Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinabhASita vIra nirvANa saM. 2535 zrI digambara jaina maMdira nArAyanA (jilA-dUdU , rAjasthAna) meM virAjamAna, khudAI meM prApta 1000 varSa prAcIna 5 phuTa uttuMga jinapratimA zrAvaNa, vi.saM. 2066 agasta, 2009 mulya 15/
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ karuNA heya nahIM AcArya zrI vidyAsAgara jI sahI sukha nahIM kaha sakate hm| dukha miTane kA aura sukha-milane kA dvAra khulA avazya, phira bhI ye donoM duHkha ko bhUla jAte haiM isa ghar3I meM! karuNA karanevAlA adhogAmI to nahIM hotA, kintu karuNA heya nahIM, karuNA kI apanI upAdeyatA hai apanI sImA... phira bhI, karuNA kI sahI sthiti samajhanA hai| karuNA karanevAlA ahaM kA poSaka bhale hI na bane, parantu svayaM ko guru-ziSya avazya samajhatA hai aura jisa para karuNA kI jA rahI hai vaha svayaM ko zizu-ziSya avazya samajhatA hai| donoM kA mana dravIbhUta hotA hai ziSya zaraNa lekara guru zaraNa dekara kucha apUrva anubhava karate haiN| para ise adhomukhI yAnIbahirmukhI avazya hotA hai| aura jisa para karuNA kI jA rahI hai, vaha adhomukhI to nahIM, UrdhvamukhI avazya hotA hai| tathApi, UrdhvagAmI hone kA koI niyama nahIM hai| mUkamATI (pRSTha 154-155) se sAbhAra
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ raji. naM. UPHIN/2006/16750 agasta 2009 varSa 8, aGka 8 mAsika jinabhASita . sampAdaka antastattva pro. ratanacandra jaina pRSTha . kAvya : karuNA heya nahIM kAryAlaya : AcArya zrI vidyAsAgara jI . A.pR. 2 e/2, mAnasarovara, zAhapurA bhopAla-462 039 (ma.pra.) * sampAdakIya : cetanA-jAgaraNa kA parva : paryuSaNa phona naM. 0755-2424666 . pravacana : kuguru, kudeva, kuzAstra kA svarUpa sahayogI sampAdaka : AcArya zrI vidyAsAgara jI paM. mUlacandra luhAr3iyA, madanagaMja kizanagar3ha .lekha paM. ratanalAla bainAr3A, AgarA DaoN. zItalacandra jaina, jayapura . vIrazAsana jayantI : eka advitIya mahAparva DaoN. zreyAMsa kumAra jaina, bar3auta pro. vRSabha prasAda jaina, lakhanaU : muni zrI praNamyasAgara jI DaoN. surendra jaina 'bhAratI', burahAnapura * jainakarma siddhAnta : sva0 paM0 milApacandra jI kaTAriyA 12 * nimitta aura upAdAna : paM0 nAthUrAma jI DoMgarIya 15 ziromaNi saMrakSaka . zrI ratanalAla ka~varalAla pATanI jinabhASita (janavarI 2009) ke sampAdakIya kA (me. Ara.ke.mArbala) kizanagar3ha (rAja.) samIkSAtmaka adhyayana : paM0 sanatakumAra vinodakumAra jaina 18 zrI gaNeza kumAra rANA, jayapura sampAdakIya TippaNI : pro0 ratanacandra jaina 21 Aja kA vAstuzAstra : punarcintana kI AvazyakatA prakAzaka sarvodaya jaina vidyApITha :: prAcArya paM0 narendraprakAza jI jaina 26 1/205, prophesarsa kaoNlonI, AgarA-282 002 (u.pra.) |. jijJAsA-samAdhAna : paM. ratanalAla bainAr3A phona : 0562-2851428, 2852278||. grantha samIkSA : muni zrI kSamAsAgara jI kA grantha 'karma kaise kareM' : sureza jaina sarala sadasyatA zulka ziromaNi saMrakSaka 5,00,000 ru. || kAvya : svayambhUstotra kA hindIpadyAnuvAda parama saMrakSaka 51,000 ru. : paM0 nihAlacandra jaina saMrakSaka 5,000 ru. AjIvana 1100 ru. |. kavitA : skhalana : sarojakumAra A.pR. 3 vArSika 150 ru. eka prati 15 ru. . samAcAra 11, 14, 25 sadasyatA zulka prakAzaka ko bhejeN| 28 lekhaka ke vicAroM se sampAdaka kA sahamata honA Avazyaka nahIM hai| 'jinabhASita' se sambandhita samasta vivAdoM ke liye nyAyakSetra bhopAla hI mAnya hogaa|
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampAdakIya cetanA-jAgaraNa kA parva : paryuSaNa bhAratIya saMskRti meM parvo kA vizeSa mahattva hai, kyoMki ve vyakti ko maryAdA meM rahakara maryAdita AcaraNa karanA sikhAte haiN| yaha maryAdA svataMtratA detI hai, kintu svacchandatA para roka lagAtI hai| yaha mAtra svayaM jIne kA darzana nahIM, apitu 'jiyo aura jIne do' kA darzana hai| yaha dUsaroM ko niyaMtrita karane ke bajAya, svayaM ko niyantrita karane kA mAdhyama hai, jisake sahAre hama vaha saba pA sakate haiM, jisase sukha milatA hai, zAnti milatI hai, yaza milatA hai| vAstava meM mAnavIya jIvana ko garimA ina paryoM se hI milatI hai| jainadharmAnuyAyiyoM dvArA prativarSa bhAdrapada zukla paMcamI se bhAdrapada zukla caturdazI taka manAyA jAne vAlA paryuSaNa parva aisA hI parva hai, jise paryoM kA rAjA kahA jAtA hai| yaha hameM AtmAnuzAsana sikhAtA hai| yaha krodha ke sthAna para nirvairajanya samatA (uttamakSamA dharma), ahaMkAra ke viruddha vinamratA (uttama mArdava dharma), kuTilatA ke viruddha saralatA (uttama Arjava dharma), lobhajanya azucitA ke sthAna para zucitA (uttama zauca dharma), asad vyavahAra ke viruddha satya (uttama satya dharma), svecchAcAriNI duSpravRttiyoM ke viruddha saMyamita jIvana (uttama saMyama dharma), lakSyAtmaka cetanA jagAne ke lie tapasyA (uttama tapa dharma), sva aura para kI bhalAI yA upakAra ke lie dhanAdika kA dAna tathA rAga-dveSa-vimocana rUpa tyAga (uttama tyAga dharma), 'saba sukhI hoM, koI duHkhI na rahe' kI bhAvanAvaza parigraha ke prati Asakti kA visarjana (uttama AkiJcanya dharma) evaM AtmaniyaMtraNa rUpa (uttama brahmacarya dharma) hone se prANI mAtra ke lie kalyANakArI hai| Aja saba kucha sampannatA hai, kintu anuzAsana, saMskRti, naitikatA aura prakRti pradatta sukha kI vipannatA hai| hama samarpaNa meM bhI aMhakAra kA visarjana nahIM kara pA rahe haiM, jabaki yaha spaSTa hai ki samarpaNa lakar3I jaisA hai, jise koI chupA nahIM sakatA aura ahaMkAra patthara jaisA hai, jise koI tairA nahIM sakatA, kintu tirA sakane vAlI lakar3I kI nAva meM baiThane ke sthAna para, jo patthara kI nAva meM savArI karanA cAhate haiM unakA DUbanA taya hai| hamArA ahaMkAra hameM anuzAsana kA sammAna nahIM karane detA, vaha to niyama tor3ane ko svataMtratA mAnatA hai| usakA soca hai ki jo kucha hai mere lie hai, aba maiM ise rakhU yA ise todduuN| yaha saMskArahInatA hameM uccatA ke zikharoM kA sparza hI nahIM karane detii| manuSya hone ke nAte hamArA lakSya spaSTa honA caahie| samrATa amogha varSa ne 'praznottara-ratnamAlikA' meM likhA hai kiM durlabhaM? najanma, prApyedaM bhavati kiM ca karttavyama? __ AtmahitamahitasaMgatyAgo rAgazca guruvcne|| arthAt durlabha kyA hai? mnussyjnm| yadi prApta hotA hai to kyA karanA cAhie? Atmahita karanA cAhie ahitasaMga kA tyAga karanA cAhie aura garuvacanoM meM rAga karanA caahie| __ Aja kA manuSya apane hone kI durlabhatA ko bhUla gayA hai| usane dhana kI nikaTatA meM diloM kI dUriyA~ bar3hA lI haiN| Aja vaha dUradarzana bhale hI dekhatA ho, kintu usameM dUradRSTi kA abhAva dikhAI de rahA hai| bhautika sukha-suvidhAoM ke lAlaca meM vaha prAkRtika saMsAdhanoM ko kucala rahA hai| prakRti meM vikRti bhale hI na AyI ho, kintu hamAre soca meM vikRti AyI hai| hama apane mUlyoM kA saMrakSaNa nahIM kara pA rahe haiM, yahA~ taka ki apanA mUlya bhI khote jA rahe haiM, taba pragati kI sarAhanA kaise kareM? kisI ne ThIka hI kahA hai ye a~dhere bhale the ki kadama rAha para the, ye rozanI lAI hai maMjila se bahuta dUra hmeN| naitikatA ke sacce preraka hamAre parva hote haiN| ve adhyAtma se jor3ate haiN| jIne kI kalA sikhAte agasta 2009 jinabhASita ?
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ haiN| tattvacintana evaM AtmArAdhanA ke avasara pradAna karate haiN| ina dinoM vyakti saMsAra ke yathArtha svarUpa kI jAnakArI, saMsAra se bacane ke upAya evaM uttamakSamA-mArdava-Arjava-zauca-satya-saMyama-tapa-tyAga-AkiJcanya evaM brahmacarya rUpa dazadharmoM kA yathArtha cintana-manana kara unheM aMgIkAra karane kA prayatna karatA hai| AtmAparamAtmA kI nikaTatA ke lie ina dinoM upavAsa kiye jAte haiM, svAdhyAya hotA hai aura saMyamayukta jIvana ko jIvana kA aMga banAyA jAtA hai| paryuSaNa parva se jur3anA Atmahita ke lie Atmagaurava kI bAta hai| jindagI vicAroM kI jaMga hai| yadi prazasta vicAra mileM, sArthaka cintana ho, to jIvana meM AsthA ke raMga bharane lagate haiN| isake lie dharma kI zaraNa meM jAnevAlA vyakti svayaM ko patita se pAvana banA letA hai| hama mAnava haiM aura vikAsa cAhate haiN| kintu isake lie Atmabala ke sAtha-sAtha kaThora parizrama, sadAzayatA, sadAcAraparNa jIvana jIte hae vilAsitA se dara rahanA Avazyaka hai| manuSya jina vilAsitA kI vastuo kA saMgRhIta karake bar3A dikhanA cAhatA hai, vaha kAlAntara meM svayaM vastu banakara raha jAtA hai aura vastu svabhAva-apanI AtmA se dUra ho jAtA hai| jo bAdhaka tattvoM ko sAdhaka mAnatA hai, vaha bandhanavimukta kaise ho sakatA hai? paryuSaNaparva saccI savataMtratA kI ora le jAtA hai, kyoMki vaha dharmamaya jIvana kA saMdeza detA hai| nItikAra kahate haiM supuruSa tIna padAratha sAdhahiM, dharma vizeSa jJAna aaraadhhiN| dharma pradhAna kahaiM saba koya, artha kAma dharmahiM teM hoy|| arthAt sajjana puruSa tIna padArthoM ko sAdhate haiM- dharma, artha aura kaam| jJAna se dharma kI vizeSa ArAdhanA karate haiN| sabhI loga dharma ko pradhAna kahate hai, kyoMki dharma se hI artha aura kAma kI siddhi hotI hai| paryuSaNa parva jIvana meM Atmazodhana kA nimitta upasthita karatA hai| vaha cAhatA hai ki mAnava apane hita para vicAra kare, apane svabhAva kI ora mudd'e| kSamA, mArdava, Arjava jaise svAbhAvika guNoM kI kyA sthiti hai, yaha vicAra mana meM lAkara abhaya kI sAdhanA karanevAlA manuSya 'jiyo aura jIne do' kI bhAvanA ko jaba hRdayaMgama karatA hai, taba parvArAdhanA pUrNa hotI hai| manuSya ko kauna se kArya karanA cAhie, tAki manuSyabhava ke phala kI prApti ho, isa viSaya meM kahA gayA hai kA paramezvara kI aracA vidhi, so guru kI upasarjana kiije| dIna viloka dayA dhariye cita, prAsuka dAna supattahiM diije|| gAhaka ho guna ko gahiye, rucisoM jinaAgama ko rasa piije| ye karanI kariye gaha meM basa, yoM jaga meM narabhau phala liije|| arthAt paramezvara kI ArAdhanA-vidhi kyA hai? yaha guru kI zaraNa meM jAkara jJAta karanA caahie| dInadu:khiyoM ko dekhakara citta meM dayA dhAraNa karanA caahie| supAtroM ke lie nyAyopArjita zuddha dAna denA caahie| guNoM kA grAhaka banakara guNoM ko grahaNa karanA caahie| rucipUrvaka jinAgama ke rasa kA pAna karanA caahie| ye kArya karate hue gRha meM nivAsa kiijie| isa prakAra manuSya bhava (paryAya) kA phala saMsAra meM prApta karanA caahie| paryuSaNaparva hameM pazutA ke dharAtala se uThAkara manuSyatA ke zikhara para baiThAne kA sazakta mAdhyama hai| isake saMsarga meM Akara anAsthA AsthA meM badala jAtI hai, mUlyoM kI pahacAna hotI hai aura jIvana mUlyavAn bana jAtA hai| hama mUrtipUjaka samAja ke aMga haiM, ataH yaha na bhUleM ki hameM mUrti ke mAdhyama se mUrtimAn ko prApta karanA hai| jIvana meM hama 'nija para zAsana, phira anuzAsana' kI nIti para caleM, kyoMki vikAsa kI yAtrA svayaM ke binA adhUrI hI rahatI hai| AsthA se anuzAsana banatA hai, maryAdA sthApita hotI hai| hameM vizvAsa ke yogya bananA hai, vizvAsa ko jItanA hai| hama samAja meM sagA to banA sakate haiM, kintu dagA nahIM de skte| 3 agasta 2009 jinabhASita
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ parvarAja paryaSaNa kA mahattva tabhI hai, jaba hama Atmika nikaTatA sthApita kareM, tAki hama se aisA kucha na ho jo hamArI AtmA ko svIkArya na ho, AtmahitakArI na ho| hamArA prayatna evaM puruSArtha Atmahita ke lie hai, AtmAnuzAsana ke lie hai| yahI paryuSaNa kA lakSya hai aura hamArA iSTa bhii| parvarAja paryuSaNa kA Agamana registAnI patha para pAnI kI talAza meM cUra pathika ke lie pAnI mila jAne ke samAna hai| nirdhana ko dhana, yuvA ko rojagAra, bAlaka ko mA~, bhUkhe ko bhojana, pyAse ko pAnI aura rogI ko davA milane para jo prasannatA hotI hai, vahI prasannatA kA bhAva bhAdrapada mAsa Ate hI eka jaina sAdhaka ke mana meM A jAtA hai| nayI umaMga, naye vicAra mana-mastiSka ko Urjasvita banAne lagate haiN| aba zarIra sAdhana bana jAyegA AtmA kI sAdhanA ke lie| bAharI duniyA kI bhautika cakAcauMdha se pare antaryAtrA kA yaha parva-suavasara prApta karanA, AtmA se jur3anA ghara vApisI kI taraha hotA hai| 'nida phAjalI' ne likhA hai naI naI A~kheM ho to hara maMjara acchA lagatA hai| kucha dina zahara meM ghUme lekina aba ghara acchA lagatA hai| 'hama to kabahu~ na nija ghara Aye' ke bola gunagunAtA sAdhaka apane AtmahitArtha saMyama, vrata, ekAzana, upavAsa, pUjA-arcanA, rasatyAga, sAmAyika, japa, tapa, dhyAna, svAdhyAya Adi ke mAdhyama se eka naye vAtAvaraNa kA sRjana kara usameM paiThatA hai| kaSAyeM zAnta ho jAtI haiM, manomAlinya ghulane lagatA hai, neha ke bAdaloM kI varSA hone lagatI hai, mandiroM, pravacanasabhAoM meM bar3hI bhIr3a samAja ke vRhadAkAra evaM navajAgaraNa kA saMdeza detI hai| cAroM aura eka hI svara 'abhI hamAre parva / vrata cala rahe haiM' kitanA acchA lagatA hai yaha sunakara, dekhakara? dharma vaiyaktika sukha kA mahattvapUrNa kAraka to hai hI, vaha samaSTi ke sukha kA poSaka bhI hai| yadi hama apanI cetanA ko mahanIya banAnA cAhate haiM. to cetanA ke kAraka dharma aura adhyAtma se jaDanA hogA saMsAra, zarIra, aura viSaya bhogoM kI cintA aura usI meM nirantara DUbate jAne kI pravRtti se hama kyA the aura kyA ho gaye? apane hI AtmArUpI ghara ko bhUla baiThe haiM, paramAtmA kI to bAta hI kauna kare? lakSya khoja rahe haiM, kintu mArga viparIta pakar3a rakhA hai| kisI kavi ne ThIka hI likhA hai ghara ko khojeM rAta dina, ghara se nikale paaNv| vo rastA hI kho gayA, jisa raste thA gaaNv|| paryuSaNa parva hamArI cetanA ko jagAne ke lie Ate haiN| yaha batAne ke lie ki tuma svayaM ko pahacAno, sva ko jaano| sva ko jAne binA para se nAtA nahIM TUTa sktaa| hamArI sAdhanA sva kI sAdhanA bane to para chUTate dera nahIM lgegii| 'dharma ke dasalakSaNa' hameM sArthaka insAna banAte haiN| jaba krodha upazAnta hogA to kSamA kA vaibhava prakaTa hogaa| jaba mArdava kI mRdutA ke darzana hoMge to ahaMkAra kahA~ ThaharegA? Arjava kI RtujA mana-vacana-kAya kI saralatA ko janma degI, to kaTutA, kuTilatA kA anta svayameva hogaa| zauca kI zucitA se nirlobhitA AyegI aura saMcaya kI viSabela ttuuttegii| satya kA bhAva satyArtha kI ora le jAyegA, phira na corI ke bhAva hoMge aura na asatyabhASaNa ke| jihvA para niyaMtraNa bhI hama kara skeNge| na ha~sI hogI, na majAka, balki AtmasaMrakSaNa rUpa satya kI pravRtti janma legii| bolI anamola banegI aura hama kaha sakeMge sA~ca barAbara tapa nahIM, jhUTha barAbara paap| jA ke hiradaya sA~ca hai, tAke hiradaya aap|| saMyama kI sAdhanA hameM sikhAyegI- jIne kI kalA, jisase hama jitendriya bana skeNge| na rasa-lobha hogA na rasa-Asakti, balki hama virasa AtmA meM sarasatA kA AsvAda le skeNge| tapa kI tapana hameM patana se bacAyegI aura naraka, tiryaMca gati ke duHkha nahIM bhogane pdd'eNge| barihaMga tapa hameM bAhya vikRtiyoM agasta 2009 jinabhASita 4
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ se bacAyeMge aura Antarika tapa hamAre antaraMga ko zuddha kreNge| tyAga se dAna ke bhAva bar3heMge aura auSadhi, zAstra (jJAna), abhaya aura AhAra dAna ke phalasvarUpa hama samAja, saMta evaM asahAyoM kA saMrakSaNa kara skeNge| isase jo puNyArjana hogA, usase hama nIroga, jJAnI, tAkatavara aura ajAtazatru kI sthiti pA skeNge| yadi rAga-dveSa kA tyAga ho gayA to vItarAgatA ko kauna roka sakatA hai? AkiJcanya kI akiMcanatA se hama na garIba hoMge, na nirdhana, balki usa sampannatA ko prApta kara sakeMge, jisake bAda hama puruSa se mahApuruSa, zalAkApuruSoM taka kI zreNI meM A sakate haiN| brahmacarya kI bhAvanA aura kriyAnviti hameM na eDsa hone degI aura na patita, balki 'brahmaNi caratIti brahmacArI' ke bhAvoM ko sAkAra karate hue AtmabhAvoM ke usa lakSya taka paha~cA degI jahA~ hama kaha sakeMge- 'jo maiM hU~ so hai bhagavAn jJAtA draSTA aatmraam|' kyoM na hama ina dasa sopAnoM para car3hane kA prayAsa kareM? hama utarate / girate to Aja taka rahe haiM, aba uThane kA suavasara AyA hai paryuSaNa parva ke rUpa meN| kyA hama mukti ke isa avasara ko khonA cAheMge? kabhI nhiiN| DaoN0 surendra jaina 'bhAratI' svayambhUstotra : hindIpadyAnuvAda prAcArya paM0 nihAlacaMda jaina, bInA zrI vRSabha jina stavana para upadeza binA, sva-prerita, taja gaye satI vasudhA naarii|| 3 // svAtmA ke jo svayambhU haiN| doSoM ke sarjaka karmoM ko, samyak prajJA nayanayukta jo, nirvikalpa samAdhi ke dvArA, divya dezanA ke ambhU haiN| paramazukla dhyAnAgni se sadguNasamUha harate mohAjJAna timira ko, nirmama banakara nirmUla kiyaa| jaise candra razmiyA~, haratI nizA timira ko|| 1 // tattvajJAna ke pipAsuoM ko, karmabhUmi ke Adya-prajApati, jIvAditattva kA bodha diyaa| jIvana va kRSi karmoM ke shaastaa| mRtyuJjaya ho grAhya tyAjya ke prakhara-pArakhI, zAzvata sukha ke svAmI bnkr|| 4 // zreSTha jnyaan-vaibhv-anushaastaa| kevalajJAna nayana avalokeM bane vimocaka bAhya-parigraha jagata jIva ke akatha viSaya ko| nirmamatva vairaagy-prvrtk|| 2 // indrAdika se arcita vaMdita, ikSvAkuvaMza ke prathama-puruSa, karma-ripu ko kara parAsta, sAmarthya, jitendriya he mumukssu| he AtmasvarUpI buddhi-labdhi naabhinndn| pariSahajaya, bAdhAoM ko saha, kSudra vAdiyoM ke zAsana ko jIta liyA, dRr3havrata-pAlana meM adhIta ho| he vRbhaSadeva prabhu! jo or3he sAgara-jala-sArI nirmala kara de mere mana ko|| 5 // 5 agasta 2009 jinabhASita
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya aMza kuguru, kudeva, kuzAstra kA svarUpa AcArya zrI vidyAsAgara jI zrI siddhakSetra kuNDalapura (damoha, ma.pra.) meM maI 2007 meM Ayojita zrutArAdhanA zivira meM 14 maI 2007 ke dvitIyasatra meM vidvAnoM kI zaMkAoM ke samAdhAnArtha AcAryazrI dvArA kiye gaye pravacana kA dvitIya aMza prastuta hai| sarAga samyagdarzana yA vyavahAra samyagdarzana meM kuch| kahI gaI hai| yahA~ para bAta kahI gaI hai Apta kii| Alambana Avazyaka hotA hai| sarAgasamyagdarzana kI utpatti | paramArthabhUta Apta kauna hotA hai? unakA lakSaNa kyA hai? ke lie kucha Alambana Avazyaka haiN| nizcaya samyagdarzana | usake lie bhI samantabhadra svAmI ne eka kArikA kI utpatti ke lie nirAlamba honA Avazyaka hai| kisake | dI haiUpara vizvAsa karake samyagdarzana prApta karane kI bAta kssutpipaasaa-jraatngkjnmaantkbhysmyaaH| kahI hai| kisake Upara zraddhAna kareM? chaha dravyoM kA zraddhAna na rAgadveSamohAzca, yasyAptaH sa prkiirtyte|| karanA hai| chaha dravyoM meM cAra dravya zuddha haiN| ve hamAre ra.zrA.zlo . 6 // lie sarAga samyagdarzana kI utpatti meM kAraNa kaise baneMge? ye paramArthabhUta Apta haiM, jo kSudhA Adi aThAraha hama dekheMge, chuyeMge, sUMgheceMge, TaToleMge, ina kAryoM meM | doSoM se rahita haiN| ve hI hamAre deva haiM, ve hI hamAre ve cAra dravya nahIM A sakate haiN| vaha bAta bAda meM kareMge, | ArAdhya haiN| ve hI hamAre namaskAra ke yogya haiN| ina aba pudgala dravya ke Upara vizvAsa karoge, to kyA vizvAsa para hama vizvAsa kareMge aura inakA svarUpa jJAta kara karoge? paMcendriyoM ke viSaya haiN| jIva dravya dikhatA nhiiN| usa para zraddhA kareMge, to hameM samyagdarzana kA lAbha hogaa| Apa suna rahe haiM na? sarAga samyagdarzana kI utpatti meM | yadyapi yaha niyama nahIM hai, ho bhI sakatA hai nahIM bhI darzanamohanIyakarma kA upazama, kSaya, kSayopazama honA ho sakatA hai| bAhara ke mAdhyama se nahIM, bhItara ke mAdhyama, anivArya hai| usake binA vaha prApta nahIM ho sakatA hai| se 'daMsaNamohassakhayapahadI' (ni.sA.) darzanamohanIya karma yaha Agamasammata bAta hai| aba samantabhadra svAmI ko kA kSaya Adi hogA, aisA Agama kA vacana hai| darzanathor3A sA yAda kara leN| thor3A kundakunda svAmI se bhI mohanIya karma ke upazama, kSaya, kSayopazama ke mAdhyama batA deNge| lekina pahale samantabhadra svAmI ko suna lo| | se hI samyagdarzana utpanna hotA hai| yahA~ para jinadeva, ratnakaraNDa zrAvakAcAra kA yaha zloka hai nirgrantha guru evaM jinasUtra kA Alambana anivArya hai, sarAga zraddhAnaM prmaarthaanaamaaptaagm-tpobhRtaam| samyagdarzana kI prApti ke lie bAharI Alambana Avazyaka trimUDhApoDhamaSTAGgaM smygdrshnmsmym|| 4 // | hai| jaise pratyeka dravya meM paryAya kI utpatti meM vyavahAra paramArthabhUta deva-zAstra-guru kA zraddhAna karanA | kAla kI AvazyakatA hotI hai, usI prakAra yahA~ para samyagdarzana hai| deva ko hama bimba ke rUpa meM dekha sakate bhI samyagdarzana hamAre andara utpanna hogA, kintu inake haiN| ye sAkSAt deva haiM nahIM, yaha pattA kaTa gyaa| aba Alambana se hogaa| guru mahArAja Adi ko jo nizcaya zAstra haiM, aba zAstroM meM kauna sA zAstra kaheM? sabhI | samyagdarzana utpanna hogA, to isa vyavahAra ko gauNa kareMge loga apane-apane zAstra ko saccA kahate haiN| aba aura AtmA kA Alambana leMge, to nizcaya samyagdarzana, 'tapobhRtAM' zabda A gyaa| tapasvI, ina sabake lakSaNa diye abheda ratnatraya kI prApti hogii| isalie sAmAyika Adi gaye haiN| aba bimba ke rUpa meM deva ko svIkAra karanA kAloM meM hama sAre ke sAre vyavahAra kAryoM ko chor3akara hai, jisako lekara paMDita jI ne apanI tarapha se yA ke, puNya ke kAryoM ko chor3akara ke, puNya kA matalaba zrotAoM kI tarapha se prazna kara rakhA hai| na caturNikAyavAle Avazyaka kAryoM ko chor3akara ke sirpha AtmA kA hI devoM kI bAta yahA~ para kahI gaI hai, na padmAvatI dharaNendra | Azraya lete haiM arthAt sAmAyika to kreNge| aba deva kI bAta kahI gaI hai, na hI kalpavAsI devoM kI bAta kA svarUpa batA diyaa| aThAraha doSoM se rahita hote haiN| . kahI gaI hai, na hI vyantaroM kI bAta kahI gaI hai| na | aThAraha doSa kauna se haiM? kSudhA ko pahale zAMta kro| ahamindroM kI bAta kahI gaI hai| na hI nAgendroM kI bAta | phira kSudhA Adi ko lekara pyAsa, bur3hApA, roga, janma, agasta 2009 jinabhASita 6
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ maraNa, bhaya, garva, rAga, dveSa, moha, cintA, arati nidrA ke binA to samyagdarzana nahIM hotA hai| Azcarya, mada, sveda, aura kheda ina aThAraha doSoM se rahita vItarAga bhagavAn haiN| jinabimba hI sAkSAt jinadeva yaha pahale kaha diyA ki bhagavAn sAkSAt to milane vAle nahIM haiM, jisa prakAra cAra zuddha dravya nahIM mileNge| koI aisA prabhAva ho jAya, to bAta alaga hai, koI videha kSetra meM le jAya, to bahuta acchA kAma ho jaay| lekina aisA honA saMbhava nahIM hai| ataH kAma calAo, jinabimba ko hI sAkSAt jinadeva mAno / kaI logoM kI yaha dhAraNA hai ki jinendra bhagavAn ke darzana se samyaktva kI prApti mAnanA bhI mithyAtva hai| abhI suniye paMDita jI hamAre pAsa bahuta prakAra ke grAhaka hai mAla to apane ko becanA hai, lekina aisA nahIM beceMge hama ki " 'Take sera bhAjI, Take sera khAjA / aMdhera nagarI, caupaTa rAjA // ' hama kisI kA mAla jyAdA lete nahIM, to kama bhI kyoM leveM hama ? na kama taulate haiM, na kama dete haiN| yahA~ to zuddha 100 TaMca sonA milegaa| aba dekho, aThAraha doSoM se rahita Apta haiN| aba apane ko doSa DhU~DhanA hai / yahI hamAre lie Avazyaka hai| na hI yahA~ kalpavAsI deva haiN| na kudeva haiM, na sudeva haiM, na adeva haiN| na hI caturNikAya ke deva haiN| 'devAzcaturNikAyA:' inakA sArvabhaumika kSetra hai| kyoMki ye paramArthabhUta deva nahIM haiN| jo aThAraha doSoM se rahita hoMge ve hI paramArthabhUta deva / aThAraha doSoM se yukta haiM yA eka bhI kama hai, to aise deva yahA~ prAsaMgika haiM hI nahIM / 'kyA ve mithyAdRSTi haiM?" hama kahA~ kaha rahe haiM ki ve midhyAdRSTi haiM, hama to kaha rahe haiM ki hamAre ArAdhya to aThAraha doSoM se rahita hI haiN| samantabhadra mahArAja jI kaha rahe haiN| koI vyaktivizeSa niyAmaka nahIM hai| anya deva ke Alambana se samyagdarzana prApta nahIM ho sktaa| isako nahIM mAnanA samantabhadra mahArAja jI ko nakAranA hai| sampUrNa jinAgama ko nakAranA hai| TI Apta kI parIkSA karanevAle haiM ve / Apa kahA~ jA rahe haiM? bhaviSya sudhAranA cAho, to sudhAra lo to aThAraha doSoM se rahita haiM, unameM sarvajJatva kahA~ hai? kyA Apane kabhI sarvajJatva aura sarvadarzitva ko cazmA lagAkara dekhA hai? ve to dikhAI nahIM dete| parantu ve kahate haiM ki sarvajJatva agasta 2009 jinabhASita 7 kaI vyakti Ate haiM hamAre pAsa aura kahate haiM, 'mahArAja jI Apa samyagdarzana kI bAta hI nahIM karate haiN|' hA~, bAta to hama nahIM karate haiN| isalie nahIM karate ki hameM Dara hai, yadi dUsarI bAta kaha deM, to samantabhadra mahArAja hamAre lie kyA kheNge| ve kahate haiM ki sarvajJatva kI koI AvazyakatA nhiiN| sarvajJatva ke vizvAsa ko viSaya banAye binA bhI hama samyagdarzana prApta kara sakate haiN| samantabhadra mahArAja aisA kahate haiN| hama nahIM kaha rahe haiM, kintu yaha paMkti dhyAna rakho, mithyAdRSTi kI dRSTi meM bhI vItarAgatA jhalakatI hai, lekina samyagdRSTi kI dRSTi meM bhI sarvajJatva nahIM A sakatA / vItarAgatA ke hI Alambana se sAta tattvoM kI samIcIna zraddhA utpanna hogii| sarvajJatva ko viSaya banAne kA adhikAra to kSAyika jJAna ko jAtA hai| mithyAdRSTi banA baiThA hai, bhagavAn kI parIkSA kyA kregaa| kucha nahIM kara sktaa| vaha bhItarI vastu hai, bAhara se nahIM dikha sktii| ye kitane zAMta baiThe haiN| ye na rAga karate haiM, na dveSa karate haiN| dekho to, na khAte haiM, na pIte haiN| koI prazaMsA kara detA hai, to prasanna nahIM hote, aura koI nindA kara detA hai, to AgababUlA nahIM hote haiM / na varadAna dete haiM na zApa / na zastra rakhate haiM aura na zAstra rakhate haiN| aba koI AvazyakatA nahIM hai| bahuta zAMta baiThe haiN| mithyAdRSTi dekha karake samyagdarzana prApta kara letA hai| apanI dRSTi meM bhedavijJAna banA letA hai| mithyAdRSTi ko bhI vahA~ samyagdarzana prApta ho jAtA hai aura samyagdRSTi kA vahA~ para samyagdarzana dRr3ha ho jAtA hai / phira bhI devatva kAyama hai, isako Apa yAda rakhiye / idhara-udhara kI bAtoM meM laganA nahIM, yahI samantabhadra svAmI ne kahA hai| aba rahI bAta, paramArthabhUta deva ye haiN| inakI ArAdhanA kro| inakI ArAdhanA se samyagdarzana utpanna huA hai, to puSTa hogA / utpatti ke lie aura puSTi ke lie inakI pUjA, ArAdhanA karo / donoM ke lie paccIsa kriyAyeM hotI haiN| aba dhyAna se suniye, bahuta mArmika bAta kaha rahA huuN| paccIsa kriyAyeM sArI kI sArI sAmparAyika Asava kA kAraNa haiM, yaha kahA gayA hai| lekina jyoM hI samyaktva kriyA kI bAta AtI hai vahA~ para hameM sAvadhAna kiyA jAtA hai / suniye, deva - zAstra - guru kI pUjA karane se bhI sAmparAyika Asrava hotA hai| ise chor3a do, aisA kahIM nahIM khaa| samyaktva kriyA kyA hai? samyagdarzana kI utpatti meM kAraNa hai, -
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ ise samyaktvavardhanI kahA hai| mArke kI bAta Apa suna | dhIre bolate rahate haiM, usI ke mAdhyama se hama bolate liijiye| haiN| hama ko yAda karane kI koI AvazyakatA nahIM, ve jise samyaktvavardhanI kahA gayA hai, usako Apa pIche haiN| ve Apa logoM ko sunane meM nahIM aayeNge| hamArA ke lie kAraNa kahoge. to hama isa kathana | sambandha unhIM ke sAtha hai| Apa logoM kA nahIM hai| hamAre ko sahana nahIM kara paayeNge| kyoMki yaha kathana ApakA | pAsa mobAila hai, lekina Apa logoM ke pAsa nambara hai apanA hai, jinAgama kA nhiiN| jinAgama kA nAma lekara hI nhiiN| hama Apa logoM ko nambara de sakate haiM, unhoMne Apa kaheMge, to loga tUphAna khar3A kara deMge, dhyAna rakhanA, kaha rakhA hai| lekina dekha-parakha karake denA, nahIM to punaH suna lIjiye, hama bAra-bAra kaha sakate haiN| isameM | yU~ hI bahA do| dubArA kaha rahA hU~, nirjarA tattva kA koI do rAya nhiiN| bAra-bAra kahane se hameM mukhAgra ho | zraddhAna yathArtha rUpa meM Aja nahIM hai| jAtA hai| noTsa likhane kI hamArI Adata nahIM hai| kyA / isa prakAra jo bhI vyakti bola rahA hai, usake kareM, isI mAdhyama se noTsa banAte rahate haiN| bhI saMvara aura nirjara tattva kA yathArtha zraddhAna nahIM hai isa kriyA ko samyaktvavardhanI kahA hai| jisa kriyA | aura na hI use Asrava tattva kA jJAna hai| jisako samyaktvako Agama meM samyaktvavardhanI likhA hai, usako Apa | vardhanI kriyA kahA hai, usako Apa loga baMdha kA kAraNa kevala karmabaMdhanI kriyA kaho, to yaha saMvara tattva aura | kahate haiN| yaha bhI kahate haiM ki deva-zAstra-guru kI pUjA nirjarA tattva kA viparIta zraddhAna hai| yaha tattvajJAna nahIM | se kevala baMdha hI hotA hai| hai| isake mAdhyama se yuga ko viparIta dizA milatI baMdha tattva jo hotA hai, vaha eka prakAra se zuddhopayoga hai| yuga ko ghumAyA jA rahA hai, bhramita kiyA jA rahA | ke viparIta hotA hai| azuddhopayoga zubhopayoga aura hai| yaha na kundakunda svAmI kI prabhAvanA hai, na samantabhadra | azubhopayogAtmaka hotA hai| jo upayoga baMdha karA rahA svAmI kI prabhAvanA hai| na hI bhagavAna mahAvIra kI prabhAvanA hai vaha saMvara-nirjarA nahIM karA sakatA hai, yadi aisA pravacana hai| hama saba kucha dekha rahe haiM, saba kucha par3ha rahe haiN| | doge to vaha Agama ke viparIta hogaa| sabakA samaya nirarthaka vyatIta ho rahA hai| Avazyaka ho 'zubhopayoga ke dvArA saMvara-nirjarA mAnanA mithyAtva jAtA hai, to ye saba bAteM hama sunate haiN| isalie sunate | hai|' isa prakAra kA kathana karanevAlA grantha yA sAhitya haiM ki javAba bhI denA par3atA hai| nahIM to, sune binA | loga phrI meM bhI dete haiM, to nahIM lenA caahie| kucha javAba kaise deMge? acche DhaMga se sunanA caahie| yadi cIjeM aisI bImArI paidA karanevAlI hotI haiM, jinheM loga zAstra ke rUpa meM svIkAra karaleM, to hamArA bhI ahita | muphta meM bA~Tate haiM aura unako khA lo yA pI lo, to ho jaaegaa| zAstra to zAstra hai| lekina anya zAstroM ko ApakA kAma karanA baMda ho jaayegaa| paise ke lobha meM par3hakara ke isa taraha se spaSTIkaraNa detA hai, to usake | aise grantha kharIdoge, to phira maiM nahIM jAnatA kahA~ kI lie AdhAra-sahita, isa prakAra kI garjanA bhI karanI yAtrA karanI par3a jaay| hama dayA karake batA rahe haiN| par3atI hai| isako anyathA na le| phira ApakI jaisI icchA ho| jaisA ApakA lobha hai, Apa soca rahe hoMge ki mahArAja itane jora se | usakA phala Apako hI jhelanA pdd'egaa| "mahArAja! vahA~ kyoM bola rahe haiM? yaha svAbhAvika hai| jaise samyaktva | se binA kharIde A rahA hai| yahA~ koI detA nahIM hai| kI vardhanI ho jAtI hai, usI prakAra divyadhvani-vardhanI muphta meM mila jAtA hai, to usase AtmA kA kucha to bhI A jAtI hai| karaMTa A hI jAtA hai| vaha kahA~ rahatA | uddhAra hogaa|" sunalo, AtmA kA uddhAra pUrA hotA hai, hai, patA nhiiN| usa gaddI kA yA usa siMhAsana kA yA | kucha-kucha nhiiN| jaba muphta meM diyA jA rahA hai to gar3abar3I usa zaraNa lene kI mahimA kA prabhAva hai| samantabhadra avazya hai| kaha-kaha karake diyA jA rahA hai| vaha sahI svAmI jora dekara ke kahate haiM, ghabarAoM nahIM, hama pIche | nahIM hai| jisa prakAra deva aura guru kI parakha karate ho, haiM yA Upara haiN| tuma bolate jaao| sUtradhAra parde ke pIche | usI prakAra zAstra kI parakha karane ke lie bhI sUtrahotA hai aura vaha sunatA rahatA hai| samantabhadra mahArAja | grantha likhe gaye haiN| suna rahe haiN| hama kaise bola sakate haiN| pIche se dhIre- / zeSa agale aMka meM nA (2007)' se sAbhAra - agasta 2009 jinabhASita 8
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ vIrazAsana jayantI : eka advitIya mahAparva muni zrI praNamyasAgara jI Aja se paccIsa sau paiMsaTha (2565) varSa phle| "rAyagihaNayara-Nerayi-disamahichiyaviula-girizrAvaNa kRSNA pratipadA ko rAjagRhI nagarI ke vipulAcala | pavvae siddhacAraNasevie, bArahagaNa pariveDDhieNa khiyN|" parvata para antima tIrthaGkara bhagavAn mahAvIra kI divya- / arthAt rAjagRhI nagarI kI naiRtya dizA meM sthita dhvani khirI thii| divyadhvani ke dvArA hI dharmatIrthaM kI | tathA siddha aura cAraNoM se sevita 'vipulAcala parvata' para pravRtti hotI hai| isI dina se mahAvIra bhagavAna kA zAsana | bAraha gaNoM se pariveSTita bhagavAn mahAvIra ne dharmatIrtha prArambha hotA hai, isalie yaha prathama dezanAdivasa 'vIra | kA pravartana kiyaa| zAsana jayantI' ke rUpa meM manAyA jAtA hai| harivazapurANa (2/61, 62) meM bhI kahA haibhagavAn mahAvIra kA yaha mahAn upAkara ha "chayAsaTha dina taka mauna se vihAra karate hue, zrI vardhamAna nahIM cAhie ki unake abhAva meM bhI unakI vANI hameM | jinendra jagatprasiddha rAjagRha nagara aae| vahA~ jisa prakAra Aja prApta hai| isa vANI ko hI jinavANI, vIravANI sUrya udayAcala para ArUDha hotA hai, usI prakAra ve logoM yA dvAdazAGgarUpa zruta kahate haiN| isa parama punIta zruta- | ko jAgRta karane ke lie vipula lakSmI ke dhAraka jJAna ke binA hameM kabhI iSTa kI prApti nahIM ho sktii| vipulAcala parvata para ArUDha hue| AcArya vidyAnandI jI ne isa mahAn upakAra kA varNana isa dharmatIrtha kI utpatti kisa samaya huI, isa isa prakAra kiyA hai sambandha meM aneka pramANa haiMabhimataphalasiddherabhyupAyaH subodhaH, immisseva sappiNIe cautthakAlassa pacchime bhaae| sa ca bhavati suzAstrAttasya cotpttiraaptaat| / cottIsa vAsAvasese kiMci visesuunnkaalmmi| iti bhavati sa pUjyastatprasAdAtprabuddhe (kasAyapAhuDa / pu01) nahi kRtamupakAraM sAdhavo vismrnti| (AptaparIkSA) arthAta isa avasarpiNI kAla ke duHSama-suSamA arthAt abhISTa phala kI siddhi kA upAya samyagjJAna | nAmaka cauthe kAla ke pichale bhAga meM kucha kama cauMtIsa hai| vaha samyagjJAna samIcIna zAstra se hotA hai| usa zAstra | varSa bAkI rahane para dharmatIrtha kI utpatti huI hai| kucha kI utpatti Apta se hotI hai| unake prasAda se hI zAstra | kama se tAtparya yahA~ nau dina chaha mahInA adhika se kI prApti hotI hai| isalie ve Apta prabuddha gaNadhara Adi | hai| ataH nau dina, chaha mahInA adhika, tetIsa varSa avaziSTa se pUjya haiM kyoMki kiye hue upakAra ko sAdhu puruSa rahane para caturthakAla meM dharmatIrtha kI utpatti huI hai| bhUlate nahIM haiN| divyadhvani kA yaha sAmaya zrAvaNa mAsa ke kRSNa pakSa vaise 'zAsana' zabda AjJA ke artha meM prayukta hotA | kI pratipadA kA prAta:kAla kA samaya hai, jaba abhijita hai| parantu yahA~ zAsana zabda se AjJA yA Adeza vivakSita | nakSatra kA udaya thaa| harivaMzapurANa (2/91) meM kahA nahIM hai| yaha zAsana sattA yA prabhutA kA nahIM hai, apitu AtmAnuzAsana kA hai| bhagavAna mahAvIra sarvajJa, vItarAga zrAvaNasyAsite pakSe nakSatre'bhijiti prbhH| aura hitopadezaka the| unakA hita kA upadeza bhavya saMsArI pratipadyahni pUrvAhne shaasnaarthmudaahrt|| jIvoM ko saMsAra se pAra utAranevAlA hai| ataH yahA~ zAsana | isI prakArazabda se tIrtha artha samajhanA caahie| 'tIrthaM karotIti vAsassa paDhamamAse paDhame pakkhammi sAvaNe bhule| tIrthaGkaraH' isa vyutpatti ke anusAra bhagavAn mahAvIra | pADivada-puvvadivase titthuppattI du abhijmhi|| dharmatIrtha ke pravartaka the| isa duHSama paJcama kAla meM dharmatIrtha | sAvaNa-bahula-paDivade rudda-muhutte suhodae rvinno| kI utpatti kA yaha divasa jAnanA caahie| abhijissa paDhama-joe jattha jugAdI munneyvvo|| bhagavAn mahAvIra kI yaha prathama divyadhvani kahA~ arthAt varSa ke prathama mAsa (zrAvaNa mAsa) meM, huI? isa prazna ke uttara meM kasAyapAhuDa pa. 1. meM zrI| prathama pakSa arthAt kRSNa pakSa meM pratipadA ke dina prAtaH vIrasena AcArya ne likhA hai | kAla ke samaya AkAza meM abhijit nakSatra ke udita 9 agasta 2009 jinabhASita hai
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ rahane para dhamatIrtha kI utpatti huii| zrAvaNa kRSNa pratipadA | paJcama kAla ke anta taka ikkIsa hajAra varSa taka bhavya ke dina rudra muhUrta meM sUrya kA zubha udaya hone para aura | jIvoM kA uddhAra karatA rhegaa| abhijit nakSatra ke prathama yoga meM jaba yuga kA Adi | paM0 paramAnanda jI zAstrI ne apane isI viSaya huA, tabhI tIrtha kI utpatti samajhanA caahie| para eka lekha meM likhA hai ki "aisI mahattvapUrNa evaM isa kathana se yaha bhI spaSTa ho jAtA hai ki zrAvaNa | mAMgalika tithi ko, kheda hai ki hama arse se bhUle hue kRSNA pratipadA kA yaha divasa hI yuga ke Adi kA | the| sarvaprathama mukhtAra sAhaba ne dhavala grantha se vIra zAsana divasa hai| yuga kI samApti ASAr3ha kI paurNasAsI ko kI isa janmatithi kA patA calAyA aura unake dila hotI hai| paurNamAsI kI rAtri ke anantara hI prAtaH zrAvaNa | meM yaha utkaTa bhAvanA utpanna huI ki isa dina hameM kRSNA pratipadA ko abhijit nakSatra, bAlavakaraNa aura rudra | apane mahopakArI vIra prabhu aura unake zAsana ke prati muhUrta meM hI yuga kA Arambha hotA hai| yuga ke Arambha | apane kartavya kA kucha pAlana jarUra karanA caahie| tadanusAra se tAtparya suSama-suSamA Adi kAla kA vibhAga athavA | unhoMne 15 mArca san 1936 ko 'mahAvIra kI tIrtha utsarpiNI yA avasarpiNI kAla ke prArambha hone se hai| pravartana-tithi' nAma se eka likhA aura use tatkAlIna isa tithi ke lie sabhI digambarIya aura zvetAmbarIya | 'vIra' ke vizeSAGka meM prakAzita kraayaa| grantha ekamata haiN| eka zvetAmbarIya grantha kI TIkA meM | unhIM mukhtAra jI ke zabdoM meMlikhA hai ki bharata, airAvata aura mahAvideha kSetroM meM yuga | yaha tithi- itihAsa meM apanA khAsa mahattva rakhatI kA Adi isI tithi se hotA hai- "bharatairAvate mahAvideheSu | hai aura eka aise 'sarvodaya' tIrtha kI janma tithi hai jisakA ca zrAvaNamAse kRSNapakSe bAlavakaraNe'bhijinnakSatre lakSya 'sarvaprANihita' hai| prathamasamaye yugasyAdi vijaaniihi|"(mlyaagiri-jyoti- isa dina- zrI sanmati-varddhamAna-mahAvIra Adi nAmoM SakaraNDaTIkA) se nAmAGkita vIra bhagavAn kA tIrtha pravartita huA, unakA inhIM malayagiri ne likhA hai ki "sarveSAmapi suSama- | zAsana zurU huA, unakI divyadhvani pahale pahala khirI, suSamAdirUipANAM kAlavizeSANAmAdi yugaM, yugasya cAdiH" | jisake dvArA saba jIvoM ko unake hita kA sandeza sunAyA arthAt sabhI suSamA-suSamA Adi vizeSoM ke prArambha | gyaa| hone kA nAma yuga hai| aura isa yuga kA prArambha isI | isI dina- pIr3ita, patita aura mArgacyuta janatA tithi meM hotA hai| ko yaha AzvAsana milA ki usakA uddhAra ho sakatA isa sampUrNa varNana se yaha spaSTa rUpa se samajha | hai| meM AtA hai ki isI bhAratavarSa meM ina AcAryoM ke samaya yaha puNya divasa- una krUra balidAnoM ke sAtizaya meM isa tithi kA bahuta yazogAna thaa| nayA yuga, nayA varSa, | roka kA divasa hai, jinake dvArA jIvita prANI nirdayatA navamAsa isa tithi ko mAnA jAtA thaa| eka aura mahattvapUrNa | pUrvaka churI kI dhAra para utAre jAte the athavA homa ke tathya yaha hai ki nakSatra, karaNa aura muhUrta meM bhI abhijit | bahAne jalatI huI Aga meM jhauMka diye jAte the| nakSatra, bAlavakaraNa aura rudra muhUrta se nakSatroM, kAraNoM aura | isI dina- logoM ko unake atyAcAroM kI yathArtha muhUrtoM kI gaNanA prArambha hotI hai arthAt ye nakSatra Adi paribhASA samajhAI gaI aura hiMsA-ahiMsA tathA dharma-adharma hI prathamasthAnIya haiN| isa dina sampUrNa jainajagat meM bahuta | kA tattva pUrNarUpa se batalAyA gyaa| pahale khuziyA~ manAI jAtI thIM, para Aja hama dekhate haiM | isI dina se- strI jAti tathA zadroM para honevAle ki janavarI ke prathama dina navavarSa kI hama khuziyA~ manAte | tatkAlIna atyAcAroM meM bhArI rukAvaTa paidA huI aura ve haiN| yaha jainajagat ke pratyeka dharmI ke lie eka zocanIya | sabhI jana yatheSTa rUpa se vidyA par3hane tathA dharmasAdhanA viSaya hai| isa tithi kA mahattva vIranirvANa divasa se | karane ke adhikArI ThaharAye gye| bhI jyAdA hai, kyoMki vIra ke nirvANa se bhI jyAdA harSa isI tithi se- bhArata varSa meM pahale varSa kA prArambha hameM isa bAta kA honA cAhie ki tIrtha kA pravartana hI huA karatA thA, ityaadi| ('anekAnta' / jUna 1939) hama saba ke liye Aja kalyANaprada hai aura yaha tIrtha / Aja zrAvaka jana isa tithi ke mahattva se paricita agasta 2009 jinabhASita 10
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ nahIM haiM aura haiM bhI to unake dilo-dimAga meM isa tithi / ahiMsA, aparigraha kI paridhi meM DhAlakara anekAnta, kI utanI mahattA nahIM hai, jitanI anya tithiyoM kii| syAdvAda ke vicAroM se santulita karake, ajainoM meM choTIisalie Aja hama sabhI sAdhusantoM aura zrAvakoM ko isa | choTI sarala-sapaThanIya pastakoM ko preSita karake bhagavAna tithi kI mahattA samajha kara Aja ke dina bhagavAna mahAvIra | mahAvIra ke prati apanI kRtajJatA preSita karanI caahie| ke upadezoM ko pracArita-prasArita karane aura nava varSa | isa lekha ko likhane kI yahI pAvana bhAvanA hai| punaH kI tithi mAnakara harSa-ullAsa se apane AcaraNa ko | yAda rakheM- "na hi kRtamupakAraM sAdhavo vismrnti|" amarakaMTaka meM gUMjatI maMgaladhvani maikala ke zikhara amarakaMTaka meM zramaNaparamparA ke / AcArya zrI vidyAsAgara jI mahArAja ne AdivAsI unnAyaka prakhyAta AcArya zrI vidyAsAgara jI mahArAja ne | saMskRti ke mAdhyama se adhyAtma kI anubhUti karAte hue vizAla janasamUha ko sambodhita karate hue kahA ki pagaDaNDI | kahA ki vizuddha parisara ko pAra kara AyI huI vAyu para kabhI durghaTanA nahIM hotI, jaba ki Adhunika mArgoM | prApta hotI hai, to UrjA-sphUrti pradAna karatI hai, kintu para tIvra gati se bhAgane vAle vAhanoM se durghaTanA kI AzaMkA | yahI vAyu pradUSita prakSetra pAra kara prApta ho, to prANalevA rahatI hai| dUrastha vanoM meM jIvanayApana karanevAle AdivAsI | bhI ho jAtI hai| mana kA pradUSaNa dUra karane ke lie grAmya prakRti pradatta jJAna se paripUrNa haiN| paga-paga calakara nizcinta, | aMcaloM meM rAtri bhara bhajana kIrtana vAdya yaMtroM ke mAdhyama nirbAdha, yAtrA karanevAloM ko azikSita tathA pala-pala AzaMkA | se karake bhagavAn aura bhakta meM aikya karane kI kriyA se grasta yAtrA karanevAloM ko suzikSita batAnA kisa jJAna kI jAtI hai, kintu hAIve para dRzya parivartita ho jAtA kI dena hai? yadi inheM hI pragativAdI kahate haiM to, aisI | hai| ekAnta nivAsiyoM kI anubhUti kA bodha karAte hue pragati ko dUra se hI slaam| AcAryazrI ne kahA ki 'dAma binA nirdhana dukhI, tRSNA AdivAsI sabhyatA aura anAdivAsI jIvanazailI ke | vaza dhnvaan| kahIM na sukha saMsAra meM saba jaga dekho chaan|' madhya rocaka, kintu gaMbhIra antara spaSTa karate hue AcArya dhanavAna kI tRSNA kamI samApta nahIM hotI, phalataH pUrA zrI vidyAsAgara jI ne kahA ki akSara kA adhyayana mAtra jIvana dukha kI anubhUti meM vyatIta ho gayA, kyA diyA jJAna kA pratIka nahIM hai| vidyAlayoM meM bhautika zikSA grahaNa isa saMgraha ne, zikSA ne, saMskAra ne ? svAnubhavI ke pAsa kara saMsAra cintAgrasta, avasAdagrasta ho rahA hai| kisI upalabdha dhana kI koI sAnI nhiiN| kala AyA nahIM, abhI vidyAlaya meM AtmotthAna kA pAThyakrama nahIM hai| jIvana Aja kA astitva samApta huA nahIM, kintu kala kI eka yAtrA hai| isa yAtrA meM AtmakalyANa kI kitanI zikSA | cintA meM jIvanayAtrA pUrI ho gii| tRSNA ne kabhI saMtoSa dI gaI? vanoM ke nivAsI par3he likhe nahIM haiM, kintu saMtoSadhana | ko samIpa Ane nahIM diyaa| saMtoSadhana ko mukti kI prathama se sarAbora haiM, prakRti se itanI mAtrA lete haiM, jisase | sIr3hI batAte hue AcAryazrI ne kahA ki isake ArAdhaka Aja kI pUrti ho jaae| nizcinta haiM, dvAra para tAlA lagAne | ko arahanta banane meM koI bAdhaka nhiiN| daridra honA dukha kI bhI AvazyakatA nhiiN| jIvana maryAdita hai| vidyAlaya kA pratIka nahIM, mere pAsa kucha nahIM kucha pAne kI cAhata meM zikSA prApta nahIM kI, saMtoSa dharohara ke rUpa meM prApta | bhI nhiiN| tRSNAvaza dhanavAna dukhI hai, saMtoSI ko cAha ho gyaa| jinheM zikSita, sabhya, pragatizIla, vijJAna kA nahIM, kauna zikSita hai kauna azikSita? jIvana yAtrA ko jJAtA batAyA jAtA hai, jinake saMgraha kI sImA nahIM, kintu | sugama banAnA hai yA durgama, yaha samAdhAna samAja ko talAzanA kSaNa bhara bhI saMtoSa kI anubhUti nahIM, yaha kauna sA zikSaNa- hai| kisa mArga se calanA hai? jisa para koI durghaTanA na prazikSaNa hai, hameM btaao| saMtoSI ko ruDhivAdI aura asaMtoSI ho athavA vaha jisa para cintA banI rahatI hai? ucita ko pragativAdI kahanA jJAna kI kauna sI dhArA hai? AcArya | mArga para yAtrA karanevAloM kI saMkhyA samApta to nahIM huI, zrI ne pUchA kauna hai pragativAdI, kauna hai rUDhivAdI? lokataMtra | kintu nagaNya avazya hai| yaha jJAna pradAna karate hue AcArya meM sAkSara banAne kA saMkalpa liyA hai, yaha acchA hai, | zrI ne kahA ki durlabha hai saMsAra meM eka jathAratha jnyaan| kintu AtmakalyANa kI zikSA kA prabaMdha ho, to adhika preSaka- vedacandra jaina, acchA hai| gaurelA peNDAroDa // agasta 2009 jinabhASita -
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina karma siddhAnta sva0 paM0 milApacandra jI kaTAriyA eka mumukSa prANI ke sAmane 4 prazna upasthita hote| to Izvara ko suSTi racane kI jarUrata hI kyoM haI? haiM- 1. saMsAra kyA hai? 2. saMsAra ke kAraNa kyA haiM? | na racane para usakI kauna sI hAni huI thI? aura racI 3. mokSa kyA hai? 4. mokSa ke kyA kAraNa haiM? inhIM | bhI, to kisI ko sukhI, kisI ko dukhI Adi kyoM cAroM praznoM ke samAdhAna meM 7 tattva chipe hue haiM aura | banAyA? yadi kaho ki jIva, jo acche bure kAma karatA unhIM ke sAtha karmasiddhAMta bhii| cetana-acetana padArthoM se | hai, unakA vaisA hI acchA-burA phala Izvara detA hai, usI bharA huA, jo sthAna hai vaha saMsAra hai| isa prathama prazna | se jIvoM ko ye vividha prakAra kI avasthAyeM dekhane meM ke uttara meM 2 tattva Ate haiM- jIva aura ajiiv| caturgatirUpa | AtI haiM, to aisA kahanA bhI ThIka nahIM haiN| kyoMki jaba duHkhamaya saMsAra meM yaha jIva karmoM ke phala se paribhramaNa | Izvara svayaM buddha, sarvajJa, sarvazaktimAn hai, to jIvoM ko karatA hai aura jaba taka karma A-AkAra jIva pahile pApakarma karane hI kyoM detA hai, jisase Age calakara ke ba~dhate rahate haiM, taba taka jIva kA saMsAra se chUTanA| use una pApiyoM ko phala dene kI naubata Ave? hAkima nahIM ho sakatA hai| isa dUsare prazna ke uttara meM Asrava | ke sAmane aparAdha kare, taba to use hAkima manA kare aura baMdha ye do tattva A jAte haiN| saba karmoM ke bandhana | nahIM aura aparAdha ho cukane ke bAda use daNDa deve, se chUTa jAnA isakA nAma mokSa hai| isa tIsare prazna ke | hAkima kA aisA karanA yogya nahIM hai| isake alAvA uttara meM mokSatattva A jAtA hai| navIna karmoM kA bandha | hama pUchate haiM ki Izvara samasta sRSTi meM vyApaka hai, nahIM hone denA aura purAne ba~dhe karmoM ko khipA denA ye | to vyApaka meM kriyA nahIM ho sakatI hai| deza se dezAntara do bAteM mokSa kA kAraNa haiM, isa cauthe prazna ke uttara | hone ko kriyA kahate haiN| vyApaka meM yaha kriyA asambhava meM saMvara aura nirjarA ye do tattva A jAte haiN| isa prakAra hai| kyoMki vyApaka sarvakSetra meM vyApta hai, isameM koI bhI cAroM praznoM ke samAdhAna meM jIva, ajIva, Asrava, baMdha, | kSetra avazeSa nahIM rahatA hai, jisameM kriyA ho ske| kriyA saMvara, nirjarA aura mokSa ina 7 tattvoM kI upalabdhi hotI | ke binA sRSTi kI racanA nahIM ho sakatI hai| avyApaka hai| inhIM satyArtha 7 tattvoM ke zraddhAna karane ko jainadharma | mAne, to sarvakSetra kI kriyAyeM nahIM ho skeNgii| jo Izvara meM samyagdarzana (yathArtha dRSTi) kahA hai| yahI mokSa-mahala | ko azarIrI mAneM, to amUrtika se mUrtimAna kArya nahIM kI prathama sIr3hI hai| | ho sakate haiM varnA amUrta AkAza se mUrta padArtha utpanna ananta jIvoM se vyApta yaha saMsAra anAdikAla | hone lgeNge| taba asat se sata padArtha kI utpatti ho se calA A rahA hai aura Age anantakAla taka calatA jaayegii| jo Izvara ko zarIrasahita mAna liyA jAye, to rhegaa| isa saMsAra meM rahanevAle jIvoM meM koI sukhI hai, | Izvara saba ko dikhanA cAhie aura use niraJjana nahIM koI duHkhI hai, koI nara hai, koI mAdA hai, koI sabala | kahanA caahie| jo Izvara ko sarvazaktimAn mAneM, to sabako hai, koI nirbala hai, koI buddhimAna hai, koI mUrkha hai, | sukhI va sundara banAnA caahie| yadi kaho ki bure kAma koI kurUpa hai, koI surUpa hai, ityAdi jIvoM kI nAnA | karanevAloM ko burA banAye, to karma balavAna hue, Izvara prakAra kI avasthAyeM jo dekhI jAtI haiM, unakA kAraNa | ko sarvazaktimAn mAnanA nahIM ho skegaa| sarvazaktimAna jIva ke kie hue zubhAzubha karmoM ke sivAya aura kucha nahIM mAnane se samasta sRSTi kI racanA usase nahIM ho nahIM hai| jaba yaha prANI apane mana vacana kAya se acche | sakatI hai aura saba kAma usI ke liye hote haiM, to bure kAma karatA hai, taba AtmA meM kucha harakata paidA | vezyA, cora usane kyoM banAye jisase pApAcaraNa karanA hotI hai| usa harakata se sUkSma pudgala ke aMza AtmA | par3e? sRSTi banAne ke pahale saMsAra meM kucha padArtha the se sambandha kara lete haiM, inako hI jainadharma meM karma batAyA yA nahIM? jo padArtha the, to Izvara ne kyA banAyA? jo hai| inhIM zabhAzabha karmoM ke phala se jIva kI acchI padArtha nahIM the. to binA padArthoM ke saSTi kaise banAI? burI aneka dazAyeM hotI haiN| kucha loga inakA kAraNa binA banAye kucha nahIM hotA to Izvara ko svayaM banA Izvara ko ThaharAte haiN| para yaha ThIka nahIM hai| avvala | huA mAneM to sRSTi ko bhI svayaM banI huI kyoM na mAneM? agasta 2009 jinabhASita 12
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhI kAma IzvarakRta mAneM, to pratyakSa kA lopa hogA, | jo kAMti kA bheda hai vaha taijasa zarIrakRta hai| mRtyu hone kyoMki pratyakSa meM ghaTapaTa gRhAdika manuSyakRta dekhe jAte | para taijasa zarIra jIva ke sAtha calA jAtA hai|) aura haiN| sabhI kAma IzvarakRta mAnane se jIvoM ke puNyapApa kArmaNa ye 5 zarIra haiN| inameM se kArmaNa zarIra ko karma saba nirarthaka ho jaayeNge| na to kisI ko hiMsA Adi | aura zeSa zarIroM ko nokarma kahate haiN| jIva aura karmoM pApa kAryoM kA phala milegA aura na kisI ko japa, | ke bandha ko karmabandha kahate haiM, tathA jIva aura anya tapa, dayA Adi puNya kAryoM kA phala milegaa| kyoMki | zarIroM ke bandha ko nokarmabandha kahate haiN| bhavAMtara meM ye to jIvoM ne kiye hI nahIM, yadi Izvara ne kiye haiM, | jAnevAlA jIva pUrva zarIra ko chor3ane ke bAda, jaba taka to inakA phala jIvoM ko milanA kyoM cAhie? taba niHzaMka | nayA zarIra grahaNa nahIM karatA hai, taba taka ke antarAla ho prANI pApa kareMge aura puNya kAryoM se vimukha rheNge| | meM usake taijasa aura kArmaNa ye do sUkSma zarIra sAtha isa prakAra Izvara ko kartA mAnane meM isa taraha | meM rahate haiN| isa antarAla kA kAla jainAgama meM bahuta ke anya bhI aneka vivAda khar3e hote haiN| kisI karma | hI thoDA tIna samaya mAtra adhika se adhika batAyA kA phala hameM turanta mila jAtA hai, kisI kA kucha mAha | hai| antarAla meM yaha kArmaNa zarIra hI use kisI niyata bAda milatA hai, kisI kA kucha varSa bAda milatA hai | sthAna para le jAkara nayA zarIra grahaNa karAtA hai| ukta aura kisI kA janmAMtara meM milatA hai| isakA kyA kAraNa | taijasa aura kArmaNa zarIra saMsAra dazA meM sadA isa jIva hai? karmoM ke phala ke bhogane meM samaya kI yaha viSamatA | ke sAtha rahate haiN| jaba yaha jIva bhavAMtara meM jAkara nayA kyoM dekhI jAtI hai? IzvaravAdiyoM kI ora se isakA | zarIra grahaNa karatA hai, taba sadA sAtha rahanevAle do zarIra IzvarecchA ke sivAya koI santoSakAraka samAdhAna nahIM | aura eka nayA prApta zarIra isa prakAra jIva ke kula miltaa| kintu karmoM meM hI phaladAna kI zakti mAnane | tIna zarIra ho jAte haiN| jisa prakAra dUdha meM jala, mizrI vAlA karmavAdI jainasiddhAnta ukta praznoM kA buddhigamya | Adi ghula mila jAte haiM, usI prakAra ina tInoM zarIroM samAdhAna karatA hai| ko AtmA ke sAtha mizraNa ho jAtA hai| sadA sAtha rahanevAle jainazAstroM kA kahanA hai ki bAIsa bheda skandha | taijasa aura kArmaNa ye do zarIra itane mUkSma haiM ki ve ke aura eka bheda aNa kA isa prakAra pudgala ke kula | hamAre kabhI indriyagocara nahIM ho sakate haiN| 23 bheda hote haiN| inhIM ko 23 vargaNAyeM kahate haiN| inameM | prazna-'anantaguNe pare' isa sUtra ke dvArA sUtrakAra se 18 vargaNAoM kA jIva se kucha sambandha nahIM hai aura | umAsvAmI ne audArikAdi zarIroM se kArmaNa zarIra ke 5 vargaNAoM ko jIva grahaNa karatA hai| unake nAma AhAra- paramANu anantaguNe adhika likhe haiN| isase to kArmaNa vargaNA, taijasavargaNA, bhASAvargaNA, manovargaNA aura | zarIra anya saba zarIroM se bar3A honA caahiye| kArmaNavargaNA haiN| AhAravargaNA se audArika, vaikriyika | uttara- unhIM AcArya umAsvAmI ne 'paraM paraM sUkSmam' aura AhAraka ye tIna zarIra aura zvAsocchavAsa banate | isa sUtra dvArA kArmaNa zarIra ko anya saba zarIroM se haiN| taijasavargaNA se taijasa zarIra banatA hai| bhASAvargaNA hai| bhASAvargaNA | sUkSma bhI likhA hai| isa prakAra AcAryazrI ne donoM kathana se zabda banate haiM manovargaNA se dravyamana banatA hai, jisake karake yaha abhiprAya prakaTa kiyA hai ki kArmaNa zarIra dvArA yaha jIva hita-ahita kA vicAra karatA hai aura | kA gaThana aisA Thosa hai ki usakI pradeza saMkhyA anya kArmaNavargaNA se jJAnAvaraNAdika aSTa karma banate haiN| jina | zarIroM se anantaguNI hote hue bhI vaha anya zarIroM jaisA karmoM ke nimitta se yaha jIva caturgatirUpa saMsAra meM bhramaNa sthUla nahIM hai, jaise ruI kA Dhera aura lohe kA golaa| karatA huA nAnA prakAra ke du:kha uThAtA hai aura jinake | lekina isakA artha yaha bhI nahIM hai ki kArmaNa zarIra kSaya hone se yaha jIva saMsAra se chUTakara mokSapada ko | jaba itanA Thosa hai to usakI gati anya paudgalika padArthoM pAtA hai| ina jJAnAvaraNAdi aSTakarmoM ke piMDa ko hI | se ruka jAtI hogI? usakI banAvaTa hI kucha aisI jAti kArmaNa zarIra kahate haiN| isa prakAra isa jIva ke audArika | ke paramANuoM se hotI hai, jisase vaha vajrapaTalAdi meM (manuSya tiryaMcoM kA zarIra) vaikriyika (deva-nArakiyoM kA | bhI praveza kara jAtA hai| jaise agni lohe meM praveza kara zarIra) AhAraka, taijasa (mRtaka aura jIvita zarIra meM | jAtI hai| 13 agasta 2009 jinabhASita
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ ina sabhI zarIroM meM se eka kArmaNa zarIra hI aisA | rahatA hai| karmoM kA baMdha isa jIva ke kisa taraha ho hai, jisake sahayoga se yaha jIva aneka yoniyoM meM janma | jAtA hai| isake liye zAstra vAkya aisA haile-lekara nAnA prakAra kI ceSTAyeM karatA rahatA hai| yahI jIvakRtaM pariNAmaM nimittamAtraM prapadya punrnye| vaha karma piNDa hai, jo isa jIva ke lie saMsAra kA svayameva pariNamaMte'tra pudagalAH krmbhaaven|| bIjabhUta hai aura vividha anartha paramparAoM kA kAraNa artha- jIva ke kiye hue pariNAmoM ko nimitta banA huA hai| jaise rezama kA kITa apane hI muMha se | banA kara pudgala kI vargaNAyeM svayaM hI karmarUpa se pariNama rezama ke tAra nikAla-nikAla kara Apa hI unase lipaTatA | jAtI haiN| rahatA hai, isI taraha yaha jIva svayaM hI rAga-dveSAdi kaluSita (zeSa agale aMka meM) bhAva kara-karake Apa hI ina dukhadAyI karmoM se ba~dhatA 'jaina nibandharatnAvalI' (bhAga 2) se sAbhAra bhAgyodayatIrtha prAkRtika cikitsAlaya sAgara (ma0pra0) dvArA amarakaMTaka meM rASTrIya seminAra kA Ayojana, dinAMka 2 evaM 3 akTUbara 2009 parama pUjya 108 AcArya zrI vidyAsAgara jI mahArAja kA saMsagha cAturmAsa amarakaMTaka jilA anupapura ma0 pra0 meM ho rahA hai| bhAgyodaya tIrtha dharmArtha TrasTa, sAgara ma0 pra0 meM 16 ekar3a kI jamIna para AcArya zrI vidyAsAgara jI mahArAja ke AzIrvAda se saMcAlita hai| usameM 200 bistaroM kA ailopaithI, 50 bistaroM kA necaropaithI evaM Ayurvedika rasazAlA saMcAlita hai| sarvasAdhanoM se yukta hai| prAkRtika cikitsAlaya kI ora se isa varSa 2 evaM 3 akTUbara ko amarakaMTaka meM AcArya zrI ke maMgala sAnnidhya meM eka rASTrIya semInAra kA Ayojana kiyA jA rahA hai| semInAra kA viSaya hai- DAyabiTIja, moTApA evaM hAI blaDaprezara kA ilAja, yoga, AhAra evaM prAkRtika cikitsA ke mAdhyama se| zivira meM mukhya atithi DaoN0 cidAnaMda mUrti- nirdezaka, kendrIya yoga evaM prAkRtika cikitsA anusaMdhAna pariSad, dillI, kAryakrama-adhyakSa zrI rAvalamala maNi, ceyaraparsana, mahAvIra necaropaithI evaM yaugika sAiMsa, nagapurA, chattIsagar3ha, viziSTa atithi-DaoN0 sAdhanA dauneriyA, yoga vibhAgAdhyakSa, barakataullA vi0 vi0 bhopAla hoNgii| zivira ke prAyojaka kendrIya yoga evaM prAkRtika cikitsA anusaMdhAna pariSad, dillI hai| zivira meM DAyabiTIja, moTApA evaM hAI blaDaprezara kA ilAja jo yoga, AhAra evaM prAkRtika cikitsA (rajisTarDa DaoNkTaraailopaithI, Ayurvedika, prAkRtika, homyopaithika evaM yUnAnI cikitsaka) ke mAdhyama se karate haiM, ve zivira meM apanA pepara prastuta karane ke lie AmaMtrita haiN| jinhoMne uparyukta bImAriyoM para risarca varka kiyA hai ve bhI sAdara AmaMtrita hai| aise vaktAoM ko Ane-jAne kA yAtrAvyaya evaM AvAsa vyavasthA niHzulka kI jaayegii| kRpayA zIghra hI hamAre mo0 naM0- 094251-71671 para sUcita kareM, tAki Apake Thaharane aura bhojana saMbaMdhI vyavasthA kI jA ske| phona para carcA ke uparAnta Apa apane yAtrA kA TikaTa (sekeNDa klAsa slIpara) rirjava karA leveN| Apake amarakaMTaka Agamana para Apako bhugatAna kara diyA jaavegaa| zivira kA mukhya AkarSaNa hogA parama pUjya guruvara AcArya zrI vidyAsAgara jI mahArAja aura unakA saMgha, kyoMki jinhoMne prAkRtika jIvana jiyA hai, jo dina meM mAtra eka bAra AhAracaryA karate haiM, unakI upasthiti meM isa semInAra meM vaktAoM ke dvArA apanA anubhava sunAyA jAyegA evaM pratidina AcAryazrI jI ke mAMgalika pravacana ina bImAriyoM evaM AhAra aura yoga cikitsA para mileNge| samasta dharmapremI bandhuoM aura ina bImAriyoM se pIr3ita vyaktiyoM se bhAgyodaya tIrtha parivAra 2 evaM 3 akTUbara 2009 ko amarakaMTaka pahu~cane kI apIla karatA hai| adhika se adhika saMkhyA meM zAmila hoveN| DaoN0 rekhA jaina mukhya cikitsA prabhArI, sAgara agasta 2009 jinabhASita 14
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadarzana meM kisI bhI kArya kI utpatti meM nimitta aura upAdAna ina do kAraNoM ko mukhyatA se svIkAra kiyA gayA hai| inameM upAdAna kAraNa vaha kahalAtA hai, jo svayaM kAryarUpa pariNata hotA hai aura kArya ke hone meM jo sahAyaka ho jAtA yA bana jAtA hai, athavA banAyA hai, vaha nimittakAraNa kahalAtA hai| jaise agni ke saMyoga se pAnI garma huA, to pAnI kI garmarUpa pariNati meM agni ke sahakArI kAraNa hone se use nimitta kahA jAyegA aura pAnI svayaM garma huA hai isalie use upAdAna kaarnn| isa viSaya meM svAmI samantabhadra ne jo niyama ghoSita kiyA hai, vaha dhyAna dene yogya hai| ve bRhatsvayaMbhUstotra meM likhate haiM bAhyetaropAdhisamagrateyaM nimitta aura upAdAna naivAnyathA kAryavidhizca puMsAM kAryeSu te dravyagatasvabhAvaH / 1 tenAbhivandyastvaM RSirbudhAnAm // 60 // arthAt he bhagavan ! kAryoM ke sampanna hone meM aMtaraga aura bahiraMga ubhaya upAdhiyoM ( kAraNoM) kI samagratA (pUrNatA) kA honA dravyagata svabhAva hai- aisA niyama Apane svIkAra kiyA hai kyoMki aMtaraMga ( upAdAna) aura bAhya nimitta kI pUrNatA hone para hI koI navIna kArya sampanna hotA hai aura dekhA bhI aisA hI jAtA hai ki agni yA sUrya athavA bijalI Adi kisI uSNa vastu ke abhAva meM pAnI garma nahIM hotaa| aisA kyoM hotA hai ? svAmI samantabhadra kahate haiM aisA dravyagata svabhAva hai aura 'svabhAvo'tarkagocara: ' svabhAva meM tarka kA praveza nahIM hai / yataH kevala eka hI kAraNa, nimitta yA upAdAna mAtra se kArya kI utpatti hotI nahIM dekhI jAtI, ataH eka hI kAraNa se kArya kI utpatti na mAna, ubhaya kAraNoM se hI kArya kA honA svIkAra karane yogya hai| he bhagavan ! bhagavan! buddhimAnoM dvArA Apa isIlie bhI vandya haiM ki mukti prApta karane meM ApakA upadeza yA darzana hI sarvaprathama mumukSu ko dezanAlabdhi svarUpa nimitta ke rUpa meM samyagdarzana kI utpatti meM anivAryataH sahAyaka hotA hai| " paM0 nAthUrAma DoMgarIya, indaura yaha kahA jA sakatA hai ki aneka bAra bahuta loga bhagavAn kI vANI sunate haiM, kintu sabhI ko samyagdarzana kyoM nahIM ho jAtA / samAdhAna yaha hai ki bhagavAn kI vANI sunane para bhI jinheM samyagdarzana nahIM huA ve samartha ( upAdAna) nahIM the arthAt unako darzanamoha kA kSayopazama nahIM huA thA aura na vizuddhilabdhi ( pariNAmoM meM kaSAyoM kI mandatAjanya vizuddhi) hI prApta huI thI aura na bhavyatva bhAva kA vipAka hI huA thaa| sAtha hI unheM kAraNalabdhi bhI prApta nahIM thI, jisake binA samyagdarzana nahIM hotaa| ataH samartha upAdAna kAraNa ke rUpa meM una logoM meM yogyatA kA abhAva hone se, dUsare zabdoM meM unake upAdAna kAraNa na bana sakane se, samyagdarzana rUpa kArya kI utpatti na ho skii| eka kArya ke hone meM aneka kAraNa huA karate haiM, jinameM uparyukta aMtaraMga kAraNa va kAlalabdhi kA honA bhI eka nimitta hai kevala bAhya nimitta se hI kArya / nahIM hotA / dUsarI bAta yaha hai ki koI nimitta yA upAdAna kAraNa tabhI mAnA jAtA aura kahA jAtA hai yA kahA jAnA cAhie, jaba kArya sampanna ho jAya / kArya ke utpanna ho jAne para hI yaha dekhA jAnA cAhie ki isameM kauna nimitta thA aura kauna upAdAna kArya ke hue binA na koI upAdAna kahalAtA hai aura na nimitt| sabhI vastue~ pUrNa svataMtra sattA sampanna apane apane dhruva svabhAva meM sthita haiM, kintu ve sabhI parivartanazIla bhI haiN| ataH unameM parivartana yA paryAyarUpa kArya jaba jaisA jahA~ hotA huA dikhAI detA hai, vahA~ usa kArya yA parivartana ke hone meM ve svayaM upAdAna kahalAtI haiM aura jina anya dravyoM se ve svataH yA parataH prabhAvita hotI haiM yA anya dravya una (kAryoM) meM sahAyaka hote yA mAne jAte haiM ve nimitta kahalAte haiM jinakA AlaMbana lene se kArya siddha hote haiM, ve bhI nimitta kI saMjJA ko prApta hote haiN| jaise kisI graMtha ke paThana meM A~khoM ko cazme kA AlaMbana honA / yahA~ yadyapi A~khoM meM dekhane kI zakti tAtparya yaha ki sabhI kAryoM meM nimitta aura upAdAna hai, kintu usakI abhivyakti cazme ke dvArA huI dikhAI donoM kAraNoM kI samagratA kA honA sunizcita hai / yahA~ / detI hai ataH cazmA bhI par3hane meM nimitta bana gayA / cazme I 15 agasta 2009 jinabhASita
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke sivAya prakAza bhI nimitta hotA hai| ki na kevala miTTI rUpa upAdAna ke binA ghar3A banatA sAdhAraNataH kAraNoM kA kArya ke sAtha avinAbhAva | aura na kumhAra yA anya jana ke yoga aura upayoga ke sambandha rahA karatA hai| jinakA kArya ke sAtha avinAbhAva | binaa| isa sambandha meM kevala nimitta yA kevala upAdAna saMbaMdha ho arthAt jina ke binA kArya na ho, ve hI vAstava | ko hI kAraNa mAnane se vivAda hotA hai aura jaba taka meM usa kArya ke kAraNa mAne aura kahe jA sakate haiM | donoM kAraNoM meM se eka kA Agraha kiyA jAtA rahegA aura jinake binA bhI kArya ho jAya ve usake kArya | taba taka vivAda bhI hotA hI rahegA jo sarvathA anAvazyaka ke kAraNa nahIM mAne jA skte| tathA jinake hone para | hai aura lakSya ke anukUla bhI pratIta nahIM hotaa| yadi bhI kArya na ho, ve bhI kAraNa nahIM mAne jaate| jaise | kumhAra ke yoga aura upayoga ke binA hI ghar3A bana sunAra ne sone kA kar3A banAyA, to sunAra hI kar3e meM | jAtA, taba hI kevala upAdAna se kArya kI utpatti mAnate nimitta kahA jAvegA sunArana yA anya vyakti nhiiN| | hue kumhAra ko sarvathA akiMcitkara mAnanA nyAyasaMgata padArthoM meM jo kArya rUpa svayaM pariNata hotA hai | hotaa| athavA binA miTTI ke hI kumhAra ghar3A banA detA, use upAdAna aura bAhya sahAyaka padArtha ko nimitta kI| to ghar3e kA upAdAna miTTI ko mAnanA bhI akiMcitkara saMjJA pradAna karanA yaha eka vyavahAra hai| tathA jo upAdAna | hotaa| kintu donoM pakSoM ke mAnane meM pratyakSa se hI bAdhA hai vaha dUsare ke kArya meM sahAyaka bana kara usI samaya | AtI hai aura vaisA honA saMbhava bhI nahIM hai, ata: yathAyogya nimitta bhI kahalA sakatA hai aura jo nimitta hai vaha nimitta aura upAdAna donoM ko kAraNa mAnanA nyAyasaMgata apane meM jo navIna paryAya utpanna ho rahI hai usI samaya siddha hotA hai| usakA upAdAna bhI hai| tAtparya yaha ki pratyeka padArtha | nimitta svayaM bhI milate haiM aura buddhipUrvaka milAye eka hI samaya meM upAdAna bhI hai aura nimitta bhI hai| bhI jAte haiM, kintu ve sabhI tabhI nimitta kahalAveMge, jaba jaise miTTI se kumhAra ne jaba ghar3A banAyA, usa samaya | ve iSTa kArya ke hone meM sahAyaka siddha hoNge| yadi ve miTTI ghar3e kA upAdAna aura kumhAra nimitta kahalAtA | iSTa kArya meM sahAyaka nahIM hue, to ve kArya ke nimitta hai| kintu jisa miTTI ko dekhakara kumhAra ke mana meM | nahIM mAne jAveMge, pratyuta yadi ve iSTa kArya ke sampanna ghar3A banAne ke bhAva rUpa pariNati huI, usameM vahI miTTI | hone meM bAdhaka bane, to ve phira bAdhA meM nimitta kahe kumhAra ke ghar3A banAne rUpa bhAvoM kI utpatti meM nimitta | jaaveNge| jaise koI vyakti dhanArjana hetu paradeza jA rahA bhI svayameva kahalAvegI tathA vaha kumhAra una bhAvoM kA | thA aura mArga meM rAtri ho jAne se vana meM kisI vRkSa upaadaan| ke nIce vizrAma karane lgaa| usI vRkSa ke pRSTha bhAga isa prakAra miTTI aura kumhAra donoM hI eka samaya meM eka vItarAga sAdhu tapasyA kara rahe the| prAtaH unake meM paraspara nimitta aura upAdAna saMjJA-vyavahAra ko prApta | darzana karane tathA dharmopadeza zravaNa karane se pathika kA haiN| na sadA sarvathA koI padArtha kevala kisI kArya kA | sAMsArika moha bhaMga ho gayA aura vaha muni bana gayA nimitta hI banA rahatA hai aura na upaadaan| apane apane | tathA phira tapasyA kara mukti ko prApta huaa| isa meM kAryoM ko svayaM meM niSpanna karate hue sabhI padArtha upAdAna AtmakalyANa karane kA use nimitta nahIM milAnA par3A, saMjJA ko prApta haiM aura dUsare padArthoM ke kArya meM sahAyaka | svayaM akasmAt hI mila gyaa| banakara yA hokara ve hI nimitta bhI kahalAne lagate haiN| rahI nimitta milAne kI bAta, so hama apane kAryoM isa prakAra eka hI samaya meM jaba padArtha kathaMcit upAdAna ko sampanna karane hetu pratidina aura pratikSaNa hI nimitta aura kathaMcit nimitta bhI siddha ho rahA hai, taba usake | milAne meM prayatnazIla rahA karate haiM, AtmakalyANa aura sambandha meM sarvathA use nimitta yA upAdAna mAnane kA | zAMtiprApti hetu ghara se devadarzana-pUjana-upAsanA hetu Agraha karanA bhI Ahata mata ke anekAMta ke viruddha | jinamaMdira jAte haiM, jJAnArjana hetu gurujanoM kI sevA karate hI khlaavegaa| haiM, dhanArjana hetu vyApAra yA dUsaroM kI sevA karate haiM, isake sivAya kevala upAdAna se yA kevala nimitta nivAsa hetu gRhanirmANa karate haiM, Akhira kucha na kucha se hI kArya kI utpatti mAnanA bhI korA bhrama hai| jaba ' kiyA hI karate haiN| yaha apanI-apanI kAryasiddhi hetu agasta 2009 jinabhASita 16
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ nimitta milAne kI bAteM haiN| kintu yadi devadarzana yA / jaba kisI ke kArya meM sahAyaka bana jAte haiM, taba hama upAsanA karane se zAMti milatI hai yA samyagdarzana kI | usa kArya ke kartA hone kA bhrama pAlane lagate haiM ki prApti hotI hai, taba hI devadarzana zAMti yA samyagdarzana | 'maiMne usakA yaha kArya kiyaa|' yaha kartRtva kA bhrama kI prApti meM nimitta kahalAvegA, parantu hameM apanI kamajorI | anAdi se hameM para-vastuoM aura unakI pariNatiyoM kA ke kAraNa yaha jJAta nahIM hai ki devadarzana kaba samyagdarzana | kartA-dhartA mAnane ke kAraNa saMsAra-paribhramaNa kA kAraNa kA nimitta banegA, isaliye hama satata devadarzanAdi kriyAoM | banA huA hai| jaba ki hama para-vastuoM ke pariNamana ko rucipUrvaka karate rahane meM prayatnazIla rahA karate haiM | meM yadi sahAyaka hoM, to kevala nimitta hI ho sakate aura rahanA bhI caahie| haiM, usake kartA nhiiN| apane apane pariNamanasvabhAva ke nayoM kI dRSTi se vicAra karane para kAraNa sabhI vastue~ svayaM hI pariNamana karatI rahatI haiM, 'svAzrito nizcayaH parAzrito vyavahAraH' arthAt | unameM nimitta kevala sahAyaka hotA hai, isa viSaya meM nizcaya svadravya ke azrita aura vyavahAra paradravya ke Azrita | svAmI amRtacandrAcArya kA kathana bar3A hI mahattvapUrNa hai| hotA hai, isa niyama ke anusAra nizcayanaya kI dRSTi | ve likhate haiMse jo dravya svayaM kAryarUpa pariNata hotA hai, jisameM usakI | jIvakRtaM pariNAma nimittamAtraM prapadya punrnye| pariNamanazIlatA kAraNa hai vaha upAdAna kAraNa hai tathA svayameva pariNamante'tra pudagalAH krmbhaaven|| 12 // paradravya jo usakI pariNati meM sahakArI hotA yA dikhAI pariNamamAnasya citaH cidAtmakaiH svayamapi svkairbhaavaiH| detA hai vaha nimitta kahalAtA hai| kintu nimitta kAraNa bhavati hi nimittamAtraM paudgalikaM karma tsyaapi||13|| to kahalAtA hai, para vaha kArya kA kartA nahIM hotA kyoMki puruSArthasiddhyupAya jo dravya kAryarUpa pariNamana kara rahA hai nizcaya se usa arthAt jIva ke rAgAdi bhAvoM kA mAtra nimitta pAkara pariNamana kA vahI kartA hai| nimitta ko usakA kartA | pudgala ke paramANu svayaM hI karmarUpa pariNamana karate haiM mAnanA kevala Aropita vyavahAra hai, jaise kumhAra ko ghaTa | aura AtmA apane caitanyamayI bhAvoM se (rAga-dveSAdi rUpa) kA kartA maannaa| kumhAra ghaTa ke banane meM kevala nimitta | pariNamana karatA hai, taba udayAgata karmaparamANu usameM nimitta hI hai| yadi kumhAra svayaM miTTI ke binA ghaTa bana jAtA, | mAtra hote haiN| to hI vaha ghaTa kA kartA kahA jA sakatA hai| para aisA ina kArikAoM meM nimitta ko usakI kAraNatA honA saMbhava nahIM hai| jaba kumhAra ghaTa banAne meM apanA | se nakArA nahIM gayA hai| pUrvabaddha karmodaya kA nimitta yoga aura upayoga lagA rahA ho, taba vaha svayaM ke yoga | pAkara hI saMsArI jIva meM rAgadveSAdi vikArI bhAva utpanna aura upayoga rUpa pariNati kA hI kartA nizcaya se hotA | hote haiM aura karmodaya ke abhAva meM muktajIva meM vikArI | bhAva nahIM hote| isI prakAra jIva ke rAgAdi vikArI isa prakAra kArya kI utpatti meM upAdAna aura nimitta | bhAvoM kA nimitta pAkara pudgala ke paramANu karmabhAva ko kA vyavahAra hotA hai, kintu nimitta aura upAdAna kI | prApta hote haiM, binA vikArI bhAvoM ke karma nahIM bNdhte| sthiti aura kSamatA apanI maryAdA ko liye hue hai| isa | isase donoM meM paraspara avinAbhAva siddha ho jAtA hai jisase viSaya meM kevala nimitta yA upAdAna kA pakSa lekara vivAda | ve eka dUsare ke pariNamana meM nimitta kAraNa kahalAte karanA na to ucita hai aura na usase kAma hI ho sakatA | haiM, kintu jaba taka kArya na hogA taba taka unameM paraspara hai| jisa dRSTi se jo hai, usako usI rUpa aura sImA | nimitta kAraNatA nahIM mAnI jAvegI aura na upAdAna hii| meM jAnane aura mAnane se hI samyagjJAna ho sakatA hai| | isa prakAra saMkSepa meM nimitta aura upAdAna kI apanI saMkucita dRSTi rakhakara kevala pakSapAta karate hue | sthiti hai, jisake saMbaMdha meM vivAda karanA anAvazyaka vivAda karane se kucha bhI honevAlA nahIM hai| aura anucita hai| yahA~ vyavahAra meM yaha dekhane meM AtA hai ki hama vAtsalya ratnAkara (dvitIya khaNDa) se sAbhAra 17 agasta 2009 jinabhASita
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinabhASita (janavarI 2009) ke sampAdakIya 'vAstuzAstra aura karmasiddhAnta' kA samIkSAtmaka adhyayana paM0 sanatakumAra vinodakumAra jaina mAnanIya paM0 sanatakumAra vinodakumAra jI jaina kA 'gRhacaityAlaya : svarUpa evaM sAvadhAniyA~' zIrSaka se eka lekha janavarI 2009 ke jinabhASita meM prakAzita kiyA gayA thA aura use AdhAra banAkara maiMne apanA sampAdakIya lekha 'karmasiddhAnta aura vAstuzAstra' bhI ukta aMka meM likhA thA, jisameM yaha siddha karanevAle aneka AgamapramANa prastuta kiye the ki Aja ke jainavAstuzAstrI vAstuzAstra ke pratikUla evaM anukUla gRhoM meM nivAsa ke jo apamRtyu-anapamRtyu, kulakSaya-kularakSA, dhanakSaya-dhanarakSA Adi hAni-lAbha batalAte haiM, ve jinopadiSTa nahIM haiN| ukta pratiSThAcAryadvaya ne apane mata ke samarthana meM AgamapramANa prastuta karane kA dAvA karate hue uparyukta zIrSakavAlA eka lekha punaH bhejA hai| unake lekha ko prakAzita karanA Avazyaka hai, kyoMki pAThakoM ko yaha patA calegA ki jainavAstuvidoM ke pAsa vAstuzAstrasambandhI uparyukta hAnilAbhoM ko satya siddha karanevAle jinopadiSTa pramANa kyA haiM? lekha lambA hai, isalie maiM lekha se cunakara kevala ve hI uktiyA~ unhIM ke zabdoM meM prastuta kara rahA hU~, jo mUlabhUta haiM aura vicAraNIya haiN| sAtha hI una para sampAdakIya TippaNI dekara vastusthiti kA bhI pradarzana kara rahA huuN| isake atirikta 'jainagajaTa' ke prakhyAta pUrva sampAdaka, antaHrASTrIyakhyAtiprApta, jAnemAne vidvAn prAcArya paM0 narendraprakAza jI jaina kA bhI eka lekha prakAzita kiyA jA rahA hai, jisase yathArtha ke nirNaya meM paryApta sahAyatA milegii| __maiMne apekSA kI thI ki mere lekha ke pratyuttara meM aneka jaina vAstuzAstrI digambarajaina ArSaganthoM se ve uddharaNa prastuta kareMge, jinameM yaha svIkAra kiyA gayA ho ki vAstuzAstra ke anukala aura pratikUla ghara meM rahane se uparyukta iSTa aura aniSTa ghaTanAe~ ghaTita hotI haiN| kintu abhI taka eka mAtra lekha uparyukta pratiSThAcArya-bandhuoM kA hI prApta huA hai| isake lie maiM unakA dhanyavAda karatA huuN| sampAdaka : ratanacandra jaina 1. vartamAna meM jainAcArya-praNIta svatantra vAstuzAstra | vidyA kA upadeza diyaa| isa vidyA ke pratipAdaka zAstroM bhale upalabdha na ho, kintu jainAgama ke aneka granthoM | meM aneka adhyAyoM kA vistAra thA, tathA usake aneka meM vAstuzAstra kA varNana prApta hotA hai| yathA- | bheda the| "thalagayA NAma tettiehi ceva padehi 20989200 | tiloyapaNNattI meM 978 se 981 gAthA taka evaM bhUmigamaNakAraNamaMtamaMta-tavaccharaNANi vatthuvijjaM bhUmi- | pratiSThApATha (AcArya jayasena praNIta) meM 135-136 saMbaMdhamaNNaMpi suhAsuhakAraNaM vnnnnedi|" (dhavalA/pustaka | zlokoM meM vAstuvidyA-nirdezita aneka vidyAoM kA varNana 1/ pRSTha 114) / prApta hotA hai| isa prakAra jainAgama ke aneka granthoM meM vAstuvidyA kA varNana dRSTivAda nAmaka bArahaveM aMga vAstuvidyA kA varNana saralatA se prApta ho rahA hai| phira ke pA~cave adhikAra 'cUlikA' ke 20989200 padoM meM | ise 'jinabhASita nahIM hai' kahanA kahA~ taka ucita hai? kiyA hai| ina granthoM ke lekhaka kauna AcArya prAmANika haiM evaM kauna vizvakarmamataM cAsmai vaastuvidyaamupaadisht| aprAmANika, isakA nirNaya hama nahIM kara skte| yadi adhyAyavistarastatra bhubhedo'vdhaaritH|| 22 // bhaTTAraka lekhaka haiM, to unake caritra para bhale hI aMgulI (AdipurANa bhAga 1, adhyAya 16) | uThA leM, kintu unake jJAna ko rekhAMkita nahIM kiyA jA arthAt anaMtavijaya putra ke lie unhoMne (bhagavAn | sakatA hai| RSabhadeva ne) sUtradhAra kI vidyA tathA makAna banAne kI / 2. karma bhI paradravya haiM, ve sukha-du:kha ke kartA agasta 2009 jinabhASita 18
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ ho sakate haiM, to vAstu kyoM nahIM? vAstuzAstrAnukUla nahIM bane hote haiM, unameM pUjAdi karane 3. jisa prakAra karma (dravyakarma) sukha-duHkha meM| para mana sthira nahIM ho pAtA, padAdhikArI kalaha karate kAraNa haiM, usI prakAra vAstuzAstrAnukUla-pratikUla gRha | rahate haiN| (nokarma) bhI sukha-duHkha meM kAraNa hai| isa prakAra ke pratyakSapramANa sandarbha jainAgama meM aneka jagaha upalabdha haiN| vAstuzAstrapratikUla maMdira-gRha Adi prANanAza, 4. vAstuzAstrAnukUla-pratikUla gRha sukha-duHkha donoM dhanakSaya, AyukSaya meM kAraNa hote haiN| isake aneka meM kAraNa (nimitta) haiM, yaha tathya pratyakSa evaM Agama pratyakSapramANa prApta hote haiN| zrI zAntilAla jI bainAr3A pramANa donoM se siddha hai| AgarA, jo vayovRddha aura anubhavavRddha haiM, unhoMne apane Agama pramANa sAmane ghaTita kucha prasaMgoM ko preSita kiyA hai| yathAjainanyAyazAstra cillA kara kaha rahe haiM ki- ka- AgarA nAI kI maMDI kaTarA itavArIkhA~ meM "sAmagrIjanikAnaikakAraNa" (prameyakamala-mArtaNDa) mAtra zrI pArasadAsa ne gRha caityAlaya meM pratikUla mUrtiyA~ sthApita eka kAraNa se kArya nahIM hotA hai| kara liiN| kucha samaya bAda aisI musIbata AyI ki bharapeTa karmodaya bhI dravya kSetra Adi ke nimitta se hotA | roTI nahIM milI aura thor3e samaya meM AyukSaya ho gyaa| vaha caityAlaya sAmAjika caityAlaya meM sthApita kara diyA "khettbhvkaalpoggltttthidivivaagody-khydu|"| gayA, pariNAmataH pUrI samAja musIbata meM par3a gii| (kaSAyapAhuDasutta gAthA 59) / kha- phirojAbAda ke seTha chadAmIlAla jI ne dakSiNa "kAlabhavakhettapehI udao" --- (paMcasaMgraha- | bhArata se lAkara eka pratimA vAstuzAstra ke pratikUla sthApita prAkRta/4/5/3, bhagavatI-ArAdhanA / vi0/1708)| karavA lI, jisase kucha samaya meM dhanakSaya, vaibhavakSaya evaM kSetra, kAla, bhava, aura pudgala kA nimitta pAkara anta meM niMdanIya tarIke se AyakSaya bhI ho gyaa| karmoM kA udaya hotA hai| kSetra, kAla, bhava Adi nokarmoM ga- AgarA belanagaMja kI bAroliyA-bilDiMga kI kA sadbhAva karmodaya ko prabhAvita karatA hai| taba vAstu dUsarI maMjila meM eka maMdira sthApita kiyA gayA, jisameM zAstrAnukUla-pratikUla gRha nivAsI ko bhI prabhAvita karate | vAstuzAstra ke pratikUla DhAI phuTa avagAhanA kI mUrti haiN| karmodaya meM yaha gRha bhI nimitta banate haiN| hama hamezA sthApita kI gii| pariNAma huA ki parivAra kisI bhI azubha nimitta haTAte haiM aura zubha nimitti ko juTAte | prakAra se sukhI nahIM hai| haiN| azubha vAstu karmodaya meM azubha nimitta banate haiN|| gha- gvAliyara dAnAolI campAbAga meM eka prAcIna rAjavArtika / adhyAya 8/ sUtra 3 meM zrI bhaTTAkalaMka deva | maMdira hai| isameM pratimAoM kA ulaTaphera karavA diyA gyaa| ne kahA hai pariNAma yaha haA ki pA~ca-sAta mahInoM meM hI adhyakSa ___ "kAraNAnurUpaM hi kaarymiti|" arthAt kAraNa ke | zrI pArasa jI gaMgavAla kI rela se kaTakara mRtyu ho anurUpa hI kArya hotA hai| gii| "---vAstuzAstrAnukUla gRhoM kA nirmANa kara unameM| Ga - mAlapurA ke pAsa eka gA~va meM maMdira rahanevAloM ke mana ko vizuddha banAne meM sAdhaka banAyA | vAstuzAstrAnukUla nahIM hai, pratimAyeM bhI ucita virAjamAna jA sakatA hai|" | nahIM haiN| vahA~ hama logoM ne dekhA samAja kA eka mAtra "---kSetra ke nimitta se narakoM meM parapIr3A pahu~cAne | ghara hai, sabhI cale gye| isa prakAra ke aneka anubhUta ke vicAra hote rahate haiN| tIrthaMsthAna, maMdira, bAjAra, nATakagRha | prakaraNa haiN| vAstuzAstra ko sarvathA nakArA nahIM jA sakatA ityAdi meM zubha-azubha bhAva hote rahate haiN| (kaundeyakaumudI | hai| / pR.95) arthAt pratikUla gRhoM meM bhI zubhabhAva nahIM ho | 5. sAtA-asAtAvedanIya karma ke udaya meM gRha bhI pAte, nirantara, kalaha, vivAda, viSAda, Adi ke pariNAma | nimitta hai| yathAhote haiM, jo karmoM ke saMkramaNa ke kAraNa banate haiN| isase | "sadvadyodayabhAvAn gRhadhanadhAnyaM kalatraputrazca--- gRhoM kA nirmANa vAstuzAstrAnukUla honA caahie| jo mNdir| " (paMcAdhyAyI / pUrvArddha / 581) / 19 agasta 2009 jinabhASita
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthAt sAtAvedanIya karma ke udaya se prApta honevAle / ke azubhakarma zubharUpa ho jAte haiM, evaM gRha ko zubharUpa ghara, dhana-dhAnya, strI-putra Adi--- / banAne se azubhakarmoM meM bhI parivartana ho jaaygaa|---- sAtA-asAtA vedanIya karma ke udaya meM mAtra jisa prakAra nimitta parivartita kara karmodaya meM parivartana rucikara-arucikara bhojana hI nahIM, apitu gRha, dhana- kiyA jA sakatA hai, usI prakAra vAstuzAstrAnukUlagRha dhAnya Adi anya kAraNa bhI dekhe jAte haiN| gRha, dhana- | nirmANa kara azubhakarmodaya meM bhI parivartana kiyA jA dhAnya, strI, putra Adi ke pratikUla yA aprApta hone para sakatA hai| vyakti asAtA kA anubhava karatA hai evaM inakI prApti | lekha kI pratikriyAoM kI samIkSA yA anukUla hone para sAtA kA vedana karatA hai| 1. vAstuvidyA se anabhijJajanoM ke dvArA vAstu para 6. gRha kyA, koI bhI vastu hamezA samAna phala | pratikriyA karanA Azcaryajanaka hai| jaise jainAgama ke nahIM de sakatI, kyoMki sukha-duHkha meM mAtra vAstu- dvAdazAMgoM ke upalabdha nahIM hone para unakA abhAva bhI hI nahIM, kintu aura bhI aneka kAraNa | nahIM mAnA jA sakatA hai, usI prakAra vidyAnuvAdapUrva upalabdha hote haiN| unakA bhI prabhAva samaya-samaya para parivartita | nahIM hai, to usakA abhAva bhI nahIM mAnA jA sakatA hokara prApta hotA hai| gRha unameM eka kAraNa hai| ise | hai| jahA~ vAstu ke nAma para ajainoM se salAha lekara bhI zubha banAne kA bhAva rahatA hai| gRha vAstuzAstrAnukUla | tor3a-phor3a karake unake anusAra dhana kA apavyaya karate hone para anya kAraNa bhI anukUla hone caahie| haiM, vahIM yadi jainavAstukAra unheM saMbala dekara, dharma meM 7. vAstuzAstrapratikUla gRhoM meM kalaha kA yoga | sthita rakhate hue mArgadarzana kareM aura dhana prApta kareM, to banatA hai, jisameM rahanevAloM meM kalaha hotI rahatI hai| usa dhana kA apavyaya nahIM mAnA jaayegaa| isameM variSTha kalaha, dhanakSaya kA pramukha kAraNa hai| vAstuzAstra pratikUla vidvAnoM kA mArgadarzana evaM AzIrvAda hI milanA cAhie. gRha asAtAkarma ke udaya meM nimitta hai, yaha pahale hI kyoMki yuga ke sAtha to calanA hI par3egA, nahIM to hama siddha ho cukA hai| pragati meM pichar3e rheNge| vAstuzAstra bhI jainAgama kA aMza 8. vAstuzAstra pratikUla ghara bhI bhaya, saMkleza evaM | hai| isa lekha ke pUrva meM pramANa spaSTa haiN| vedanA kA kAraNa hotA hai, jisase mRtyu ho sakatI hai| 2. jainavAstuzAstrI jainAgamAnusAra yadi vAstu-saMbaMdhI akAlamaraNa ke antarakAraNoM meM vAstuzAstra-pratikUla gRha jAnakArI dekara dhana prApta karate haiM, to logoM kI zraddhA bhI kAraNa hai| vajrajaMgha aura unakI patnI zrImatI kA | anyamatiyoM kI ora nahIM jA pAtI hai aura dhana bhI akAlamaraNa gRha ke jharokhoM ke dvAra baMda hone se huA-- unakA galata logoM ke pAsa nahIM pahu~ca pAtA hai| isa "tatravAtAyanadvArapidhAnAruddhadhUmake ---- / " | kArya se yadi jainavAstuzAstrI dhana kamAkara dhanavAn banatA (AdipurANa bhAga 1 / sarga 9 / zloka 26) hai, to hameM sAdharmI kI pragati ke prati IrSyAvAna nahIM, arthAt usa dina sevaka loga jharokhe ke dvAra kholanA | apitu harSita, prasannacitta honA caahie| bhUla gaye the, jisase vaha dhUma usI zayanAgAra meM rukatA 3. jinabhASita janavarI 2009 ke aMka kA rhaa| usa dhUma se ve donoM pati-patnI zvAsAvarodha se | saMpAdakIya 'vAstuzAstra aura karmasiddhAMta' par3hane ke bAda mRtyu ko prApta ho gye| mRtyu zvAsA-varodha se huI, kintu | | prApta pratikriyAoM meM kucha likhita rUpa meM aura kucha mRtyu evaM zvAsAvarodha meM kAraNa khir3akiyoM kA baMda honA | | dUrabhASa para prApta huI haiN| paM0 zrI sumeracandra jI bhagata arthAt vAstuzAstrapratikUla gRha kAraNa bnaa| isa taraha | jI, paM0 zrI ratanalAla bainAr3A, paM0 nihAlacandra jI bInA vAstuzAstra pratikUla gRha akAlamaraNa meM kAraNa hai| | Adi vidvAnoM ne isa lekha ko jainAgama-sammata nahIM mAnA, 9. vAstuzAstrAnukUla zubhagRha meM nivAsa karanevAle | inase merI vyaktigata carcA huI hai| rajavA~sa (sAgara) ma0 pra0 agasta 2009 jinabhASita 20
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampAdakIya TippaNI mAnya paM0 sanatakumAra vinodakumAra jI ne uparyukta lekha meM SaTkhaNDAgama, dhavalATIkA, kasAyapAhuDa, jayadhavalATIkA, kundakunda- sAhitya, samantabhadra-sAhitya, tiloyapaNNattI, tattvArthasUtra, sarvArthasiddhiTIkA, tattvArtharAjavArtikaTIkA evaM AdipurANa Adi ArSa granthoM se eka bhI aisA uddharaNa prastuta nahIM kiyA, jisameM vAstu ke niyamoM kA ullekha ho aura kahA gayA ho ki una niyamoM ke anusAra vAstunirmANa na hone se usake nivAsiyoM kI apamRtyu, kulakSaya, dhanakSaya Adi aniSTa hote haiM tathA una niyamoM ke anusAra nirmita vAstu meM nivAsa karane se apamRtyu kA abhAva evaM kulavRddhi, dhanavRddhi Adi iSTa kArya sampanna hote haiN| dhavalATIkA aura AdipurANa meM vAstuvidyA kA nAmollekha mAtra hai, usake niyamoM aura unake pAlana-ullaMghana se utpanna supariNAmoM-duSpariNAmoM kI koI carcA nahIM hai| ataH ve ina granthoM se koI pramANa de bhI nahIM sakate the| bhaTTArakoM dvArA kundakunda ke nAma se racita kundakunda-zrAvakAcAra (18-19vIM zatI I0 / ullAsa 8/ zloka 58-97) tathA umAsvAmI ke nAma se racita umAsvAmizrAvakAcAra (16-17 vIM zatI I0/zloka 112-113) meM vAstuzAstra kA kucha varNana kiyA gayA hai, kintu yaha pUrNataH ajainazAstroM kI nakala hai (dekhiye, zrAvakAcArasaMgraha / bhAga 3 / pRSTha 162 evaM bhAga 4/ pRSTha 75-81) / kundakundazrAvakAcAra kI samIkSA karate hue siddhAntAcArya paM0 hIrAlAla jI zAstrI likhate haiM- "prastuta zrAvakAcAra meM (racayitA ne) spaSTa zabdoM ke dvArA sarva zAstroM ke sAra ko nikAlakara apane grantha nirmANa kA ullekha kiyA hai (maMgalAcaraNa / zloka 8) / unake isa kathana kA jaba pUrvaracita jaina granthoM se milAna karate haiM, taba kisI bhI pUrva racita jaina grantha se sAra lekara grantha kA racA jAnA siddha nahIM hotA hai, pratyuta aneka jainetara granthoM kA sAra lekara prastuta grantha kA racA jAnA hI siddha hotA hai|" (zrAvakAcAra sNgrh| bhAga 4 / grantha aura granthakAra-paricaya / pRSTha 52 / jaina saMskRti saMrakSaka saMgha, solApura / I0 san 2003) / paM0 hIrAlAla jI zAstrI ne pAdaTippaNI meM uddharaNa dekara spaSTa kiyA hai ki kundakundazrAvakAcAra kA 'vAstuzuddhi-prakaraNa' zvetAmbara vAstuzAstrI paramajaina candrAGgaja Thakkura pheru dvArA racita 'vAstusAra-prakaraNa' (jo svayaM aneka zvetAmbara jaina evaM ajaina zAstroM para AdhArita hai), zvetAmbaramuni zrI meghavijayagaNi-viracita 'varSa prabodha', hindUgrantha 'vArAhasaMhitA' (kundakunda zrAvakAcAra / ullAsa 8/zloka 8), 'vizvakarma prakAza', 'agnipurANa', 'samarAMgaNa' Adi granthoM kI nakala karake racA gayA hai| isIlie isameM meM) arahanta ke atirikta maheza, sUrya, vAsudeva, aura brahmA ke prati bhI vinaya darzAne ke lie kahA gayA hai| yathA-"arahantadeva kI ora pITha, maheza aura sUrya kI ora dRSTi, vAsudeva kI ora vAma aMga tathA brahmA kI ora dakSiNa aMga nahIM karanA caahie|" (ullAsa 8/ zloka 93) / umAsvAmI- zrAvakAcAra ke viSaya meM paM0 hIrAlAla jI zAstrI ne likhA hai- "umAsvAmI ke nAma para kisI bhaTTAraka ne isa zrAvakAcAra kI racanA kI hai| --- isa zrAvakAcAra meM --- zvetAmbara-yogazAstra, 'vivekavilAsa'--- ke aneka zloka jyoM ke tyoM apanAye gaye haiM aura aneka zloka zabdaparivartana ke sAtha race gaye haiN| zvetAmbara yogazAstra ke 15 khara-karmavAle zloka bhI sAdhAraNa se zabdaparivartana ke sAtha jyoM ke tyoM diye gaye haiN|" (zrAvakAcAra-saMgraha / bhAga 4 / grantha aura granthakAraparicaya / pRSTha 38-39) / zAstrI jI Age likhate haiM- "isa zrAvakAcAra (zloka 136-137) meM 21 prakAra ke pUjana ke varNana meM AbhUSaNapUjana aura vasanapUjana kA bhI ullekha kiyA gayA hai| yaha spaSTataH zvetAmbaraparamparA meM pracalita mUrtipUjana kA anukaraNa hai, kyoMki digambaraparamparA meM kabhI bhI vastra aura AbhUSaNoM se pUjana karane kA pracAra nahIM rahA hai|--- isa zrAvakAcAra ke zloka 100 se 103 taka ke 4 zloka zvetAmbarIya (grantha) 'AcAradinakara' se liye gaye jyoM ke tyoM pAye jAte haiN| (ina zlokoM meM vibhinna parimANavAle jinabimba ko pUjane ke zubha-azubha phala kA varNana hai)| --- ina saba kAraNoM se yahI siddha hotA hai ki kisI 21 agasta 2009 jinabhASita
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaTTAraka ne idhara-udhara ke anekoM zlokoM ko lekara tathA bIca-bIca meM kucha svayaM racita zlokoM kA samAveza karake ( yaha grantha) racA hai / " ( zrAvakAcArasaMgraha / bhAga 4 / grantha aura granthakAra paricaya / pRSTha 40-41) / ina pramANoM se siddha hai ki uparyukta zrAvakAcAroM meM jisa vAstuzAstra kA varNana hai vaha pUrvaracita digambarajaina granthoM se gRhIta nahIM hai, apitu zvetAmbarajaina granthoM evaM ajaina granthoM se grahaNa kiyA gayA hai| isa prakAra cU~ki vAstunirmANa ke niyamoM aura unake pAlana ullaMghana se utpanna supariNAmoM duSpariNAmoM kI digambarajaina granthoM meM koI carcA nahIM haiM, ataH siddha hai ki uparyukta pratiSThAcAryoM ne vAstu ke jina niyamoM kI carcA kI hai aura unake anukUla yA pratikUla nirmita bhavana meM rahane se jo lAbha aura hAniyA~ batalAyI haiM, ve saba ajainazAstroM para AdhArita haiM dhavalA evaM jayadhavalA TIkAoM meM jyotiSazAstra, vAstuzAstra Adi ko parasamaya arthAt ajainazAstra kahA gayA hai| isake pramANa maiMne jinabhASita (jUna, 2009) ke sampAdakIya lekha meM diye haiM / karmodaya ke nimitta rUpa meM vAstu kA nAma hI nahIM jainakarmasiddhAnta meM kahA gayA hai ki karmoM kA udaya dravya, kSetra, kAla, bhAva aura bhava ke nimitta se hotA hai tathA gommaTasAra karmakANDa (gAthA 72, 76, 77) meM pratyeka karma ke udaya ke choTe se choTe nimittabhUta dravya kA bhI kathana kiyA gayA hai jaise, bhaiMsa ke dahI, lahasuna, khalI Adi ke sevana ko nidrAdarzanAvaraNa ke udaya kA nimitta vicitravezadhArI (bahurupiyA) Adi ke darzana ko hAsyakarma ke udaya kA nimitta, siMha Adi bhayAnaka vastuoM ke darzana ko bhayakarma ke udaya kA nimitta, strIzarIra aura puruSazarIra ke darzana ko puruSaveda evaM strIveda ke udaya kA nimitta, iSTa-aniSTa (priya-apriya) anna-pAna, vastrAbhUSaNa Adi ko sAtA - asAtAvedanIya karmoM ke udaya kA nimitta batalAyA hai| kintu jisa vAstuzAstrAnukUla aura vAstuzAstrapratikUla gRhavAsa ko bar3e jora-zora se manuSya ke sabhI laukika sukha-duHkha, sampannatA vipannatA, apamRtyu- anapamRtyu, dhanakSaya dhanavRddhi, kulakSaya kulavRddhi aura pArivArika tathA sAmAjika zAnti azAnti kA prabala aura pramukha kAraNa Aja batalAyA jA rahA hai, jisa para aneka grantha likhe jA rahe haiM, patrapatrikAoM meM lekha prakAzita kiye jA rahe haiM, vAstudoSoM ke nivAraNa hetu parAmarzadAtA vAstuvizeSajJoM kI bAr3ha A rahI hai, usakA jaina- karmasiddhAnta meM nAma bhI nahIM liyA gayA hai| use kisI bhI karma ke udaya kA nimitta yA nokarma nahIM kahA gayA hai| isase siddha hai ki vAstuzAstra ke anukula yA pratikUla gRha meM nivAsa kisI bhI karma ke udaya kA nimitta nahIM hai| karmodayajanita kArya kA sAdhaka dravya hI karmodaya kA nimitta koI bhI aisA-vaisA dravya karmoM ke udaya kA nimitta nahIM hotA, apitu jisa dravya meM jisa karma ke udaya se honevAle kArya ko siddha karane kA guNa hotA hai, vahI usake udaya kA nimitta hotA hai / jaise. puruSa ke puMvedakarma ke udaya udIraNA se jo maithuna kriyA hotI hai, use strIzarIra hI siddha karatA hai, koI caTTAna, vRkSa, nadI, parvata Adi nahIM, isalie strIzarIra hI puruSaveda ke udaya kA nimittabhUta dravya hotA hai| bhayakarma ke udaya se jo bhayotpattirUpa kArya hotA hai, vaha siMha Adi bhayAnaka dravyoM ke sAnnidhya se hI siddha hotA hai, ataH bhayakarma ke udaya meM siMha Adi bhayAnaka dravya nimitta hote haiM, gAya, bhaiMsa, mayUra, haMsa Adi dravya nahIM isI prakAra sAtAvedanIya ke udaya se indriyoM aura mana ko jo sukhAnubhUti rUpa kArya hotA hai, usakI siddhi indriyoM aura mana ko AhlAdita karanevAle svAdiSTa, sundara, karNapriya, mRdu aura sugandhita anna-pAna vastrAbhUSaNa, saMgIta Adi padArthoM kI upalabdhi se hotI hai, asvAdiSTa, asundara, akarNapriya, rUkSa Adi padArthoM kI upalabdhi se nhiiN| isalie koI bhI bhavana sundara, suvidhAmaya aura svAsthyAnukUla hone para to sAtAvedanIya ke udaya se honevAle sukhAnubhUtirUpa kArya kA sAdhaka hotA hai, kintu usake rasoIghara, snAnaghara, zayanakakSa, adhyayanakakSa, Adi kA vAstuzAstrAnukUla dizA meM sthita honA svAdiSTa, sundara, karNapriya, agasta 2009 jinabhASita 22
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRdu yA sugandhamaya anubhUti pradAna nahIM karatA, isalie vaha sAtAvedanIya ke udaya ke sukhAnubhavana rUpa kArya kA sAdhaka na hone se usake udaya kA nimitta yA nokarma nahIM hotaa| isase ThIka ulaTA vAstuzAstrapratikUla gRha ke viSaya meM samajhanA caahie| mati-zrutajJAnI jIva vAstuzAstra ke kathita pariNAmoM ko jAnane meM asamartha vAstuzAstra ke anukUla aura pratikUla gRha meM vAsa ko jo apamRtyu-anapamRtyu, kulakSaya-kularakSA, dhanakSaya-dhanavRddhi, pArivArika aura sAmAjika zAnti-azAnti kA nimitta batalAyA gayA hai, vaha nimittanaimittika sambandha chadmasthoM ke indriyagamya nahIM hai| vaha na to sarvajJa dvArA pratipAdita kiyA gayA hai, na hI kisI matizrutajJAnI ne prayogoM ke dvArA siddha kiyA hai| sabhI vAstuzAstrI chadmasthoM dvArA kalpita aura unase sunI-sunAI bAta ko sarvajJavacana kahakara zrAvakoM para thope cale jA rahe haiN| koI bhI vAstazAstrI yaha nahIM batalA sakatA ki vAstuzAstra pratikUla ghara meM rahane se manuSya kI apamRtyu aura kulakSaya kyoM ho jAtA hai? kyA koI Izvara yA deva ruSTa hokara galA dabAkara mAra DAlatA hai? yA ghara ke vAtAvaraNa meM koI jahara ghula jAtA hai athavA kisI khataranAka baikTIriyA yA vAyarasa kI utpatti ho jAtI hai, jisase rugNa hokara manuSya asamaya meM mara jAtA hai? yadi aisA hai, to siddha kiyA jAya, aura yadi aisA nahIM hai to siddha hai ki vAstuzAstrapratikUla ghara meM rahane se koI hAni nahIM hotii| koI bhI matizrutajJAnI jIva yaha nahIM jAna sakatA ki vAstuzAstrapratikUla gRha meM rahane se manuSya ke una vividha asAtA-vedanIya karmoM kA udaya hotA hai, jinase use aneka prakAra ke zarIrika aura mAnasika duHkha hote haiM, parivAra aura samAja meM azAnti paidA hotI hai, vyApAra-vyavasAya meM saphalatA nahIM milatI, manuSya kI akAlamRtyu ho jAtI hai, dhanakSaya aura kulakSaya ho jAtA hai| yaha bhI nahIM jAna sakatA ki vAstuzAstrapratikUla gRha meM rahane se usake aise azubha pariNAma utpanna hote haiM, jinase uparyukta aniSToM ko karanevAle asAtAvedanIya kA udaya hotA hai, kyoMki ye kArya indriyagamya nahIM haiM, atIndriya haiM aura atIndriya kArya kevala avadhijJAna, mana:paryayajJAna aura kevalajJAnagamya hote haiN| atIndriya kAryoM ke kAraNa ke viSaya meM matizrutajJAnI manuSya kevala aTakala lagAtA hai aura aTakala prAmANika nahIM hotii| uparyukta aniSToM ko aMjAma denevAle asAtAvedanIya karma kA udaya vAstuzAstrapratikUla ghara meM rahane se hI hotA hai, isakA kyA pramANa hai? vaha svodayakAla Ane para bhI ho sakatA hai athavA kudevAdi-zraddhArUpa mithyAtva evaM viSayAkAMkSArUpa tIvra azubhapariNAmoM se bhI ho sakatA hai| dhanArjana ke antaraMga aura bAhya nimitta : sAtA kA udaya evaM pauruSa isake atirikta jaise iSTa indriyaviSaya sAtAvedanIya ke udaya se utpanna honevAle sukha ke bAhya sAdhana haiM, vaise vAstuzAstrAnukUla gRhavAsa dhanArjana Adi kA bAhya sAdhana nahIM hai| yadi hotA to bhagavAna RSabhadeva prajA ko dhanArjana hetu asi, masI, kRSi Adi kArya karane kA upadeza na dete, vAstuzAstrAnukUla gRha meM nivAsa kA upadeza dete athavA asi, masI, kRSi Adi kAryoM ko karane ke sAtha vAstuzAstranukUla gRha meM vAsa bhI Avazyaka btlaate| kintu nahIM batalAyA (dekhie, kArtikeyAnuprekSA / TIkA / gAthA 17-18) / isase siddha hai ki vAstuzAstrAnukUla gRha meM vAsa dhanArjana yA dhanarakSA Adi ke lie Avazyaka nahIM hai| prayoga kiye jAya~ hA~, yadi vAstuzAstrI aisA prayoga kareM ki vAstuzAstra-pratikUla gRha meM rahanevAle daridra vyakti yA kisI vAstuzAstrI ko vAstuzAstrAnukUlagRha meM rakheM aura jaba vahA~ rahakara vaha dhanavAn bana jAye, taba use punaH vAstuzAstrapratikUla gRha meM sthAnAntarita kara deN| vahA~ rahane para yadi vaha nirdhana ho jAya, to use puna: vAstuzAstrAnukUla gRha meM vApisa le aayeN| vahA~ yadi vaha punaH dhanavAn ho jAtA hai, to aisA parivartana eka-do bAra aura karake dekhA jAya aura yaha prayoga eka se adhika vyaktiyoM para kiyA jaay| yadi vahI pariNAma hara bAra 23 agasta 2009 jinabhASita
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ prApta ho, to siddha ho sakatA hai ki vAstu-zAstrAnukUla gRha meM vAsa sAtAvedanIya ke udaya kA aura pratikUla gRha meM vAsa asAtA ke udaya kA nimitta hai| isI prakAra ke prayoga apamRtyu evaM kulakSaya ke viSaya meM bhI karake dekhe jaayeN| isI taraha bhArata aura pAka ke netAoM, digambara-zvetAmbara, terApanthI-bIsapanthI, sonagar3hI-asonagar3hI Adi sampradAyoM ke netAoM ko tathA eka hI parivAra ke paraspara zatrubhAva rakhanevAle sadasyoM ko vAstuzAstrAnukUla bhavanoM meM rakhakara dekhA jaay| yadi unameM rahane para ve, paDausIdeza, sammedazikhara Adi tIrtha, pUjApaddhati, nizcaya aura vyavahAra, dhana-jamIna Adi viSayaka vivAdoM aura kalahoM ko tyAga kara paraspara maitrIbhAva se rahane lagate haiM, to siddha ho sakatA hai ki vAstuzAstrAnukUla gRha meM vAsa sAtAvedanIya ke udaya kA aura tatpratikUla gRha meM vAsa asAtAvedanIya ke udaya kA nimitta hai| kyA vAstuzAstrI aise prayoga karake dikhalAyeMge? sarvajJa ne vAstuzAstrAnukUla aura tatpratikUla gRhoM meM vAsa ko uparyukta lAbha-hAniyoM kA hetu nahIM batalAyA hai| aisI hAlata meM uparyukta prayogoM se hI vAstuzAstraviSayaka tathAkathita mAnyatAe~ prAmANika siddha ho sakatI haiN| vAstuzAstrI jaba taka prayogoM ke dvArA uparyukta niyamoM ko satya siddha nahIM kara dete, taba taka unakI vAstuzAstraviSayaka mAnyatAe~ vizvasanIya nahIM ho sktiiN| sAtAvedanIya ke udaya ke bAhyanimitta jIvavipAkI sAtAvedanIya ke udaya ke lie svAdiSTa rasa, sundara rUpa, AhlAdaka gandha, mRdu sparza, karNapriya zabda, tathA Adara-satkAra, prazaMsA, protsAhana Adi ke sUcaka vacana evaM tadanurUpa vyavahAra Adi Avazyaka hote haiM, kyoMki ye sAtAvedanIya ke udaya se jo sukhAnubhavana rUpa kArya hotA hai, usake bAhya sAdhaka haiN| aura dhanAdi sukhasAmagrI ke prApti ke lie abhyantara meM pudgalavipAkI sAtAvedanIya kA udaya ho tathA bAhya meM manuSya kRSivANijyAdirUpa pauruSa kare, taba dhanAdi kI prApti hotI hai| vAstuzAstrAnukUla gRha na to svanivAsI manuSya ke lie svayaM kRSivANijyAdi rUpa pauruSa karatA hai, kyoMki vaha acetana hai, isalie usameM jJAna, rAgadveSa, pakSapAta aura zubhAzubha pravRtti nahIM hotI, na vaha svanivAsI manuSya meM ukta pauruSa karane kI buddhi utpanna karatA hai, kyoMki buddhi karmAnusAriNI hotI hai- 'buddhiM karmAnusAriNI' (AdipurANa / 44/ 55), na hI vaha manuSya ke puNya meM vRddhi karatA hai, kyoMki yaha jIva ke zubhabhAvoM se hotI hai, na vaha manuSya meM zubhabhAvoM kI utpatti karatA hai, kyoMki vaha samIcIna deva, zAstra, guru aura dharma ke avalambana se hotI hai, na hI usameM koI daivI yA IzvarIya zakti hotI hai, jisase vaha svanivAsI manuSya ko dhanavAn banA de, kyoMki jinAgama jIvoM ke bhAgya kA nirmANa karanevAle kisI Izvara ke astitva ko svIkAra nahIM krtaa| isa prakAra vAstuzAstrAnukUla gRha pudgalavipAkI sAtAvedanIyakarma ke udaya se honevAle dhanAdisampAdanarUpa kArya kA bAhyasAdhaka nahIM bana paataa| isake atirikta vAstuzAstra meM gRha ke vibhinna sthAnoM kI dizAoM kA hI dhanArjana-dhanakSaya Adi meM hAtha honA batalAyA gayA hai, kintu dizAe~ AkAzadravya ke vibhinna bhAgoM ke nAma haiM aura jinAgama meM AkAzadravya kA eka hI kArya batalAyA gayA hai- loka ke sabhI dravyoM ko sthAna denA- 'aakaashsyaavgaahH|' (ta.sU./5 /18) / jaise pudgala ke aneka kAryoM meM "sukhaduHkhajIvitamaraNopagrahAzca" (ta.sU./5/20) sUtra dvArA jIva ke sukha, duHkha, janma, maraNa Adi kArya bhI batalAye gaye haiM, vaise AkAza dravya ke anya kArya nahIM batalAye gaye haiN| tathA vaha zuddha dravya hai, isalie vaha na amRtarUpa se pariNamana karatA hai, na viSarUpa se, na varadAtA ke rUpa se, na zApadAtA ke rUpa se| ata: vAstuzAstrAnukUla gRha jIva ke pudgalavipAkI sAtAvedanIya karma ke udaya kA bhI nimitta nahIM hai| isI taraha vAstuzAstrapratikUla gRha asAtAvedanIya ke udaya kA nimitta nahIM hai| __ niSkarSa yaha ki vAstuzAstra ke anukUla yA pratikUla gRha meM vAsa se manuSya kI koI bhI lAbha agasta 2009 jinabhASita 24
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAni nahIM hotii| ArSagranthoM ke hI pramANa jinAgama-sammata jo jaina vAstuzAstrI aura unake samarthaka vAstuzAstra aura manuSya ke sukha-duHkha meM kAraNakArya-sambandha siddha karanA cAhate haiM. unheM SadakhaNDAgama Adi granthoM se (jinake nAma isa TippaNa ke prAraMbha meM liye gaye haiM unase, bhaTTArakIya granthoM se nahIM) ve sarvajJavacana prastuta karanA cAhie, jinameM yaha kahA gayA ho ki vAstuzAstrapratikUla gRha meM rahane se rahanevAloM kI apamRtyu, kulakSaya, dhanakSaya evaM azAnti, kalaha Adi duSpariNAma hote haiM, tathA vAstuzAstrAnukUla ghara meM nivAsa karane se ukta duSpariNAma nahIM hote, apitu dhanavRddhi, kAryoM meM saphalatA, pArivArika evaM sAmAjika zAnti Adi supariNAma hote haiN| sarvajJavacana ke pramANa ke binA vAstuzAstra ke pakSa meM koI bhI bAta karanA vaisA hI hai, jaise koI bandhyAputra, AkAzakusuma aura zazazRMga ke pakSa meM bAta kre| ratanacandra jaina (sampAdaka) dayodaya pazu sevA kendra, satanA ke adhyakSa / pUjya munizrI kSamAsAgara jI kA pAvana DaoN0 sarojakumAra jaina kA nidhana | varSAyoga satanA, 13 jUna kI rAtri 11.45 baje dayodaya harSa kA viSaya hai ki saMta ziromaNi AcArya pazu sevA kendra ke adhyakSa DaoN0 saroja kumAra jaina | guruvara zrI vidyAsAgara jI mahArAja ke zubhAzISa se (haDDI roga vizeSajJa) kA 67 varSa kI Ayu meM nidhana paramapUjya muni zrI kSamAsAgara jI mahArAja kA pAvana ho gayA hai| dAnazIla, vinamra, dhArmika vicAroM ke DaoN0 | varSAyoga zrI varNI digambara jaina gurukula parisara, jaina ko nagara evaM samAja ke saikar3oM janoM ne azrupUrita | pisanahArI mar3hiyA ke sAmane jabalapura meM ho rahA hai| zraddhAMjali dii| Apa pUjya pramANasAgara jI ke parama bAhara se padhAranevAle samasta dharmAnurAgI bandhuoM ke bhakta the| bhojana evaM AvAsa kI vyavasthA kI gaI hai| ma0 pra0 evaM cha0 ga0 lokasevA Ayoga nivedaka kI parIkSA meM saphalatA ___ adhiSThAtAparama pUjya 108 AcAryazrI vidyAsAgara jI bAla bra0 jineza jaina bhaiyA jI munimahArAja kI AzISa va preraNA se saMcAlita bhAratavarSIya __ zrI sakala di0 jaina samAja jabalapura digambara jaina prazAsakIya prazikSaNa saMsthAna jabalapura ke campI bAI jaina kA samAdhimaraNa 77 prazikSArthiyoM meM se 38 prazikSArthI ma.pra. loka sevA satanA, nagara ke pratiSThita jaina samAja ke staMbha Ayoga prI evaM 12 cha.ga. loka sevA Ayoga kula | sva. dAdA hukumacaMda jaina kI dharmapatnI zrImatI campIbAI 50 prazikSArthiyoM kA uttIrNa honA prazaMsA evaM sarAhanA | jaina kA 23 julAI 2009 ko rAtri 10.25 baje kA viSaya banA huA hai| samAdhipUrvaka maraNa ho gayA hai| vidita ho ki rASTrasaMta pUjya muni zrI sukha sAgara jI kA pAvana AcArya vidyAsAgara jI kI ziSyA AryikA anaMtamati cAturmAsa mAtA jI sasaMgha satanA meM pAvana varSAyoga hetu virAjamAna ___ amrpaattn| parama pUjya saMta ziromaNi AcArya | haiN| unakI divya preraNA se vigata 30 jUna 09 ko zrI vidyAsAgara jI mahArAja ke ziSya pU0 muni zrI | zrImatI campIbAI jaina gRhatyAga kara maMdira jI meM tapa, sukhasAgara jI evaM kSullaka zrI saMyama sAgara jI mahArAja tyAga aura dharma ke aMtima marma ko svIkAra kara pUre kA pAvana cAturmAsa dharma prabhAvanA ke sAtha sAnanda sampanna AryikAsaMgha ke caraNasAnnidhya meM 85 varSa kI Ayu ho rahA hai| meM samAdhimaraNa ko prApta huiiN| Apa zrI abhayakumAra samparka sUtra- zrI candraprabhu di0 jaina maMdira gA~dhI | pavanakumAra, sanatakumAra saMdIpakumAra evaM avinAza kI cauka, amarapATana jilA-satanA (ma0pra0) mo09893356473 | mAtAjI thiiN| 25 agasta 2009 jinabhASita
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Aja kA vAstuzAstra : punarcintana kI AvazyakatA prAcArya, paM0 narendraprakAza jaina mantra-tantra, TonA-ToTakA, paMthavAda (teraha-bIsa), / se ubara hI nahIM pAtA hai, isI kA nAma parAdhInatA sarAgadevapUjA, vAstuvidyA Adi ko hama saMvedanazIla viSayoM | hai| davA tabhI taka grahaNIya hai, jaba taka roga zAnta na kI zreNI meM ginate haiN| ina para vigata meM jamakara vAda- | ho| svastha hone para bhI davA kI lata par3a jAe, to vivAda hote rahe haiM aura Age bhI hote rheNge| ina viSayoM | use rAga kA vikAra mAnanA caahie| Aja to adhika para sarvamAnya sammati na to aba taka bana pAI hai aura | prApti kI AzA meM bhale-caMge svastha-samRddha hote hue bhI na kabhI banatI huI dikhatI hai| jainAgama meM inake nAmollekha | logoM ko vAstu ke nita nae-nae prayoga karate hue dekhA evaM kucha sAMketika vivaraNa to milate haiM, kintu adhika | jA rahA hai| kisI camatkAra kI AzA meM loga maMtravistAra nahIM milatA hai| idhara ke kucha varSoM meM ina viSayoM | taMtra, sarAgadevapUjA aura vAstu ke baMdhana se mukta hone para aneka prakAzita grantha samAja ke sAmane Ae haiN| kI icchA hI kho cukate haiN| unheM par3hakara lagatA hai ki unameM amuka-amuka kI | yuvA vidvAn bhAI sanatakumAra jI vinodakumAra jI DAyariyoM, jainetara zAstroM aura svakalpanA se AdhAra lekara | jaina hamAre AtmIya evaM sneha-pAtroM meM se eka haiM, ve aura naI-naI bAteM gar3hakara milAvaTa bahuta huI hai| kuzala pratiSThAcArya hone ke sAtha hI racanAtmaka lekhana alpajJAnI evaM Dhulamula zraddhAnI zArIrika sukha tathA | meM saMlagna rahate haiN| prAyaH cintanapUrvaka likhate haiN| kaI manonukUla suvidhAe~ pAne yA juTAne kI lAlasA meM inakI | pUjA-pAThoM, vidhAnoM evaM saMskRta sUtroM ke hindI anuvAda ora AkarSita hote rahe haiN| AdhyAtmika utkarSa meM ye | prastuta kara unhoMne jinavANI-rasikoM kA bar3A upakAra sahAyaka nahIM haiN| ye sabhI laukika viSaya haiN| dharma yA | kiyA hai| abhI unakA eka Alekha, 'karma siddhAnta siddhAMta se inakA kucha bhI lenA-denA nahIM hai| inake | evaM vAstuzAstra kA samIkSAtmaka adhyayana' zIrSaka se mAdhyama se jo phalazrutiyA~ prastuta kI jAtI haiM yA sabjabAga | hamAre sAmane AyA hai| apane Alekha meM unhoMne jainadarzana dikhAye jAte haiM, ve sAMsArika sukha meM to kadAcit nimitta | meM varNita kAryakAraNabhAva se sambaddha samayasAra, bana sakate haiM, kintu Atmika sukha meM kadApi nahIM, | prameyakamalamArtaNDa, parIkSAmukha, sarvArthasiddhi, kaundeyaAtmasukha to svAdhIna hotA hai, parAzrita nhiiN| | kaumudI Adi se kucha gAthAyeM yA aMza uddhRta kara aura yaha ThIka hai ki manuSya eka sAmAjika prANI | unheM vAstuzAstra kI samIcInatA se jor3akara prastuta kiyA hai, apanI prArambhika avasthA meM karmodayajanita bAdhAoM | hai| yaha zailI ThIka hai aura hama isakI sarAhanA karate se pAra hone ke lie vaha parAvalambana bhI grahaNa karatA | haiM, kintu isa Alekha ke kucha aMzoM se hamArI kataI hai, ThIka usa taraha, jisa taraha eka choTA bAlaka calate | sahamati nahIM hai| sahaja bhAva se kucha prasaMgoM para punarcintana samaya girane se bacane ke lie tIna pahiyoM kI lakar3I | ho, isa apekSA se hama apane vicAra yahA~ prastuta kara kI gAr3I kI sahAyatA letA hai, kintu calanA Ate hI | rahe haiN| gAr3I chUTa jAtI hai| Aja vAstuzAstra ke nAma para hajAroM asahamati ke bindu hajAroM nae-nae vidhi-niSedha jur3ate cale jA rahe haiM, jinakA | vartamAna meM jainAcArya-praNIta svatantra vAstuzAstra jainAgama se koI sambandha nahIM hai, kevala apanA sikkA | upalabdha nahIM hai| jo bhI upalabdha hai, vaha prAyaH bhaTTArakajamAne aura dukAna calAne ke lie unheM zAstra ke nAma | praNIta hai, isa spaSTokti ke lie lekhaka dhanyavAda ke para idhara-udhara se lekara saMkalita kara liyA gayA hai| | pAtra haiM, isI ke sAtha likhA hai- 'bhaTTAraka lekhakoM ke vyakti jIvanabhara 'kyA kareM aura kyA na kareM' kI cintA | caritra para bhale hI koI u~galI uThA le, parantu una ke agasta 2009 jinabhASita 26
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAna para u~galI nahIM uThAI jA sktii|' yaha par3hakara | the aura mUrti kI pUrNatA taka unakA nirdezana liyA jAtA eka jijJAsA yaha hai ki kisI kI karanI aura kathanI | rahA thaa| prazna hai ki phira bhI yaha azuddhi kaise raha meM ekarUpatA na hone para bhI kyA usa jJAna ko prAmANika | gii| seTha jI ne to usake nirmANa meM bhakti-bhAva se mAnA jA sakatA hai? bhaTTAraka-lekhakoM ne vAstuzAstra yA | apanI caMcalA lakSmI kA sadupayoga kiyA thaa| hamane apanI maMtra-taMtra ke bAre meM jo bhI likhA hai, usake mUla srota khulI A~khoM ke sAmane unheM bhakti-vihvala hokara mUrti ko jAne binA usase sahamata kaise huA jA sakatA hai? | ke irda-girda harSAtireka se nAcate-gAte dekhA hai, hama kaise ___ Alekha meM 'pratyakSa pramANa' upazIrSaka se bhayabhIta | vizvAsa kareM ki eka bhakta ko bhI aisA kaThora daNDa karane vAle kucha prasaMgoM kA bhI ullekha kiyA gayA hai, | mila sakatA hai? bAda meM jina vAstuvid pratiSThAcAryoM jinheM par3hakara to hama bar3I cintA meM par3a gae haiN| eka | ne isa sadoSa mUrti kI pratiSThA karAI, kyA unake saMjJAna sujhAva dene kA mana ho rahA hai| nagara-nagara meM ghUmakara | meM bhI yaha doSa nahIM A sakA? aisI-aisI bhayAnaka ghaTanAoM kA eka sarve karanA caahie| anya varNita prasaMgoM ke bhI tarkasammata vizleSaNa una sabakA patA lagAkara vAstuprasaMga-sahasrI zIrSaka se | kI AvazyakatA hai| hameM to Azcarya hai ki svAdhyAyazIla eka saMgraha-grantha prakAzita hone para usase pIr3itoM ko | vayovRddha evaM anubhavavRddha zrI zAntilAlajI bainAr3A ne kaise bar3A lAbha hogA aura ve unase bodha prApta kara bhaviSya | to ina prasaMgoM ko vAstudoSa se jor3akara prastuta kiyA meM apane samyaktva ko surakSita rakha skeNge| hara ghara meM | aura kaise hamAre sudhI vidvAnoM ne ina prasaMgoM ko pratyakSa eka-na-eka aisI ghaTanA AsAnI se sulabha ho jaaegii| | pramANa (?) kI saMjJA de DAlI, avadhijJAna ke binA Alekha meM varNita ina pA~ca prasaMgoM meM eka prasaMga | to yaha saba hameM kaise bhI sambhava nahIM dikhtaa| hamAre nagara ke udAramanA seTha chadAmIlAla jI kI mRtyu jahA~ taka dhanArjana kI bAta hai, vaha to jIvanake 34 varSoM ke bAda usake kAraNa kA udghATana karane nirvAha ke lie Avazyaka hai| vaise bhI dhana ko to gyArahavA~ vAlA bhI hai, jisake bAre meM isase pUrva na to hamane | prANa kahA gayA hai| jisa vidhi se bhI vaha Ae, hameM kisI se sunA aura na kahIM par3hA hai| jisa mUrti ke | kyoM IrSyA hogI, para itanA to dhyAna rakhanA hI hogA sadoSa hone ke kAraNa unakI nindanIya mRtyu honA batAyA | ki pahale to kisI ko bhayabhIta kareM aura phira use ya vaha mUrti apratiSThita thii| prANa- | bhaya se mukti kA upAya batAyeM, zrAvaka ke liye dhana hIna pASANa-piNDa se jaba itanI bar3I anahonI ho sakatI | kamAne kA yaha tarIkA ucita nahIM hai, yaha to kIcar3a hai, to pratiSThita hone ke bAda vaha aura kyA kyA gula | meM paira sAnakara phira use pAnI se dhone ke samAna haiN| khilAyegI aura kina-kina ko usake duSpariNAma bhogane nivedana hai ki asahamati ko virodha na samajha par3eMge, yaha socakara logoM ke mana vyAkula ho uTheMge, | kara vartamAna meM cala rahIM vAstuzAstrIya pravRttiyoM ke kyA aisI korI kalpanAoM se vAstuzAstra kI samIcInatA | pularmUlyAMkana kI vinamra apIla ke rUpa meM svIkAra kiyA siddha ho sakegI? jaae| socane kI eka bAta yaha bhI hai ki seTha jI siddhAnta to vahI hai, jo hama pratidina sAmAyika na to koI vAstuzAstrI the, jo usake nirdoSa hone kI | pATha meM par3hate haiM- 'nijArjitaM karma vihAya dehino, na parakha kara pAte aura na vaha mUrti ke zilpakAra hI the| ko'pi kasyApi dadAti kiNcn|' pravRtti jo bhI ho, mUrti to usa kalAkAra ne banAI, jise takSaNa-kalA kI | | zraddhA meM to yahI bhAva rahanA caahie| ityalam / nipuNatA ke liye 'padmazrI' kI upAdhi se navAjA jA samparka sUtracukA thaa| mUrti ke zilA-pUjana ke zubha muhUrta (12 sitambara 104, naI bastI, phIrojAbAda (u.pra.) 1973) ke dina cAra vAstu-vizArada bhaTTArakagaNa upasthita mo. 09358581008 27 agasta 2009 jinabhASita
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ jijJAsA-samAdhAna paM0 ratanalAla bainAr3A praznakartA- vinayakumAra jaina, dehlii| uparyukta donoM samAdhAnoM meM koI tathya pratIta nahIM jijJAsA- kyA tIrthaMkara bhagavAna ke mAtA-pitA kA | hotA aura koI AgamapramANa bhI nahIM diyA gayA hai, ata: 2-3 bhava meM mokSa jAne kA niyama hai? inako kaise mAnA jAye? samAdhAna- tIrthaMkara ke mAtA-pitA ke mokSa jAne | dikkumAriyA~, jo tIrthaMkara kI mAtA kI sevA karane ke sambandha meM tiloyapaNNatti meM isaprakAra kahA hai- | ke lie AtI haiM, unake sambandha meM trilokasAra gAthAtitthayarA taggurao, ckkii-bl-kesi-rudd-nnaarhaa| | 948 se 959 taka jo varNana kiyA gayA hai usake anusAra aMgaja-kulayara-purisA, bhavvA sijhaMti nniymenn|| | rucika parvata kI pUrva dizA meM vijayA Adi 8 devakumAriyA~ 4/1485 // nivAsa karatI haiM, jo zrRMgAra dhAraNa kara mAtA kI sevA artha- tIrthaMkara (24). unake garujana (24+24 karatI haiN| isI parvata kI dakSiNa dizA meM mAtA evaM pitA), cakravartI (12), baladeva (9), nArAyaNa |8 dikkumAriyA~ nivAsa karatI haiM, jo darpaNa lekara, (9),rudra (11), nArada (9), kAmadeva (24) aura kulakara | pazcima dizA meM IlA devI Adi 8 dikkumAriyA~ nivAsa (14) ye saba 160 bhavya puruSa niyama se siddha hote | karatI haiM, jo tIna chatra dhAraNa karatI haiN| tathA uttara dizA meM alambhUSA Adi 8 dikkumAriyA~ nivAsa karatI haiM, uparyukta kathana meM bhagavAn ke mAtA-pitA ke niyama | jo camara dhAraNa kara mahApramoda se yukta hotI huI tIrthaMkara se siddha hone kA to varNana hai, parantu kitane bhava meM | kI mAtA kI sevA karatI haiN| isaprakAra 32 dikkumAriyoM siddha hoMge isakA koI ullekha nahIM hai| jainendra siddhAnta | kA kathana huaa| koSa meM isa gAthA kA artha karate hue zrI jinendra varNI | uparyukta ke alAvA rucakagiri ke abhyantara kUToM ne- 'usI bhava meM yA agale eka-do bhavoM meM' isaprakAra | meM se cAroM dizA meM kanakA Adi cAra deviyA~ rahatI jo likhA hai vaha unakI apanI dhAraNA ho sakatI hai, | haiM, jo tIrthaMkara ke janma kAla meM sarva dizAoM ko nirmala parantu uparyukta gAthA meM aisA koI bhI zabda nahIM kahA | karatI haiM tathA ina kUToM ke AbhyaMtara kI ora cAroM | dizAoM meM rucikA Adi cAra deviyA~ rahatI haiM, jo tIrthaMkara hote haiM, itanI mAtra dhAraNA banAnA Agama sammata hai| | ke janma samaya meM jAtakarma karane meM kuzala hotI haiN| jijJAsA- 56 kumArI deviyA~ kauna hotI haiM aura | jainendra siddhAnta koSa bhAga 2/428 ke anusAra ve kahA~ nivAsa karatI haiM? nandanavana meM sumedhA Adi 8 dikkumArI deviyA~ nivAsa samAdhAna- 56 kumAriyoM ke saMbaMdha meM pratiSTha- | karatI haiM, jo garbha ke samaya bhagavAn kI mAtA kI sevA | ratnAkara kI prastAvanA pRSTha 29 meM isa prakAra kahA karatI haiN| yahA~ taka 32+8+8=48 dikkumAriyoM kA varNana huaa| inameM zrI hrI, dhRti kIrti, buddhi, lakSmI tathA tuSTi bhavanavAsI deviyA~-20, vyaMtara-16, jyotiSka-2, | aura puSTi ye 8 dikkumAriyoM ke nAma aura milAne se kalpavAsI-12, tathA kulAcala kI deviyA~-6-56 deviyA~ | samasta dikkumAriyA~ 56 hotI haiN| zAyada isaprakAra 56 hotI haiN| 'paM0 gulAbacandra jI puSpa abhinandana grantha' pRSTha | dikkumAriyoM kI dhAraNA banAI gaI ho| kisI bhI zAstra 2/207 para yaha ullekha milatA hai| (2) paM0 bhUdharadAsa | meM 56 dikkumAriyoM kI saMkhyA kA spaSTa ullekha prApta jI ke 'carcAsamAdhAna' naM0 68 ke samAdhAna meM 56 nahIM hotaa| pratiSThAcAryoM se namra nivedana hai ki ve isa dikkumAriyoM kI nAmAvalI nimna prakAra batAI hai- | saMbaMdha meM aura prakAza DAlane kA AgamapramANasahita prayAsa kalpavAsI kI indrANI-12, bhavanavAsinI kI | kreN| iMdrANI-20, vyantaroM kI indrANI-16, candramA kI-1, sUrya | uparyukta deviyoM ko dikkumArI kyoM kahA jAtA lAcala-vAsinI zrI Adi-6 : 56 | hai, isa saMbaMdha meM bhI koI spaSTa ullekha nahIM miltaa| dikkumAriyA~ hotI haiN| kacha mahAnabhAvoM kI dhAraNA aisI hai ki inakA koI agasta 2009 jinabhASita 28
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhI deva svAmI nahIM hotA hai, isalie ye dikkumArI / haiM, jaisA ki sarvArthasiddhi 7/37 meM kahA haikahalAtI haiN| tathA kucha mahAnubhAva aisA bhI kahate haiM | 'bhogAkAMkSayA niyataM dIyate cittaM tasmisteneti vA ki svargoM meM koI bhI devI apane svAmI deva ke binA | nidaanm|' nahIM hotii| sabhI deviyoM kA koI na koI deva svAmI | artha- bhogAkAMkSA se jisameM yA jisake kAraNa avazya hotA hai| isa saMbaMdha meM jambUdIpapaNNattisaMgaho kI citta niyama se diyA jAtA hai, vaha nidAna hai| nimna gAthAe~ dhyAna dene yogya haiM aniSTazAMti ke lie yA Ae hae kaSTa ke NiccaM kumAriyAo ahinnvlaavnnnnruvjuttaao| nivAraNArtha yadi pUjA-vidhAna Adi kie jAte haiM, to AharaNabhUsivAo midukomlmhurvynnaao||136|| | ve nidAna ke aMtargata nahIM aate| zrI AdipurANa 41/84tesu bhavaNesu NeyA devIo hoMti caaruruuvaao| | 85 meM isa prakAra kahA haidhammeNuppaNNAo visuddhasIlassa bhaavaao|| 137 // tataH pravizya saaketpurmaabddhtornnm| __ artha- una bhavanoM meM sadA kumArI rahanevAlI ye ketumAlAkulaM pauraH saanndmbhinndinH|| 84 // deviyA~ abhinava lAvaNyarUpa se saMyukta, AbharaNoM se bhUSita, zAntikriyAmatazcakre duHsvpnaanissttshaantye| mRdu, komala evaM madhura vacanoM ko bolanevAlI, sundara jinAbhiSekasatpAtradAnAdyaiH punnycessttitaiH|| 85 // rUpa se sahita aura vizuddha zIla va svabhAva se sampanna artha- tadanantara nagara ke loga Ananda ke sAtha hotI haiN| jinakA abhinandana kara rahe haiM, aise una mahArAja bharata . uparyukta kathana yadyapi rucakagiri Adi para nivAsa | ne jisameM jagaha-jagaha toraNa bA~dhe gae haiM aura jo karanevAlI aura garbha evaM janma ke samaya tIrthaMkara kI | patAkAoM kI paMktiyoM se bharA huA hai, aise ayodhyA mAtA kI sevA karanevAlI dikkumAriyoM ke saMbaMdha meM nahIM | nagara meM praveza kara, dekhe hue 16 khoTe svapnoM se honevAle kahA gayA hai, tathApi isa kathana se yaha to spaSTa hotA | aniSTa kI zAMti ke lie jinendradeva kA abhiSeka karanA, hI hai ki kucha deviyA~ AjIvana kumArI arthAt pati- | uttama pAtra ko dAna denA Adi puNya kriyAoM se zAntikarma rahita rahanevAlI bhI hotI haiN| ataH kadAcit yaha bhI | kiyaa| sambhava hai ki mAtA kI sevA karanevAlI dikkumAriyA~ | isase yaha spaSTa hotA hai ki aniSTazAMti ke lie bhI svAmIrahita hotI hoM aura isIkAraNa dikkumArI yA | kie gae pUjA vidhAna Adi nidAna nahIM haiM, unakA karanA dikkanyAyeM kahalAtI hoN| vidvadgaNa kRpayA avazya vicAra | upayukta hai| kreN| jijJAsA- maiM svayaM ko samyagdRSTi mAnatA hU~, to praznakartA- bra. navIna bhaiyA jI, jblpur| kyA mere dvArA jo paMcendriyoM ke bhoga kie jAte haiM, ve jijJAsA- kyA aniSTazAMti ke lie pUjA-vidhAna saba nirjarA ke hI kAraNa haiM, yA baMdha ke bhI? karanA ucita hai? AgamapramANasahita uttara deN| yaha nidAna samAdhAna- aisA pratIta hotA hai ki samayasAra grantha meM AegA yA nahIM? | kI gAthA naM. 193 par3hakara Apane uparyukta prazna kiyA samAdhAna- vartamAna meM pUjAvidhAna karane ke tIna hai| gAthA isa prakAra haiabhiprAya dRSTigocara hote hai uvabhogamiMdiyehiM, dvvaannmcednnaannmidaaraannN| 1. isa bhava meM evaM agale bhavoM meM mujhe sAMsArika jaM kuNadi sammadiTThI, taM savvaM nnijjrnnimittN|| 193 // vaibhava tathA utkRSTa padoM kI prApti ho| artha- samyagdRSTi jIva indriyoM ke dvArA jo cetana 2. aniSTa kAryoM kI zAnti ke lie| aura acetana dravyoM kA upabhoga karatA hai, vaha saba nirjarA 3. devapUjA Adi samyaktva ko baDhAnevAlI kriyAyeM | kA hI nimitta hai| haiM, ataH AtmakalyANa ke lie| isakI TIkA meM A0 amRtacanda svAmI likhate uparyukta tInoM kAraNoM meM se prathama kAraNa arthAta | haiM ki- 'virAgasyopabhogo nirjarAyai eva' artha- vItarAga bhogoM kI AkAMkSAsahita yadi pUjAvidhAna Adi kiye | kA upabhoga nirjarA ke lie hI hai|| jAte haiM, to ve nizcitarUpa se nidAna ke antargata Ate uparyukta gAthA kI TIkA meM zrI jayasenAcArya jI 29 agasta 2009 jinabhASita
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNukkassA ca / likhate haiM- 'atrAha ziSyaH rAgadveSamohAbhAve sati nirjarA | baDDihANikAraNabhAvAdo / teNevakAraNeNa ajahaNNA kAraNaM bhaNitaM, samyagdRSTestu rAgAdayaH santi, tataH kathaM nirjarAkAraNaM bhavatIti ? asmin pUrvapakSe parihAraH - atra granthe vastuvRtyA vItarAgasamyagdRSTergrahaNam / ' artha- ziSya pUchatA hai- rAga-dveSa-moha kA abhAva nirjarA kA kAraNa kahA gayA hai| kintu samyagdRSTi ke rAgAdi hote to usake nirjarA kaise ho sakatI hai ? AcArya uttara dete haiM ki isa samayasAra grantha meM vItarAga samyagdRSTi ko grahaNa karanA cAhie / uparyukta gAthA kA yadi isaprakAra sahI bhAva Apane samajha liyA hotA, to uparyukta jijJAsA utpanna hI nahIM hotI / siddhAnta isa prakAra hai ki aviratasamyagdRSTi ke paMcendriyoM ke viSayoM kA sevana karate hue mAtra baMdha hI hotA hai, nirjarA nahIM hotii| jabaki pA~caveM yA isase Upara ke guNasthAnavartI jIva ke sAMsArika kArya karate hue bhI vratI hone ke kAraNa pratisamaya nirjarA hotI hai / uparyukta prakaraNa para paM0 ToDaramala jI ne mokSamArgaprakAzaka ke AThaveM adhikAra meM isaprakAra kahA haiMsamyagdRSTi kI mahimA dikhAne ke lie, jo tIvra baMdha ke kAraNa bhogAdi prasiddha the, una bhogAdika ke hote hue bhI zraddhAna / bhakti ke bala para maMda baMdha hone lagA, usako to ginA nahIM aura usake hI bala se nirjarA vizeSa hone lagI, isalie upacAra se bhoga ko bhI baMdha kA kAraNa nahIM kahA, nirjarA kA hI kAraNa kahA / vicAra karane para, yadi bhoga hI nirjarA ke kAraNa hoM, to unako chor3akara samyagdRSTi, munipada kA grahaNa kyoM kreN| praznakartA - paM0 nyAdaramala jaina zAstrI jijJAsA - terahaveM guNasthAna meM honevAlA yathAkhyAtacAritra pUrNa hotA hai yA usameM kucha kamI rahatI hai? samAdhAna- ApakI uparyukta jijJAsA ko hameM do taraha se samajhanA hogA / 1. yathAkhyAtacAritra pUrNa hai to kisa dRSTi se ? 2. usameM apUrNatA hai to kisa dRSTi se ? 1. 11veM se 14 veM guNasthAna taka honevAle yathAkhyAtacAritra meM cAritramohanIya kA abhAva hone ke kAraNa koI jaghanya yA utkRSTa bheda nahIM hotA hai, jaisA ki zrI SaTakhaNDAgama 7 / 2 meM kahA hai artha- yathAkhyAtavihAra-zuddhisaMyata kI ajaghanyAnutkRSTacAritralabdhi anantaguNI hai| kaSAya kA abhAva ho jAne se usakI vRddhi hAni ke kAraNa kA abhAva ho gayA hai / isI kAraNa vaha ajaghanyAnutkRSTa bhI hai / arthAt 11 veM guNasthAna se 14veM guNasthAna taka isameM jaghanya va utkRSTa bheda nahIM hotA / uparyukta sabhI pramANoM se spaSTa hai ki 11 veM guNasthAna se 14veM guNasthAna taka kaSAyoM kA upazama athavA kSaya hone ke kAraNa utpanna yathAkhyAtacAritra ekasA hai, sampUrNa hai aura bhedarahita hai| aba dUsarI dRSTi se vicAra karate haiM bRhaddravyasaMgraha gAthA 23 kI TIkA meM isaprakAra kahA hai "yahA~ ziSya pUchatA hai ki kevalajJAna kI utpatti hone para mokSa ke kAraNabhUta ratnatraya kI paripUrNatA ho gaI, to usI kSaNa mokSa honA caahie| ataH sayogI aura ayogI jina nAmaka do guNasthAnoM kA kAla nahIM rahatA hai| isa zaMkA kA uttara dete haiM- 'yathAkhyAtacAritra to huA parantu paramayathAkhyAta - cAritra nahIM hai| yahA~ dRSTAnta jahAkkhAdabihArasuddhisaMjadassa ajahaNNa-aNukka- hai- jaise koI manuSya corI nahIM karatA hai, to bhI use ssiyA carittaladdhI anaMtaguNA // 174 // kaSAyAbhAveNa / cora ke saMsarga kA doSa lagatA hai| usI prakAra sayoga agasta 2009 jinabhASita 30 2. zrIdhavala pu06, pRSTha- 286 para isaprakAra kahA hai- 'evaM jahAkkhAdasaMjamadvANaM uvasaMta-khINaM-sajogiajogINaaikkaM ceva jahaNNukkassavadirittaM hodi, kasAyAbhAvAdo / ' artha - yaha yathAkhyAta saMyamasthAna upazAMtamoha, kSINamoha, sayogakevalI aura ayogakevalI, inake eka hI sthAna jaghanya va utkRSTa bhedoM se rahita hotA hai, kyoMki ina sabake kaSAyoM kA abhAva hai| 3. zrI rAjavArtika 9/18/14 meM isaprakAra kahA hai - ' tato yathAkhyAtacAritrasya vizuddhiH sampUrNa: prakarSAprakarSavirahataH anantaguNA / ' artha - yathAkhyAta cAritra kI pUrNa vizuddhi sarva cAritroM kI apekSA anantaguNI hai| isa cAritra kI pUrNa vizuddhi sarva cAritroM kI apekSA anantaguNI hai| isa cAritra meM jaghanya aura utkRSTa bheda nahIM haiM arthAt yaha prakarSAprakarSa vibhAva se rahita hai|
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevaliyoM ke cAritra kA nAza karanevAle cAritramoha ke / kahA hai- "yathAkhyAtacAritra kSAyikapane se pUrNa hai, tathApi udaya kA abhAva hone para bhI niSkriya zuddhAtma-AcaraNa | aghAti karmoM ko sarvathA naSTa karake mukti rUpa kArya se vilakSaNa tIna yoga kA vyApAra, cAritra meM doSa utpanna | ko utpanna karane kI apekSA apUrNa hai, vaha zakti 14 karatA hai tathA tIna yoga kA jisako abhAva hai, usa ve guNasthAna meM samucchinnakriyAnivRtti nAmaka zukla dhyAna ayogI jina ko, carama samaya ke atirikta, zeSa cAra aghAti karmoM kA tIvra udaya cAritra meM doSa utpanna karatA isa prakAra yathAkhyAtacAritra kI pUrNatA tathA hai| carama samaya meM maMda udaya hone para cAritra meM doSa | apUrNatA ke saMbaMdha meM uparyukta donoM prakAra kI apekSAoM kA abhAva hone se, vaha mokSa ko prApta karatA hai|" | se vicAra karanA ucita hai| 2. zlokavArtika 1885-86 meM bhI isa prakAra 1/205, prophesarsa kaoNlonI AgarA-282 002, u0 pra0 granthasamIkSA muni zrI kSamA sAgara jI kA graMtha : 'karma kaise kareM?' sureza jaina 'sarala' ___ pustaka : karma kaise kareM?, pravacana saMgraha, lekhaka evaM pravacanakartA : muniratna 108 zrI kSamAsAgara jI mahArAja, prakAzaka : maitrI-samUha (bhArata), prApti sthAna : zrI pI.ela. bainAr3A 1 /200 / iv prophesara kaoNlonI, hari parvata, AgarA (u.pra.), mUlya : rUpaye 60/-, pRSTha : 192 + 20 / vastutaH yaha lekha samIkSA kI dhAra para nahIM hai, yaha / mujhe vizvAsa huA hai ki karma-siddhAMta jaise jaTila mAtra pustaka-carcA hai, jo eka digambara muni kI pravacana- | viSaya para isase adhika sarala lekhana anya nahIM ho sktaa| zailI se dhvanita hai| gurudeva pU0 kSamAsAgara jI kI zailI | munivara kahIM bhI zikSaka kI taraha pAThakoM ko karma kI Ama-pAThaka ko bAtoM hI bAtoM meM, jaina-darzana meM carcita | paribhASA yA karma ke bheda zAstrIya-bhASA meM nahIM samajhAte, karma-siddhAMta kI bhAvabhUmi ke darzana karAtI hai aura saceta | yaha hI isa saMkalana kA carama-camatkAra hai, hara pravacana karatI hai ki AdamI ko apane nita-prati ke jIvana meM | meM ve gharelU bolI-bAnI apanA kara cale haiN| yahI kAraNa kisa taraha kI soca rakhanA cAhie. kisa taraha ke kArya hai ki pravacanoM meM jo kacha kahate haiM, usakA saMdeza pAThaka sampAdita karanA cAhie aura kisa taraha karma-baMdha se bacate | ko samajhAtA hai ki mana, vANI aura deha kI kriyAoM se rahanA caahie| munivara eka 'pAThya pustaka' kI rUpa rekhA | niraMtara koI na koI karma utpanna hotA hai| cAhe vaha 'karma' jaisA vistAra lekara nahIM cale haiM, isa graMtha meM, ve apanI | kucha karane se huA ho, cAhe kucha bhogane se yA kucha pAne pravacana kalA se use jAnabUjhakara 'sahAyaka-vAcana' kA | (saMcita karane) se| svarUpa pradAna karane meM saphala rahe haiM aura parokSa meM siddha | munivara ne hara pravacana meM saMketa kiyA hai ki saMsAra karate haiM ki jIvana kI 'pAThya pustaka' Agama ke atirikta meM tIna hetu karma-baMdha kI prakriyA ke kAraNa banate haiM, ve kucha hai hI nahIM, yaha to sahAyaka-vAcana hai, jo karmasiddhAMta | haiM- AdamI kI Asakti, moha, puruSArtha meM lAparavAhI aura ke rahasyoM ko samajhane meM darpaNavat hai| jaba pUrI pustaka | AdamI kI ajnyaantaa| gurudeva samajhAte haiM ki moha yA par3hate haiM, to jJAta hotA hai ki pravacana to eka hI hai, usakA Asakti para vyakti kA jora nahIM cala pAtA, kyoMki vartamAna kathana 18 kiztoM meM pUrNa kiyA gayA hai| ve pAThaka ko Asakti pUrvakRta kAryoM kI phalazruti hotI hai, ataH usakA 'karma-siddhAMta' ke durUha-mArga para nahIM calane dete, jahA~ kuphala bhoganA hI par3atA hai| magara jaba AdamI vartamAna usake soca ko koI kaMTaka gar3e, ve to use manorama udyAna | meM ho aura sudizA meM sAvadhAnI se niHspRha-puruSArtha kare, meM ghumAte hue le calate haiM ki TahalanA bhI ho jAve aura | to vaha karmoM kI dizA badalane meM kiMcita sAphalya bhI karma-carcA bhii| prApta kara sakatA hai| yahI hai karma-baMdha kI prakriyA kA 31 agasta 2009 jinabhASita -
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ jnyaan| isa (aise) jJAna se karma-phala bhogane aura naye karma- | dhIre ATho karmoM ke 148 uttara-bhedoM kI carcA bhI zreSTha baMdha hone kI prakriyA ko vAMchita dizA dI jA sakatI hai| udAharaNoM evaM prasaMgoM ke mAdhyama se hRdaya taka pahu~cA dete jo vyakti kucha jJAna prApta kara letA hai, vaha moha ko kramazaH | haiN| dhyAna deM, paMdrahaveM pravacana meM guruvara batalAte haiM ki sAdhaka visarjita karate huye aura vItarAga-bhAva ko apanAne kI | ke kAna Upara-Upara bahuta kucha bAteM sunate rahate haiM, jaba abhilASA lAkara, azubhakarma-baMdha ko roka sakatA hai, zubha | bhItara se sunane kI AkAMkSA kA prAdurbhAva hotA hai, taba karma-baMdha ko gati de sakatA hai| 'dharma-zravaNa' usake jIvana ko devatva kI U~cAI pradAna kara detA hai| yahIM se zurU hotI hai tapasyA meM tatparatA, bhale sva-spharta-citaMna upajatA hai ki karmoM para vijaya prApta karane | hI zarIra kamajora yA rugNa ho. para vaha apane jIvanotthAna ke lie munivara ne tIna mArga batalAye haiM va Atma-vikAsa ke liye 'kucha' avazya kara jAtA hai| 1. apane cAroM ora ke vAtAvaraNa se sAmaMjasya - munivara ne aMtima pravacana meM baMdhana aura mukti ke sthApita kreN| upAya batalAte hue jo AkhyAna prastuta kie haiM, ve karma2. kisI ke tarka, vivAda yA prazna para uttara dene | siddhAMta kI mUla-pothI kA saralIkaraNa karate haiM aura pAThaka kI zIghratA na kareM, arthAt zIghra pratikriyA na kreN| yadi ke citta meM sthAna pAte haiN| karane kI sthiti hI bana jAve, to sakArAtmaka aura | | vartamAna daura meM bhArata varSa meM aneka yuvA munigaNa racanAtmaka pratikriyA kreN| bahuta prabhAvanAkArI lahajA apanAkara pravacana kara rahe haiM, 3. anya ke ghAta yA sva ke pratighAta se bacane kA | unheM sunane meM mana bhI laga rahA hai, kintu pU. muni kSamAsAgara zreSTha prayatna kreN| jI mahArAja ne to Der3ha dazaka pUrva apane sacoTa-uccAraNoM munivara zrI kSamAsAgara jI ne cauthe pravacana meM kahA | aura tarkasaMgata bhASA-vijJAna se jo zreSTha mAhaula banAyA thA, hai ki karma, jaba apanA phala dene ke lie A jAye, usakA | vaha Aja bhI kAnoM meM gUMjatA rahatA hai| unake tatkAlIna udaya ho jAye, taba vyakti kA pariNAma samatAmaya rahanA kesiTa. sI.DI. abhI bhI sahasroM parivAroM meM sane jA rahe karma adhika kaSTa nahIM de | haiN| pUjya muni zrI kSamAsAgara jI pAyeMge, AdamI ke bhItara kA harSaviSAda niyaMtrita ho jaayegaa| | bAvajUda, sakriya haiM, sAdhanAlIna haiM aura karmoM kA anuvAda samasta 18 pravacana gopana saMketa to karate hI haiM, samajhAiza | mukti meM kara rahe haiN| unakI dRr3hacaryA dekhakara hI samajha bhI dete haiM ki jaina-darzana meM karma ke mukhya rUpa se tIna | lenA cAhiye- 'karma kaise kareM?' bheda haiM- dravyakarma, bhAvakarma aura nokrm| tInoM karmoM ko prastuta pustaka eka bAra par3hane lAyaka nahIM, jIvana samajhAne meM unakI bhASA kamAla karatI huI lagatI hai, loga | bhara par3hane yogya hai, isakI pratiyA~ hara ghara meM sahaja upalabdha par3hate jAte haiM aura samajhate jAte haiN| phira dravya-karma ke raheM tAki gRha-sadasya suvidhA se doharAte rheN| graMtha kA cAra bheda- prakRtibaMdha, pradezabaMdha, sthitibaMdha aura anubhAgabaMdha | prAkkathana zrI esa.ela. jaina, (maitrI samUha) ne likhA hai| samajhAte haiN| eka pravacana meM ve prakRti-baMdha ke ATha prakAroM 405, saralakuTI, gar3hAphATaka, ko cupacApa pAThaka ke mastaka meM utAra dete haiM aura dhIre jabalapura (ma.pra.) kismata meM jo likhA hai, vaha AyegA aapse| phailAiye na hAtha, na dAmana psaariye| Atiza purAnI rauzanI meM au naI meM farka itanA hai| use kiztI nahIM milatI, ise sAhila nahIM miltaa| 'akabara' ilAhAbAdI ahalehimmata maJjilemaqasUda taka A hI gye| bandayetaqadIra kismata kA gilA karate rhe| cakabasta 1. sAhasI loga, 2. lakSya, 3. bhAgyavAdI loga agasta 2009 jinabhASita 32
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ skhalana sarojakumAra tumane chor3a jarUra diyA thA saMsAra / para dhIre dhIre tumheM lagane lagA thA / ki saMsAra meM rahakara / saMsAra chor3anA / tumhAre lie duSkara hai / / tuma use isa zakla meM chor3ate / vaha usa zakla meM jur3a jAtA / pakar3ane-pakar3ane meM hI paMchI ur3a jAtA / tumhArA sapanA / tumhAre kada se bahuta bar3A thA / bar3e sapane dekhane meM burAI nahIM / burAI bar3e sapanoM kI ibArata choTI kara dene meM hai / tuma ur3a rahe the havA meM / U~ce aura U~ce, isa bhrama meM / ki sapanoM ke mahala ke daravAje / basa AsapAsa hI kahIM haiM / hote hote ho yaha gayA / ki tuma jo the, vo rahe nahIM / jo honA cAhate the, ho nahIM pAe / tumhArI bhaMgimAoM se sajI huI dIvAreM / irda girda ghUmatI kAreM / anathaka jayakAreM / sASTAMga manuhAreM / tAmajhAma divya divya / sAjabAja bhavya bhavya / tumhArI pravrajyA / tumhAre nijI Aloka meM prajvalita hotI rahI / bAvajUda isa sabake / mujhe tuma para, gussA kyoM AnA cAhie? / vaha tumhArA nijI nirNaya thA / aura yaha tumhArA nijI skhalana hai / hAr3amAMsa ke sAdhAraNa AdamI ke sAtha / aisA honA Azcarya kI bAta nahIM / para tuma para / Azcarya nahIM hone ke lie jarUrI hai / ki maiM tumheM sAdhAraNa AdamI mAnU~ / bar3A yA khAsa yA vizeSa yA asAmAnya nahIM / tuma jarUra svayaM ko aisA mAnate rahe / isIlie saMkaTa meM ho / saba cunate haiM apane-apane rAste / tumane bhI cunA eka rAstA / sahI galata jo bhI ho / nirNaya tumhArA thA / / aba tuma abhizapta ho / usI rAste para calate dikhane ke lie| / tyAga ora saMnyAsa kI jisa gAr3I meM / tuma lapaka lapaka car3he the / usameM rivarsa gIyara kI suvidhA / kabhI nahIM rhii| tuma apane saMkalpoM ko sAdha sako / aisI manokAmanAoM ke sAtha / mujhe tuma para dayA A rahI hai / krodha nahIM / na tiraskAra / / tuma merI ora se nizcinta raho / sabake sAmane maiM tumheM / vaise hI praNAma karU~gA / jaise maiM maMdira kI mUrtiyoM ko karatA huuN| / abhI maiMne isa bAta para / jarUra vicAra nahIM kiyA hai / ki aisA karane se / mere pariNAma / kahIM dUSita to nahIM hoNge| 37, patrakAra kaoNlonI, indaura - 18
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ UPHIN/2006/16750 / / zrI sammedazikharAya nmH|| tIrtharAja sammeda zikhara kI pAvana dharA para parvarAja paryuSaNa ke punIta prasaMga meM pAvana varSAyoga 2009 zrAvaka sAMskAra zivira evaM zrI 1008 jinasahAnAma vidhAna dinAMka : 24 agasta se 3 sitambara 2009 taka sthAna : guNAyatana, madhuvana (zikharajI), jilA-giriDIha paramapUjya 108 zrI vidyAsAgara jI mahArAja munizrI 100 pramANasAgara jI mahArAja saMghastha lyAgI vRMda zivira nirdezaka evaM vidhAnAcArya ba. zAMtilAla jI (bAbAjI )- vaM. anUpa bhaiyA bA.bra. anna bhaiyA jI . bA.ba.rohita bhaiyA jI munizrI purANasAgarajI mahArAja munizcI arahasAgarajI mahArAja munizrI virATasAgarajI mahArAja mAnyavara, zAzvata tIrtharAja zrI sammedazikhara jI kI pAvana dharA para saMta ziromaNi AcArya guruvara zrI 108 vidyAsAgarajI mahArAja ke parama prabhAvaka ziSya muni zrI 108 pramANasAgarajI mahArAja, munizrI purANasAgarajI mahArAja, munizrI arahasAgarajI mahArAja evaM munizrI virATasAgarajI mahArAja ke sasaMgha sAnnidhya meM parvarAja paryuSaNa ke pAvana avasara para zrAvaka saMskAra zivira evaM zrI 1008 jina sahasranAma vidhAna kA Ayojana hone jA rahA hai| AryikA 105 pUrNamatI mAtAjI dvArA viracita bhakti aura adhyAtma rasa se otaprota yaha bar3A hI adbhuta vidhAna hai| Apase Agraha nivedana hai ki isa pAvana avasara para saparivAra padhAreM aura saMskAra ke sAtha jJAna aura bhakti kI avirala dhArA meM avagAhita hokara dharmalAbha leveN| dinAMka 24 agasta 2009 ko prAtaH - dhvajArohaNa, maNDapa zuddhi, pAtra cayana, indra pratiSThA evaM nitya-pUjana vidhAna vizeSa * icchuka mahAnubhAva zIghra hI apanA ArakSaNa karAne ke lie dUrabhASa dvArA samparka kara sakate haiN| * zivira meM 15 varSa se adhika ke puruSa, mahilAeM evaM bhAI bahana bhAga le sakate haiN| * Avedana kI antima tithi 10 agasta 2009 rakhI gaI hai| isake bAda Avedana mAnya nahIM hogaa| * jo loga kevala vidhAna meM zAmila honA cAhate haiM unake lie zivira ke niyama baMdhanakArI nahIM hoNge| -nivedaka samasta TrasTI evaM padAdhikArI zrIsevAyatana pAvana varSAyoga samiti 2009 guNAyatana - samparka sUtra : varSAyoga kAryAlaya, guNAyatana, madhuvana (zikhara jI ) phona : 06558-232438, 9835321008, 9431224555, 9431115141 svAmI, prakAzaka evaM mudraka : ratanalAla bainAr3A dvArA ekalavya oNphaseTa sahakArI mudraNAlaya saMsthA maryAdita, 210, jona-1, ema.pI. nagara, bhopAla (ma.pra.) se mudrita evaM 1/205 prophesara kaoNlonI, AgarA-282002 (u.pra.) se prkaashit| saMpAdaka : ratanacandra jain|