Book Title: Jinabhashita 2007 09
Author(s): Ratanchand Jain
Publisher: Sarvoday Jain Vidyapith Agra
Catalog link: https://jainqq.org/explore/524320/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinabhASita vIra nirvANa saM. 2588 vikrama saMvat 1826, vai.su.6, guruvAra ko mAdhopura meM bhaTTAraka surendrakIrti kI preraNA se saM. nandalAla dvArA pratiSThita tIrthaMkara candraprabhu svAmI kI lAla baluA patthara (34.2x24.7 se.mI.) kI pratimA saMprati, albarTa vikToriyA myUjiyama, landana (keTa.451 AI.esa.) meM saMgRhIta bhAdrapada, vi.saM. 2064 sitambara, 2007 laTMENTAmaHDAMInetin FoPrivateersonamuseonaa WWW efla * mUlya 15/ Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrI vidyAsAgara jI ke dohe 82 kAlA par3atA jA rahA, bhArata kA guru bhaal| bhArI bar3hatA jA rahA, bhArata kA RNa bhaar|| 83 varNoM kA darzana nahIM, varNoM taka hI vrnn| cAra varNa ke thAna para, indra dhanuSa se varNa // 84 varNa -lAbha se mukhya hai, svarNalAbha hI aaj| prANa bacAne jA rahe, manuja beca kara laaj|| 85 viSama pitta kA phala rahA, mukha kA kaDuvA svaad| viSama vitta se citta meM, bar3hatA hai unmAda // 86 73 Apa adhara maiM bhI adhara, Apa sva vaza ho dev| mujhe adhara meM lo uThA, paravaza hU~ durdaiv|| 74 maMgala meM daMgala bane, pApa karma de saath| jaMgala meM maMgala bane, puNyodaya meM bhraat!|| 75 dhoo mana ko dho sako, tana ko dhonA vyrth| khoo guNa meM kho sako, dhana meM khonA vyartha // 76 tribhuvana - jetA kAma bhI, donoM ghuTane ttek| zIza jhukAte dikha rahA, jina-caraNoM meM dekha // 77 tola tulA maiM atula hU~, pUraNa vartula vyaas| jamA rahU~ basa kendra meM, binA kisI aayaas|| 78 vyAsa binA vaha kendra nA, kendra binA nA vyaas| paridhi tathA usa kendra kA, nAtA jor3e vyaas|| 79 kendra rahA so dravya hai, aura rahA guNa vyaas| paridhi rahI paryAya hai, tInoM meM vytyaas|| 80 vyAsa kendra yA paridhi ko, banA yathocita kendr| binA haThAgraha nirakhata, nija meM yathA jinendr|| 81 vRSabha cinha ko dekhakara, smaraNa vRSabha kA hoy| vRSabha-hAni ko dekhakara, kaSaka-dharma aba roy|| kAnoM se to ho sunA, A~khoM dekhA haal| phira bhI mukha se nA kahe, sajjana kA yaha ddhaal|| 87 dIpa kahA~ dinakara kahA~, indu kahA~ khdyot| kUpa kahA~ sAgara kahA~, yaha totA prabhu pot|| 88 dharma dhanikatA meM sadA, deza rahe bala jor| bhavana vahI basa cira Tike, nIMva nahIM kmjor| 89 bAla gale meM pahu~cate, svara kA hotA bhNg| bAla, gela meM pahu~cate, patha-dUSita ho saMgha 90 bAdhaka ziva-patha meM nahIM, puNya karma kA bndh| puNya-bandha ke sAtha bhI, ziva patha bar3he amnd| 'pUrNodayazataka' se sAbhAra Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raji. naM. UPHIN/2006/16750 sitambara 2007 varSa 6, aGka mAsika jinabhASita sampAdaka pro. ratanacandra jaina antastattva kAryAlaya e/2, mAnasarovara, zAhapurA bhopAla- 462 039 (ma.pra.) phona naM. 0755-2424666 sahayogI sampAdaka paM. mUlacandra luhAr3iyA, madanagaMja kizanagar3ha paM. ratanalAla bainAr3A, AgarA DaoN. zItalacandra jaina, jayapura DaoN. zreyAMsa kumAra jaina, bar3auta pro. vRSabha prasAda jaina, lakhanaU DaoN. surendra jaina 'bhAratI', burahAnapura ziromaNi saMrakSaka zrI ratanalAla ka~varalAla pATanI (me. Ara.ke.mArbala) kizanagar3ha (rAja.) zrI gaNeza kumAra rANA, jayapura - AcArya zrI vidyAsAgara jI ke dohe A.pR. 2 |. sampAdakIya : 'so saMjamapaDivaNNo' (dasaNapAhuDa/gA.24) meM 'saMjama' ke pUrva avagrahacihna Avazyaka 2 kAvya * munizrI kSamAsAgara jI kI kavitAe~ A.pR.3 * zrI jJAnASTakam : muni zrI praNamyasAgara jI 16 lekha * jaina santoM kA cAturmAsa : sthApanA aura uddezya ___ : muni zrI samatAsAgara jI * ahiMsAdharma kI mahimA : muni zrI namisAgara jI / * Namo loe savvasAhUNaM : sva. DaoN. lAlabahAdura jI jaina zAstrI 8 * maGgalaM kundakundAdyo : paM0 zivacaraNa lAla jaina 10 * paryuSaNa ke divya AkAza para pradUSaNa ke bAdala : vidhAnAcArya bra. triloka jaina 11 * dUragAmI pariNAmoM para soceM (dila se) : ananta mahAdevana, suprasiddha philma nirdezaka 14 * jijJAsA-samAdhAna : paM. ratanalAla bainADA granthasamIkSA * iSTopadezabhASya evaM adhyAtmayogI muni zrI vizuddhasAgara jI : prAcArya paM. nihAlacandra jaina AcAryazrI vidyAsAgara jI evaM unake ziSya-ziSyAoM kI cAturmAsa-bhUmi 2007 samAcAra 29-32 prakAzaka sarvodaya jaina vidyApITha 1/205, prophesarsa kaoNlonI, AgarA-282 002 (u.pra.) phona : 0562-2851428, 2852278 sadasyatA zulka ziromaNi saMrakSaka 5,00,000 ru. parama saMrakSaka 51,000 ru. saMrakSaka 5,000 ru. AjIvana 1100 ru. vArSika 150 ru. eka prati 15 ru. sadasyatA zulka prakAzaka ko bhejeN| lekhaka ke vicAroM se sampAdakakA sahamata honA Avazyaka nahIM hai| 'jinabhASita' se sambandhita samasta vivAdoM ke liye nyAyakSetra bhopAla hI mAnya hogaa| Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampAdakIya 'so saMjamapaDivaNNo ' (dasaNapAhuDa/ gA.24) meM 'saMjama' ke pUrva avagrahacihna Avazyaka AcArya kundakundakRta 'dasaNapAhuDa' kI 24vIM gAthA isa prakAra mudrita hai sahajuppaNNaM rUvaM daTuM jo maNNae Na mcchrio| so saMjamapaDivaNNo micchAiTThI havai eso|| (dekhiye, 1: aSTapAhuDa'/anuvAdaka : paM. pannAlAla jI sAhityAcArya/ prakAzaka : zrI zAntivIra di. jaina saMsthAna, zAntivIranagara, zrI mahAvIra jI (rAja.)/ san 1968 I.12. isI kA dUsarA saMskaraNa, prakAzaka : bhAratavarSIya anekAnta vidvatpariSad/san 1995 ii.| 3. SaTprAbhRta'/TIkAkartI : AryikA zrI supArzvamatijI/prakAzikA : zrImatI zAntidevI bar3ajAtyA, kedAra roDa, gauhATI/I. san 19891) uparyukta gAthA se yaha artha pratipAdita hotA hai- "jo saMyamapratipanna (saMyamI) muni, muniyoM ke sahajotpanna rUpa arthAt yathAjAta nagnarUpa ko dekhakara usakA Adara nahIM karatA, balki IrSyA karatA hai, vaha saMyamapratipanna muni mithyAdRSTi hotA hai|" ____yaha artha asaMgata hai| digambarajaina-mata meM samyagdarzanapUrvaka 28 mUlaguNoM ke niraticAra pAlaka, nagnavezadhArI muni ko hI saMyamI kahA gayA hai, ataH jo svayaM samyagdRSTi, saMyamI, (digambaramuni) hai, vaha apane hI samAna samyagdRSTi, saMyamI (digambaramuni) ko dekhakara unakA anAdara aura unase IrSyA kaise kara sakatA hai? yaha to apane hI digambaraveza aura saMyama kA anAdara hai| ata: yaha artha svavirodhI aura asambhava hone ke kAraNa asaMgata hai| isake atirikta AcArya kundakunda ne dasaNapAhuDa kI 31vIM gAthA meM 'sammattAo caraNaM' kahakara samyagdarzana ke sadbhAva meM cAritra arthAt saMyama kI utpatti batalAyI hai| ataH pUrvoddhRta gAthA (daMsaNapAhuDa/24) meM saMyamI ko mithyAdRSTi kahA jAnA bhI asaMgata hai| gAthA se isa svavirodhI, asaMgata artha ke pratipAdita hone kA kAraNa hai mUla prati meM lipikAra dvArA 'so'saMjamapaDivaNNo' ke sthAna meM 'so saMjamapaDivaNNo' aisA avagrahacihnarahita prayoga kiyA jAnA aura muniyoM tathA vidvAnoM kA isa para dhyAna na jaanaa| AcArya kundakunda ke abhiprAya ke anusAra 'saMjama' zabda ke pUrva avagrahacihna (5) Avazyaka hai| avagrahacihna hone para gAthA isa prakAra hogI sahajuppaNNaM rUvaM daTuM jo maNNae Na mcchrio| so'saMjamapaDivaNNo micchAiTThI havai eso|| 24 // aura isase nimnalikhita artha pratipAdita hogA "jo asaMyamI puruSa digambara jainamuni ke nagnarUpa ko dekhakara usakA Adara nahIM karatA, apitu IrSyA karatA hai, vaha mithyAdRSTi hai|" gAthA kA yaha artha susaMgata aura kundakunda ke abhiprAya ke anurUpa hai, ata: gAthA meM nirdiSTa sthAna para avagrahacihna honA anivArya hai| digambarajaina muniyoM ke sahajotpanna nagnarUpa kA anAdara jainanAmadhArI savastramukti mAnanevAle sampradAya ke sAdhu tathA anya savastra sAdhu evaM gRhastha hI kara sakate haiM, yaha spaSTIkaraNa 'daMsaNapAhuDa' kI 'amarANavaMdiyANaM rUpaM daTThaNa' isa 25vIM gAthA kI TIkA meM zrutasAgara sUri ne kiyA hai| yathA- "tIrthaGkaraparamadevAnAM rUpaM veSaM dRSTvA--ye puruSA jainAbhAsAstathAnye ca garvaM kurvanti---(te) samyaktvarahitA bhavanti mithyAdRSTayo bhvnti|" aura AcArya 2 sitambara 2007 jinabhASita - Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kundakunda ne daMsaNapAhuDa meM usI 25vIM gAthA ke bAda vastradhArI puruSa ko asaMyamI hI kahA hai| yathA asaMjadaM Na vande vacchavihINovi so Na vNdijj| duNNi vi hoMti samANA ego vi Na saMjado hodi|| 26 // anuvAda- asaMyamI kI vandanA nahIM karanI cAhie ora jo vastravihIna hokara bhI asaMyamI hai, vaha bhI vandanA ke yogya nahIM hai| vastradhArI aura vastravihIna-asaMyamI donoM samAna hote haiN| unameM se koI bhI saMyamI nahIM hai| . apane isa vacana ke anusAra kandakanda digambarajaina muniyoM ke sahajotpanna nagnarUpa kA anAdara karanevAle uparyukta savastra-muktivAdI sAdhuoM ko saMyamapratipanna arthAt saMyamI nahIM kaha skte| ataH daMsaNapAhuDa kI pUrvokta 24vIM gAthA meM 'so saMjamapaDivaNNo' zabda kundakunda dvArA prayukta nahIM haiN| kundakunda ne 'so'saMjamapaDivaNNo' aisA avagrahacihnayukta hI prayoga kiyA hai| kintu lipikAra kI bhUla evaM vidvAnoM ke anavadhAna se Aja taka ukta gAthA meM avagrahacihnarahita 'so saMjamapaDivaNNo' yahI prayoga calA A rahA hai| yaha ayuktiyukta prayoga IsA kI 16vIM zatI meM aSTapAhuDa ke TIkAkAra bhaTTAraka zrutasAgarasUri ko upalabdha prati meM bhI thaa| isIlie unhoMne 'so saMjamapaDivaNNo' isa asaMgata prayoga kI asaMgatatA para dhyAna diye binA usakI saMgati baiThAne ke lie kundakunda ke abhiprAya ke sarvathA viparIta vyAkhyA kI hai| unhoMne 'saMjamapaDivaNNo' arthAt 'saMyamapratipanna' zabda ko una bhraSTa digambarajaina muniyoM kA sUcaka mAna liyA, jo 13vIM zatAbdI I0 meM AcArya vasantakIrti ke upadeza se AhAradi ke lie nikalate samaya zarIra ko caTAI, TATa Adi se Dhaka lete the| dekhie unake zabda "sahajotpannaM svabhAvotpannaM rUpaM nagnaM rUpaM dRSTvA yaH pumAn na manyate, nagnatve'ruciM karoti, nagnatve kiM prayojanaM? pazavaH kiM nagnA na bhavantIti vrate 'macchario' pareSAM zubhakarmaNi dveSI sa pumAn saMyama pratipanno dIkSAM prApto'pi mithyaadRssttirbhvtyev| apavAdaveSaM dharannapi mithyAdRSTiAtavya ityrthH| ko'pavAdaveSaH? kalau kila mlecachAdayo nagnaM dRSTvopadravaM yatInAM kurvanti tena maNDapadurge zrI vasantakIrtinA svAminA caryAdivelAyAM taTTIsArAdikena zarIramAcchAdya caryAdikaM kRtvA punastanmuJcantItyupadezaH kRtaH sNyminaamitypvaadvessH| tathA nRpAdivargotpannaH paramavairAgayavAn liGgazuddhirahitaH utpannamehanapuTadoSaH lajjAvAn vA zItAdyasahiSNurvA tathA karoti so'pyapavAdaliGgaH procyte| utsargaveSasta nagna eveti jnyaatvym|" (daMsaNapAhaDa/gA. 24) / anuvAdadigambarajaina muni kA nagnarUpa svAbhAvika rUpa hai| jo puruSa use dekhakara usakI vinaya nahIM karatA, nagnatva ko nApasanda karatA hai, kahatA hai ki nagnatva meM kyA rakkhA hai, kyA pazu nagna nahIM hote? vaha puruSa dUsare kI vratarUpa zubhakriyA se dveSa karatA hai, vaha puruSa saMyama ko prApta hote hue bhI, munidIkSA dhAraNa karate hue bhI mithyAdRSTi hI hotA hai| arthAt apavAdaveSadhArI hote hue bhI use mithyAdRSTi samajhanA caahie| apavAdaveSa kise kahate haiM? isa kaliyuga meM mleccha (bhArata para rAja karanevAle videzI AkrAntA) Adi jainamuniyoM ko nagna dekhakara unapara upasarga karate haiN| isalie maNDapadurga (mAMDU) meM zrI vasantakIrti svAmI ne muniyoM ko yaha upadeza diyA ki ve caryAdi ke samaya caTAI, TATa Adi se zarIra DhaMkakara nikaleM aura caryAdi karake unakA tyAga kara deN| yaha apavAda-veSa hai| tathA nRpAdivarga meM utpanna jina puruSoM ko parama vairAgya ho gayA hai, kintu liGga (jananendriya) meM doSa hone ke kAraNa nagna hone meM lajjA AtI hai, athavA zItAdiparISaha sahane meM - asamartha haiM, ve bhI (munidIkSA grahaNa kara) vastradhAraNa karate haiN| unakA yaha liGga bhI apavAdaliGga kahalAtA hai| kintu utsargaliGga to nagnatA hI hai, yaha yAda rakhanA caahie|" isa prakAra zrutasAgarasUri ne yaha vyAkhyA kI hai ki AcArya kundakunda ne daMsaNapAhuDa kI 24vIM gAthA meM -sitambara 2007 jinabhASita 3 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ una digambarajaina zramaNoM ko 'saMyamapratipanna' arthAt saMyamI kahA hai, jo AcArya vasantakIrti ke upadeza se mlecchoM ke upasarga se bacane ke lie athavA rAjAdivarga meM utpanna hone ke kAraNa parISahoM evaM lajjA se bacane ke lie nagnatA ko chipAne hetu caTAI, TATa, vastra Adi apavAdaveSa dhAraNa karane lage the| zvetAmbara aura yApanIya sampradAyoM meM parISahajaya evaM lajjAvijaya meM asamartha sAdhuoM ke lie 'sthavirakalpa' nAma se vastrapAtrAdigrahaNarUpa apavAdaveza kI anumati dI gaI hai| isI kA anukaraNa kara bhaTTAraka zrutasAgarasUri ne AcArya vasantakIrti dvArA digambarajaina zramaNoM ke lie upadiSTa uparyukta veza ko apavAdaveSa yA apavAdaliGga kI saMjJA dI hai| kintu kisI bhI digambarajaina-Agama meM kisI bhI paristhati meM sAdhuoM ke lie, zarIrAcchAdaka apavAdaveSa kI anumati nahIM dI gayI hai| aura jina kundakunda ne vastradhArI ko tathA vastravihIna asaMyamI ko asaMyamI kahA hai tathA jo 'suttapAhuDa' meM kahate haiM ki tilatuSamAtra bhI parigraha rakhanevAlA sAdhu nigoda meM jAtA jahajAyarUvasariso tilatusamittaM Na gihadi htthesu| jai lei appabahuyaM tatto puNa jAi nniggodN||18|| ___aise kundakunda ina tathAkathita apavAdaveSadhAriyoM ko 'saMyamapratipanna' (saMyamI) kaha hI nahIM sakate, unake veSa ko 'apavAdaveSa' nAma dene kI to bAta hI duur| aura lAkha bAta kI bAta yaha hai ki AcArya kundakunda kA astitva IsApUrva prathama zatAbdI ke uttarArdha se lekara Isottara prathama zatAbdI ke pUrvArdha taka thA, jaba ki ukta apavAdaveza ke upadezaka AcArya vasantakIrti IsA kI 13vIM zatAbdI meM hue the| isalie AcArya kundakunda dvArA vasantakIrti-upadiSTa caTAI-TATa-vastrAdirUpa, digambaratva-virodhI, parigrahamaya, apavAdaveSa dhAraNa karanevAle sAdhuoM ko saMyamapratipanna (saMyamI) kahA jAnA saMbhava hI nahIM hai| ata: siddha hai ki dasaNapAhuDa kI 24vIM gAthA meM 'so'saMjamapaDivaNNo' pATha hI hai| isa pATha se hI gAthA kA artha AcArya kundakunda ke abhiprAya ke anurUpa pratipAdita hotA hai| zrutasAgarasUri dvArA ukta jinAgama-viruddha vyAkhyA kiye jAne kA ekamAtra kAraNa hai lipikAra dvArA 'saMjama zabda ke pUrva avagrahacihna kA prayoga na kiyA jAnA, jisase 'asaMyama-pratipanna' kI jagaha 'saMyamapratipanna' pATha ho gayA aura zrutasAgarasUri ne usakI asaMgatatA para vicAra na kara usa asaMgata pada kI hI saMgati baiThAne ke lie Agamaviruddha vyAkhyA kara ddaalii| yadi vahA~ avagrahacihna hotA to, ve aisI Agamaviruddha vyAkhyA na krte| ataH dasaNapAhuDa kI 24vIM gAthA meM 'so'saMjamapaDivaNNo' pATha kiyA jAnA caahie| ratanacandra jaina zreyazca preyazca manuSyametastau samparItya vivinakti dhiirH| zreyo hi dhIro'bhipreyaso vRNIte, preyo mando yogakSemAd vRnniite|| kaThopaniSad /1/2,2 / anuvAda- 'Atmasukha (mokSasukha) aura indriyasukha donoM manuSya ke pAsa Ate haiN| jJAnI manuSya indriyasukha kI apekSA Atmasukha kA varaNa karatA hai aura ajJAnI Atmasukha kI apekSA indriyasukha ko cunatA hai|' 4 sitambara 2007 jinabhASita Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina santoM kA cAturmAsa sthApanA aura uddezya muni zrI samatAsAgara jI AcArya zrI vidyAsAgara jI ke ziSya varSa meM chaha RtuyeM haiN| jinameM varSA, zIta aura grISma / karane ke lie sarvottama hai| vaise bhI bhAratIya saMskRti meM yaha tIna mukhya RtuyeM haiN| ina tInoM RtuoM meM prAkRtika | sabhI paramparAoM meM yaha zrAvaNa aura bhAdoM kA mahInA rUpa se varSA, zIta aura grISmaRtu kI tIkSNatA rahatI hai| viziSTa parva tyohAroM se bharA haA hai ataH ina dinoM hara varSARtu zrAvaNa aura bhAdramAsa kI rahatI hai jisameM jalavRSTi | tarapha alaga hI ullAsa kA vAtavaraNa dikhatA hai| sAtha bahutAyata rahatI hai| varSA ke kAraNa anaginata sUkSma-sthUla | hI vyavasAya kI mandatA aura vivAhAdi gArhasthika kAryo jIvoM kI utpatti ho jAtI hai| kIcar3a aura hariyAlI se | kA abhAva bhI rahatA hai isalie bhI bhakti, pUjA aura mArga vyApta ho jAtA hai| nadI nAle pAnI se bhara jAte haiN| | svAdhyAya, pravacana Adi kA dharmalAbha nirAkulatA se lete AvAgamana ke mArga prAsaka aura nirApada/nirAkala nahIM raha | haiN| vaise bhI bhArata ke atItayuga meM varSA ke cAra mahInoM paate| ina sabhI bAtoM ko dhyAna meM rakhakara hI ahiMsA ke meM vizeSa prayojana ke binA dezAntara gamana sthagita rahatA pAlaka karuNAvAn samyakcAritrI sAdhujana eka jagaha rukakara | thaa| rAjAoM ke yuddhaprayANa evaM vyApAriyoM ke vyavasAya apanA svAdhyAya aura Atma-sAdhanA karate haiN| jainazAstroM | nimitta se hone vAle dezAntara gamana varSA ke anta meM hI ke anusAra mUlata: yaha varSAyoga do mAha kA hotA hai kintu | hote the| isataraha se yaha cAturmAsa kA avasara varSabhara kI mArga kI prAsukatA aura nadI nAloM ke jalapravAha ko thamane | dharmaprabhAvanA kA kendra bindu bana jAtA hai| ina dinoM meM vrata, meM eka-Der3ha mAha aura laga jAtA hai| ataH isa varSAyoga | upavAsa aura pUjA, vidhAnAdi ke anuSThAna karake zrAvakako zramaNaparamparA meM ASAr3ha sudI caturdazI se prAraMbha kara | samAja dharma kI prabhAvanA bar3hAtI hai to vahIM munisaMghoM se kArtikavadI amAvasyA taka mAnA jAtA hai| isI varSAyoga | dharma-dezanA pAkara AhAra, vicAra, vyavahAra aura vyApAra meM ko janasAmAnya cAturmAsa ke nAma se jAnate haiM / jise ASAr3ha | zuddhatA lAne kA prayAsa bhI karatI hai| merI samajha se cAturmAsa mAha kI aSTAnhikA se kArtika mAha kI aSTAnhikA | kI sabase bar3I upalabdhi yahI rahatI hai ki ina cAra mAhoM arthAt cAra mAhoM kI samayAvadhi se lagAkara cAturmAsa zabda | meM AhAra, vicAra, vyavahAra aura vyApAra kI zuddhi jur3a kA prayoga karate haiN| muni, AryikA, zrAvaka, zrAvikA rUpa | jAtI hai| yahI zuddhatA hI gRhastha ke jIvana meM cAturmAsa caturvidha saMgha meM muni, AryikA, ailaka, kSullaka Adi ina | varSAyoga kI sArthakatA pradAna karatI hai| vAstava meM sAdhusaMgha dinoM kisI nagara, upanagara grAma yA tIrthakSetra Adi para ruka ke pravAsa kA saccA lAbha to yahI hai ki hamAre jIvana jAte haiN| sAdhu santoM ke rukane kA yaha eka dIrghakAlIna | meM AmUlacUla parivartana ho| hamArA jIvana rUpAntarita ho| pravAsa rahatA hai| jisameM tyAgI tapasvI janoM ko paThana-pAThana, | phira hameM kisI se yaha kahane kI AvazyakatA na par3e lekhana, svAdhyAya, sAdhanA Adi ke lie dIrghakAlIna samaya | ki hamAre yahA~ munisaMgha kA cAturmAsa ho rahA hai balki mila jAtA hai aura unase dharmalAbha lene ke lie zrAvaka | Apake AcaraNa-vyavahAra ko dekhakara hI vyakti ApoApa samAja ko bhI lambe pravAsa kA acchA avasara milatA hai| samajhane lage ki inake nagara meM munisaMgha virAjamAna hai| isalie isa varSAyoga ke lie zrAvaka aura sAdhu ubhayapakSoM | inhoMne unake sAmIpya / sevA kA lAbha sacamuca hI liyA kI dRSTi se atyanta mahattvapUrNa mAnA gayA hai| hai| zrAvaka samAja ina dinoM muni saMghoM kI paricaryA meM kRSi kArya karane vAlA kisAna jaise apanI AjIvikA | sahAyaka banakara apanI sevAbhAvanA se dharma kI prabhAvanA calAne ke lie varSAkAla kI pratIkSA bar3I AturatA se karatA | karatI hai| isalie to varSAkAla ke isa vAtAvaraNa ko dhyAna hai kyoMki usasamaya kA usakA udyama hI usake varSabhara | meM rakhakara kabIradAsa jI ne likhA haikA pramukha AdhAra hai, ThIka isItaraha dharmAmRta pipAsu zrAvaka | kabirA badalI prema kI hamape barakhA aaii| aura sAdhakajana isa varSAyoga ke liye pratIkSArata rahate haiN| antara bhIgI AtmA harI bharI vnraaii|| isaliye kahA gayA hai ki yaha samaya kRSi aura RSi kArya prema kI badalI Ane se jo varSA hotI hai usase -sitambara 2007 jinabhASita 5 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hRdaya to bhIga hI jAtA hai samUcI dharatI bhI harI bharI ho jAtI hai| ThIka isItaraha isa varSAvAsa meM jharane vAlI guruvaroM kI prema karuNAmayI dharmadezanA se prANimAtra kA hRdaya bhIga jAtA hai aura jIvana dharmasaMskAroM se harA bharA ho jAtA hai| Agama zAstroM ke anusAra varSAyoga kI sthApanA karane ke lie kSetrakAla kI pUrvApara paristhitiyoM kA vicArakara zrAvaka samAja se sahamati lekara cAturmAsa sthApanA kI ghoSaNA kI jAtI hai / tatpazcAt zrAvakagaNa maMgalakalaza sthApana aura dIpaprajjvalana karate haiM / munisaMgha Agamavihita apanA bhaktipATha karake cAturmAsa kI vidhi sampanna karate haiM / munisaMgha ko svAdhyAya hetu zAstra bheMTa kiye jAte haiN| muni saMgha kA cAturmAsa ke saMdarbha meM upasthita jana samudAya ko dharmopadeza prApta hotA hai| jisa dina cAturmAsa kA sthApana 6 bhagavAn munisuvratanAtha janma jambUdvIpa saMbaMdhI bharatakSetra ke magadha deza meM eka / rAjAoM ke sAtha dIkSita ho gye| pAraNA ke dina ve rAjagRha nAma kA nagara hai / usameM harivaMza ziromaNi sumitra nAma ke rAjA rAjya karate the| unakI mahArAnI kA nAma somA thaa| Azvina zuklA dvAdazI ke dina usa mahArAnI prANata svarga ke indra ko tIrthaMkara suta ke rUpa diyaa| zrI mallinAtha tIrthaMkara ke bAda jaba cauvana lAkha varSa bIta cuke taba munisuvratanAtha bhagavAn kA janma huA thA, unakI Ayu bhI isI antarAla meM zAmila thI / unakI Ayu tIsa hajAra varSa kI thI, zarIra kI U~cAI bIsa dhanuSa tathA kAnti mayUra ke kaNTha ke samAna nIlI thI / kumArakAla ke sAta hajAra pA~ca sau varSa bIta jAne para ve rAjapada ko prApta hue| isaprakAra jaba unake pandraha hajAra varSa bIta gaye taba kisI dina garjatI huI ghanaghaTA ke samaya unake yAgahastI ne vana kA smaraNa kara khAnA pInA banda kara diyaa| mahArAja munisuvratanAtha apane avadhijJAna se usa hAthI ke mana kI saba bAteM jAna gaye / isIkAraNa se unheM AtmajJAna ho gayA jisase ve apane putra yuvarAja vijaya ke lie rAjya dekara nIla nAmaka vana meM pahu~ce aura vahA~ belA kA niyama lekara vaizAkha kRSNa dazamI ke dina sAyaMkAla ke samaya eka hajAra munirAja rAjagRha nagara meM gye| vahA~ suvarNa ke samAna kAntivAle vRSabhasena rAjA ne unheM AhAradAna dekara paJcAzcarya prApta kiye| isa taraha chadmastha avasthA ke gyAraha mAha bIta jAne para vaizAkha kRSNa navamIM ke dina zAma ke samaya apane dIkSAvana meM belA kA niyama lekara campaka vRkSa ke nIce dhyAnalIna hue aura ghAtiyA karmoM kA kSayakara kevalajJAna prApta kiyaa| bhagavAn ke samavazaraNa kI racanA huI jisameM tIsahajAra muni, pacAsahajAra AryikAyeM, eka lAkha zrAvaka, tIna lAkha zrAvikAyeM, asaMkhyAta deva-deviyA~ aura saMkhyAta tiryaMca the| dharma kA upadeza dete hue unhoMne cirakAla taka AryakSetra meM vihAra kiyaa| jaba unakI Ayu eka mAha kI zeSa raha gaI taba sammedazikhara para jAkara unhoMne eka hajAra rAjAoM ke sAtha pratimAyoga dhAraNa kiyA aura phAlguna kRSNa dvAdazI ke dina rAtri ke pichale (pradoSa kAla ) bhAga meM aghAtiyA~ karmoM kA nAza kara mokSa prApta kiyA / sitambara 2007 jinabhASita / hotA hai usa dina munigaNa apanA upavAsa rakhate haiN| jisa sthAna para zrAvakoM ko isa varSAyoga ke samaya tyAgI, vratI, muni, AcAryoM kA samAgama mila jAtA hai vahA~ ke zrAvaka jana atyanta utsAhacitta Anandita rahate haiN| apane nagara meM isa samAgama ko pAne ke lie zrAvakagaNa bAra-bAra muni saMghoM ke pAsa jAkara nivedana karate haiM, unheM lAne kA prayAsa karate haiM aura jisa kisI nagara meM cAturmAsa kA suyoga bana jAtA hai to zrAvaka samAja pUre cAra mAha use utsava kA rUpa de detI hai| isataraha se hara dRSTi se varSa ke ina cAra mAhoM kA mahattva hai| isa parama punIta cAturmAsa ke pAvana kSaNoM meM hama apanI hRdayabhUmi ko urvarA kareM tAki usameM boe gae dharma-saMskAra ke bIja bhakti, vinamratA aura AdhyAtmikatA ke phaloM se jIvana ko samRddha kara skeN| muni zrI samatAsAgarakRta 'zalAkA puruSa' se sAbhAra Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA dharma kI mahimA yaha to sarvavidita hai ki jainadharma meM ahiMsA kA sthAna sarvopari hai| isa avasarpiNI kAla meM bhagavAn RSabhadeva ne jisa ahiMsA dharma kA upadeza diyA thA usase vizva kA kitanA upakAra huA hai, yaha batAne ke lie zabda nahIM milte| lAkhoM karor3oM nirIha jIvoM kI rakSA huI, khUna kI nadiyoM kA bahanA rukaa| bhagavAn RSabhadeva kI isa ahiMsA kA prabhAva anya dharmoM para par3A yaha bhI itanA hI satya hai| prastuta lekha meM hama yahI dekheMge ki anya dharmoM para ahiMsA kA prabhAva kaise par3A hai| eka prasaMga AtA hai mahAbhArata kA jisameM ahiMsA dharma kI mahimA gAyI gaI hai| prasaMga hai zAnti parva, adhyAya 265 kA bhISma pitAmaha dharmarAja yudhiSThira se kahate haiM- yudhiSThira ! prANiyoM para dayA karanA cAhie aisA rAjA vicakhmu ne prajA para anukampA se kahA thA, jisakA ullekha vidvAn karate haiM, maiM use kahatA hU~, suno ! gavAlambhanayajJa ke samaya kaTe hue gale se yukta eka baila ko dekhakara yajJazAlA meM rahane vAlI gAyeM bahuta hI vilApa kara rahI thI jise rAjA vicakhmu ne dekhA / prANI hiMsA calate samaya 'svasti gobhyo stu lokeSu' loka meM ' rahane vAlI sabhI gAyoM kA maMgala ho, aisA subhAzISa rAjA ne kalpita kiyaa| sAtha meM rAjA ne apane dvArA uccArita isa subhAzISa kA vivaraNa bhI bnaayaa| "jo dharma kI maryAdA se bhraSTa hue haiM, jo mUrkha haiM, nAstika haiM, AtmA ke viSaya meM saMdeha yukta haiM, jo aprasiddha haiM- mAtra ve hI hiMsA kA samarthana karate haiM // 4 // dharmAtmA manu ne sabhI karmoM meM ahiMsA kA hI pratipAdana kiyA hai| loga apane AzAoM kI pUrti ke lie bahirvedI meM pazuoM kI bali dete haiM // 5 // isalie vidvAnoM ko vaidika pramANoM ke dvArA sUkSma dharma kA nirNaya karanA caahie| sabhI prANiyoM ko sabhI dharmoM meM ahiMsA dharma hI zreSTha hai aisA vidvAnoM kA abhiprAya hai // 6 // upavAsa karate hue kaThina vratoM kA AcaraNa karanA cAhie / sakAma karmoM ko anAcAra karma samajhakara unameM pravRtta nahIM honA caahie| kSudra loga hI phalecchA se karma karate haiM // 7 // jo manuSya vRkSoM ko nahIM kAtA, mAMsa nahIM khaataa| yajJa ke yUpastambha ke lie vRkSoM ko kATatA hai / yajJAMga ke rUpa meM upayoga kiye huye mAMsa ko prasAda ke rUpa meM khAtA hai aisA yaha vAda samIcIna nahIM dikhatA, kyoMki isaprakAra ke hiMsAdharma kI koI bhI prazaMsA nahIM karatA // 8 // surA, machalI, zahada, mAMsamaya, kRsaraudana? ina sabako dhUrtoM 119 11 pravartita kiyA hai| vedoM meM inako nahIM batAyA gayA una dhUrtoM ne abhimAna, lobha, moha inake vazIbhUta hokara lolupatA ke lie surA, mastya, madhu, mAMsa ko kalpita kara liyA // 10 // pUrvArddha | isake bAda yudhiSThira prazna karate haiM pitAmaha ! kaTTara ahiMsAvAdI ke zarIra aura vipatti donoM paraspara saMgharSa karate haiM / cora jaba ghara meM praveza karatA hai taba usako pakar3akara sajA denA cAhie aisA mana kahatA hai| lekina dUsare vyakti kI hiMsA hone ke kAraNa cora ko nahIM pakar3anA cAhie aisA kaTTara ahiMsAvAdI kA mana hI punaH kahatA hai| isaprakAra ApatkAla meM zarIra kA zoSaNa hotA hai| usase bacakara Apatti kA nAza karanA cAhie aisA zarIra kahatA hai| Apatti kA nivAraNa karane ke lie hiMsA hotI hai| bhUmi meM rahanevAle kRmi kITAdikoM kI hiMsA hogI isa bhaya se kRSi ko hI nahIM kareM to, kAma nahIM karanevAle kA jIvana nirvAha kisa prakAra hogA ?" muni zrI namisAgara jI saMgha- pU. A. zrI vidyAsAgara jI mahArAja isake uttara meM bhISma jI kahate haiM- "yudhiSThira ! hiMsA nahIM karanA cAhie aisA kahane para kRSi ko hI chor3a denA cAhie aisA nahIM / ahiMsAdharma kA paripAlana karate samaya bhI zarIra kSINa na ho, akAla mRtyu ke vaza na ho isaprakAra karmoM ko karanA caahie| jisake pAsa zarIra sAmarthya hai vahI dharma kA AcaraNa kara sakatA hai|" aba pAThaka samajha gaye hoMge kI ahiMsAdharma kA mahattva kitanA hai ? sAtha hI sAtha jainoM ko garva honA cAhie ki anya dharmoM meM jo ahiMsA kA varNana hai vaha bhagavAn 'RSabhadeva' jo ki jainadharma ke prathama tIrthaMkara haiM kA hI prabhAva hai| ahiMsA ke mahattva ko ve dera se samajhe lekina samajha gye| mahAbhArata ke isa prasaMga se yaha spaSTa ho jAtA hai ki jo vyakti dharma kI maryAdA se bhraSTa hai, mUrkha hai, nAstika Adika hai vahI hiMsA kA samarthana karatA hai| isase eka prazna kA uThanA svAbhAvika hai ki vedoM meM azvamedha gomedhAdi yajJoM kA pratipAdana kyoM kiyA gayA hai? isakA uttara yaha hai ki veda eka sAMketika haiM, unako itihAsa ke rUpa meM par3hane se yaha gar3abar3I huI hai| isake lie maiM eka hI pramANa denA cAhatA huuN| jise caMpatarAya jaina sAhaba ne apanI pustaka 'da kI Apa naoNleja' meM ullekha kiyA hai| Diyusana sAhaba kI pustaka 'sisTama oNpha da vedAnAM' jisakA aMgrejI anuvAda cArlsa jaoNnasTana ne kiyA hai, jisameM likhA hai'Here the universe takes the place of the horse to be offered, perhaps with the thought in the background, that the ascetic is to renounce the world. (cf. Brit 3, 5, 1, 4, 4,22) bRhadAraNyaka ke isa ullekha se yaha spaSTa hai ki azva (ghor3A) kI bali dene kA artha hai ki vizva kA tyAga karanA (parigraha kA tyAga karanA) hai, na ki jIvita ghor3oM kI bali denA / isaprakAra hama samajha sakate haiM ki vedoM kA artha karane meM kaisI galatI huI hai| aise aneka ullekha hama isa pustaka 'meM dekha sakate haiM, jo bali ke sacce artha ko prakaTa karate haiN| 1 .... sitambara 2007 jinabhASita 7 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Namo loe savvasAhUNaM - sva. DaoN. lAlabahAdura jI jaina zAstrI jainoM meM namaskAra maMtra kI bar3I mahimA hai tathA ise / abhiprAya yaha huA ki loka meM jitane bhI sAdhu haiN| cAhe anAdinidhana mantra svIkAra kiyA hai| yahA~ taka ki samasta | ve digambara, zvetAmbara hoM, raktAmbara hoM, pItAmbara hoM, anAdinidhana zruta ke akSara bhI isameM samAviSTa haiN| pUjana | jaTAdhArI hoM, muMDita hoM, kApAlika hoM yA kisI bhI veSa ke prArambha se isa mantra kI stuti kA bhI nirdeza hai| "pavitra | ke dhAraNa karane vAle hoM una sabako namaskAra hai| jabaki yA apavitra avasthA meM bhI jo isa mantra kA dhyAna karatA | AcArya samantabhadra ke anusArahai vaha saba pApoM se chuTakArA prApta karatA hai acche yA bure " zraddhAnaM paramArthAnAmAptAgama tpobhRtaam| sthAna meM ho athavA kisI bhI avasthA meM ho, isa mantra trimUDhApoDhamaSTAGgaM smygdrshnmsmym||" kA smaraNa karane vAlA bhItara-bAhara sadA pavitra hai| yaha | arthAt jo sacce deva-zAstra-guru haiM unakA tIna mantra kabhI kisI anya maMtra se parAjita nahIM hotA, sampUrNa | mUr3hatA rahita ATha mada rahita, tathA aSTAGga sahita zraddhAna vighnoM kA nAzaka hai aura sabhI maMgaloM meM prathama maMgala hai|" | karanA samyagdarzana hai| lekina jaba saba sAdhuoM ko namaskAra isaprakAra mantra ke mAhAtmya ko dekhakara pratyeka zrAvaka sAdhu | kiyA jAtA hai isase jhUThe deva-zAstra-guru kA nirasana nahIM isa maMtra kA smaraNa karatA hai| zAstroM meM to yahA~ taka likhA hotaa| ataH yaha "savva" pada nahIM honA caahie| isa para hai ki calate-phirate, uThate-baiThate, Ate-jAte sadA isa mantra | kucha logoM kA kahanA hai ki sAdhu kahA hI use jAtA hai. kA smaraNa karanA caahie| jainoM meM jitane bhI sampradAya haiM | jo 28 mUlaguNoM ko dhAraNa karatA hai| ataH "Namo loe ve sabhI isa maMtra kA samAdara karate haiN| dharmadhyAna ke bhedoM | savvasAhUNaM" kA artha hotA hai, "loka meM sampUrNa 28 meM padastha nAma kA bhI eka dharmadhyAna hai| isa dhyAna meM | mUlaguNadhAriyoM (sAdhuoM) ko namaskAra hai| NamokAra maMtra ke padoM ko lekara dhyAna kiyA jAtA hai| isake uttara meM pUrva pakSa kA kahanA hai ki yadi "savva, AcArya nemicandra likhate haiM sAhUNaM" se matalaba ukta jainasAdhuoM se hai to phira sabhI paNatIsasolachappaNa cadudugamegaM ca javaha jjhaaeh| jagaha arthAt pAMcoM parameSThiyoM meM bhI savva vizeSaNa prayoga parameTThivAcayANaM aNNaM ca guruuvesenn|| honA caahie| phira to NamokAra maMtra kA rUpa isaprakAra hogA arthAt parameSThI ke vAcaka paiMtIsa, solaha, cha:, pA~ca, | "Namo savva arihaMtANaM, Namo savva siddhANaM, Namo savva cAra, do aura eka akSara rUpa mantra padoM kA dhyAna karanA | AyariyANaM" ityaadi| caahie| uttara pakSa isakA uttara isaprakAra detA hai ki aise mahAmantra ko lekara Aja aneka loga usake | "savva" vizeSaNa ko pA~coM parameSThiyoM meM lagAne kI zuddha-azuddha hone kI carcA karate haiN| yadyapi likhAvaTa yA | AvazyakatA nahIM hai| "savvasAhUNaM" ke sAtha jo savva chApe kI azuddhi se azuddhi kA A jAnA koI bar3I bAta vizeSaNa hai usI ko saba jagaha pA~coM parameSThiyoM ke sAtha nahIM hai| ve azuddhiyA~ kisI prakAra zuddha kI jA sakatI | lagA lenA caahie| para yaha uttara bhI samucita nahIM baitthtaa| haiN| lekina mUlataH hI maMtra ko azuddha mAnakara usako zuddha | "savva" zabda yadi arihanta zabda ke sAtha prayukta hotA karane kA prayatna karanA vaisA hI hai jaise kAI TiTaharI citta | to bAda meM saba parameSThiyoM ke sAtha laga sakatA thaa| parantu leTakara apane cAroM pairoM se AkAza ko girane se rokane jaba vaha spaSTa antima sAdhupada kA vizeSaNa hai to use kA prayatna kre| sunA hai jainoM ke eka sampradAya meM isa para | pichale sabhI padoM kA vizeSaNa mAnA jAya yaha kucha yuktiyukta bar3I carcA calI ki isa maMtra kA antima pada azuddha hai| | nahIM lgtaa| antima pada hai- "Namo loe savvasAhUNaM" kA artha hai loka ataH vAstavika sthiti kyA hai usakA hama yahA~ meM saba sAdhuoM ko namaskAra ho| isa para kinhIM logoM | khulAsA karate haiMkA kahanA hai ki yahA~ sAdhu ke lie "savva" vizeSaNa parameSThI pAMca haiM arihanta, siddha, AcArya, upAdhyAya, ucita nahIM hai kyoMki "Namo loe savvasAhUNaM" kA artha | saadhu| inameM arihanta parameSThI ke antargata koI kisI hotA hai loka meM saba sAdhuoM ko namaskAra ho| isakA | prakAra kA bheda nahIM hai| jaba bheda nahIM hai taba vahA~"savva" 8 sitambara 2007 jinabhASita Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSaNa kI koI sArthakatA nahIM hai| arihantoM ke 46 / sArabhUta viziSTa jJAna jinako hotA hai ve anya muniyoM ko mUlaguNa hote haiM ve 46 mUlaguNa sabameM eka hI prakAra ke | zikSA dene vAle upAdhyAya parameSThI haiN| upAdhyAya parameSThI hote haiM kama adhika nahIM hote| jo jisa mUlaguNa kA rUpa | meM bhI koI avAntara bheda nahIM hai| isalie "Namo uvajjhAyANaM" hai vahI sabhI arihaMtoM ke sabhI mUlaguNoM kA rUpa hai ata: | meM ye 'savva' vizeSaNa kI AvazyakatA nahIM hai| arihaMta vyaktirUpa meM aneka haiM kintu guNoM ke rUpa meM saba aba pAMcavA~ nambara AtA hai sAdhu parameSThI kaa| sAdhu eka hI haiN| ataH arihaMtoM ko namaskAra ho isameM sabhI | ke 28 mUlaguNa hote haiN| isake sAtha hI inheM uttaraguNa bhI arihaMta vyakti antarbhUta ho jAte haiM ataH vahA~ "savva" | pAlana karane hote haiN| lekina inake pAlana karane meM sabhI zabda kI AvazyakatA nahIM hai| sAdhu eka jaise nahIM hote| kisI ke mUlaguNa palate haiM to isIprakAra siddha vyakti rUpa se ananta haiM guNoM ke | uttaraguNa nahIM palate aura mUlaguNa meM bhI doSa lagatA hai ataH rUpa meM ve saba eka hI haiM kyoMki ATha guNa jo eka siddha | ina sAdhuoM meM paraspara bhinnatA hai| yahA~ pUchA jA sakatA meM haiM ve hI AThoM guNa usIprakAra se anantAnanta siddhoM meM | hai ki jaba unake mUlaguNa nahIM palate taba unheM sAdhu hI haiM ataH siddhoM ko namaskAra ho yaha kahane se anantAnanta | nahIM kahanA caahie| lekina zAstrakAroM ne unheM sAdhu mAnA siddhoM ko namaskAra ho jAtA hai ataH yahA~ bhI siddhoM ke | hai| ata: ina bhAvaliGgI sAdhuoM ke zAstrakAroM ne pA~ca bheda sAtha "savva" vizeSaNa kI AvazyakatA nahIM hai| kiye haiM jinake pA~ca nAma isa prakAra haiM- 1. pulAka, 2. tIsare AcArya parameSThI haiM- AcArya parameSThI ke 36 | vakuza, 3. kuzIla, 4. nirgrantha, 5. snaatk| mUlaguNa hote haiN| ziSyoM ko dIkSA, nigraha-anugraha inakA / 1. inameM pulAka muni ve haiM jo uttaraguNoM kI bhAvanA mukhyatayA kAma hai| inake 36 mUlaguNoM ke pAlana meM kisI | nahIM rakhate aura vratoM meM bhI kabhI-kabhI doSa lagAte haiM ve prakAra kA koI apavAda nahIM hai ve yathAvat pAlane hI hote | pulAka haiN| haiN| ataH AcAryoM ke antargata koI bheda nahIM hai| samayAnusAra | 2. vakuza vratoM kA akhaNDa pAlana karane para bhI ve AcArya pada chor3a bhI sakate haiN| lekina unheM apane | zarIra, upakaraNa Adi kI vibhUSaNa meM anurakta haiN| mUlaguNa pAlana meM koI chUTa nahIM dI jA sktii| isalie 3. kuzIla do prakAra ke haiN| pratisevanA kuzIla aura AcAryoM ko namaskAra karane meM "savva" pada kI koI | kaSAya kuzIla / pratisevanA kuzIla-jo mUlaguNoM, uttaraguNoM AvazyakatA nahIM hai| AcAryoM ko namaskAra ho, yaha kahane | kA pAlana karate haiM kintu zarIra, upakaraNa Adi kI mUrchA meM sabhI AcAryoM kA grahaNa apane Apa hI ho jAtA hai| se rahita nahIM haiM ve pratisevanA kuzIla haiN| kaSAya kuzIla cauthe parameSThI upAdhyAya haiM- upAdhyAya zabda kA artha | jinhoMne anya kaSAyoM ko vaza meM kara liyA hai kintu hai 'upetya adhIyante yastAt saH' arthAt jinake nikaTa baiTha | saMjvalana kaSAya ke adhIna haiM ve kaSAya kuzIla haiN| par3hA jAya ve upAdhyAya haiN| isa vyutpatti ke anusAra | 4. nirgrantha- kSINa mohI 12 veM guNasthAnavartI nirgrantha upAdhyAya parameSThiyoM meM koI antara nahIM hai saba eka hI | haiM yahA~ grantha kA artha antaraGga parigraha kaSAya se hai| haiN| upAdhyAya ke 25 mUlaguNa bhI mAne haiN| ve 25 mUlaguNa | 5. snAtaka- paripUrNa jJAnI (kevalajJAnI) snAtaka 11 aGga aura 14 pUrva haiN| ina donoM kA jor3a 25 hotA | haiN| isataraha sAdhu parameSThI ke ye pA~ca bheda jinake pRthkhai| yaha 25 prakAra kA zruta dvAdazAGga (12 aMka) meM garbhita | pRthak nAma, jo guNa Adi kI mAtrA se eka dUsare se pRthak hai| yaha dvAdazAGga zruta do prakAra kA hai eka dravyazruta dUsarA | haiM una sabakA grahaNa karane ke lie sAdhu parameSThI ke sAtha bhaavshrut| 'savva' vizeSaNa diyA hai| arthAt "Namo loe savvasAhUNaM" sampUrNa dravyazruta kA yA usa dravyazruta ke bhAva kA | isa pada meM "sarva sAdhuoM ko namaskAra ho" isakA artha jisako jJAna hai vaha upAdhyAya parameSThI hai| umAsvAmI | yaha hai ki loka meM ukta pAMca prakAra ke sAdhuoM ko AcArya kI prazaMsA meM unheM "zruta kevalidezIya" kahA gayA / namaskAra ho, anya parameSThiyoM meM isaprakAra guNa bheda ko hai isakA abhiprAya yahI hai ki unheM pUrNa dravyazruta kA jJAna | lekara koI bheda nahIM hai ata: unake sAtha "savva" vizeSaNa nahIM thA phira bhI unheM bhAvazruta kA atyadhika jJAna thaa| | nahIM diyA hai| isalie zrutakevalI kalpa the| isaprakAra dvAdazAGga kA | DaoN0 lAlabahAdura zAstrI abhinandana grantha se sAbhAra -sitambara 2007 jinabhASita , Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maGgalaM kundakundAdyo paM. zivacaraNalAla jaina vidita hI hai ki di. jainadharma, paramparA kundakudAmnAya / kI ekAntika mAnyatAoM kA khaMDana, zAstrArtha Adi meM yA kundakundAnvaya kA paryAyavAcI hai| yaha jaina pratimAoM, | vijaya ke dvArA kara dharmapatAkA phhraaii| unhoMne vikRta zilAlekhoM, granthoM aura yantrAdi kI prazastiyoM aura ullekhoM | veSadhArI zithilAcArI sAdhuoM ko apane Atma-vaibhava, jJAna prakAza sama spaSTa hotA hai| lagabhaga 2 hajAra varSoM | aura cAritra ke teja dvArA va prAyazcittarUpa daNDa ke dvArA se digambara jaina sAdhuparamparA apane ko kundakundAnvaya satyArtha mokSamArga meM lgaayaa| vizAla 84 pAhuDa va parikarma arthAta kandakanda svAmI ke vaMza kA ghoSita kara gaurava kA TIkArUpa sAhityasajana ke dvArA Age kI sAdhaparamparA ko anubhava karatI rahI hai| usakI spaSTa mAnyatA rahI hai ki bhI surakSita bnaayaa| yadi ve na hote to adyAvadhi nirgrantha kundakunda kA unapara asIma upakAra evaM RNa hai jise | muniparamparA hI zuddharUpa meM na hotii| na bhulAyA jA sakatA hai na cukAyA jA sakatA hai| yadyapi 3. mUlasaMgha kI caryA hetu bhI unhoMne tatkAlIna usakAla meM anya bhI zrI dharasena, puSpadanta, bhUtabalI, | sAdhusaMgha ko anavarata anuzAsita kara zuddha AmnAya meM guNadhara Adi AcArya bhI Agama ke lipikAra, AtmagaveSI, ddhaalaa| laMbe samaya taka unhoMne sAdhuvarga ko ucita AcaraNa jJAnI, dhyAnI, AMzika zrutadharAcArya hue haiM parantu unakA kSetra | kA abhyAsI bnaayaa| mUlAcAra kI racanA isakA prabala AtmasAdhanA rUpa uddezya tathA Agamazruta prakAzana bhAvanA | pramANa hai| para kendrita rahA hai| unake prati bhI zramaNaparamparA sadaiva 4. adhyAtma unakA priya evaM mUla viSaya thaa| isa natamastaka rahI hai, unakA avadAna bhI sadaiva savinaya | hetu unhoMne anekAnta syAdvAda arthAt sApekSarUpa se nizcayasmaraNIya hai| vyavahAra nayoM kI samaSTi-pratipAdana kA mahAn kArya kiyA, digambara jainadharma evaM paramparA meM AcArya kundakunda jise unhoMne samayasAra, pravacanasAra, niyamasAra, Adi meM svAmI kA Adya ke sthApitarUpa meM mAnyatA para nimna binduoM | Atma-svarUpa va mokSamArga ke nirUpaNa meM nirdezita kiyA dvArA dRSTipAta karanA abhISTa hogaa| hai| dRSTavya hai, unakI Atmatattva kI prApti hetu ghoSaNA1. antima zrutakevalI A. bhadrabAhu ke pazcAt jo | 'doNhavi NayANa bhaNiyaM jANai NavariM tu smypddibddho| di. saMgha yA mUlasaMgha thA, vaha duSkAla Adi ke kAraNa | Na da NayapakkhaM giNhadi kiMcivi nnypkkhprihiinno|| zithila va vighaTita ho rahA thaa| usameM zvetAmbara Adi Na vi sijjhai vatthadharo jiNasAsaNe jaivi hoi titthyro| kA prAbalya ho rahA thaa| usa saMkramaNa ke vibhISikA yuga | Naggo vimokkhamaggo sesA ummaggayA svve||' meM AcArya kundakunda ne apanI svayaM kI nirdoSa caryA ke ukta dRSTiyoM se prakaTa hotA hai ki siri bhUvalaya sAtha mUlasaMgha ko Agamokta nirgrantha evaM zithilAcAra se Adi bahuzaH granthoM meM prAyaH prApta nimnazloka jo ki rahita kara sahI dizA meM saMgaThita kiyaa| unake saMgha meM maMgalAcaraNa ke rUpa meM paramparA meM sthApita hI hai, nirvivAda antarbAhya donoM rUpa se nagna dravyaliGga bhAvaliGga donoM rUpa va aparivartanIya rUpa meM svIkArya honA apekSita hai tAki ke dhArI, lagabhaga pA~cahajAra muni sammilita hokara dharmaprabhAvanA mUlasaMgha nagna digambara jaina nirgrantha paramparA saMgaThita evaM ke mAnadaNDa bne| yaha kArya anya se saMbhava nahIM thaa| kisI prabhAvakarUpa meM akSuNNa banI rhe| bhI uddezya se unake sthAna para anya ko sthApita karane maMgalaM bhagavAn vIro maMgalaM gautamo gnnii| kA prayAsa di. jaina ke lie ghAtaka hogaa| maMgalaM kundakundAdyo jainadharmo'stu mNglm|| 2. AcArya kundakunda ne khaNDanAtmaka, daNDanAtmaka ityalam va sRjanAtmaka sabhI upAyoM se kriyAnvayana kiyaa| zvetAmbara zyAmabhavana, bajAjA mainapurI (u.pra.) aura jainetara sAMkhya, bauddha, vaizeSika, jaimini Adi darzanoM 10 sitambara 2007 jinabhASita Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryuSaNa ke divya AkAza para pradUSaNa ke bAdala jAgo jAgo dharma sapUtoM samaya de rahA hai AvAja / paryuSaNa aura zrI maMdira kI TUTe na koI maryAdA // paryuSaNa ke divya AkAza para Aja sAMskRtika kAryakramoM evaM AratI ke nAma para phUhar3atA, udaNDatA, abhadratA, anaitikatA svarUpa pradUSaNa ke kAle bAdala chA rahe haiN| paryuSaNa kA maulika svarUpa khotA jA rahA / rAgadveSa se mukti kA parva, rAga-dveSa kA raMga-maMca banatA jA rahA hai| ahaMkAra mamakAra ke visarjana kA parva, ahaMkAra mamakAra kI lalakAroM kA akhAr3A banatA jA rahA hai| tyAga tapasyA kA parva bhoga lipsA kA sAdhana banatA jA rahA hai dharmadhyAna kI vRddhi kA parva Arta, raudradhyAna kA kendra banatA jA rahA hai prabhubhakti kA parva kamvaktI kA sAdhana banatA jA rahA hai| saMvara nirjarA svarUpa zubhopayoga kA parva azubha- upayoga kA sAdhana banatA jA rahA hai / kaSAyoM para vijaya kA parva kaSAyoM ke vistAra kA sAdhana banatA jA rahA hai| jisa parva kI dharatI kSamA aura brahmacarya AkAza hai| saMsAra sAgara se pAra hone vinayarUpI naukA evaM saralatA kI patavAra hai / zaucadharma ke uttaGga zikharoM ke pIche se satya ke sUryodaya meM saMyama kA prabhAta, tapa kA teja, tyAga kA prakAza, AkiJcanya kA Aloka aura zIla kI sugaMdha hai| aisA mahAn parva vikRti ke bhaMvara meM pha~sa gayA hai| maiM Aja se koI bAraha varSa pUrva parvarAja paryuSaNa parva para pravacanArtha kaTanI gayA thaa| pUrva saMdhyA meM eka sajjana mere pAsa Ae aura eka lisTa mujhe saupI jisameM dasa dina taka kA pravacana samayasImA meM niyaMtrita kiyA gayA thA aura vibhinna sAMskRtika kAryakramoM kA ullekha thA / kisIkisI dina pravacana ko mAtra paiMtIsa miniTa kA samaya nirdhArita thA / usasamaya mujhe mukti kI AdhAra mA~ jinavANI para sAMskRtika kAryakramoM kA baMdhana acchA nahIM lagA aura una sajjana se kahA ki Apa mere pravacana meM ghar3I utAra kara hI aanaa| unheM acchA nahIM lagA, kAryakramoM ke Ayojaka jo the / kar3avA sA ghUMTa pI kara bole bhaiyA jI Apa merI bAta samajhaye kAryakrama nahIM hoMge to pablika hI nahIM AegI Apa pravacana kise sunaaeNge| ve sIdhe-sIdhe mA~ jinavANI ko cunautI de rahe the / yadyapi yaha merA dharma kSetra meM bAlya kAla thA, kaTanI bar3I jaina samAja thI, maine vidhAnAcArya bra. triloka jaina cunautI svIkAra kI / zrImAn jI Apa kyA samajha rahe haiM, sAMskRtika kAryakramoM meM mA~ jinavANI se jyAdA tAkata hai | aba sirpha mA~ jinavANI hI hogI aura maiM rAtrI ATha baje kaTanI ke vizAla vorDiga meM praveza karate hI tAlA lagavAtA / jo ATha baje andara vo andara aura jo bAhara vo bAhara / pariNAma yaha huA 7.30 se vorDiga paika hone lagI, paryuSaNa AnaMda ke himAlaya para pUrNa huA / agale varSa satanA paryuSaNa meM usI sthAna para rukA thA, jahA~ pravacana uparAnta kAryakrama hote the / eka rAta jo jaisI phUhaDatA dekhI sunI mana khinna ho gayA / usI rAta maMdira se mUrti corI ho gii| prAtaH kAla jaba mUrti corI kA samAcAra sunA taba hRdaya pIr3A se to bharA hI, para eka dRr3ha saMkalpa mana ke AkAza para ubharA ki Aja ke bAda paryuSaNa meM jahA~ kAryakrama hoMge vahA~ pravacana ko nahIM jAU~gA / eka sthAna para pravacanArtha jaise hI maiM pahu~cA bhAI bahanoM ne mujhe ghera liyaa| AhAra ke liye lene Ate, AhAra uparAnta chor3ane Ate / sAjha saba bacce Aye bhaiyA jI kauna-kauna se kAryakrama krvaayeNge| maiMne kahA koI nahIM mAtra pravacana hoNge| pariNAma saba totA mainA ur3a gye| maiMne jaba kAryakramoM se hone vAlI vikRtiyoM para prakAza DAlA to agale dina eka sajjana ne batAyA ki pichale varSa kAryakramoM ke daurAna parikramA patha meM anAcAra karate yugala ko pakar3A gayA thaa| eka anya sthAna para vAkyA aura kheda janaka huA inDiyana AiDiyala kI tarja para eka kAryakrama ke daurAna eka grupa ne apanI ora se eka musalamAna yuvaka ko gAne utAra diyA aura eka abodha bAlikA kA upahAra de diyA / abhI-abhI maiM eka bar3e zahara meM pravacana kara rahA thaa| pravacana ke aMtima dina eka sajjana ne khar3e hokara parva meM hone vAle kAryakramoM para roka lagAne kI mAMga karate hue kahA, bhaiyA jI yaha kAma Apake sAmane ho gayA to ThIka nahIM to isa sAla bhI vikRti kI bhaMvare uThanA haiM / maiMne kAryakrama kI Ayojaka mahilA maNDala se bAta kI, unake kAryakrama samarthaka tarko ko sunane ke bAda maiMne una mAtA bahinoM se eka bAta kahI- 'apanI aMtaraAtmA se pUcho Apa jo kara rahIM ho usakA dharma se kahIM dUra taka kA bhI vAstA hai ?' unake cehare nIce the| koI uttara nahIM - sitambara 2007 jinabhASita 11 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjhA to eka rAja aura batalA diyA, bhaiyA jI mAnA ki hamAre kAryakramoM meM hUTiMga hur3adaMga hotA hai, tabhI eka sadasyA ne dhIre se kahA sITI bhI bajatI hai| maNDala pramukha ne kahA phalAM vedI para sAyaM 7 baje se 10.30 taka jo AratI hotI hai, usameM kyA nahIM hotaa| yahA~ taka kI anya jAti ke lar3ake bhI Ate haiN| aura kyA-kyA hotA hai, hama kaha nahIM sakate Apa suna nahIM skte| maiMne kahA yahI to maiM kaha rahA hU~ parva ke daurAna hone vAle kAryakramoM meM eka prakAra se sAtoM vyasana paripuSTa ho rahe haiN| hAra-jIta, rAgadveSa, harSa-vivAda, zArIrika, mAnasika vikAra Adi pradUSaNa ke bAdala paryuSaNa ke divya sUrya ko Dhaka rahe haiN| AratI meM jaba phUhar3atA para AiTama gAnoM kI tarjI para loga nAcegeM to bhakti nahIM kAmavyakti hI bar3hegI aura isakA khataranAka udAharaNa eka zahara meM sunane ko aayaa| AratI meM kaoNmpaTIzana bar3hA, veSa-bhUSA vikRta huI anajAna yuvakoM kA praveza huA eka dhanADhya parivAra kI bAlikA kI eka anajAna yuvaka se AkheM cAra huI prema prapaMca meM nAsamajha phaMsa gii| dhIre-dhIre vyAvahArika maryAdAyeM TUTIM zIla bhaMga huA aura usakI vhI. sI. DI. taiyAra huI aura isake badale meM mA~-bApa se lAkhoM rupae vasUla kara kesa raphA-daphA huaa| para sugaMdha aura durgaMdha chipatI nahIM hai| logoM ko carcA kA viSaya mile aura carcA na kareM yaha kaise saMbhava hai lekiMna ve bhUla rahe haiM jo ghaTanA Aja dUsaroM ke ghara meM ghaTI hai vaha apane ghara meM bhI ghaTa sakatI hai| kAraNa mana ko vikRta karane kA sAdhana TelIvijana sAtoM vyasanoM kA kendra ghara meM to maujUda hai hI, hamane sAMskRtika kAryakramoM ke nAma para parva Adi ke avasara para maMdiroM meM TI. vI. kAryakramoM kI nakala para progAma prastuta karanA zuru kara diyaa| isase sabase bar3I hAni yaha huI ki dhArmika jJAna evaM maMdira kI mAna maryAdAoM se anabhijJa asamyak cetanA ke logoM kA maMdiroM meM praveza huA aura kAryakramoM kI oTa meM asamyak gatividhiyoM kA sUtrapAta huaa| phira kyoM na ina kAryakramoM ko pUrNataH baMda kara diyA jAya / eka samaya thA ki ghara meM bhI mA~ jinavANI kA svAdhyAya hotA thA / Aja to kucha eka vidhAnAcAryoM ne vidhAna Adi meM zAstrasabhA ko hI baMda kara diyA, yaha akSamya aparAdha hai| eka tarapha hama rAtri vivAha kA niSedha kara rahe haiM, dUsarI ora vidhAna Adi meM AratI kI bolI lagAkara hAthI baiNDa bAje janareTara lAITa aura kaoNmpaTIzana kA bhAva ho to pUrI bArAta kI taraha AratI 12 sitambara 2007 jinabhASita / yAtrA nikalatI hai| hajAroM lAkhoM bijalI ke kIr3oM ko rauMdhate hue kyA dharma kI jaya ho sakatI hai| para kyA kareM bijalI ke kIr3oM ko to koI jIva mAnatA hI nhiiN| rAtri sTeja progAmoM meM bhI helojana Adi ke prayoga se maMca para kIr3oM kI barasAta hotI hai aura unhIM jIvoM ko pairoM tale rauMdakara ghora hiMsA hotI hai| isasamaya kahA~ palatA hai 'jiyo aura jIne do' kA dharma / kucha loga bhIr3a ke sAtha khar3e hokara soca rahe haiM, bhIr3a hamAre sAtha hai| eka samaya thA jaba samAja ke stara ko vyakti ke stara ko U~cA uThAne kAryakrama hote the Aja to bhIr3a ke stara para kAryakrama hote haiN| maiMne sunA hai tIrthaMkara bhagavaMtoM ke caraNa kamala meM zera aura gAya eka sAtha pAnI pIte the| janmajAta pratispardhI ApasI baira ko bhUla jAte the / yahI dharma kA abhyudaya thA / para Aja jo kAryakramoM ke nAma para pratispardhA ke saMgharSa ko bar3hAyA jA rahA hai| bebI pratiyogitA ke nAma para sIdhe-sIdhe saundarya pratiyogitA ho rahI hai, phUhar3a hAsya vyaMgya ho rahe haiM / philmI gAnoM kI dhunoM para nRtya ho rahA hai, kula milAkara vaha saba kucha ho rahA jo dharma kI AtmA ko AvRta karatA hai devazAstra - guru kI avinaya karatA hai| aba samaya A gayA hai| ki dharmapITha se ina burAIyoM ke khilApha jAgRti kA zaMkha nAda kiyA jaae| parva dharmadhyAna kI vRddhi ko Ate haiM, ataH parva ke Ayojana meM prayojana ko na bhUla jaayeN| aura vaise bhI dharma manoraMjana kA nahIM AtmaraMjana kA sAdhana hai / maiM AzA karatA hU~ parama pUjya AcArya bhagavatoM se sAdhu saMtoM se, pUjya AryikA mAtAoM, evaM zraddheya brahmacArI bhAI evaM brahmacArI bahinoM ke sAtha-sAtha sammAnIya jinavANI upAsaka vidvAngaNa sabhI isa ora dhyAna dekara dharmopadeza pITha se ina burAIyoM ke prati jAgRti kA zaMkha nAda kreNge| samasta patra-patrikAoM ke sammAnIya sampAdakoM se namra nivedana hai ki ve bhI parva ke pUrva meM hI uparokta viSaya para apanI lekhanI se vikRtiyoM ke unmUlana kI dizAoM meM sArthaka prayAsa kreNge| likhate-likhate eka dharma nagarI kI mahAvIra jayaMtI kA varNana aura kara duuN| do baje se mahAvIra jayaMtI kA julUsa nikalA, upasthiti dhIre-dhIre bar3I, kAryakrama sthala para koI vyavasthA nhiiN| binA mAIka ke abhiSeka pUjana huaa| maiMne Azcaryacakita hokara eka sajjana se pUchA yahA~ kI mahAvIra jayaMtI to prazaMsanIya hai itanI sAdagI to maiMne kahI nahIM Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dekhI vo bole bhrama meM na rahe bhaiyA jI rAta meM dekheM yahA~ / tumhArI AratI meM kyA aMtara hai| yadi bhakti hI karanA hai kI mahAvIra jyNtii| zAma sAta baje taka lAITa va sAunDa | to mIrA kI taraha karo jisakI bhakti dekhane akabara laga gayA, thor3I dera meM progrAma zuru huaa| koI netAjI kA | bAdazAha bhI hindu sAdhu kA veSa banAkara mIrA ko sunane bhASaNa va sammAna huaa| isake bAda zuru huA jabalapura | majabUra ho gayA thaa| para Aja kI yuvA pIr3I ko kyA kareM se AI oNrkesTrA kA prograam| eka do bhajana uparAnta sIdhe- | vo khuda hI philmoM kI nakala karane laga jAtI hai| dhyAna sIdhe philmI gIta hue itanA hI nahIM phUhar3a nRtya bhI hue| | rahe gulAba kA phUla dekhane meM kitanA bhI sundara kyoM na sabase bar3A Azcarya, mujhe jisa kArya ke lie jabalapura | ho para gehU~ ke kheta meM to vo kharapatavAra hI hai| ThIka se bulAyA gayA thA, ahiMsA sabhA huI nahIM aura na mujhe | isIprakAra se bhakti ke kSetra meM philmI gAnoM kI nakala koI balAne aayaa| maiM prAta:kAla uThakara cupacApa jabalapura | kamvatI kI kharapatavAra hI hai| kharapatavAra ke unmUlana ke A gyaa| kula milAkara dharma ke nAma para dharma kI holI | binA dharmadhyAna kI phasala nahIM laharA sakatI hai ataH jala rahI hai| merA to itanA hI kahanA hai yA to maMca se | vicAra kareM bhIr3a Apake sAtha hai yA Apa bhIr3a kI parvarAja paryuSaNa athavA mahAvIra jayaMtI ke bainara nikAla | mAnasikatA ke anusAra kAryakrama kara rahe haiN| mere bhAiyoM do yA phira ina pavitra parvo kI maryAdA kA pAlana kro| | parva manamAnI karane nahIM mana ko jItane AyA hai| jarA anta meM yahI kahU~gA ki hama parva ke prayojana ko samajheM, | sociye kahIM Apa usa bacce kI taraha apane maMdira ko parva AyA hai zramaNatva kI sAdhanA ke lie, zrAvakAcAra | vikRta to nahIM kara rahe jisane nahAne ke sAbuna ko bAtharUma ke pAlana ke lie, hRdaya kI vizuddhi ke lie, pariNAmoM | kI morI meM DAla diyA hai| kisI ko galata ThaharAnA merA kI nirmalatA ke lie, burAIyoM evaM kurItiyoM ke vamana ke | makasada nahIM hai, yadi maiM kahIM galata hU~ to mujhe sAvadhAna lie| eka samaya thA jaba zrAvaka zrAvikAyeM bhI muni mahArAja | kareMge, maiMne to apanoM se apanI bAta kahI hai mujhe AzA evaM AryikA mAtAoM kI taraha ekAsana, upavAsa, sAmAyika, | hai Ane vAle paryuSaNa pradUSaNa se mukta hoge| antarAya Adi kI sAdhanA kara sAdhu banane kI bhAvanA bhAte dharmadhyAna kI rAha dikhAne paryuSaNa parva nirAle haiN| the| Aja bhI jo bhavya jIva isaprakAra kI sAdhanA karate dUSaNa aura pradUSaNa se yaha mukti dilAnevAle haiN| haiM maiM unheM praNAma karatA hU~ aura jo bhaTaka gaye haiM apane jiyo aura jIne do sabako yahI sa~dezA lAye haiN| lakSya se, jo kAryakramoM meM umar3atI bhIr3a ko hI parva kI kSamA kareM mujhe zubha bhAvoM se, Apa bar3e dilavAle haiN| saphalatA mAna rahe haiM, ve vicAra kareM klaba ke DAMsa aura zrI varNI digambara jaina gurukula pisanahAri mar3hiyA, jabalapura-3 parama samIpa ahArajI siddhakSetra para cAturmAsa ke uparAnta aacaary| kahA ki 'mahArAja jI! Apase dUra rahakara hama kyA kareMge, mahArAja saMgha-sahita siddhakSetra nainAgiri A ge| zItakAla | kaise raha pAe~ge?' yahIM bIta gyaa| eka dina acAnaka dopahara meM AcArya mahArAja | AcArya mahArAja gambhIra ho ge| bole- 'mana se dUra ne bulaayaa| munizrI yogasAgara jI bhI aae| maiM bhI phuNcaa| cale jAoge kyA?' hamane phaurana kahA ki 'yaha to kabhI AcArya mahArAja bole ki 'aisA socA hai ki tuma do-tIna | saMbhava hI nhiiN| svapna meM bhI nhiiN|' taba ve ha~sane lge| sAdhu milakara sAgara kI ora vihAra kro| vahA~ svAsthya | bole ki 'jAo hamArA khUba AzIrvAda hai| ghabarAnA nhiiN| lAbha bhI ho jAegA aura dharma-prabhAvanA bhI hogii| tuma sabhI | adhyAtma meM mana lgaanaa| merI AjJA meM rahane vAlA mujhase ko aba bAhara rahakara dhIre-dhIre saba bAteM sIkhanA haiN|' | dUra rahakara bhI mere atyanta samIpa hI hai aura merI AjJA saMgha meM pahalI bAra hama logoM para yaha jimmedArI nahIM mAnane vAlA mere nikaTa rahakara bhI mujhase bahuta dUra hai|' AI thI, so hama ghabarAe ki aisA to kabhI socA bhI nhiiN| Aja bhI hama unase dUra rahakara bhI unheM apane atyanta thaa| hama to apanA jIvana AcArya mahArAja ke caraNoM meM | samIpa pAte haiN| kabhI dUrI kA ahasAsa nahIM hotaa| sacamuca, samarpita karake nizcinta hokara Atma-kalyANa meM lage the| AtmA ke nikaTa rahanA hI saccA sAmIpya hai| kucha samajha meM nahIM aayaa| guru kI AjJA anullaMghanIya huA muni zrI kSamAsAgara-kRta 'AtmAnveSI' se sAbhAra karatI hai, para mana ko kaise samajhAe~? mana bhara aayaa| hamane / sitambara 2007 jinabhASita 13 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUragAmI pariNAmoM para soceM (dila se ) anaMta mahAdevana suprasiddha philma nirdezaka iMsAna ko hiMsA kA adhikAra to kisI bhI rUpa meM prApta nahIM hai, cAhe vaha iMsAna kI bAta ho yA kisI anya jIva kI / lekina sRSTi kA akelA bauddhika prANI hone kA vaha kaI rUpa meM manacAhA phAyadA uThAtA hai| bezaka bAda meM use bhI usake duSpariNAma bhoganA pdd'eN| / bacapana se jo bAta mere dila ko dukhAtI rahI hai, vaha hai- iMsAnoM dvArA jIvoM ko AhAra banAnA / cikana se bhare Traka dekhatA hU~, to merA dila ro detA hai| jiMdA murge Traka ke dar3aboM meM yUM Thuse rahate haiM ki unheM ThIka se khar3e hone kI bhI jagaha nahIM miltii| cikana zaoNpa para murgoM kI TAMge bAMdhakara unheM tolane ke lie spriMga vAle tarAjU se ulTA laTakAyA jAtA hai| unheM cikana zaoNpa ke dar3abe meM baMda rakhA jAtA hai, jahA~ grAhaka ke rUpa meM yamarAja ke Ane taka pIr3AdAyaka paristhitiyoM meM jiMdA rakhA jAtA hai / phira gardana para churI calatI hai aura 'cI' kI AvAja ke sAtha usakA jIvana khatma! isI taraha machaliyA~ mAnava kI amAnavIyatA ke calate jala-jIvana se kicana kI kar3AhI taka kA saphara taya karatIM haiN| unheM khAnevAlA nahIM socatA ki pAnI se nikAle jAne para unakI chaTapaTAhaTa meM kitanA asahanIya darda chipA hogaa| kaTate hue bakare kI AMkhoM meM jhAMkakara dekhie, vaha kisa taraha nirIhatA se mimiyAtA, chaTapaTAtA aura zAMta ho jAtA hai! kAza ! jo loga sunAmI meM DUba gae, ve vApasa Akara machaliyoM ko pAnI se nikAlane kA darda batA pAte ! kAza! jo loga bakare kI taraha katla kie gae, ve lauTakara katla hone kA darda iMsAnoM ko batAte / socate-socate merA dimAga phaTane lagatA hai ki iMsAna hokara hama itane haivAna kyoM haiM? koI jIva-jantu hameM nukasAna pahu~cAyeM aura use mArA jAe, to kisI hada taka ThIka hai / lekiMna ve tamAma prANI hameM kyA nukasAna pahu~cAte haiM, jinako hama bhojana ke lie mAra dete haiM? iMsAnoM ko yaha adhikAra kisane diyA ki vaha dUsare jIvoM kA jIvana chIna leM? prakRti ke niyamoM meM jaivika saMtulana bhI hai| kyA hama jIvoM ko mArakara isa saMtulana ko nahIM bigAr3a rahe? kyA prakRti ne hameM isa saMtulana ko bigAr3ane ke lie hI itanA vikasita kiyA hai? prakRti se cher3achAr3a ke natIje meM kRtrima gaiseM / vardhaka haiN| daraasala, hamArA pAcana-taMtra mAMsa ko pacAne ke mAMsAhAra karane vAloM kA kahanA hai ki mAMsAhAra chor3ane para bhojana kI samasyA vikarAla rUpa le legii| mere khyAla se duniyA kI dasa gunA AbAdI ko bhI zAkAhAra pAla sakatA hai, bazarte zAkAhAra ke srotoM kA sahI taraha se dohana kiyA jaae| apane deza meM hI jagaha - jagaha bar3e paimAne para jamIna khAlI par3I huI hai| kyA aisI baMjara bhUmi ko upajAU nahIM banAyA jA sakatA? yahA~ khAne yogya vanaspatiyA~ ugAI jAe~ / jaMgala ke jaMgala aise haiM, jinakA vyAvasAyika upayoga bhale ho, bhojana saMbaMdhI jarUrata meM pratyakSa upayoga koI nahIM hai| unako khAne yogya phaloM ke jaMgaloM meM badalA jA sakatA hai| yahA~ taka ki gamaloM meM sajAvaTI paudhoM kI jagaha TamATara, baiMgana ugA sakate haiN| 'mazIna' para jitanI UrjA kharca kara rahe haiM, agara 'jamIna' para usase AdhI bhI kharca kareM, to yaha dharatI zAyada dasa gunA iMsAnI AbAdI ko zAkAhAra se pAla sakatI hai| mAMsAhAra udyoga meM lage araboM-kharaboM logoM ke berojagAra hone kA Dara, isI bAta se samApta ho jAnA cAhie ki taba kRSi mAMsAhAra udyoga se kahIM jyAdA unnata udyoga hogI aura jyAdA logoM ko rojagAra pradAna kregii| behatara zakti, svAsthya aura svAda ke lie bhI mAMsAhAra galata hai| hAthI jaisA zaktizAlI, bar3A aura 120 sAla jIne vAlA jIva zAkAhArI hai, jabaki zera 20 sAla meM hI mara jAtA hai / meDikala sAiMsa siddha kara cukI hai ki vAnaspatika proTIna va viTAmina, jaivika proTIna va viTAminoM se jyAdA svAsthya 14 sitambara 2007 jinabhASita bhUmaNDala kI ojona paratoM ko naSTa kara rahIM haiN| jisase pRthvI garma ho rahI hai aura dhruvIya barpha galakara sAgaroM ke jala stara ko bar3hA rahI hai| dharatI kA prAkRtika saMtulana banAe rakhane meM cIMTI se hAthI taka ke jIvana kA cakra taya hai| isase cher3achAr3a karanA ghAtaka nahIM hogA ? Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lie banA hI nahIM hai| kucha logoM yA prajAtiyoM ko chor3a / siphAriza karate haiN| lekiMna kyA inameM se saba loga jIvoM deM, to sirpha mAMsa para koI jIvita nahIM raha sakatA / vizuddha mAMsAhArI loga bhI mAMsa ke sAtha salAda-phala Adi ke rUpa meM vanaspati kA sevana karate hI haiM / vanaspati se prApta phAibara ke bagaira mAMsa unakI AMtoM meM hI pha~sakara raha jAegA / susvAda bhI nahIM lagegA / ke hitaiSI haiM? mujhe to jAnakarI hai ki pracAra ke lie aisI saMsthAoM se jur3e hue kaI loga mAMsAhAra ke binA tRpti hI nahIM paate| ye saMsthAe~ bahuta se logoM ke lie rAjanItika roTiyA~ seMkane yA anya koI nijI svArtha sAdhane kA sAdhana banI huIM haiN| jabaki Aja zAkAhAra apanAnA bahuta jarUrI hai / pazu-pakSiyoM ke hitoM kI rakSA ke lie 'peTA' jaisI saMsthAyeM haiN| menakA gAMdhI jIvoM ke lie kAma kara rahI / sitAre taraha-taraha ke poja banAkara jIvoM para dayA kI kahA~ taka ApakA zAsana va adhikAra una dinoM mithilA meM rAjA janaka kA rAjya thA / rAjA janaka apanI nyAyapriyatA aura dharma - prema ke lie dUra-dUra taka prasiddha the / ve vairAgya aura niHspRhatA ke Ardaza mAne jAte the| apanI deha taka ko ve para jAnate the| isI kAraNa vidvAn unheM 'videha' sambodhita kara bahuta sammAna diyA karate the| vAstava meM ve 'ghara meM hI vairAgya' kI jIvita mUrti the / unake rAjya meM cAra vidyApITha va aneka gurukula the / eka samaya do gurukuloM ke brahmacAriyoM meM Apasa meM vAda-vivAda huA, phira hAthApAI aura mArapITa hone lgii| anta meM eka gurukula ke sthAna ko kSati karane kI zikAyata rAja adhikAriyoM taka phuNcii| phalataH unake eka pramukha netA baTu ko ArakSaka ne kaidakara rAjA janaka ke sAmane prastuta kiyaa| jaba usa nirbhIka navayuvaka baTu ne kathita Aropa svIkAra kiyA to rAjA janaka ne use apane rAjya se bAhara nikala jAne kA kar3A daNDa sunA diyaa| baTu zAstrajJa bhI thA / vaha vinamratA se bolA- 'he rAjan ! mujhe pahile batAiye ki ApakA zAsana va adhikAra kahA~ taka hai jisase ki maiM usa zAsana kI sImA se pare calA jAU~ / ' darabAriyoM kI dRSTi meM yaha prazna sAdhAraNa thA, kintu rAjA janaka asAdhAraNa vidvAn the, ve soca-samajhakara hI uttara diyA karate the| unhoMne socA to pAyA ki prakRti ke jala, thala, nabha, sUrya, candra Adi aneka unake zAsana va adhikAroM se pare haiN| ve saba ekadama svataMtra haiN| ve mere adhikAra meM nahIM haiN| phira purajana, parijana va svajana kI bAta hI kyA ? 'dainika bhAskara' bhopAla, 29 julAI 2007 se sAbhAra ve to spaSTataH para haiN| phira aura bhI gaharAI meM utare to pAyA ki unakA svayaM kA tana, yauvana aura jIvana kSaNabhara bhI unake zAsana va adhikAra ke ghere meM nahIM hai / yaha tathya jAnakara unakA mukha maNDala gambhIra ho gyaa| phira baTu se bole- 'he vidvAn baTu ! tumane aisA prazna pUchA hai ki maiM niruttara sA ho gayA hU~ / saca pUcho to mere zAsana va adhikAra meM na koI bhU-kaNa hai aura na tuccha tRNa, aura na svalpa kSaNa hI hai, inheM apanA va apane zAsana kA mAnanA kevala ajJAna aura ahaMkAra hai / ' baTu vinayapUrvaka bolA- 'he dharmajJa rAjan ! Apake pratyeka zabda paramArtha meM DUbe, khare satya haiM kintu maiM to ApakI daNDa-vyavasthA kI pratIkSA meM hU~ / ' rAjA janaka dhIra aura gambhIra vANI meM bole- to suno baTu, tuma apane gurukula jAo aura paThana-pAThana meM citta do / basa, yAda rakho ki- 'AtmanaH pratikUlAni pareSAM na smaacret|' tuma zAnti se adhyayana cAhate ho to dUsaroM ke prati bhI usake pratikUla AcaraNa na hone do / vaha vinayapUrvaka bolA- 'he mahArAja! maiM pratijJA karatA hU~ ki ApakI AjJA kA jIvanaparyanta akSarakSaH pAlana karU~gA / ' aura vaha yogya namaskAra kara apane gurukula kI ora calA gyaa| rAjA ke jJAna cakSu baTu ke nimitta se khule aura baTu kI AcaraNa-dRSTi rAjA ke nimitta se khulii| saca hai- 'parasparopagraho jIvAnAm / ' baTu eka dina mithilA kA parama vidvAn va rAjapurohita huA / zrI nemicandra paToriyA- kRta 'bodha kathAmaMjarI' se sAbhAra sitambara 2007 jinabhASita 15 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIjJAnASTakam (vasantatilakA chanda) muni zrI praNamyasAgara jI (AcArya zrI vidyAsAgara jI saMghastha) zrImaccaturbhujabhujAramaNAspadIyA / (zuddhAtmavRttirasikaH) zuddhAtmA meM pravRtti karane meM jinheM saubhAgyavad-ghRtavarI tanayazca tsyaaH| rasa AtA hai (tat) una (jJAnasAgarayate:) zrIjJAnasAgara yo'bhUt kavit kavivaro yamadharmamastu AcArya ke (padayoH) caraNoM meM (namo'stu) merA naman ho tajjJAnasAgarayateH pdyornmo'stu||1|| tAki (AtmanaH) merI AtmA kA (zriyaM) kalyANa (astu) anvayArtha- (zrImaccaturbhujabhujAramaNAspadIyA) zrImAn / caturbhuja kI bhujAoM meM ramaNa ke sthAna ko prApta...(ca) paMcAkSakRSNaphaNine prathuvainateyaH tathA (saubhAgyavaghRtavarI) saubhAgyavatI ghRtavarI strI thI kAmAnalasya jalado jinbhaanubhaayH| (tasyAH ) unakA (tanayaH) putra (ya:tu) jo ki (kavit) gaGgApavitrajalavadvimalaM manastu AtmA ko jAnane vAlA (kavivaraH) kaviyoM meM zreSTha tajjJAnasAgarayateH pdyornmo'stu||4|| (yamadharmama:) yamarUpI dharma kI lakSmI vAlA (abhUt) thA anvayArtha- (yaH) jo (paMcAkSakRSNaphaNine) pA~ca (tat) una (jJAnasAgarayate:) zrIjJAnasAgarayati ke (padayoH) indriyarUpI kAle sarpa ke liye (prathuvainateyaH) vizAla caraNoM meM (namo'stu) merA namaskAra ho|| garUr3a ke samAna haiM (kAmAnalasya) jo kAma-vAsanA rUpI bhAvArtha- zreSThI caturbhuja aura mAtA ghRtavarI ke zreSTha agni ko bujhAne ke liye (jaladaH) megha ke samAna haiM putra paM. bhUrAmala hue haiM vahI Age jAkara zrI jJAnasAgara (jinabhAnubhA) jinakI AbhA jinendrabhagavAn rUpI sUrya ke AcArya khlaaye| samAna hai (manaH tu) tathA jinakA mana (gaGgApavitrajalavat) vIrodayaprabhRtayo bhuvi yasya zastA gaGgA ke pavitra jala ke samAna (vimalaM) nirmala hai, (tat) granthAzca lakSaNabhRtA viduSAM prsktaaH| | una (jJAnasAgarayate:) zrI jJAnasAgara AcArya ke (padayoH) vyAhanti maMkSu timirAri rivAghavastu | caraNoM meM (namaH astu) merA naman ho| tajjJAnasAgarayateH pdyornmo'stu|| 2 // bhUrAmale'pi vimala: kalirUDhipaGkA anvayArtha- (yasya) jinake (granthAH) grantha (vIrodaya jJAnArNave vimalacinmayabhaGgalInaH / prabhRtayaH) vIrodaya Adi (bhuvi) pRthvI para (zastAH) yasmAt sadaiva kuzalaM jagatAM samastu prazaMsanIya haiM, (lakSaNabhRtAH) vyAkaraNa sAhitya Adi ke tajjJAnasAgarayate: pdyornmo'stu||5|| lakSaNoM se pariparNa haiM. tathA (vidaSAM prasaktAH ) vidvAnoM ko anvayArtha- (bhUrAmale api) jo brahmacArI avasthA Asakta karane vAle haiM (tu) aura jo (maMkSu) zIghra hI | meM paM. bharAmala hone para bhI (kalirUDhipaGgAta) kalikAla (timirAriH iva) sUrya ke samAna (aghavastu) pApa | sambandhI rUr3hi ke kIcar3a se (vimala:) rahita rahe, jo andhakArarUpI padArthoM kA (vyAhanti) nAza karane vAle haiM (jJAnArNave) zrI jJAnasAgara hone para (vimalacinmaya bhaGgalIna:) (tat) una (jJAnasAgarayate:) zrI jJAnasAgara munirAja ke | nirmala cinmaya kI taraGgo meM lIna rahe (yasmAt) jinase (padayoH) caraNoM meM (namo'stu) namaskAra ho| (sadaiva) hamezA (jagatAM) isa jagata kA (kuzalaM) kalyANa bhinnArttaraudrahRdayo jnnaarttduuro| (samastu) hotA ho (tat) una (jJAnasAgarayate:) zrI jJAnasAgara mithyAprapaJcarahitaH shubhbhaavpuurH| AcArya ke (padayoH) caraNoM meM (namaH astu) merA namaskAra zuddhAtmavRttirasikaH zriyamAtmano'stu ho| tajjJAnasAgarayate: pdyornmo'stu||3|| citte dayA vinivasatyabhibhUtameti anvayArtha- (bhinnArtaraudrahRdaya:) jinakA hRdaya Arta, daSTApakIrtiraghatA'pi vibhiitimeti| raudradhyAna se rahita hai, (jananAtaMdUraH) jo janma ke duHkhoM AcAryavarya! samatAsukhavastu nastu se dUra haiM (mithyAprapaJcarahitaH) jo mithyA prapaJcoM se rahita tajjJAnasAgarayate: pdyornmo'stu||6|| haiM, (zubhabhAvapUraH) jo zubhabhAvoM se vRddhiMgata haiM 16 sitambara 2007 jinabhASita Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anvayArtha- (citte) jinake citta meM (dayA) dayA tvaM cittagehakamalaM manipa! pravizya (vinivasati) rahatI hai (duSTApakIrtiH) duSTa apayaza sadhyAnatoraNasamAgata aaprtisstth| jinase (abhibhUtaM) parAjaya ko (eti) prApti hotA hai bhikSAcaro'pi vidadAti savastanasta (aghatA) pApa bhAva (api) bhI jinase (vibhIti) bhaya tajjJAnasAgarayate: pdyornmo'stu||8|| ko (eti) prApta hotA hai (AcAryavarya) aise he AcAryazreSTha anvayArtha- (munipa!) he munizreSTha! (tvaM) Apa (na:) hamako (tu) bhI (samatAsukhavastu) samatA sukha kI (saddhyAnatoraNasamAgataH) samIcIna dhyAnarUpI toraNa dvAra se vastu mile (tat) ata: una (jJAnasAgarayate:) zrIjJAnasAgara Ate hue (cittagehakamalaM) mere cittarUpI gRha kamala meM AcArya ke (padayoH) caraNoM meM (namaH astu) merA namaskAra (pravizya) praveza karake (A pratiSTha) virAjamAna hoo| ho| (bhikSAcara: api) jo bhikSAcaryA karate hue bhI (na:) hamako (suvastu) zreSThavastu (tu) avazya (vidadAti) dete haiM (tat) yatnAt zazAsa vRSavIrazivAryasaMghe una (jJAnasAgarayate:) zrI jJAnasAgara AcArya ke (padayoH) siddhAntasaMskRtakathAdisuzAstrasaMgham / caraNoM meM (namaH astu) merA namaskAra ho| pUjyo'pi yo'tra mRdutAlayaketurastu mAlinI dandatajjJAnasAgarayateH pdyornmo'stu||7|| sunayakamalacandraM vizvazAntyaikamantraM anvayArtha- (vRSavIrazivAryasaMdye) zrI AcArya vividhavibudhamAnyaM cittbhuupunnydhaanym| dharmasAgara, vIrasAgara evaM zivasAgara jI ke saMgha meM (siddhAnta bhavajalajatuSAraM mUrtimadhyAtmasAraM saMskRtakathAdisuzAstrasaMgham) siddhAnta, saMskRta, prathamAnuyoga vRNu suguNamagamyaM jJAnasUriM prnnmy||9|| Adi zreSTha zAstroM ko (yatnAt) yatnapUrvaka (zazAsa) jo anvayArtha- sunayarUpI kamala ko khilAne ke liye par3hAte the| (yaH) jo (atra) isa loka meM (pUjyaH api) | sa loka meM (pajyaH api) | candramA ke samAna, vizvazAnti kA eka mAtra mantra, aneka pUjya hote hue bhI (mRdutAlayaketaH) mRdutArUpI mahala kI | vidvAnoM se mAnya, cittarUpI pRthvI para utpanna hone vAlI patAkA (astu) haiM (tat) una (jJAnasAgarayate:) zrI jJAnasAgara | puNya rUpI dhAnyasvarUpa, saMsArarUpI kamala ko naSTa karane AcArya ke (padayoH) caraNoM meM (namaH asta) merA namana | ke liye tuSAra ke samAna, adhyAtma kI sArabhata marti zrI jJAnasAgara AcArya ko praNAma karake, unake indriyoM se agocara zreSTha guNoM kA he bhavya! varaNa kro| ho| namra nivedana 'jinabhASita' ke zulka meM vRddhi 'jinabhASita' ke prakAzana meM vyaya adhika ho rahA hai aura Aya km| isalie prakAzana saMsthAna bar3I Arthika kaThinAI kA sAmanA kara rahA hai| patrikA kA prakAzana akhaNDa banAye rakhane ke lie isake zulka meM vRddhi kA nirNaya kiyA gayA hai, jo isa prakAra hai1. AjIvana sadasyatA zulka 1100 ru. 2. vArSika sadasyatA zulka 150 ru. 3. eka prati kA mUlya 15 ru. vartamAna AjIvana-sadasyoM se vinamra anurodha hai ki ve yadi patrikA ke sahAyatArtha dAna ke rUpa meM 600 ru. kI rAzi prakAzaka ke pAsa bhejane kI kRpA kareM, to hama unake atyanta AbhArI rheNge| dhanyavAda / vinIta ratanalAla bainAr3A prakAzaka -sitambara 2007 jinabhASita 17 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jijJAsA - samAdhAna praznakartA- sau. smitA doSI bArAmatI jijJAsA - tIrthaMkaroM ke chedopasthApanA cAritra hotA hai yA nahIM? samAdhAna - tIrthaMkara prabhu ke chedopasthApanA cAritra nahIM hotA hai| zrI uttarapurANa parva 74 / 314 meM isaprakAra kahA hai- caturthajJAnanetrasya, nisargabalazAlinaH / tasmAdyamevacAritraM, dvitIyaMtupramAdinAm / 314 / artha- manaH paryaya jJAnarUpI netra ko dhAraNa karane vAle aura svAbhAvika bala se suzobhita, una tIrthaMkara prabhu ke pahale sAmAyika cAritra hI thA, kyoMki chedopasthApanA dUsarA cAritra pramAdI jIvoM ke hotA hai| 2. zrI AdipurANa 20/171 meM bhI kahA hai:apratikramaNe dharme jinA: sAmAyikA dvaye / carantyekayame prAyazcaturjJAna vilocanAH // 171 // artha- mati, zruta, avadhi aura manaH paryaya ina cAra jJAnarUpI netroM ko dhAraNa karane vAle tIrthaMkara paramadeva prAyaH pratikramaNa rahita eka sAmAyika nAma ke cAritra meM hI rata rahate haiM / bhAvArtha:- tIrthaMkara bhagavAn ke muni avasthA meM kisI prakAra kA doSa nahIM lagatA / isaliye unako chedopasthApanA cAritra dhAraNa karane kI AvazyakatA nahIM par3atI / ve kevala sAmAyika cAritra hI dhAraNa karate haiM / jijJAsA- 5 prakAra ke maraNa ke guNasthAna btaaiye| samAdhAna: zrI bhagavatI ArAdhanA ke AdhAra se 5 prakAra maraNoM ke guNasthAna isa prakAra haiM: 1. bAla bAla maraNa- mithyAdRSTi jIva ke maraNa ko bAla-bAla maraNa kahate haiN| guNasthAna prathama va dvitIya / 2. bAla-maraNa - avirata samyagdRSTi jIva ke maraNa ko bAla maraNa kahate haiM / guNasthAna cauthA / 3. bAla-paMDita maraNa- paMcama guNasthAnavartI viratAvirata jIva ke maraNa ko bAla - paMDita maraNa kahate haiN| 4. paMDita maraNa - cAritravAn muniyoM ke paMDita maraNa hotA hai / usake 3 bheda haiM- bhakta pratyAkhyAna, iMginImaraNa tathA praayopgmn| guNasthAna 6 se 11 taka / 5. paMDita-paMDita maraNa- kevalI bhagavAn kA caudahaveM guNasthAna ke aMtima samaya meM paMDita - paMDita maraNa hotA hai| praznakartA - paM. nemicanda jI chatarapura jijJAsA- kyA vartamAna ke munirAja samAdhimaraNa pUrvaka dehatyAga kara sarvArthasiddhi meM utpanna hokara eka / 18 sitambara 2007 jinabhASita paM. ratanalAla bainAr3A bhavAvatArI bana sakate haiM? samAdhAna: svarga meM kina jIvoM kI kahAM taka utpatti hotI hai, isa saMbaMdha meM siddhAMtasAra- dIpaka meM isaprakAra kahA hai saudharmAdyaSTanAkeSu SaTsaMhananasaMyutAH / yAnti zukrAdikalpeSu caturSu cAntimaM binA / / 15/294 // paMcasaMhananA AnatAdyesvanyacaturSu ca / catuH saMhananA jIvA, gacchanti puNyapAkataH / 15/295 / navagraiveyakeSu tryuttamasaMhananAnvitAH / jAyante munayo dakSA navAnudizanAmani // 15 / 296 // antyadvisaMhananADhyA yAnti ratnatrayArjitAH / paMcAnuttarasaMjJe cAdisaMhananabhUSitAH // 15 / 297 // artha- saudharmAdi ATha svargoM meM chahoM saMhanana vAle jIva utpanna hote haiN| zukrAdi cAra svargoM meM (9,10,11,12veM) aMtima saMhanana chor3akara pAMca saMhanana vAle jIva tathA AnatAdi (13, 14, 15, 16 veM ) cAra svargoM meM aMta ke do saMhanana chor3akara zeSa cAra saMhanana vAle jIva puNyodaya se utpanna hote haiN| navagraiveyakoM meM tIna uttama saMhananadhArI munirAja, nava anudizoM meM Adi ke do saMhananoM se yukta munirAja tathA paMca anuttaroM meM prathama saMhananavAle munirAja utpanna hote haiN| uparokta pramANa se jJAta hotA hai ki sarvArthasiddhi nAmaka anuttara vimAna meM kevala vajravRSabhanArAca nAmaka prathama saMhananavAle munirAja hI utpanna hote haiN| isa paMcama kAla meM kevala tIna hIna saMhanana (arddhanArAca, kIlaka, asaMprAptA sRpATikA) vAle manuSya hI hote haiM / ataH vartamAna koI bhI munirAja solahaveM svarga se Upara utpanna nahIM ho skte| arthAt sarvArthasiddhi meM bhI vartamAna ke koI bhI munirAja utpanna nahIM ho skte| jahA~ taka eka bhavAvatArI banane kA prazna hai, vartamAna ke munirAja dakSiNendra (yadi unake kSAyika samyaktva niyAmaka na ho to), saudharma indra kI zaci, saudharma indra ke lokapAla tathA laukAMtika deva banakara, vahAM se cyuta ho manuSya paryAya prAptakara mokSa jA sakate haiN| jijJAsA - mizra kAyayoga kA svarUpa samajhAiye ? samAdhAna- jaba koI jIva marakara tiryaMca yA manuSya ke audArika zarIra meM utpanna hotA hai, taba jaba taka zarIra paryApti pUrNa nahIM hotI, taba taka kArmaNa evaM audArika vargaNAoM ke dvArA, jIva ke pradezoM meM jo parispaMdana hotA hai vaha audArika mizra kAyayoga kahalAtA hai| gommaTasAra Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvakAMDa meM isa saMbaMdha meM isa prakAra kahA hai sparzAdi aura zabdAdi paryAya vAlI hai kyoMki usameM sparza orAliya uttatthaM vijANa missaM tu aparipuNNaM tN| | guNa pAyA jAtA hai| khAye huye anna kA vAta, pitta, zleSma jo teNa saMpa jogo, orAliya missa jogo so|231|| | rUpa se pariNamana hotA hai| vAta arthAt vaayu| isaliye vAyu artha- audArika zarIra jaba taka pUrNa nahIM hotA hai | ko bhI sparzAdivAlA mAnanA caahiye|" arthAt zarIra paryApti pUrNa nahIM hotI hai, taba taka mizra hai | jaba jala kA agni para garbha kiyA jAtA hai taba aura usake dvArA hone vAle yoga ko audArika mizrayoga | vaha hAiDrojana oNksIjana rUpa bana jAtA hai| ye donoM vAyu kahate haiN| pudgala kA piMDa haiM tathA ajIva haiN| mizra kAyayoga tIna hote haiN| uparyukta prakAra se hI, | 2. vAyujIva- jo jIva vigraha gati se Akara vAyu jaba taka vaikriyika zarIra kI zarIra paryApti pUrNa nahIM hotI, | meM janma lene vAlA hai, vaha vAyujIva hai| yaha jIva hai cetana taba taka vaikriyikamizra kAyayoga tathA AhAraka zarIra kI | hai| zarIra paryApti pUrNa na hone taka AhArakamizra kAyayoga | 3. vAyukAyika jIva- uparyukta vAyujIva, jaba kahalAtA hai| | vAyu meM janma le letA hai, arthAt vAyu ko apanA zarIra niSkarSa yaha hai ki zarIra paryApti pUrNa hone se pUrva, | banAkara janma le letA hai, use vAyukAyika jIva kahate jaba taka kArmaNa evaM anya zarIra saMbaMdhI vargaNAoM (donoM haiN| yaha cetana hai| ke dvArA milakara) dvArA Atma pradezoM meM parispaMdana hotA / 4. vAyukAya- jisa jIva sahita vAyu ko garma kara hai, use mizra kAyayoga kahate haiN| liyA hai yA anya kAraNoM se jisameM se vAyukAyika jIva praznakartA- sau. arcanA zAha baaraamtii| maraNa ko prApta ho gaye haiM, vaha vAyu, vAyukAya hai| yaha jijAsA- kyA lavaNasamadra ke pAtAloM kI gaharAI | acetana hai| naraka ke biloM taka gaharI hai? pramANa se btaaiye| vAstava meM pRthvI, jala, agni tathA vAyu ye cAroM samAdhAna- uparokta saMbaMdha meM zrI tiloyapaNNatti | hI padagala ke piMDa haiN| inameM jo jIva, inako hI apanA 4/2443 meM isaprakAra kahA hai zarIra banAkara janma le lete haiM, ve usa kAyika jIva jeTThA te saMlaggA, sImaMta vilassa uvarime bhaage| kahalAte haiN| munirAja ke kamaMDalu meM jo jala bharA jAtA paNasaya joyaNabahalA, kuDDA edANa vjjmyaa||2443|| hai, vaha acetana (pudgala) hai, usameM jIva nahIM hote| isI artha- ve jyeSTha pAtAla sImaMtaka vila ke uparima prakAra cAroM (pRthvI, jala, agni evaM vAyu) ke saMbaMdha meM bhAga se saMlagna haiN| inakI vajramaya dIvAreM 500 yojana pramANa samajha lenA caahiye| moTI haiN| jijJAsA- kyA kevalajJAna AtmA ko jAnatA hai? vizeSArtha:- ratnaprabhA nAma kI prathama pRthvI 1,80,000 samAdhAna- kevalajJAna AtmA ko nahIM jAnatA hai, yojana moTI hai| isake khara, paGka tathA abbahula nAma vAle saca to yaha hai ki AtmA hI kevalajJAna se jAnatA hai| 3 bhAga haiN| ye kramazaH 16,000, 84000 aura 80000 jAnane vAlA to AtmA hI hai| kevalajJAna svayaM paryAya hai yojana moTe haiN| lavaNasamudra kI madhyama paridhi para jo cAra ataH usakI dUsarI paryAya nahIM ho sktii| arthAt yadi jyeSTha pAtAla haiM, ve abbahala bhAga meM sthita prathama naraka | kevalajJAna ko sva para prakAzaka mAnA jAyegA to usakI ke sImaMtaka bila ke uparima bhAga se saMlagna haiN| aura inase eka kAla meM sva prakAzaka aura para prakAzaka rUpa do paryAyeM citrA pRthvI ke uparima tala kI U~cAI 16000+ 84000= mAnanI pdd'eNgii| kiMtu kevalajJAna svayaM para prakAza svarUpa 1,00,000 (eka lAkha) yojana hai| hI eka paryAya hai| kevalajJAna na to jAnatA hI hai aura na uparokta pramANAnusAra lavaNasamudra ke jyeSTha pAtAla, dekhatA hI hai, kyoMki vaha svayaM jAnane va dekhane rUpa kriyA prathama naraka taka gahare haiN| kA kartA nahIM hai| ataH jJAna ko aMtaraGga-bahiraGga, donoM jijJAsA- vAyu pudgala hai yA jIva hai? kA prakAzaka na mAnakara, aisA mAnanA cAhiye ki jIva sva samAdhAna- isa prazna kA samAdhAna samajhane ke liye aura para kA prakAzaka hai| zrI jayadhavalA 1/325-26 meM hameM vAya se saMbaMdhita cAra prakAroM kA lakSaNa samajhanA isaprakAra kahA bhI hai- Na kevala NANaM jANai passai vA, Avazyaka hai| jo isaprakAra hai tassa kattAratA bhaavaado| 1. vAyu- yaha pudgala kA piMDa hai| zrI rAjavArtika 5/25 kI TIkA meM isaprakAra kahA gayA hai- "vAyu bhI 1/205, prophesarsa kaoNlonI, AgarA (u.pra.) -sitambara 2007 jinabhASita 19 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grantha- samIkSA iSTopadeza- bhASya evaM adhyAtmayogI muni zrI vizuddhasAgarajI " iSTopadeza ikyAvana gAthAoM kA yathAnAma tathA guNavAlA eka laghukAya AdhyAtmika grantha hai, jo paM. AzAdhara jI kI saMskRta TIkA ke sAtha mANikacandra granthamAlA mumbaI se prakAzita huA thA, bAda meM isakA tRtIya saMskaraNa ('mukhtAra' yugavIra aura anuvAdaka paM. paramAnanda zAstrI the) kI prati avalokanArtha milii| isake racayitA zrI pUjyapAda svAmI kA ullekha zravaNabelagola ke zilAlekha meM nahIM hai, phira bhI kRti apane mahattva ko svataH khyApita karatI hai| zrI pUjyapAda svAmI 5vIM va 6vIM zatAbdI ke labdhapratiSTha tattva- draSTA AcArya rhe| Apake guru dvArA pradatta nAma 'devanandI' thA, jo prakarSa buddhi ke dhanI aura vipula jJAnadhArI hone se 'jinendrabuddhi' nAma se bhI vizruta hue| bAda meM jaba se unake yugalacaraNa, devatAoM dvArA pUje gaye budhajanoM ke dvArA ve 'pUjyapAda' nAma se prasiddhi ko prApta hue / prAcArya paM. nihAlacanda jaina adhyAtma cetA jainasaMta haiM, viSayoM se virakta paramatapasvI haiM jinhoMne isakA bhASya likhA aura dravyAnuyoga Agama granthoM ke sandarbhoM se yukta yaha 'iSTopadeza - bhASya' jo Apake cintana aura adhyAtma kI atula gahArAI meM utarakara anubhUti kA zabdAvatAra hai| munizrI kA yahI cintana Apake pravacanoM meM mukhara hotA hai| samatAbhAva aura ADambarahIna ApakI sAlabhara calane vAlI dinacaryA hai| jo bhI bolate haiM- anekAnta kI tulA para taulakara bolate haiM nizcaya aura vyavahAra kA samarasI samanvaya ApakI pIyUSa vANI se jharatA hai / yaha muni zrI kI vANI kA adbhuta camatkAra hai pravacana ke samaya adhyAtmarasika zrotA bhAva-vibhora ho sunatA hai aura ekadama sannATA chAyA rahatA hai / Agama meM alpajJAna ho to vivAda paidA karatA hai, yadi tattva kI pakar3a donoM nayoM se bhalI-bhAMti kI gayI hai, aura kauna naya kaba pradhAna hai kaba gauNa hai, isa sApekSatA ko munizrI apane bhedavijJAna viveka se bhalI-bhAMti jAnate haiM / kahIM koI vivAda, zaGkA aura saMdeha nahIM uThatA jaba ApakI jJAnadhArA avirala pravAhita hotI hai| zrI vizuddhasAgara jI aise di. jainasaMta haiM jinakI syAdvAdavANIrUpI gaMgA, nizcaya aura vyavahAra nayakUloM ko saMsparzita karatI huI prabuddhajanoM ke hRdaya meM utara jAtI hai / adhyAtma ke sUkSma bhAvoM ko sahajatA se vyAkhyApita kara denA kevala pAMDitya se sambhava nahIM hai, vahA~ samyaktva kI zuddhAtmAnubhUti aura samatvabhAvoM kI phalazruti kAma karatI hai| zaka saMvat 1355 meM utkIrNa zravaNavelagola zilAlekha naM. 40 (64), 105 (254), evaM 108 (258) meM ApakA muktakaNTha ye yazogAna kiyA gayA hai| Apako advitIya auSadhiRddhi ke dhAraka batAyA gayA hai| kahate haiM Apane aisA rasAyana khojA thA, jise pairoM ke taluvoM meM lepanakara videhakSetra jAkara, vahA~ sthita jinendra bhagavAn ke darzana karane se ApakA zarIra pavitra ho gayA thaa| jinake caraNa dhoe jala - sparza se ekabAra lohA bhI sonA bana gayA thaa| Apa samasta zAstra viSayoM meM pAraMgata the aura kAmadeva ko jItane ke kAraNa yogiyoM ne Apako 'jinendrabuddhi' nAma se pukArA / Apa mahAn vaiyAkaraNI (jainendra vyAkaraNa ke racayitA ) the / zrI jinasenAcArya ne likhA- "jinakA vADmaya zabdazAstrarUpI vyAkaraNatIrtha, vidvajjanoM ke vacanamala ko naSTa karane vAlA hai, ve devanandI kaviyoM ke tIrthaMkara haiM / 'viduSAM vAGmala dhvaMsi' guNasaMjJA se Apako vibhUSita kiyA gayA thaa| isa bhASyakAra saMta meM maiMne eka nirAlepana 'saMta vyaktitva' kI jhalaka dekhI hai| Aja jaba eka AcArya saMgha ke sAdhugaNa, dUsare AcArya saMgha ke sAdhu gaNoM se AtmIya saujanyatA nahIM rakha pA rahe haiM itanA hI nahIM eka hI kula ke sAdhugaNoM meM AtmIya vAtsalya dikhAI nahIM detA hai, aise meM yadi do saMghoM ke sAdhuoM meM milana hotA hai to vaha eka mahotsava se kama nahIM lgtaa| usa milanamahotsava ke kSaNoM meM zrAvaka bhI prasannatA kA anubhava karatA hai / adhyAtmayogI vizuddhasAgara jI ke dIkSA guru AcArya zrI virAgasAgara jI mahArAja haiM parantu apane pravacanoM meM jahA~, sarvArthasiddhi- ApakI siddhAnta meM parama nipuNatA ko, 'chandazAstra' buddhi kI sUkSmatA ko va racanAcAturya ko tathA 'samAdhizataka' sthita prajJatA ko prakaTa karatA hai, vahA~ 'iSTopadeza', AtmasvarUpa sambodhanarUpa adhyAtma kI gaveSaNAtmaka prastuti hai| pUjya muni zrI vizuddhasAgara jI eka / unakI aTUTa zraddhA saMtaziromaNi AcArya vidyAsAgara jI 20 sitambara 2007 jinabhASita Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAja ke lie mukhara hotI rahatI hai| ve prativarSa A. | adhyAtmagranthoM ko AtmasAt karake hI ise sRjita kiyA vidyAsAgara jI kA saMyamotsava varSa apane maMca se manAte | hai| Atmarasika svAdhyAyArthiyoM ko Atma-cintana ke haiN| yaha saMtasauhArda muni zrI vizuddhasAgara kI adhyAtmacetanA | sarovara meM nimagna hone ke lie jaise 'gAgara meM sAgara' bharane kA eka prabala pakSa hai| koI pakSa vyAmoha nahIM, jahA~ kevala kI ukti caritArtha kara dI ho| yaha satya hai ki jaba vItarAgatA ko namana hai- cAhe ve A. virAgasAgara hoM yA | koI mahAn AtmasAdhaka sAdhanA ke caramotkarSa para paha~ca A. vidyaasaagr| jAtA hai to usakI bhAvAbhivyakti mAnavIya saMvedanA ke bahuta idhara vigat 20 varSoM se aneka rASTrIya stara kI | nikaTa pahu~ca jAtI hai| adhyAtma kA kaThina rAstA, usake vidvatsaMgoSThiyA~ aneka AcArya/upAdhyAya aura muniyoM ke | lie sarala bana jAtA hai| udAharaNArtha eka gAthA yahA~ uddhRta pAvana sAnnidhya aura unake AzIrvAda va preraNA se samAyojita | karatA huuN| ho rahI haiM jahA~ dezabhara ke manISI eka maMca para baiThakara yathA-yathA samAyAti, saMvittau tttvmuttmm| apane jainadarzana/jainadharma aura zrAvakAcAra para gaveSaNAtmaka tathA-tathA narocante viSayAH sulabhA api||37|| prastutiyA~ dekara zodhapatra paDhate haiN| parantu aisI koI jaina saMskRta kI isa gAthA naM. 37 kA bhAvapUrNa sauSThava sAdhuoM aura AcAryoM kI saMgItiyA~ samAyojita nahIM huii| dekheN| saMvitti arthAt sva. para ke bheda-vijJAna se AtmA pichale 50 varSoM meM, jaisA itihAsa meM par3hA thA ki nAlandA | jaise-jaise vizuddha aura prAjjala banatI huI Atma-vikAsa aura takSazilA vizvavidyAlayoM meM zramaNasAdhuoM kI saMgItiyA~ | karatI hai vaise-vaise hI sahaja prApta ramaNIya paMcedriya ke huA karatI thI ve Aja durlabha haiN| Aja hara saMgha ke sAdhuoM | viSaya use arucikara aura ni:svAda lagane lagate haiN| una kI apanI-apanI caryA hotI jA rahI hai aura ikkIsavIM | viSayoM ke prati udAsIna yA anAsakta bhAva jAgrata hone sadI kA prabhAva unameM ghusapaiTha kara rahA hai| cAhe vaha mobAila | lagatA hai| jaise sUryaprakAza ke sAmane dIpaka kA prakAza kA prayoga ho yA vijJApana kI kharcIlI vidhiyA~, vAtAnukUlita | maMda dikhatA huA tirohita sA ho jAtA hai, usIprakAra kakSoM meM rahanA ho yA phlaza kA upyog| aba to sAdha kI nijAnanda caitanya svarUpa kA bhAna hone para usa virATa sAdhanA kA eka hI mApadaNDa raha gayA hai ki vaha pravacana kalA | Atma-sukha ke samakSa, viSaya-bhoga ke sAMsArika sakha meM kitanA pravINa yA nipuNa hai aura zrotAoM kI bhIr3a juTAne | antahIna aura baune dikhane lagate haiN| AtmasAdhaka ke lie meM kitanA sakSama hai? muni vizuddhasAgara isake apavAda haiN| ve sukha AkarSita nahIM kara paate| jinendra bhagavAn ne loga inheM laghu vidyAsAgara jI taka kahane lage haiM kyoMki | nirAkulatA ko saccA sukha kahA hai| saMsAra-sukha deha-bhoga zrI vizuddhasAgara jI kI municaryA AgamAnukUla nirdoSacaryA | kA sukhAbhAsa hai| jaise indradhanuSa kI sundaratA kSaNika aura hai| zithilAcAra ApakI caryA meM phaTaka nahIM pAtA aura | kAlpanika hai vastutaH vaha dRSTibhrama kA eka udAharaNa hai AcArya zrI vidyAsAgara jI ke laghu saMskaraNa haiM aura samatva | vaise hI indriya-sukha AkulatA ko paidA karane vAlA vaisA aura vItarAgatA ke prAJjala-nakSatra haiN| jainasamAja Aja bIsa, hI sukha hai jaise zahada lipaTI talavAra kI dhAra ko jIbha terA meM vibhakta ho rahI hai, nizcaya aura vyavahAra pakSa ke | se cA~Tane para sukha hotA hai| usa kSaNika-sukha meM vedanA kAraNa vibhAjita hai| upajAti ke AdhAra para apanI pahicAna | kA pahAr3a chipA hotA hai| viSaya-kAma-bhoga ke sukha vastutaH banAne meM 'golApUrva' jaise sammelana meM zakti kA vibhAjana | sukha kI kalpanA ke parde ke pIche khaDA duHkha kA stUpa ho rahA hai| ina sabhI saMkIrNatAoM se alaga khar3e muni | hai| vizuddhasAgara jI samAja ke ekIkaraNa ke lie apane | jise adhyAtmarasa kI miThAsa milane lagatI hai vaha adhyAtma ko samarpita bhAva se upayoga karake AtmasAdhanA | padArthoM ke sammohana se Upara uTha jAtA hai| vairAgyabhAva se meM nirata haiN| nijanidhi kI talAza meM vaha Atma anveSaNa karatA haA iSTopadeza bhASya kI pANDulipi par3hakara mujhe isa | iSTa-upadeza kI ora unmukha hotA hai jo usakA kalyANakArI prajJApuruSa kI pratibhA kA AbhAsa huA aura sira zraddhA se hotA hai| dUsare zabdoM meM jaise-jaise indriya-bhoga se ruci jhuka gyaa| iSTopadeza ko par3hakara aisA lagatA hai ki pUjyapAda | ghaTatI jAtI hai| Atma-pratIti usI anupAta meM bar3hatI jAtI svAmI ne A. kundakunda deva ke samayasAra, pravacanasAra Adi | hai| 'Atma-saMvitti' kA vaibhava kitanA virATa aura ananta sitambara 2007 jinabhASita 21 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai, eka gAthA meM kaha denA yaha pUjyapAda svAmI kI vilakSaNa / hai / zuddhAtmAnubhUti hI thI / varaM vrataiH padaM daivaM nAvratairvata nArakaM / chAyA tapasthayorbhedaH pratipAlayatormahAna // jisaprakAra chAyA aura dhUpa zAnti va kaSTa dene ke lie kAraNabhUta hote haiM usIprakAra vratoM sahita jIvana svargAdi sukhoM ke sAtha mokSa sukha kA dene vAlA hotA hai, jabaki vratarahita jIvana narakAdi duHkhoM ko bhogane ke lie abhizapta rahatA hai| ataeva vratoM kA AcaraNa hI zreSThakara hotA hai / aise adhyAtmagrantha 'iSTopadeza' para bhASya likhanA muni zrI kA akAraNa nahIM hai / isa racanAdharmitA se anya bhavya jIvoM kI kalyANa bhAvanA dUsare nambara para hai, prathamataH yaha muni zrI kA apane bhAvoM ko virakti aura vItarAgatA kI ora unmukha karate hue Atmastha hone kA eka saphala puruSArtha hai| yogIjana Atmabala ko jJAna se suddar3ha karate haiN| kevala ukta do gAthAoM ke bhASya meM muni zrI ne aneka Agama granthoM ke sandarbha dekara apane cintana ko vistAra diyA hai| unhoMne apane bhASya ke dvArA mumukSujanoM aura sAdhakoM ko isa bAta ke lie pakkA kara diyA hai ki 9. kaSAyoM kI mRgamarIcikA to dekhie ki jaiseindriya-viSaya sukhaparAdhIna, kSaNika, antaphala duHkharUpa | jaise jIvanakAla bItatA jAtA hai, AyukSaya aura dhanavRddhi aura pApa karmavipAkI haiM jabaki Atma-sukha nirAbAdha, hotI jAtI hai parantu dhanAbhilASI lobhI puruSa dhanako, jIvana svAdhIna, zAzvata aura sadaiva sukharUpa rahane vAlA hai / vaha se jyAdA mahattvapUrNa samajhatA huA, jIvana ke iSTa kalyANa Atmasukha vratarUpa saMyama ke paripAlana se hI prApta kiyA ke lie puruSArtha nahIM karatA / lobha kaSAya kA tIvra saMskAra jA sakatA hai| ki dhana saMrakSaNa meM jIvana hI kho detA hai / muni samatAsAgara jI ne iSTopadaza kI gAthAoM para sarala hindI dohA likhakara ise AcArya pUjyapAda kI jIvana sAdhanA se udbhUta eka jyotirmayI kRti kahA hai jisakI eka-eka paMkti meM muktidvAra kA darzana hotA hai iSTopadeza grantha kI pramukha vizeSatAe~ jinheM bhASya ke dvArA khulAsA kiyA gayA hai 1. gUr3ha saiddhAntika viSayoM ko zrI pUjyapAda svAmI ne loka vyavahAra ke pAyadAna para adhiSThitakara sarala aura vyAvahArika udAharaNoM ke dvArA jIvana se jor3A hai| 2. pratyeka gAthA kA bhASAsauSThava kasA huA parantu sarala hai tathA bhAva pravaNatA se bharA hai / 3. vicAra zodhana ke vividha AyAmoM ke mAdhyama se jana-jIvana kI sAMsArika durUhatA ko sulajhAne meM pratyeka gAthA eka sUtra kI bhAMti hai jisameM zabda kama rahasya adhika 22 sitambara 2007 jinabhASita 4. gAthAe~- vItarAgatA kA saMdeza detI huIM prakAza stambha kI bhAMti jIvana kA mArga prazasta karatIM haiN| 5. bhASya ke pahale gAthAoM kA hindI padyAnuvAda, gAthA ke artha ko suspaSTa karatA hai / 6. AcArya pUjyapAda svAmI aneka zaGkAe~ uThAte haiM aura unake samAdhAna meM eka naI gAthA kA sRjana karate hue grantha ko Age bar3hAte haiN| yaha grantha kI zailIgata vizeSatA hai| jaise cidAnanda svarUpa kI prApti kaise hotI hai - dRSTAnta dvArA samajhAyA ki jisaprakAra suvarNa rUpa pASANa meM yogya upAdAnarUpa kAraNa ke saMbaMdha se pASANa suvarNamaya jAtA hai usIprakAra dravyAdi catuSTaya (dravya, kSetra, kAla aura bhAva) ke suyogya hone para nirmala caitanya svarUpa AtmA kI upalabdhi ho jAtI hai| 1 7. gAthAoM meM vairAgya varNana, tattva-cintana samAyA huA hai jo viSayAsakti meM mUrcchita puruSa kI mUrcchAkA bhaMjanakara svarUpa prApti ke mArga kA udbodhana detIM haiM / 8. roga ke samAna bhoga bhI citta meM udvega utpanna karate haiN| 10. AtmadhyAna se abhedAtmaka upayoga kI sthira dazA prApta karanA aura saMsAra ke saMkalpa vikalpoM se rahita hokara evaM niraMjana AtmA kA anubhava karanA isa grantha kA iSTa lakSya hai| AtmasaMsiddhi ke lie isa grantha kI AdhyAtmika saMracanA kA tAnA-bAnA bunA gayA hai| bhASyakAra muni zrI vizuddhasAgara jI ne prastuta bhASya meM Atma-cintana ke phalaka para eka vaicArika kSitija prastuta kiyaa| manthana karake adhyAtma kA navanIta pAne kA eka saphala puruSArtha kiyaa| aura gAthAoM ke pratipAdya viSaya ko aneka udAharaNoM aura sandarbhoM dvArA vistArita kiyA hai| isa bhASya ko par3hakara tattva jijJASu nizcit hI saMyama, tapa aura tyAgavRtti kI ora abhimukha hotA huA usa mArga para bar3hane kA Atmabala juTAtA hai jo mokSapatha kI ora jAtA hai| Atma-cintana se karma nirjarA kA eka sabala nimitta sAdhaka ko bhASya Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ par3hakara milatA hai| pUjyapAda svAmI ne isake alAvA / meM bhramita ho evaM dizAhIna hokara manuSya bhaTakAva meM jI samAdhitaMtra aura tattvArthasAra jaise svataMtra AdhyAtmika granthoM | rahA hai| zAnti pAne ke sAre sUtra usake hAtha se khisaka kA bhI praNayana kiyA jo zabdoM meM nyUna hokara bhI rahasya | gaye haiN| saMvedanAyeM zanya ho gayI haiM tathA dhanArjana kA mAyAvI aura bhAvoM se bhare haiN| zrI vizuddhasAgara jI ne tattvArthasAra | bhUta usake sira para car3hakara bola rahA hai| ApAdhApI ke kI pratyeka gAthA para svataMtra pravacana karate hue jo adhyAtmarasa | isa saMkramaNakAla meM yaha bhASya, mAnavatA ke jAgaraNa kA chalakAyA hai vaha to pAThaka par3hakara hI anubhava kara sakatA | zaMkhanAda kara rahA hai| yaha bhASya jIvana kI dazA sudhArane hai| bhASya meM jo iSTopadeza gAthAoM kI padya racanA kI gyii| meM aura divya dizA pAne meM eka dikasacaka kI bhAMti jIvana hai vaha prasAdAdi guNoM se yukta hai| adhyAtmavANI kA saMdohana | kA zreSTha AyAma banegA aisA merA vizvAsa hai| ajJa ko karake bhASya kI racanA apane Apa meM aisA grantha banA gayA | vijJa banAnA isa bhASya kA iSTa phala hai| muni zrI jo Atma-vaibhava se paricita karAtA haA prajJA prakAza se | vizaddhasAgara jI ko adhyAtmayogI jo sArthaka vizeSaNa, nAma bharatA hai| bhASya kA paThana praphullita karatA hai aura bhavya | ke pUrva aMkita kiyA gayA, vaha vastutaH Apake vyaktitva jIva ke kSayopazama ko bar3hAtA hai| usakA mithyAtva va ajJAna | kI vaha dIpazikhA hai jisase eka rozanI milatI hai sahI svayameva chaMTatA jAtA hai aura samyaktva kI prApti karAtA | jIvana jIne kI aura adhyAtma ke ratnoM ko apane jIvana hai. yaha laghu samayasAra rUpa hai jo AtmA kI mahanIyatA meM saMjone kii| iSTopadeza bhASya-dravyAnayoga kI eka aura ko ujAgara karatA hai| amara kRti bane isa AsthA se samIkSAkAra muni zrI ke bhautikavAdI bhoga saMskRti ke jhaMjhAvAta meM Aja caraNoM meM vinatabhAva se namo'stu karatA hai| saMpUrNa mAnavIya sabhyatA DUba rahI hai| usako cetanA se koI javAhara vArDa, bInA (ma.pra.) lenA denA nhiiN| deha kI paudgalika mAyA kI moha galI | zraddhA/ samarpaNa >> zraddhA, buddhi se pare hai lekina usakI virodhanI nhiiN|| hai para vizvAsa nhiiN| >> zraddhA se andhakAra meM bhI jo pratIta ho sakatA hai, vaha | > zraddhA, AsthA aura anurAga se abhiSikta mana meM hI prakAza meM saMbhava nhiiN| prakAza meM suvidhA mila sktii| bhakti kA janma hotA hai| anekAnta manISI DaoN. ramezacandra jaina abhinaMdana graMtha kA prakAzana akhila bhAratavarSIya digambara jaina vidvatpariSad ke dvArA jainavidyA ke apratima manISI, 60 se adhika kRtiyoM ke lekhaka, saMpAdaka, anuvAdaka, pArzva-jyoti ke variSTha saMpAdaka, vigat 35 varSoM se samAja ke madhya utkRSTa pravacanakAra vidvAn ke rUpa meM prasiddha, 30 se adhika zodhArthiyoM ko pI-eca.DI. upAdhi hetu zodha nirdezana dene vAle, varddhamAna snAtakottara mahAvidyAlaya, bijanaura (u.pra.) ke saMskRta vibhAgAdhyakSa ke rUpa meM sudIrgha sevAoM ke pazcAt sevAnivRtta, a.bhA.di.jaina vidvatpariSad ke pUrva adhyakSa anekAMta manISI DaoN. ramezacanda jaina, ema.e. (saMskRta), jainadarzanAcArya, pI-eca.DI., DI.liTa. kI jainadharma-darzana-sAhitya-saMskRti evaM jaina samAja ke lie pradAna kI gaI viziSTa sevAoM ke sammAnArtha akhila bhAratIya stara para abhinaMdana karane kA nirNaya a.bhA.di. jaina vidvatpariSad ne liyA hai| isake aMtargata DaoN. jayakumAra jaina (mujaphpharanagara) evaM DaoN. nemicandra jaina (khuraI) ke saMpAdana meM anekAnta manISI DaoN. ramezacanda jaina abhinaMdana graMtha prakAzita kiyA jA rahA hai| isa abhinaMdana graMtha hetu vidvAnoM, zreSThiyoM evaM zubhecchuoM se zubhakAmanAe~, saMsmaraNa, vyaktitva-kRtitva saMbaMdhI lekha tathA DaoN. ramezacandra jaina ke yogadAna saMbaMdhI phoTogrAphsa sAdara AmaMtrita haiN| phoTogrAphs samucita upayoga ke bAda vApisa lauTA diye jaayeNge| saMparka sUtra- DaoN. jayakumAra jaina, 429, paTela nagara, mujaphpharanagara (u.pr.)| DaoN. nemicandra jaina, pUrva prAcArya, gurukula roDa, khuraI jilA-sAgara (m.pr.)| DaoN. zItalacandra jaina, prAcArya nIlagiri mArga, mAnasarovara, jayapura (rAja.) DaoN. surendrakumAra jaina, ela-65, nyU iMdirAnagara, burahAnapura (ma.pra.) sitambara 2007 jinabhASita 23 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrI vidyAsAgara jI evaM uneka ziSyoM-ziSyAoM kI cAturmAsa-bhUmi 2007 1. saMta ziromaNi 108 AcArya zrI vidyaasaagrjii| jilA- sAgara (ma.pra.) mahArAja, munizrI samayasAgarajI, munizrI yogasAgarajI, | . samparkasUtra- adhyakSa paM. svarUpacaMdajI (07582munizrI prasAdasAgarajI, munizrI prazastasAgarajI, munizrI | 282256), maMtrI caMdrakumArajI jaina bar3akula purANasAgarajI, munizrI prabodhasAgarajI, munizrI | (282358) prabhAtasAgarajI, munizrI saMbhavasAgarajI, munizrI | 4. munizrI guptisAgarajI, (upAdhyAya pada AcAryazrI abhinaMdanasAgarajI, munizrI padmasAgarajI, munizrI vidyAnaMdIjI mhaaraaj)| pUjyasAgarajI, munizrI vimalasAgarajI, munizrI cAturmAsa sthala- atizaya kSetra gommaTagiri, ji-indaura anaMtasAgarajI, munizrI dharmasAgarajI, munizrI (ma.pra.) zAMtisAgarajI, munizrI arahasAgarajI, muni zrI samparkasUtra- (1) narendra jaina (94250-63709), mallisAgarajI, munizrI suvratasAgarajI, munizrI (2) vimala luhAr3iyA (94250-81104), (3) vIrasAgarajI, munizrI kSIrasAgarajI, munizrI dhIrasAgarajI, raMjanA dIdI (99939-39277) munizrI prazamasAgarajI, munizrI mahAsAgarajI, munizrI munizrI sudhAsAgara jI, kSullaka zrI gaMbhIrasAgarajI, virATasAgarajI, munizrI vizAlasAgarajI, munizrI | kSullaka zrI dhairysaagrjii| zailasAgarajI, munizrI acalasAgarajI, munizrI | cAturmAsa sthala- zrI digambara jaina maMdira, khAndR punItasAgarajI, munizrI avicalasAgarajI, munizrI | kaoNlonI, bAMsavAr3A (raajsthaan)| viSadasAgarajI, munizrI dhavalasAgarajI, munizrI saumyasAgarajI, munizrI anubhavasAgarajI, munizrI | samparkasUtra- (1) yazodhara mehatA (94143-06405), durlabhasAgarajI, munizrI vinamrasAgarajI, munizrI (2) punIta jaina (94142-90561), phona: 02962 257625 / atulasAgarajI, munizrI bhAvasAgarajI, munizrI AnaMdasAgarajI aura munizrI shjsaagrjii| munizrI samatAsAgara jI, ailaka zrI nizcayasAgara jI cAturmAsa sthala- zrI digambara jaina atizaya kSetra bInA | cAturmAsa sthala- zrI digambara jaina maMdira kAraMjA bArahA, taha. devarIkalA~, ji.-sAgara, (ma.pra.) (phona: (lADa), jilA- amarAvatI (mahA.) 07586-280007) samparkasUtra-(1) hiteza ruIvAle (07256-223257, samparkasUtra- (1) saMjaya maiksa, (phona: 94250 94227-60676) / 53521,) (2) RSabha modI (94254-51153) 7. munizrI svabhAvasAgara jI, kSu. zrI prazAMtasAgarajI (guru munizrI niyamasAgarajI, munizrI uttamasAgara jI, munizrI | munizrI svbhaavsaagrjii)| vRSabhasAgara jI, munizrI nemisAgara jI, cAturmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira pusada, jilA yavatamALa (mahA.) cAturmAsa sthala- zrI digambara jaina maMdira bar3agA~va, jilA- sAMgalI (mahArASTra) samparkasUtra- prabhAkara mAdasA khaNe (098224samparkasUtra-(1) vijaya bar3agAve (0230-2471204, 44960) 98231-71207) munizrI saralasAgara jI, kSu. devaanNdsaagrjii| 3. munizrI kSamAsAgara jI, munizrI bhavyasAgara jI, munizrI cAturmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira caMderI, jilAabhayasAgara jI, munizrI shreyaaNssaagrjii| gunA (m.pr.)| * cAturmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira gaNezagaMja, zAhapura, I .. samparkasUtra- geMdAlAlajI kaTharayA (07547-243357) / 24 sitambara 2007 jinabhASita 8. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. munizrI pramANasAgara jI, kSu. samyaktvasAgarajI (guru| . cAturmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira ziraguppI, tahaupAdhyAya jnyaansaagrjii)| athanI, jilA-belagA~va (karnATaka) cAturmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira sammedazikharajI | .. samparkasUtra- appAsu tarATe (08339-265227) / (jhArakhaNDa) 17. munizrI prazAMtasAgarajI, munizrI nirvegasAgarajI * samparkasUtra- (1) chItaramala pATanI (094311- . cAturmAsa sthala- jaina saMtanivAsa, golagaMja, chiMdavADA 40416), (2) nIleza jaina (094315-05967) / (ma.pra.) 10. munizrI ArjavasAgara jI, ailaka arpaNasAgarajI (guru | . samparkasUtra- Aloka jaina (adhyakSa) (93005ArjavasAgarajI) 01801), prabhAta jaina (98274-38308), cakreza * cAturmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira damoha (ma.pra.) jaina (07162-242006) / samparkasUtra- (1)zreyAMsa laharI (94253-63041), 18. munizrI vinItasAgarajI, munizrI caMdraprabhasAgarajI (2) rAkeza siMghaI (94250-95994) / * cAturmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira malakApura, jilA11. munizrI pavitrasAgara jI, munizrI prayogasAgarajI bulaDhANA (mahA.) * cAturmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira peMDrA gA~va, jilA- samparkasUtra- suhAsa cavare (94221-80261) anUpapura (m.pr.)| 19. munizrI nirNayasAgarajI, munizrI praNamyasAgarajI, munizrI * samparkasUtra- (1) tArAcaMda jaina adhyakSa (07751- caMdrasAgarajI, munizrI sumtisaagrjii| 224308),(2) narendrakumAra jI prAcArya (224263) / | . cAturmAsa sthala- zrI mahAvIra di. jaina maMdira kotamA, 12. munizrI cinmayasAgara jI, kSullaka zrI supaarshvsaagrjii| jilA- anUpapura (u.pr.)| * cAturmAsa sthala- borAbAda ke jaMgala meM (koTA- | . samparkasUtra- kailAzacaMda jI (07658-233009), rAvatabhATA mArga) samAja adhyakSa-navayUlAlajI (233064) / samparkasUtra- (1) zrI pArzvanAtha di. jaina atizaya | 20. munizrI prabuddhasAgarajI kSetra nasiyAMjI, dAdAbAr3I koTA (rAja.) (phonaH | . cAturmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira, vidyAbhavana, purAnI 0744-2505254, 250035) abhaya bhaiyA | bajAjI, jabalapura (m.pr.)| (94253-48562) / 21. munizrI puNyasAgarajI, munizrI namisAgarajI 13. munizrI pAvanasAgara jI, kSu. subhdrsaagrjii| cAturmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira dhAravAr3a cAturmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira vidyAbhavana, (krnaattk)| sahajapura, jilA-jabalapura (ma.pra.) 22. munizrI pAyasAgarajI, samparkasUtra-(1) kanchedIlAla jaina adhyakSa (07621- | . cAtarmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira zaMkIgar3ha. jilA261116,94251-31572) baiMgalora (krnaattk)| 14. munizrI sukhasAgarajI 23. munizrI akSayasAgarajI, munizrI supArzvasAgara jI, * cAturmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira kalbhAvI, jilA- | munizrI nemiisaagrjii| belagA~va (karnATaka) cAturmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira ciMcavAr3a, taha.15. munizrI mArdavasAgarajI karavIra, jilA- kolhApura (mhaa.)| cAturmAsa sthala- zrI zAMtinAtha di. jaina maMdira, pagArA | . samparkasUtra- vipula mgdrum| roDa, sAgara (ma.pra.) 24. munizrI ajitasAgarajI, kSu. vivekAnaMdasAgarajI samparkasUtra- bra. satIza jI (99264-86653) / cAturmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira mahAvIra vihAra, 16. munizrI uttamasAgarajI gaMjabAsaudA, jilA-vidizA (m.pr.)| -sitambara 2007 jinabhASita 25 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samparkasUtra- mahAvIra vihAra (07594-220464), AryikAzrI AptamatijI, AryikAzrI svabhAvamatijI. zreyamalajI (221796), satIzajI (222451), AryikAzrI dhavalamatijI, AryikAzrI samitimatijI, phona: 94244-72348, 94254-64196 / AryikAzrI mnnmtijii| 25. munizrI puSpadaMtasAgarajI, munizrI kuMthusAgarajI cAturmAsa sthala- zrI di. jaina aTA maMdira, sAvarakara * cAturmAsa sthala- zrI pArzvanAtha di. jaina maMdira, begamagaMja, | cauka, lalitapura (u.pra.) (phona: 05176-275207) jilA- rAyasena (ma.pra.) samparkasUtra- zrI suMdaralAla anaurA (94516-55133), * samparkasUtra- padmacaMda jI (94253-51859, zrI anila aMcala (094151-12333) 07485-272249), vijayajI (94254-93019) / 28. AryikAzrI mRdumatijI, AryikAzrI nirNayamati jI, 26. AryikAzrI gurumatijI, AryikAzrI ujjvalamatijI, AryikAzrI prsnnmtijii| AryikAzrI cintanamatijI, AryikAzrI sUtramatijI, | . cAturmAsa sthala- zrI neminAtha di. jaina maMdira iTAvA AryikAzrI zItalamatijI, AryikAzrI saarmtijii,| bInA, jilA- sAgara (ma.pra.) -470113 AryikAzrI sAkAramatijI, AryikAzrI saumyamatijI, samparkasUtra- phona: 94256-91115, vibhava koThiyAAryikAzrI sukSmamatijI, AryikAzrI zAMtamatijI, maMtrI (07080-223333), abhaya siMghaI (94251AryikAzrI suzAMtamatijI, AryikAzrI jAgRtamatijI, 71138) / AryikAzrI karttavyamatijI, AryikAzrI niSkAmamatijI, | 29. AryikAzrI RjumatijI, AryikAzrI saralamatijI, AryikAzrI viratamatijI, AryikAzrI tathAmatijI, AryikAzrI zIlamatijI, AryikAzrI asImamatijI, AryikAzrI caityamatijI, AryikAzrI punItamatijI, AryikAzrI gautamamatijI, AryikAzrI nirmANamatijI, AryikAzrI umazamamatijI, AryikAzrI dhuvamatijI, AryikAzrI mArdavamatijI, AryikAzrI maMgalamatijI, AryikAzrI pAramatijI, AryikAzrI AgamamatijI, AryikAzrI cAritramatijI, AryikAzrI zraddhAmatijI, AryikAzrI zrutamatijI maataajii| AryikAzrI utkrssmtijii| cAturmAsa sthala- zrI pArzvanAtha di. jaina mAjha maMdira | cAturmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira zADhaurA, jilATIkamagar3ha (ma.pra.) gunA (ma.pra.) samparkasUtra- paM. gulAbacaMdrajI puSpa (07683-| . samparkasUtra- adhyakSa- maheza jaina caube (07543243138), bra. jaya nizAMta (94251-41697), zrI 226591, 94257-59276), maMtrI- DaoN. sunIla jJAnacaMdajI nAyaka- maMtrI, rAjeza caudharI-adhyakSa jaina siMghaI (94257-20257), koSAdhyakSa- rAkeza (242545, 94254-74431) / jaina (04256-40374, 226506) / 27. AryikAzrI dRDhamatijI, AryikAzrI pAvanamatijI. AryikAzrI tapomatijI, AryikAzrI siddhAMtamatijI, AryikAzrI sAdhanAmatijI, AryikAzrI vilakSaNamatijI, AryikAzrI namramatijI, AryikAzrI vinamramatijI, AryikAzrI vairAgyamatijI. AryikAzrI akalaMkamatijI, AryikAzrI atulamatijI, AryikAzrI purANamatijI, AryikAzrI nikalaMkamatijI, AryikAzrI AgamamatijI, AryikAzrI anugamamatijI. AryikAzrI ucitamatijI, AryikAzrI svAdhyAyamatijI. AryikAzrI prazamamatijI. AryikAzrI vinayamatijI, AryikAzrI saMgatamatijI, AryikAzrI muditamatijI, AryikAzrI sahajamatijI, AryikAzrI lkssymtijii| AryikAzrI saMyamamatijI, AryikAzrI satyArthamatijI, cAturmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira vArA sivanI AryikAzrI siddhamatijI, AryikArI samunnatamatijI, (ma.pra.) AryikAzrI zAstramatijI, AryikAzrI tathyamatijI,| samparkasUtra- RSabha jaina (07633-253080) AryikAzrI vAtsalyamatijI, AryikAzrI pathyamatijI, | AryikAzrI guNamatijI : AryikAzrI dhyeyamatijI. AryikAzrI saMskAramatijI, AryikAzrI vijitagatijI. AryikAzrI AtmamatijI, AryikAzrI sNytmtijii| 26 sitambara 2007 jinabhASita Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAturmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira siroMja, jilAgunA (ma.pra.) samparkasUtra - jJAnacaMdajI siMghaI - adhyakSa ( 07591253402), anUpa ( 253300), jinendra koThAadhyakSa (07591-252881 ) 32. AryikA zrI prazAMtamatijI, AryikA zrI vinatamatijI, AryikA zrI zailamatijI, AryikA zrI vizuddhamatijI / * cAturmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira baruA, sAgara (ma.pra.) samparkasUtra - saMjaya kumAra jaina- adhyakSa ( 9415588951) / 33. AryikA zrI pUrNamatijI, AryikA zrI zubhramatijI, AryikA zrI sAdhumatijI, AryikA zrI vizadamatijI, AryikA zrI vipulamatijI, AryikA zrI madhuramatijI, AryikA zrI kaivalyamatijI, AryikA zrI satarkamatijI / cAturmAsa sthala- zrI di. jaina bar3A maMdira hajArIbAga, (jhArakhaNDa) samparkasUtra - (1) rAjakumAra ajamerA (9431140443), (2) sunIla ajamerA ( 09431140177) / 34. AryikA zrI anaMtamatijI, AryikA zrI vimalamatijI, AryikA zrI nirmalamatijI, AryikA zrI zuklamatijI, AryikAzrI AlokamatijI, AryikA zrI saMvegamatijI, AryikA zrI nirvegamatijI, AryikA zrI savinayamatijI, AryikA zrI samayamatijI, AryikA zrI zodhamatijI, AryikA zrI zAzvatamatijI, AryikA zrI suzIlamatijI, AryikA zrI susiddhamatijI, AryikA sudhAramatijI, AryikA zrI udAramatijI, AryikA zrI saMtuSTamatijI, AryikA zrI nikaTamatijI, AryikA zrI amitamatijI, AryikA zrI nisargamatijI, AryikA zrI avikAramatijI / cAturmAsa sthala- zrI di. jaina gola bAjAra, DoMgaragar3ha, jilA - rAjanAMdagA~va (chattIsagar3ha) samparkasUtra - adhyakSa - kizora jaina (94255-63160), nirmala jaina- maMtrI ( 93007 - 49901), 07823232096 / 35. AryikA zrI kuzalamatijI, AryikA zrI dhAraNAmatijI / cAturmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira, karelI (ma.pra.) * samparkasUtra - kamaleza jaina (94251-69066) 36. AryikA zrI prabhAvanAmatijI, AryikA zrI bhAvanAmatijI, AryikA zrI sadayamatijI, AryikA zrI bhaktimatijI / cAturmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira, raphIgaMja, jilAgayA (bihAra) * * 37. * 38. 39. 40. samparkasUtra - bra. vANIzrI (94315-59530) AryikA zrI AdarzamatijI, AryikA zrI durlabhamatijI, AryikA zrI aMtaramatijI, AryikA zrI anunayamatijI, AryikA zrI anugrahamatijI, AryikA zrI akSayamatijI, AryikA zrI amUrtamatijI, AryikA zrI akhaMDamatijI, AryikA zrI anupamamatijI, AryikA zrI anarghamatijI, AryikA zrI atizayamatijI, AryikA zrI anubhavamatijI, AryikA zrI AnaMdamatijI, AryikA zrI adhigamamatijI, AryikA zrI amandamatijI, AryikA zrI abhedamatijI, AryikA zrI zvetamatijI, AryikA zrI udyotamatijI, AryikA zrI svasthamatijI, AryikA zrI gaMtavyamatijI, AryikA zrI saMvaramatijI, AryikA zrI pRthvImatijI, AryikA zrI nirmadamatijI, AryikA zrI vinItamatijI, AryikA zrI merumatijI, AryikA zrI paramArthamatijI, AryikA zrI dhyAnamatijI, AryikA zrI videhamatijI, AryikA zrI avAyamatijI, AryikA zrI adUramatijI / jilAcAturmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira panAgara, jabalapura (ma.pra.) samparkasUtra - surendra kaTaMgI (0761 - 2805086), ajIta caudharI (2805083-89) AryikA zrI apUrvamatijI, AryikA zrI anuttaramatijI, AryikA zrI agAdhamatijI / cAturmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira jaberA jilAdamoha (ma.pra.) AryikA zrI upazAMtamatijI, AryikA zrI oMkAramatijI, AryikA zrI paramamati mAtAjI, AryikA zrI cetanamati / cAturmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira abhAnA jilAdamoha (ma.pra.) samparkasUtra - vinodakumAra malaiyA (07812-214250) AryikA zrI akaMpamatijI, AryikA zrI amUlyamatijI, AryikA zrI ArAdhyamatijI, AryikA acintyamati, AryikA zrI alolyamatijI, AryikA zrI anamolamatijI, 'sitambara 2007 jinabhASita 27 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AryikAzrI AjJAmatijI, AryikAzrI aclmtijii,| . cAturmAsa sthala- zrI di. jaina bar3A maMdira haridvAra AryikArI avgmmtijii| (uttarAMcala) cAturmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira satanA (ma.pra.)/ . samparkasUtra- zrI vardhamAna jaina parivAra, sekTara naM. 4, samparkasUtra- siddhArtha jaina (07672-237174, mela rAsIpura, pina-249403/ suSamA dIdI (98276416474,98931-47222) 68916), dinezacaMdra jaina, ravindra jaina (230482) / 41. AryikAzrI sunayamati jI 48. elaka namrasAgara jI cAturmAsa sthala- zrI di. jaina bar3A maMdira naravara.. cAturmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira sAnodA, jilAjilA- zivapurI (ma.pra.) sAgara (ma.pra.) samparkasUtra- mamatA dIdI (07491-272431) vinoda | * samparkasUtra- (1) dharmendra jaina (99812-73995), jaina (98938-86544, 07491-272392) sureza (2) sudhIra jaina (99936-45501), phona: 07582jaina mAraurA zivapurI (07492-233364) / / 286675 / 49. kSu. dhyAnasAgarajI 42. AryikA satyamati jI * cAturmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira, kalola (gujarAta) * cAturmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira bedalA, udayapura 50. kSu. pUrNasAgarajI (rAja.) * cAturmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira haTA, jilA-damoha 43. AryikA sakalamati jI (ma.pra.) * cAturmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira, kAnapura, jilA samparkasUtra- (1) vipula jaina (93015-62493), udayapura (rAja.) viveka jaina (07604-262419, 07604-262895) 44. elaka dayAsAgara jI | 51. kSu. nayasAgarajI * cAturmAsa sthala- zrI di. jaina maMdira, mahAvIra vihAra, | . cAturmAsa sthala- zrI mahAvIra di. jaina maMdira, subhASanagara, TIkamagar3ha (ma.pra.) kalAkuMja AgarA (u.pra.) samparkasUtra- paM. gulAbacaMdajI puSpa (07683- | * samparkasUtra- (1) RSi jaina (94511-63634), 243138), bra. jaya nizAMta (94251-41697), (2) mahipAla jaina (94123-31629) subhASa vrmaa| 52. munizrI samAdhisAgarajI 45. elaka nizaMkasAgara jI cAtarmAsa sthala- zrI di. jaina nayA maMdira lalitapura * cAturmAsa sthala- zrI di. jaina pArzvanAtha maMdira (u.pra.) vijayanagara, iMdaura (ma.pra.) | 53. munizrI anaMtAnaMtasAgarajI * samparkasUtra- priyadarzI jaina (98260-80490), bra... cAturmAsa sthala- zrI di. jaina nayA maMdira sammedazikhara jineza malaiyA (0731-2571851), suganacaMdajI | jI madhubana, jilA- giriDIha (jhArakhaNDa) (94253-50697) 54. munizrI maMgalAnaMtasAgarajI 46. elaka siddhAMtasAgara jI cAturmAsa sthala- zrI di. jaina nayA maMdira brajapura, * cAturmAsa sthala- zrI di. jaina bar3A maMdira sanAvada jilA-pannA (ma.pra.) (ma.pra.) samparkasUtra- mahendra jaina (07732-273204) samparkasUtra- sudhIra jaina (07280-233040) / 55. kSullaka divyAnaMdajI cAturmAsa sthala- zrI pArzvanAtha di.jaina maMdi (98265-33049), prakAza jaina (98268-73635), bra. narendra jaina bhAratI (99260-55754) / jilA-dhAra (ma.pra.) samparkasUtra- mahAvIra jaina (94254-59812), nirmala 47. elaka saMpUrNasAgara jI jaina (94254-59811) 28 sitambara 2007 jinabhASita Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guru binA jIvana kI zuruAta nahIM munizrI sudhAsAgara jI samAcAra ke binA jIvana guru hI nahIM hotA zuru isIlie guru ko brahmA, viSNu aura maheza kahA hai| guru preraka evaM sarjaka hai, jabaki paramAtmA dhyeya hai| zraddhA ko pragAr3ha banAne ke lie paramAtmA kA dhyAna karanA Avazyaka hai kyoMki paramAtmA hI sarvazaktimAna / guru kI karuNA ziSya ke lie mArga prazasta karatI hai| duniyA meM tIrthaMkara bhI parama guru banakara hameM divyadhvani ke mAdhyama se kalyANakArI mokSa kA mArga prazasta karate haiN| jIvana ko yadi dhanya banAnA hai to eka saccA guru banAnA hogaa| aisA guru jo viSayoM kI AzA se rahita ho| jJAna, dhyAna aura tapa meM lIna ho / guru ko jIvana kA darpaNa va saMsAra kI bImArI se chuTakArA dilAne vAlA vaidya samajhanA caahie| vaidya ke hAtha se jahara bhI pI lenA, lekiMna ajJAnI ke hAtha se amRta bhI nahIM pInA caahie| vaidya ke dvArA diyA huA viSa bhI guNakArI hogaa| viSa hI viSa kI auSadhi hai, yaha prasiddha hai| munizrI ne batAyA ki jaba tuma bhagavAn ke, guru ke darzana karo, taba unake darzana karate-karate Atmadarzana jarUra karanA / isI se tumheM darzana kI mahattA samajha meM AyegI / yaha vicAra munipuGgava zrI sudhAsAgara jI mahArAja ne khAMdU kaoNlonI (bAMsavAr3A) sthita zrI zreyAMsanAtha digambara jaina maMdira meM Ayojita dharmasabhA meM vyakta kie| isa avasara para a.bhA. di. jaina zAstripariSad ke adhyakSa DaoN. zreyAMsakumAra jaina, mahAmaMtrI - prA. aruNakumAra jaina evaM a.bhA.di. jaina vidvatpariSad ke maMtrI- DaoN. surendrakumAra jaina bhAratI, burahAnapura kA samAja kI ora se zaoNla, zrIphala, mAlyArpaNa ke dvArA sammAna kiyA gyaa| ukta tInoM vidvAnoM ne munipuGgava zrI sudhAsAgara jI mahArAja, kSullaka zrI gaMbhIrasAgara jI mahArAja, kSullaka zrI dhairyasAgara jI mahArAja ko zrIphala arpita kara unase cAturmAsa ke madhya mUlAcAra anuzIlana rASTrIya vidvatsaMgoSThI evaM a.bhA. di. jaina vidvatpariSad kA saMyukta adhivezana Ayojita karane tathA sAnnidhya pradAna karane hetu nivedana kiyA jise munizrI ne samAja ke dvArA ukta Ayojana ke prati apanI sahamati vyakta karane para zubhAzIrvAda pradAna kiyaa| saMcAlana DaoN. kamaleza jaina basaMla ke kiyaa| zrAvaka saMskAra zivira, vidvatsaMgoSThI evaM adhivezana bAMsavAr3A (rAja.) sthita khAMdU kaoNlonI meM varSAyoga hetu virAjita munipuGgava zrI sudhAsAgara jI mahArAja (sasaMgha) ke sAnnidhya meM aneka Ayojana sampanna hoNge| inameM dinAGka 28 agasta ko rakSAbaMdhana parva, dinAMka 16 se 25 sitambara taka paryuSaNa parva evaM vizAla zrAvaka saMskAra zivira, dinAGka 27 sitambara ko kSamAvANI parva, dinAGka 29 sitambara ko munizrI kA dIkSAdivasa, dinAGka 25 se 27 akTUbara taka mUlAcAra anuzIlana caturdaza rASTrIya vidvat saMgoSThI evaM dinAMka 28 akTUbara ko a.bhA. di. jaina zAstripariSad evaM a. bhA. di. jaina vidvatpariSad kA dvitIya saMyukta adhivezana Ayojita kiyA jAyegA / vidvatsaMgoSThI ke nidezaka prA. narendra prakAza jaina, phirojAbAda evaM saMyojaka DaoN. ramezacandra jaina, bijanaura evaM DaoN. zreyAMsakumAra jaina, bar3auta hoNge| isa saMgoSThI meM deza ke khyAti prApta 51 vidvAnoM evaM viduSiyoM ko zodhapatra vAcana hetu AmaMtrita kiyA gayA hai| saMyukta adhivezana ke adhyakSa - DaoN. zreyAMsakumAra jaina, bar3auta evaM DaoN. zItalacandra jaina (prAcArya) jayapura evaM saMyojaka - prA. aruNakumAra jaina, byAvara evaM DaoN. surendrakumAra jaina, burahAnapura hoNge| saMgoSThI evaM adhivezana ke puNyArjaka sarvazrI amRtalAla, narendrakumAra, zaradakumAra, saMtoSakumAra jaina, khAMdU kaoNlonI bAMsavAr3A hoNge| isI adhivezana ke madhya mahAkavi AcArya jJAnasAgara puraskAra, pUjya kSullaka zrI gaNezaprasAda varNI smRti vidvatpariSad puraskAra, guruvarya gopAladAsa baraiyA smRti vidvatpariSad puraskAra evaM zAstripariSad ke dvArA pradatta puraskAra pradAna kiye jaayeNge| adhivezana meM lagabhaga 250 vidvAnoM, viduSiyoM evaM patrakAroM ke sammilita hone kI saMbhAvanA hai| jaina haipI skUla meM svataMtratA divasa sampanna burahAnapura - pArzva - jyoti maMca dvArA sthAnIya nyU iMdirAnagara, pArTa-bI meM saMcAlita jaina haipI skUla meM svataMtratA divasa samAroha zrI cAndamala jaina kI adhyakSatA evaM zrI mahAvIraprasAda pahAr3iyA ke mukhyAtithya meM manAyA gyaa| isa avasara para dhvajArohaNa, pI.TI. kA pradarzana, zrImatI indrA jaina evaM zrI saMtoSa jaina ke nirdezana meM sAMskRtika kAryakrama Ayojita kiye gye| AbhAra zrI narezacaMda jaina ne vyakta kiyaa| 'sitambara 2007 jinabhASita 29 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sevAyatana dvArA Ayojita cikitsA zivira / ke lie lauTA diyA hai| rAjyapAla ne isa vidheyaka ko sampanna saMvidhAna ke anuccheda 25 kA khulA ullaMghana karane vAlA hAla hI meM mAnava sevA evaM grAmINa vikAsa ke lie | btaayaa| unhoMne rAjya ke mukhyamaMtrI narendra modI se jaina aura saMkalpita saMsthAna 'zrI sevAyatana' dvArA zrI sammedazikharajI | bauddhoM ke vizeSa dhArmika darje kA dhyAna rakhate hae vidheyaka meM AcArya vidyAsAgara Adarza grAma bagadAhA evaM muni zrI | meM ucita parivartana karane ke lie bhI khaa| unhoMne pramANa sAgara nirogI grAma virenagar3aDA, jo zrI sammedazikharajI | vidhAnasabhA ko vidheyaka ke prAvadhAnoM meM badalAva karane tIrthakSetra ke samIpa AdivAsI bAhalya atyaMta hI pichaDA | kA nirdeza diyaa| zrI zarmA ne kahA ki anuccheda 25 meM kSetra hai vahA~ ke zata pratizata grAmINoM kI cikitsA ke lie | ullikhita jabarana dharmAtaraNa se dUra rahane kI svataMtratA isa 24 julAI 2007 ko cikitsA zivira kA Ayojana kiyA vidheyaka se prabhAvita hotI hai| gayA jahA~ karIba 1500 logoM ne Akara cikitsA lAbha gujarAta ke rAjyapAla dvArA uThAye gaye isa kadama kI liyaa| pratyeka parivAra ko pArivArika cikitsA kArDa diyA jaina samAja ne tIvra prazaMsA va khuzI jAhira kI hai| jaina gyaa| samAja ke pratyeka varga ko cAhie kI vaha gujarAta ke zrI sevAyatana dvArA Ayojita cikitsA zivira meM | mukhyamaMtrI ko patra bhejakara rAjyapAla ke nirNaya ko samarthana Aye hajAroM grAmINa, jile ke sabhI varIya padAdhikArI, tathA | deM tathA rAjyapAla mahodaya ko AbhAra patra bhejakara dhanyavAda deza-pradeza se Aye (digambara jaina) viziSTa janoM ko jJApita kreN| sambodhita karate hue muni zrI pramANasAgara jI mahArAja ne sunIla jaina 'saMcaya' zAstrI (naravAM) apane ArzIvacana meM kahA ki hara vyakti ko mAnava sevA | __ jaina kAzI kAraMjA meM cAturmAsa maMgala kalaza evaM grAmINa vikAsa ke ina kAryakramoM meM bar3hacar3ha kara pUrI kI sthApanA niSThA evaM sevAbhAva se Age AnA caahie| isa avasara mahArASTra kI dharmapriya nagarI jaina kAzI meM mahat para jilA daMDAdhikArI giriDIha upavikAsa Ayukta giriDIha, | puNyodaya se paramapUjya saMta ziromaNI jainAcArya 108 zrI esa-pI giriDIha ne apane saMbodhana meM kahA ki aise mahAn | vidyAsAgara jI mahArAja ke parama prabhAvaka ziSya pUjya munizrI kAryoM meM jilA prazAsana sadaiva sahayoga kregaa| unhoMne kahA | 108 samatAsAgara jI mahArAja tathA 105 ailaka zrI ki zrI sevAyatana dvArA sevAbhAva ke sAtha jo kArya kiye nizcayasAgara jI mahArAja kA cAturmAsa maMgala kalaza jA rahe haiM ve prazaMsanIya hI nahIM anukaraNIya bhI haiN| sabhA | sthApanA samAroha ravivAra dinAMka 29 julAI 2007 ko ko AsthA TIvI ke prabaMdha nidezaka, zrI saMtoSa seThI evaM | sthAnIya zrI mUlasaMgha caMdranAthasvAmI digambara jaina maMdira meM bhAgacaMda pahAr3iyA kalakattA ne bhI saMbodhita kiyaa| / | atibhavyatA pUrvaka dharmaprabhAvanA ke sAtha sampanna huaa| rAjakumAra jaina, mahAmaMtrI isa avasara para zrI bhaktAmara stotrapara pUjya munizrI zrI sevAyatana madhubana | 108 samatAsAgara jI mahArAja dvArA racita dohAnuvAda aura upAdhyAya zrI jJAnasAgara jI kA cAturmAsa / anvayArtha tathA bhAvArtha sahita eka suMdara kRti kA vimocana jabalapura meM upasthita viziSTa kAryakartAoM ne kiyaa| isa kati ko paramapUjya sarAkoddhAraka upAdhyAyaratna zrI 108 | prakAzita karane kA saubhAgya zrI rUpendra modI parivAra nAgapura jJAnasAgara jI mahArAja ke sasaMgha pAvana varSAyoga kI vidhivat | ko milaa| sthApanA saMskAradhAnI jabalapura sthita jUr3I talaiyA, phUTA | byAvara kI dharmaniSThA zrImatI candrakAntA gadiyA tAla meM hajAroM kI janamedanI ke madhya kI gii| svargastha paMkaja kumAra jaina, meraTha byAvara digambara jaina paMcAyata evaM byAvara mahAsabhA gujarAta ke rAjyapAla ne vivAdAspada vidheyaka ke adhyakSa, jJAnodaya tIrtha kSetra nArelI ke upAdhyakSa, caimbara lauTAyA oNpha kaoNmarsa eNDa iNDasTrIja evaM laghu udyoga saMgha, byAvara gujarAta ke rAjyapAla navala kizora zarmA ne gujarAta | ke yazasvI adhyakSa ajamera jile ke prakhyAta udyogapati dhArmika svataMtratA saMzodhana vidheyaka 2006 ko punarvicAra | evaM samAjasevI jinendrabhakta zrI zAntilAla jI gadiyA kI 30 sitambara 2007 jinabhASita Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ candrakAntA gadiyA kA dinAMka 8 julAI 2007 ko 72 varSa kI Ayu meM Akasmika nidhana ho gyaa| atithi parAyaNA, vAtsalyamUrti, gurubhakta dharmapatnI zrImatI | pI.eca.DI. upAdhi pradAna kI gii| jyotibAbU jaina ne yaha kArya DaoN. udayacandra jaina ke nirdezana meM sampanna kiyA / DaoN. udayacandra jaina amita par3ariyA ko rASTrIya dayodaya ratna alaMkaraNa zrImatI gadiyA kI deva - zAstra - guru meM ananya bhakti thI, jinadharma-prabhAvanA kA koI kArya ho athavA janakalyANa kI koI yojanA ho, ve usameM udAra hRdaya se apanI caMcalA lakSmI kA sadupayoga karatI thiiN| paM. prazAnta zAstrI 94, bhajana nagara, byAvara (rAja.) gadiyA parivAra kI ora se uparyukta dAnarAzi meM se 'jinabhASita' ko pA~ca sau rupaye kA dAna prApta huA hai| dhanyavAda / sampAdaka jyoti bAbU jaina ko pI.eca.DI. upAdhi mohanalAla sukhAr3iyA vizvavidyAlaya, udayapura dvArA jyotibAbU jaina ko 'AcArya devasena kI racanAoM kA samIkSAtmaka adhyayana' viSaya para zodha kArya ke lie saMskAradhAnI jabalapura ke yuvA racanAdharmI evaM prasiddha maMca saMcAlaka amita par3ariyA ko AcArya zrI vidyAsAgara jI mahArAja ke AzIrvAda se paMcakalyANaka pratiSThA evaM paMca gajaratha mahotsava pathariyA ke avasara para 8 mArca dina maMgalavAra ko rASTrIya dayodayaratna alaMkaraNa se vibhUSita kiyA gyaa| bAla brahmacArI, pratiSThAcArya pradIpa bhaiyA ne amita par3ariyA kA paricaya pradAna kiyA, unheM zaoNla zrIphala evaM pratIka cinha ke mAdhyama se sammAnita kiyA gyaa| jJAtavya hai ki zrI amita par3ariyA isa alaMkaraNa se vibhUSita hone vAle sabase kama umra ke ekamAtra yuvA haiN| unake alaMkaraNa se saMpUrNa jaina samAja meM harSa vyApta I zarada jaina, vidhAyaka zAstri pariSad evaM vidvatpariSad kI samAja se apIla akhila bhAratavarSIya digambara jaina zAstri pariSad evaM akhila bhAratavarSIya digambara jaina vidvatpariSad ke dinAMka 4 akTUbara, 2006 ko udayapura (rAja.) meM parama pUjya munipuGgava zrI sudhAsAgara jI mahArAja ke sasaMgha sAnnidhya meM Ayojita saMyukta adhivezana meM samAgata samasta vidvajjanoM kI sammatipUrvaka jo prastAva pArita kie gaye the tathA samAja ke nAma apIla prasArita kI gayI thI, vaha pUrNataH Agamika evaM samasAmayika hai, samasta vidvajjana / sadasya inake paripAlana ke prati vacanabaddha haiN| aise prastAvoM kA apanI mithyAdhAraNAoM kI puSTi hetu indaura (ma.pra.) se zrI hemanta kAlA ke dvArA sampAdita pustikA 'digvijaya' ke mAdhyama se jo anavarata anargala virodha kiyA jA rahA hai vaha pUrNataH anucita hai evaM samAja ko bhramita karane vAlA hai| ataH hama samAja se apIla karate haiM ki vaha digvijaya pustikA meM likhe jA rahe kapolakalpita vaktavyoM se bhramita na ho| hama sacce deva, zAstra, guru ke prati niSThAvAna haiM aura sadaiva bane raheMge tathA aisI hI apekSA sabhI se karate haiN| ukta apIla a.bhA.di. jaina zAstri pariSad ke adhyakSa DaoN. zreyAMsakumAra jaina, bar3auta evaM mahAmaMtrI prA. aruNakumAra jaina byAvara tathA a. bhA. di. jaina vidvatpariSad ke adhyakSa DaoN. zItalacanda jaina, jayapura evaM maMtrI DaoN. surendrakumAra jaina, burahAnapura na svahastAkSarita saMyukta vijJapti ke mAdhyama se kI hai| narasyAbharaNaM rUpaM, rUpasyAbharaNaM guNAH / guNasyAbharaNaM jJAnaM jJAnasyAbharaNaM kSamA // "manuSya kA AbhUSaNa rUpa hai, rUpa ke AbhUSaNa guNa haiM, guNa kA AbhUSaNa jJAna hai aura jJAna kA AbhUSaNa kSamA hai|" 'sitambara 2007 jinabhASita 31 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avivAhita yuvaka-yuvatI paricaya sammelana / zrAvaka-zreSThI zrI rAmakizanajI jaina kA nidhana bhAratavarSIya khaNDelavAla di. jaina mahAsabhA ke AcArya zrI- ke ananya bhaktoM meM dillI ke zrAvakatatvAvadhAna meM ajamera jile meM prathama bAra madanagaMja- zreSThI zrI rAmakizana jaina kA viziSTha sthAna thaa| Apake kizanagar3ha meM sthAnIya jaina samAja ke sahayoga se zrI di. jyeSTha suputra zrI mahAvIra prasAda jaina AcArya-saMgha meM 'mAcisa jaina jJAnodaya navayuvaka maNDala dvArA 'avivAhita yuvaka- vAloM' ke nAma se paricita haiN| Apa varSa 1991 meM blaDa yuvatI paricaya sammelana' kA bhavya Ayojana dinAMka 7 | kaiMsara mahAroga se grasita ho gye| bacane kI koI AzA akTUbara 2007, ravivAra ko Ara.ke. kamyUniTI senTara, / nahIM rhii| 'AcArya zrI' prAkRtika saundarya yukta vizvajayapura roDa, madanagaMja meM kiyA jA rahA hai| vikhyAta atizayakSetra 'zrI digambara jaina siddhakSetra' muktAgirI indaracanda pATanI | meM virAjamAna the| saMyogavaza rUgNa avasthA meM zrI siddhakSetra' zrI di. jaina jJAnodaya navayuvaka maNDala, muktAgirI para unheM 'AcArya zrI' kA sukha-zAMti kA maMgala madanagaMja-kizanagar3ha AzIrvAda tathA udbodhana prApta huaa| phalasvarUpa unhoMne bhagavAn mahAvIra saMsthAna, koTA ke TrasTI zrI pradIpa jIvana ke zeSa solaha varSa taka binA isa bhayAnaka roga mInAkSI ToMgyA kI suputrI zrI ci. adhizrI ToMgyA (rUhI) kI davAI tathA ilAja ke zrAvaka ke SaT AvazyakoM ko ne kendrIya mAdhyamika zikSA borDa naI dillI (C.B.SE.N. pAlana karate huye dharma-niSTha jIvana vyatIta kiyaa| tad Delhi) se kakSA dasavI meM 90% aMka prApta kara ucca sthAna uparAnta 86 varSa kI Ayu meM zAMta-nirAkula pariNAmoM sahita prApta kiyA hai| etadartha unako hArdika vdhaaii| sarva sampanna parivAra janoM se nirmohI ho, isa manuSya paryAya hukuma jaina (kAkA) ko sArthaka karate huye 3 julAI 2007 ko antima zvAsa bhagavAn mahAvIra saMsthAna, dAdAbAr3I, nasiyAM, koTA (rAja.) | laa| sunIla jaina rAta meM nahIM ho sakeMgI dillI meM sikhoM kI zAdiyA~ > dillI sikha gurudvArA prabaMdhaka kamiTI kA phaisalA > rasma hoTaloM meM nahIM kevala gurudvAre meM hogI > sirpha eka zAkAhArI bhoja dillI sikha gurudvArA prabaMdhaka kamiTI ne phaisalA | meM 73 aura pUrvI dillI meM 53 sabhAe~ haiN| unhoMne batAyA kiyA hai ki aba rAjadhAnI meM sikha rAta meM zAdiyA~ | ki gurudvArA kamiTI ne mahasUsa kiyA ki zAdiyoM meM nahIM kara paaeNge| zAdiyA~ hoTaloM meM nahIM, kevala gurudvAroM, dikhAve ke kAraNa Ama sikha para bojha bar3hatA jA rahA meM hoNgii| zAdI meM kevala eka zAkAhArI bhoja kI hai| ATha-dasa lAkha rUpaye eka-eka zAdI para kharca kie vyavasthA hogii| jA rahe haiN| saca to yaha hai ki bhrUNa hatyA kI burAI gurudvArA kamiTI ke mahAsaciva balabIra siMha | bhI isI kAraNa paidA huI hai| paMjAba meM to lar3akiyoM kA viveka vihAra ne batAyA ki isa mahattvapUrNa phaisale kI | anupAta lar3akoM kI tulanA meM kAphI kama ho gayA hai| sUcanA dene aura raNanIti banAne ke lie dillI kI unhoMne batAyA ki baiThaka meM phaisale ko lAgU karane sabhI siMha sabhAoM kI baiThaka 28 julAI ko gurudvArA | ke tarIkoM para vicAra hogaa| phaisalA lAgU karane ke lie rakAbagaMja meM bulAI gaI hai| dillI meM isa samaya 337 | svayaMsevakoM kA eka dala bhI banAyA jA sakatA hai, jo rajisTarDa siMha sabhAe~ haiM, jo vibhinna ilAkoM meM gurudvAroM logoM ko jAkara smjhaaegaa| unhoMne batAyA ki isake kA saMcAlana karatI haiN| inameM sabase jyAdA pazcimI | bAda daheja ke khilApha bhI isI taraha kA abhiyAna dillI meM 120. uttarI dillI meM 91, dakSiNa dillI | calAyA jaaegaa| navabhArata TAimsa 13 julAI 2007 se 'sAbhAra' 32 sitambara 2007 jinabhASita Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni zrI kSamAsAgara jI kI kavitAe~ nirlipta cir3iyA jAnatI hai tinake jor3anA nIr3a banAnA aura baccoM kI paravariza karanA bar3e hokara bacce banA lete haiM apanA alaga nIr3a vaha sahaja svIkAra letI hai akele rahanA use nahIM hotI zikAyata apane-parAye kisI se bhI vaha bhUla jAtI hai tamAma vipadAe~ use yAda rahatA hai sadA gIta gAnA / cahacahAnA asIma AkAza meM ur3anA aura apanA cir3iyA honA pratidAna cir3iyA ne apanI coMca meM jitanA samAyA utanA piyA utanA hI liyA, sAgara meM jala khetoM meM dAnA bahuta thA / cir3iyA ne ghoMsalA banAyA itanA jisameM samA jAe jIvana apanA saMsAra bahuta bar3A thA / cir3iyA ne roja eka gIta gAyA aisA jo dharatI aura AkAza saba meM samAyA cir3iyA ne sadA sikhAyA eka lenA denA savAyA / 'apanA ghara' se sAbhAra Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rANa na.orlN/2000/TOTU 13 pharavarI 2006 ko kuNDalapura (ma.pra.) meM pa.pU. AcArya zrI vidyAsAgara jI dvArA dIkSita nava AryikAoM ke sAtha munisaMgha (isa dIkSA kA ullekha TAmsa rivara, yU.esa.e. kI pratyakSadarzI viduSI paryaTikA, manailA anne-mAriyA popa ne 'jinabhASita' apraila 2007 meM prakAzita 'kuNDalapura meM digambara jaina sAdhu' nAmaka apane lekha meM kiyA hai|) svAmI, prakAzaka evaM mudraka : ratanalAla bainAr3A dvArA ekalavya oNphaseTa sahakArI mudraNAlaya saMsthA maryAdita, 210, jona-1, ema.pI. nagara, bhopAla (ma.pra.) se mudrita evaM 1/205 prophesara kaoNlonI, AgarA-282002 (u.pra.) se prkaashit| saMpAdaka : ratanacandra jain|