNa nizvAsameM lohUko bhI bhasmIbhUta karanekA pracaMDa dAvAnalAzI gupta taurapara samAyA huA hai| yaha saMdezA aneka puruSa, vizvako dete gaye haiM itihAsake praSTa bhI isI satyakI zAkSI dete hue hamAre sAmane par3e haiM / ayogya daMDa denekI vRttise sarva prajA aura sarva khaMDavyApI rAjyasattAeM vinAza ho cukI haiM, to eka garIba manuSya aisIvRttike ugra phalase kaise baca sakatA hai ? vAsudevako aisI zikSA dete samaya aisA hI garva thA ki mere zAsanacakrameM rahanevAle sarva manuSyoMke sAtha maiM jo kucha cAhU~ vaha kara sakatA huuN| mere kAryake sAmane sira uThAnevAlI ittarasattA isa vizvameM aura koI nahIM hai| parantu ve abhimAnake AvezameM itanA dekhanA bhUla gaye ki isa bhavake alAvA anya bhava bhI hai aura isa bhavake kAryakA phala AgAmI bhavameM milatA hai| sattA manuSyako aMdhA banA detI haiM usa samaya usake aMdara pahilekA nirmala viveka nahIM rahatA hai| vAsudevake liye yaha vAta banI thI ve apanI sattAke aMgameM rahI huI viveka rakhanekI jabAbadArIkA bhAna bhUla gye| usakA pariNAma yaha nikalA ki isa bhavameM mahAvIra pramuke dehameM usakA vipAka sahana karanA pdd'aa| ___ kaSTha sahana karanekA hI jisakA vRta hai una vIra prabhune usa gar3hariyeke kAryakI coTako zAntipUrvaka sahana krlii| vahAMse vihAra karake anukramase prabhu eka nagarameM gye| vahA~ eka kharaka nAmaka vaidyane prabhuke zarIrakI kAMti nisteja dekhakara anumAna kiyA ki unake zarIrameM kucha zalya honA caahiye| zodha karate 2 kaoNnameM kile mAlUma hue| siddhArtha nAmaka zreSTikI madadase usa vaidyane Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [88] prabhu karNameMse kIle khiMca nikAle / kahA jAtA hai ki usa samaya jo vedanA prabhuko huI thI usakI utkaTatAke kAraNa unake mukhameMseM bhayaGkara cillAhaTake pramANu nikale the| prabhuko aneka upasarga hue the to meM unake mukhase eka bhI kAyaratAkA nizvAsa na nikalA thA parantu isa AkhirI upasargase unakA upayoga kucha zithila huA thA athavA dehabhAva avyaktatAse upasthita hogayA thaa| bahutase. isa vAtako asamavita mAnate haiM ki tIrthaGkarake mukhase aisI cillAhaTa kabhI nahIM ho sakatI aura bahutasokA yaha kathana hai ki prabhuke saba upasargoMse yaha upasarga ati kaSThakara thaa| isa utkRSTa upasarga ke pazcAt prabhuko eka bhI upasarga nahIM huaa| dIkSAke sAr3A bAraha varSa unake liye kaSThakI paramparArUpa hI the| ve vAraha varSameM sAr3e agIyAraha varSa aura pacIsa dina nirAhAra rahe the to bhI utkRSTha parAkrama kSamA, nirlobhatA, Anava, gupti aura citaprasannatA pUrvaka unhoMne saba upasagoko sahana kiye / jyoM sugaMdhita dravyako jalAnese adhika sugaMdha AtI hai tyoM prabhu bhI vizeSa aura vizeSa / parisahase vizeSameM vizeSa vizuddha aura AtmabhAvako prApta karate jAte the| kaSTha prasaGga hI dehAdhyAsase mukta honeke prasaGga haiN| mUrkha manupya ulaTe una prasaMgoMmeM deha sambandhI mamatva aura hAya 2 kara karmabaMdha karate haiM aura dehabhAvako sadRDha banAte haiN| vivekI aura mumukSu jana usa avasarapara dehAdika apane nahIM hai aura AtmA aura deha talavArake miyAnakI nAi bhinna hai, aise aparokSa anubhava prApta kara lete haiN| prabhuke kaSThake itihAsameMse hame jo zikSaNa lenA hai usameMse'mukhya yahI hai ki unako aise nimitta prApta hote hI dehA Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [89] dika vRttikA jaya karake usase apanI asaMgatA, bhinnatA, marasatA sAdhI thii| muccha ke bhAvameM dehake kaSThoMko AtmakaSThake taurapara gine nahIM the| jyoM 2 kaSTa adhika tIvra banate gaye tyoM 2 unakA AtmabhAva gAr3ha banatA gayA ve upasarga mAtra apane AmabhAvake abhyAsake taurapara hI mAnate the| kaSTha yaha mAtra manupyoko duHkha deneke liye hI AtA hai aisA nahIM mAnanA cAhiye / duHkhake sAtha hI manuSya cAhe to una kaSThoMse vaha bahuta amUlya pATha sIkha sakatA hai ki jo pATha sAdhAraNa saMyogomeM kabhI nahIM sIkhe.jAsakate manupya hRdaya gata anubhava duHkhake prasaMgomeMse hI prApta kara sakatA hai| aura eka pakSameM buddhikA zikSaNa manupyake kalyANake liye upayogI hai tyoM anya 'pakSameM hRdayakA zikSaNa bhI utanA hI upayogI hai aura khAsa karake Atmazreya sAdhakakoko mukhyataH hRdaya zikSaNa hI upayogI hai| aksara yaha zikSaNa duHkhake prasaMga para jo anubhava AtmApara rakha jAtA hai, usameMse milatA hai duHkha dhikkArane yogya nahIM hai| parantu vaha duzmanake rUpameM mitrakA kArya karatA hai ataeva ulaTA vaha cAhane yogya hai / mAtra manupyako usakA sad upayoga karanekA hai| usa duHkhAnubhavakAlameM hame hamArI bhUtakAlakI bhUloMkA bhAna hotA hai| aura bhAvimeM aisI bhUla na honeke liye vaise hI sad nizcaya bAMdhe jAte haiN| buddhimatoko duHkhase AtmAke nirmala honekA anubhava hotA hai aura AtmAparase kitaneka dhana AvaraNa paDate hue mAlUma hote haiN| sacI vastusthitikA, AtmA anAtmAkA aura saMsArakesvarUpakA usako jJAna hotA hai| anukUla vedanIyake-sukhake Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10] udayakAlameM uparokta anubhavakA honA asaMbhavita nahIM to azakya to avazya hai aura aise uttama anubhavakA upayoga karake usameM apanA hita sAdha lenA yaha mahAvIraprabhuke caritrameMse satat bahatA huA eka ati mUlyavAna upadeza hai| mahAvIrake kadamapara calanekA dAvA rakhanevAle pratyeka manupyako unake jIvanameMse udbhakti isa mahAna. zikSaNako sadAkAla apane hRdayameM sthApita karake rakhanA caahiye| yaha akhirI upasarga sahana karaneke pazcAt prabhuko kevalya jJAna utpanna ho gyaa| kalpasUtrake abhiprAya anusAra vaisAkha sudI dazamake dina, pIchale paharameM, vinaya muhUrtameM, jaMbhIka nAma gAvake bAhira, ujjuvAlukA nadIke tIrapara, vaiyAvarta nAmake caityake najadIka, zAlIvRkSake chAyAke nIce, godue Asanapara baiThakara zukladhyAnako lakSameM lete hue prabhune usa jJAnameM praveza kiyA jisa jJAnameM sarva prakArake jJAna samAveza hote haiM arthAt sampUrNa kevalajJAnI hogye| kevalya prApta honeke pazcAt prabhukA caritra paramAtma koTikA hogayA thA vaha hamArI mati aura kalpanAke bAhirI pradezakA hai| usake bAda unakI chadamasthacaryA banda hogaI, aura aba kevala caryA' zurU hotI hai hama usa viSayameM utaranA nahIM cAhate haiN| manuSya manuSyake vartanameMse zikSaNa prApta kara sakatA hai| Izvarake caritrakA vaha anusaraNa nahIM kara sakatA aura hamArA likhita uddeza mAtra abhuke manuSya dehadhArI jIvanake prasaGgomeMse udbhavita sAra upArjita karanekA hI hai ataeva hama pramuke kRtakRtya honeke pIchale jIvana, nibhAgameM praveza nahIM karate haiN| ... . riporo n . . . . Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ onloPM POET hindI vijayA grnthmaalaa| yaha anthamAlA hindI sAhityameM apane DhaGgakI apUrva aura adviya haiyadi Apa ghara baiThe mahAtmA puruSoMkI jIvanieM par3hanA cAhate haiN| yadi Apa tattvakA rahasya lUTanA cAhate haiN| yadi Apa samAjazAstrake siddhAntoMko manana karanA cAhate haiN| yadi Apa prakati dehana ArogyazAstra ke jAnakarI hokara dIrghajIvI honA cAhate haiN| yadi Apa deza dezAntaroMke utthAna aura patanakA hAla jAnanA cAhate haiN| yadi Apa amerikA, iMgalaiMDa aura jarmanI Adi dezoMke nitya naye prakAzita honevAle DAkTara lui kunne Adi prasiddha prakRtika upacAroMke granthoMkA hindI anuvAda par3hanA cAhate haiM to zIghra hI "hindI vijaya andhamAlAke grAhaka ho jaaiye|" isameM kaI grantha aise prakAzita hoge jisako hindI saMsArane Aja taka kahI nahIM sunaa|| niyama-(1) sthAyI grAhakoko granthamAlAkI sarva pustakeM paunI kImatameM mila skeNgii| pratyeka pustaka bI0 pI0 dvArA bhejI jaavegii| (2) prAraMbhameM kevala ATha AnA 'praveza phI' denevAle sthAyI grAhaka samajhe jaayeNge| (3) granthamAlAmeM sAla bharameM kitanI pustake nikalegI isakA koI mukhya niyama nahIM hai| grAhaka loga jisa pustakako cAhe use kharIda sakate haiN| Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ menTalaTelIpethI arthAt mAnasika sNdesh| ... AkarSaNa karanekI zakti manupyameM hai| lekina usakA upayoga karanA bahuta kama loga jAnate haiM / isa zaktike dvArA manuSya eka dUsarese vAtacita kara sakatA hai cAhe vaha kitane hI kosapara alaga kyoM na ho| isa puntajhameM yaha batAyA gayA hai ki mAnasika A- . karSaNa dvArA kisa taraha eka dUsarese bAtacIta hosakatI hai| yaha pustaka eka aMgrejI pustakale lAdhArapara likhI gaI hai| yaha viSaya navIna tathA camatkArapUrNa hai| isako par3anese bhAratavAsiyoMko amerikA Dhaga mAdama hojAyagA jisako hana lega aba taka Izvara pradatta samajha rahe haiM cAra bhAgokA mUlya 1) aura prathana bhAgakA mUlya 2) Ane hai| milanekA patAH-tArAcaMdra dosI sirohI ( rAjapUtAnA) dugdhopacAra aura dUdhakA khAnA / yaha pustaka amerikana prakRtika sAinsake AdhArapara taiyAra kI gaI hai aura isameM ye bAte acchI tarahase vatA dI gai haiM ki dUdha eka aisI vantu hai jisake dvArA haraeka roga ArAma hosakatA hai itanA nahIM sAthameM usakI vidhi aura upacAra saMkSepameM batAye . haiN| mUlya ru 0-4. milanekA patAH-tArAcaMdra dosI sirohI (rAjapUtAnA) Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina samAja' / . (hindI bhASAkA mAsika patra ) , isakA mAsika sampAdana aura vyavasthA itane dinataka hamAre dUsare mitroke hAtha meM thii| unase jitanA ho sakA isake liye acchA kArya kiyA aura kara rahe haiM kaIeka anivArya kAraNoMse yaha mAsika kucha: samaya taka banda thA / parantu juna mahInese isa mAsikako hama phira . zurU karate haiM isake jo purAne grAhaka haiM unako jitane mahine taka mAsikavanda rahA hai utane hI phArmakI hama pustakeM deneko taiyAra hai jisakA vistRta noTa mye pustakoke nAmoke hama do saptAhake aMdara saptAhika patromeM prakAzita karege | avase isa mAsikameM jora lekha rahege unameM mukhyataH samAjasudhAra aura zikSA para hoNge| isake bheTakA pustaka mahAvIra jIvana vistAra taiyAra ho gayA hai jinhe grAhaka. honA ho grAhakazreNImeM nAma likhAde aura jo purAne grAhaka hai ve hame sUcita kare ki hama grAhaka rahaneko teyAra hai| unakoya hI mahAvIra jIvana vistAra pustaka tathA isa mAsika patrakA pahilA aGka vI0 pI dvArA bhejA jaaygaa| bI0 pI0 siMdhI, mainajara 'jaina samAja' AbUroDa (sirohI) Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIghra nAma likhA do ! zIghra nAma likhA do!! . mAnava dharma saMhitA any| yaha grantha jaina samAjameM bahuta mAna prApta kara cukA hai aura 'jitanI phadara vartamAna granthoMmeM isakI huI hai aura kisIkI nahIM huii| isako haraeka manuSya apane pAsa rakhanA cAhatA hai| yaha grantha ekavAra prakAzita ho cukA hai aura isakI sana kopiyeM bika cukI haiN| loga isa anyako bar3e cAvase cAhate haiM aura isakI purAnI kopI kharIdaneke liye daza 2 rupaye deneko teyAra hojAte haiM parantu unako purAnI kopI nahIM miltii| ve lAcAra hokara hamAre maMDalako isakI punarAvRtti karaneko vAramvAra anurodha karate haiN| kyoM na ho, yaha una mahAtmAkA likhA grantha hai jinase sarva loga paricita haiN| ina mahAtmAkA nAma nyAyabhonidhi zAnta mUrti munirAja zAntivijayajI mahArAja haiN| Apa acche vaktA tathA tatvajJa haiN| aise mahAtmAoMke uttama granthoMkI punarAvRtti hamArA maMDala kre| yaha isake liye kama saubhAgya nahIM hai| maMDalakA sadA yahI uddeza honA cAhiye ki jisase jana samAjameM vizeSa 'lAma ho vaise granthoMko prakAzita kreN| anya bar3A hai pahile yaha jisa samaya chapA thA usa samaya kAgajakA bhAva Der3ha Ane ratala thA Aja usI kAgajakA bhAva daza AnA ratala hai to bhI hama isa uttama granthako prakAzita karaneko taiyAra haiN| acche kAMgajoM para pakke puDhemeM sunerI akSaroM sahita sundara akSaroM meM taiyAra hogaa| mUlya isakA ru 5-0-0se adhika na hogaa| isake do hajAra grAhaka honepara pustaka prakAzita hogii| * saikreTarI-jaina jJAnaprasAraka maMDala, sirohii| Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ supata ! muphta !! , muphta !! jbaahi ( eka sadgRhastha dharmAtmAkI orase sarva sAdhAraNako muphta) jo ki Aja taka yUropa Adi dezoMse AtA thA parantu abhI vartamAna lar3AIke kAraNa isako hama vahA~se nahIM prApta kara ske| ataeva eka dharmaparAyaNa sadgRhasthane vaisA hI sAAparilA yahA~para taiyAra karAyA hai| isase hara prakArake khunakA vigAr3a sudhara sakatA hai / phor3e, puMsI, dAda Adi eka botala bhara pInese jAte rahate haiN| hama abhI usa sadgRhasthakI orase isako cha mahIne taka apane hindustAnI bhAiyoMko vinA kucha liye jitanI tAdAdameM ve cAheMge utanI bhejeMge parantu cha botalase adhika na bhejeNge| sirpha khAlI botalakI kImmata aura poTeja kharca maMgAnevAleke jImme rhegaa| patA:-tAzacaMdra dosI ema0 TI0 DI0 aabuurodd'| (eka sadgRhastha dharmAtmAkI orase sarvasAdhAraNako muphta) kitanA purAnA darda kyoM na ho aura usameM pIpa kyoM na bahatA ho isake eka athavA do daphAke sevanase pIpa Adi sarva prakArake kAnake roga nAza hojAte haiM eka puDIyA DAka kharcake eka AnAke TikTa bhejanese bhejI jaaygii| ___ patAH-tArAcaMdra dosI ema0 TI0 DI0 aabuurodd'|