Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinabhASita vIra nirvANa saM. 2533 pa.pU. AcArya zrI vidyAsAgara jI zrI pArzvanAtha di. jaina mandira gvArIghATa, jabalapura ke samIpa narmadA taTa para caitra, vi.saM. 2064 mArca, 2007 wowilejende id-oy.org
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya zrI vidyAsAgara jI ke dohe 91 tana kI garamI to miTe, mana kI bhI miTa jAya / tIrtha jahA~ para ubhaya sukha, amiTa amita mila jAya // 92 anala salila ho viSa sudhA, vyAla mAla bana jAya dayA mUrti ke darasa se, "kyA kA kyA" bana jAya // 93 sucira kAla se so rahA, tana kA karatA rAga / USA sama nara janma hai, jAga sake to jAga // 94 pUrNa puNya kA bandha ho, pApa-mUla miTa jAta / daladala pala meM saba dhule, bhArI ho barasAta // 95 kucha para pIr3A dUra kara, kucha para ko de pIra / sukha pAnA jana cAhate, taraha-taraha tAsIra // 96 durjana se jaba bheMTa ho, sajjana kI pahacAna / grahaNa lage jaba bhAnu ko, tabhI rAhu kA bhAna // 97 tIratha jisameM agha dhule, milatA bhava kA tIra / kIrata jaga bhara meM ghule, miTatI bhava kI pIra // 98 satya kArya, kAraNa sahI, rahI ahiMsA - mAta / phala kA kAraNa phUla hai, phUla bacAo bhrAta ! // 99 arkatUla kA patana ho, jala-kaNa kA pA saMga / kaNa yA mana ke saMga se, rahe na muni pAsaMga // 100 jisake ura meM prabhulase, kyoM na taje jar3a rAga / candra mile phira nA kare, cakavA, cakavI - tyAga // sthAna evaM samaya - saMketa 101 udaya narmadA kA jahA~, AmrakUTa kI mora / sarvodaya kA zataka kA, udaya huA hai bhora // 102 gagana-gandha-gati - gotra kI, akSaya tRtIyA parva / pUrNa huA zubha sukhada hai, par3heM suneM hama sarva // 'aGkAnAm vAmato gatiH' ke anusAra gagana - 0, gandha-2, gati - 5, gotra - 2 vaizAkha sudI 3 vI. ni. saM. 2520 (vi.saM. 2051) dinAMka 13.05.1994 zukravAra zrI di. jaina sarvodaya tIrtha, amarakaMTaka (ma.pra.) AcArya vidyAsAgara vacanAmRta prayoga samyagdRSTi ko jJAna kA prayoga karane meM Ananda AtA hai, usI meM vaha vizvAsa rakhatA hai / par3hanevAlA hoziyAra nahIM hotA hai, abhyAsa karane vAlA hoziyAra hotA hai / 'sarvodayazataka' se sAbhAra
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ raji. naM. UPHIN/2006/16750 mArca 2007 sampAdaka pro. ratanacandra jaina kAryAlaya e/2, mAnasarovara, zAhapurA bhopAla- 462039 (ma.pra.) phona naM. 0755-2424666 sahayogI sampAdaka paM. mUlacandra luhAr3iyA, madanagaMja kizanagar3ha paM. ratanalAla bainAr3A, AgarA DaoN. zItalacandra jaina, jayapura DaoN. zreyAMsa kumAra jaina, bar3auta pro. vRSabha prasAda jaina, lakhanaU DaoN. surendra jaina 'bhAratI', burahAnapura ziromaNi saMrakSaka zrI ratanalAla ka~varalAla pATanI (me. Ara. ke. mArbala) kizanagar3ha (rAja.) zrI gaNeza kumAra rANA, jayapura prakAzaka sarvodaya jaina vidyApITha 1/205, prophesarsa kaoNlonI, AgarA-282002 (u.pra.) phona : 0562-2851428, 2852278 sadasyatA zulka ziromaNi saMrakSaka 5,00,000ru. 51,000ru. 5,000ru. 500 ru. 100 ru. eka prati 10 ru. sadasyatA zulka prakAzaka ko bhejeN| parama saMrakSaka saMrakSaka AjIvana vArSika mAsika jinabhASita AcArya zrI vidyAsAgara jI ke dohe * kavitA : kaise manAyeM janmajayantI * stavana antastattva * zrI munisuvrata nAtha - stavana * zrI naminAtha stavana sampAdakIya : AcArya kundakunda para AkSepa : cupa rahakara anumodanA na kareM : kSullaka zrI dhyAnasAgara jI : muni zrI yogasAgara jI pravacana * jIvananirvAha nahIM, jIvana nirmANa * brahmamuhUrta meM jAgaraNa lekha * kyA tattvArthasUtra meM anudiza kA ullekha hai ? * jijJAsA samAdhAna samAcAra varSa 6, : AcArya zrI vidyAsAgara jI : muni zrI sudhAsAgara jI * bhagavAn mahAvIra ke vicAra vizvazAnti ke lie jarUrI : DaoN. surendrakumAra jaina 'bhAratI' * jaina samAja evaM saMskRti para uchalate prazna : DaoN. anekAnta jaina : muni zrI namisAgara jI * jAtibheda para amitagati AcArya : sva. paM. jugalakizora jI mukhtAra paMcopacArI pUjA : sva. paM. milApacandra jI kaTAriyA * vidvatpariSad kI ora se spaSTIkaraNa : * AmnAya eka hI hai : DaoN. surendrakumAra jaina : paM. ratanalAla bainAr3A lekhaka ke vicAroM se sampAdaka kA sahamata honA Avazyaka nahIM hai / 'jinabhASita' se sambandhita samasta vivAdoM ke liye nyAyakSetra bhopAla hI mAnya hogA / aGka 3 pRSTha A. pR. 2 A. pR. 3 A. pR. 4 2 7 12 15 16 19 23 26 28 30 6, 29, 31, 32
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampAdakIya AcArya kundakunda para AkSepa cupa rahakara anumodanA na kareM mere pAsa zrI pI.ke.jaina, pI. ke. Trevalsa, jaina Tempala roDa, DImApura - 797112, nAgAlaiNDa (phona 03862-231619, phaiksa - 03862-225532 ) dvArA prakAzita evaM preSita eka 40 pRSThIya pustikA AyI hai, jisakA zIrSaka hai 'digambara jaina dharma meM aura kitane pantha?' isameM DImApura meM virAjamAna eka digambara jainAcArya kI AgamapratikUla pravRttiyoM para gaharA kSobha vyakta kiyA gayA hai aura usase jJAta hotA hai ki vahA~ ke jinazAsanabhakta prabuddha varga ne AcArya jI kI ukta pravRttiyoM ke virodha meM sazakta AvAja uThAyI hai| isa varga meM sthAnIya vidvAn paM0 uttamacandra jI zAstrI, pratiSThAcArya evaM paM0 maheza jI zAstrI bhI sammilita haiM aura isa varga ke abhiyAna ko prAcArya narendraprakAza jI, pUrva sampAdaka- 'jaina gajaTa', paM0 ratanalAla jI bainAr3A, AgarA, zrI kapUracandra jI pATanI, sampAdaka- 'jainagajaTa' Adi vidvAnoM evaM bahusaMkhyaka zreSThisamudAya ne samarthana diyA hai| yaha eka zubha lakSaNa hai / bahuta dinoM bAda vidvadvarga evaM zrAvakavarga jAgA hai, aura inake mana meM jainadharma ko naSTa hone se bacAne kI cintA vyApI hai, jisake phalasvarUpa inhoMne jinazAsana ko kalaMkita kara usakI antyeSTi ke lie prayatnazIla tattvoM ke virodha meM morcA khola liyA hai| 2 ukta pustikA meM uparyukta AcArya mahodaya kI jinAgamavirodhI aneka pravRttiyoM kA varNana kiyA hai, kintu maiM yahA~ unakI eka hI pravRtti kI carcA karU~gA / pustikA meM kahA gayA hai ki " ukta AcArya jI aura unake ziSyoM ne isa paramparAgata maMgalAcaraNa se 'kundakundAdyo' pATha haTAkara usake sthAna meM 'puSpadantAdyo' pATha rakha diyA hai aura isa parivartita rUpa meM hI ve maMgalacAraNa karate haiN|" yaha kathana bilakula satya hai / bahuta dinoM se AcArya kundakunda ko bahiSkRta karane kA yaha prayAsa cala rahA hai| isakA aucitya siddha karane ke lie una AcArya jI aura unake ziSyoM ne AcArya kundakunda para ghRNita AkSepa kiye hai| eka AkSepa kA ullekha karate hue zodhAdarza ke khyAtanAmA bhUtapUrva sampAdaka sva0 zrI ajitaprasAda jI jaina apane sampAdakIya meM likhate haiM maGgalaM bhagavAn vIro maGgalaM gautamo gaNI / maGgalaM kundakundAdyo jainadharmo'stu maGgalam // " 'zrI digambara jaina maMdira jI ke prAMgaNa meM pUjya AcArya zrI puSpadaMtasAgara mahArAja ke paramapriya ziSya pUjya muni zrI saurabhasAgara mahArAja kA pravacana thA / munizrI ne pravacana prArambha karane ke pUrva maMgalazloka kA vAcana isa prakAra kiyA mArca 2007 jinabhASita " dharmacarcA ke samaya hamane munizrI se paramparAgata maMgalazloka meM uparyukta saMzodhana karane ke viSaya meM jijJAsA kI, to unakA uttara thA ki "yaha zloka kisI prAcIna AcAryakRta nahIM hai| yaha to digambaroM ne vaiSNavoM dvArA prayukta maMgalazloka (maGgalaM bhagavAn viSNu, maGgalaM puNDarIkAkSo - - - ) yA zvetAmbaroM ke dvArA apanAye gaye maMgalazloka (--- maGgalaM sthUlabhadrAdyo ---) kI nakala meM gar3ha liyA hai| kundakunda to ekAntavAdI the--- / yadi hama apane guruvarya se, jinhoMne hameM u~galI pakar3akara calanA sikhAyA, sabake maMgala kI kAmanA karate haiM, to isameM burAI kyA hai?" (zodhAdarza - 48 / navambara 2002 I0 / pRSTha 11-12) / maGgalaM bhagavAn vIro maGgalaM gautamo gaNI / maGgalaM puSpadantAdyo jainadharmo'stu maGgalam //
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya kundakunda para ekAMtavAdI hone kA AkSepa choTe mu~ha bar3I bAta hai| yaha unheM ekAMtamithyAdRSTi kahane kA duHsAhasa hai| yaha samayasAra, pravacanasAra, niyamasAra, paMcAstikAya jaise ArSagraMthoM ko mithyAdRSTi dvArA racita kuzAstra ghoSita karane kI jinAgamavirodhI ceSTA hai| yaha kundakundAnvaya meM dIkSita umAsvAmI, samantabhadra, pUjyapAda, akalaMdeva Adi aneka AcAryoM ko ekAMta-mithyAdRSTi guru ke anvaya meM dIkSita batalAne kA prayAsa hai| yaha do hajAra varSoM se kundakundAmnAya meM pratiSThita hotI A rahI jinapratimAoM ko mithyAdRSTi-AmnAya meM pratiSThita sAbita karane kI koziza hai| isakA prayojana hai AcArya kundakunda ko maMgalarUpa meM smaraNa karane ke ayogya ghoSita kara, unake sthAna meM apane guru ko maMgalarUpa meM pratiSThApita karane ke prayAsa kA aucitya siddha krnaa| AcArya kundakunda para dUsarA AkSepa DImApura (nAgAlaiNDa) meM virAjamAna svayaM una guru mahodaya ne kiyA hai| majhe 29 janavarI 2007 ko DImApura se pUrvokta zrI pI.ke. jaina (pI.ke. Trevalsa)kA phaiksa (0386-225532) dvArA bhejA gayA cAra pRSThoM kA samAcAra prApta huA hai| usameM 23 janavarI, 2007 ko DImApura meM AcArya zrI puSpadantasAgara jI ke sAnnidhya meM AcArya zrI kundakunda ke vyaktitva aura kRtitva para sampanna saMgoSThI kA vivaraNa hai| vivaraNa meM AcArya zrI puSpadantasAgara jI ke vaktavya ko uddhRta karate hue kahA gayA hai- "unhoMne Age bolate hue kahA ki jaba paMcamakAla meM Rddhi utpanna hotI hI nahIM hai, to phira kundakunda ko kaise ho sakatI hai? unhoMne kahA yaha saba managaDhanta bAteM haiM, maiM kisI bhI vidvAn ko pramANa nahIM mAnatA, maiM mAtra AcAryoM ko pramANa mAnatA huuN| aura kundakunda ke Rddhi hone kI bAta, unake videha jAne kI bAta kAMjIpaMthiyoM kI phailAI huI hai|--- AcArya zrI ne apanI bAta ko Age bar3hAte hue, AcArya dezabhUSaNa jI mahArAja dvArA likhita NamokAragraMtha aura jinendravarNI ke dvArA likhe gaye jainendrasiddhAMtakoza kA havAlA dete hue kahA ki ve ina graMthoM ke nAma to batA rahe haiM, lekina ve na to bhAgasaMkhyA hI batAyeMge aura na hI pejsNkhyaa| yadi Apa vidvAn haiM, to svayaM hI dekha leM ki kisa taraha se AcArya jinacandra ke viSaya meM jinendravarNI ne likhA hai| maiM usa ghaTanA kA ullekha bhI nahIM karanA caahtaa| yadi maiMne kundakunda ke guru ke viSaya meM saca batAyA, to Apa kundakunda ko namaskAra karanA chor3a deNge|" AcArya zrI puSpadantasAgara jI ke ina zabdoM se unakA yaha abhiprAya prakaTa hotA hai ki jinendravarNI jI ne kundakunda ke guru jinacandra ke viSaya meM jo likhA hai vaha satya hai aura usa satya ke kAraNa kundakunda namaskAra ke yogya nahIM hai| AcArya jI ne yaha bAta una vidvAnoM ko sambodhita karate hue kahI hai, jinhoMne kundakunda ke prati apanI pragAr3ha zraddhA prakaTa karate hue maMgalAcaraNa se unakA nAma haTAye jAne ko anucita kahA thaa| isase AcArya jI kA mantavya spaSTa ho jAtA hai| ve yaha dyotita karanA cAhate haiM ki kundakunda ke guru ke viSaya meM jisa saca kA unhoMne saMketa kiyA hai, vaha itanA gaMbhIra hai ki use jAnane ke bAda ajJAnI bhale hI kundakunda ko namaskAra ke yogya mAnate raheM. kinta jJAnI kadApi nahIM mAna skte| AcArya jI ne saMgoSThI meM kandakanda ke prati azraddhA jagAnevAlI yaha aprAsaMgika bAta kyoM uThAyI? isa prazna para vicAra karane se rahasya samajha meM A jAtA hai| vaha yaha ki isa prakAra vidvAnoM ke mana meM kundakunda ke prati azraddhA paidA kara, ve yaha siddha karanA cAhate haiM ki unhoMne maMgalAcaraNa se kundakunda kA nAma haTAkara ucita hI kiyA hai| saca kI chAnabIna- Avazyaka ___ kundakunda ke guru ke viSaya meM vaha saca kyA hai aura kyA vaha sacamuca meM saca hai? isakI jAnakArI aura chAnabIna karanA Avazyaka hai| kSullaka jinendravarNI jI ne 'jainendrasiddhAntakoza' ke prathama bhAga (pariziSTa 4) meM pRSTha 490 para likhA hai "mAghanandI ke pazcAt kundakunda ke guru AcArya jinacandra kA nAma AtA hai| --- zvetAmbarasaMgha ke Adipravartaka kA nAma bhI jinacandra kahA gayA hai| --- isa viSaya meM yahA~ vicArakoM ke samakSa eka kliSTa kalpanA prastuta - mArca 2007 jinabhASita 3
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ karatA hU~, jisakI yuktatA athavA ayuktatA ke viSaya meM mujhe kucha bhI Agraha nahIM hai| bahuta saMbhava hai ki ye donoM eka hI vyakti hoM / bhadrabAhu - prathama ke kAla meM mUlasaMgha kA jo bhAga dakSiNa kI ora na jAkara ujjaina meM ruka gayA thA, usane paristhiti se bAdhya hokara ardhaphAlakasaMgha kA rUpa dhAraNa kara liyA thA, jo vi0 saM0 136 taka usI rUpa meM vicaraNa karatA rhaa| --- ho sakatA hai ki vi0 saM0 136 meM isa saMgha ke AcArya zAntyAcArya hoM aura unake ziSya jinacandra hoM / zAntyAcArya ne jaba saMgha se prAyazcittapUrvaka apanA sthitIkaraNa karane kI bAta kahI, to inhoMne kucha SaDyantra karake unheM maravA diyA aura bedhar3aka hokara apanA zaithilyapoSaNa karane ke lie sAMgopAMga zvetAmbarasaMgha kI nIMva DAla dI / yadyapi usa samaya vAsanA se prerita hokara inhoMne yaha ghora anartha kara DAlA, tathApi brahmahatyA kA yaha mahApAtaka inake antaSkaraNa ko bhItara hI bhItara jalAne lagA / bahuta prayatna karane para bhI jaba vaha zAnta nahIM huA, to ye digambarasaMgha kI zaraNa meM Aye, kyoMki apanI jJAnagarimA tathA tapazcaraNa ke kAraNa usa samaya AcArya mAghanandI kA teja dizAoM-vidizAoM meM vyApta ho rahA thaa| guru ke caraNoM meM loTakara AtmaglAni se prerita ho, Apane apane duSkRtya kI ghora bhartsanA kI aura khule hRdaya se AlocanA karake unase prAyazcitta dene ke lie prArthanA kii| mitra zatru-samacitta, paramopakArI guru ne unake hRdaya ko zuddha huA dekhakara unheM samucitta prAyazcita diyA aura unheM punaH dIkSA dekara apane saMgha meM sammilita kara liyaa| 5-6 varSa paryanta ugra tapazcaraNa karake jinacandra ne apanI samasta kAlimAe~ dho DAlIM aura jinendra ke samIcIna zAsana meM candra kI bhA~ti udyota phailAne lge| sakala saMgha ke sAtha apane guru ke bhI ve vizvAsapAtra bana gaye, bilkula usI prakAra jisa prakAra ki brAhmaNa indrabhUti bhagavAn mahAvIra ke| gurupravara mAghanandI ne svayaM apane hAthoM se vI0 ni0 614 meM unheM saMgha ke paTTa para AsIna kara diyA aura unakI chatrachAyA meM sakalasaMgha jJAna tathA cAritra meM unnata hone lagA / isa ghaTanA ke 8-9 varSa pazcAt vI0 ni0 623 ( I0 san 96 ) meM kundakunda ne unase dIkSA dhAraNa kii| "digambarasaMgha ke AcArya bana jAne ke kAraNa avazya hI inake Upara zvetAmbarasaMgha kI ora se kucha ApattiyA~ AyI hoMgI, jinheM inhoMne samatA se sahana kiyA / parantu ziSya hone ke nAte kundakunda unheM sahana na kara sake aura AcAryapada para pratiSThata hote hI zvetAmbarasaMgha ke isa anItipUrNa durvyavahAra ko rokane tathA apane saMgha kI rakSA karane ke lie unhoMne usake sAtha mu~ha - dara - mu~ha hokara zAstrArtha kiyA / kundakunda ke tapa tathA teja ke samakSa vaha saMgha Tika na sakA aura lajjA tathA bhayavaza use apanI pravRtiyA~ roka lenI pdd'iiN|" (jainendra siddhAnta koza / bhAga 1 / pariziSTa 4 / jinacandra / pRSTha 490 ) / ayuktiyukta kalpanA kSullaka jinendravarNI jI ne svayaM ise apanI eka kliSTa (saMgata pratIta na honevAlI) kalpanA kahA hai| nizcita hI yaha eka ayuktiyukta kalpanA hai| yaha nimnalikhita hetuoM se siddha hotA hai ka- zAntyAcArya ke ziSya jinacandra the aura unhoMne zAntyAcArya kA vadha kara zvetAmbarasaMgha kI sthApanA kI thI, yaha 'bhAvasaMgraha' (prAkRta) ke karttA digambara AcArya devasena ( 933-955 I0) kI kalpanA hai| zvetAmbaramata meM zvetAmbarasampradAya kA pravartaka kisI jinacandra ko nahIM mAnA gayA hai / antima anubaddha kevalI jambUsvAmI ke nirvANa ke pazcAt digambaroM aura zvetAmbaroM kI AcAryaparamparA bhinna-bhinna ho jAtI hai / jahA~ digambaraparamparA meM antima anubaddha kevalI jambUsvAmI ke bAda prathama zrutakevalI viSNu kA nAma hai, vahA~ zvetAmbaraparamparA meM AcArya prabhava kA ullekha hai| ( zrI devendra muni zAstrI : jaina Agama sAhitya manana aura mImAMsA / pRSTha 562 ) / isase siddha hotA hai ki AcArya prabhava zvetAmbarasaMgha ke saMsthApaka the / kintu antimazruta kevalI bhadrabAhu (vIra ni0 saM0 162) ke samakAlIna AcArya sthUlabhadra ko zvetAmbaraparamparA meM antyanta mahattva diyA gayA hai aura zvetAmbara, vidvAn DaoN0 sAgaramala jI ne likhA hai ki "dakSiNa kA acela nirgranthasaMgha bhadrabAhu kI paramparA se aura uttara kA sacela nirgranthasaMgha 4 mArca 2007 jinabhASita
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthUlabhadra kI paramparA se vikasita huaa|" (jainadharma kI aitihAsika vikAsayAtrA / pR.29)| isa zvetAmbarIya mAnyatA se kSullaka jinendravarNI jI kI yaha kalpanA nirasta ho jAtI hai ki kundakunda ke guru jinacandra pUrva meM zvetAmbarasaMgha ke saMsthApaka the| kha- zvetAmbarasaMgha ke saMsthApaka AcArya sthUlabhadra antima zrutakevalI bhadrabAhu ke samakAlIna hone se IsApUrva cauthI zatAbdI (vIra ni0 saM0 162 = IsApUrva 365) meM hue the, jaba ki AcArya devasena ne zAntyAcArya kA vadhakara jinacandra dvArA zvetAmbarasaMgha sthApita kiye jAne kI ghaTanA vi0 saM0 136 (I0 san 79) meM ghaTI batalAyI hai| isa kAlavaiSamya se bhI kSullaka jinendravarNI kI kalpanA ayuktiyukta siddha hotI hai| ga- digambara aura zvetAmbara donoM paramparAoM kA sAhitya isa bAta kA ullekha karatA hai ki antima anubaddha kevalI jambUsvAmI ke nirvANa (vIra ni0 saM0 62 = IsA pUrva 465) ke pazcAt donoM saMghoM kI AcAryaparamparA bhinna-bhinna ho gayI thii| yaha isa tathya kA jvalanta pramANa hai ki zvetAmbarasaMgha kA udaya IsApUrva 465 meM ho gayA thaa| zrutakevalI bhadrabAhu ke samaya (IsApUrva cauthI zatAbdI) meM dvAdazavarSIya durbhikSa ke phalasvarUpa nirgranthasaMgha kA jo dUsarA vibhAjana huA thA, usase zvetAmbarasaMgha nahIM, apitu ardhaphAlakasaMgha astitva meM AyA thA, jo Age calakara IsA kI dvitIya zatAbdI meM zvetAmbarasaMgha meM vilIna ho gyaa| isa AgamapramANa se bhI kSullaka jinendra varNI jI kI kalpanA atyanta aprAmANika siddha hotI hai| gha- yaha mAnyatA bhI aprAmANika hai ki ardhaphAlakasaMgha vi0 saM0 136 (I0 san 79) meM zvetAmbarasampradAya ke rUpa meM parivartita ho gayA thA, kyoMki mathurA ke kaMkAlITIle kI khudAI meM jo jinapratimAe~ upalabdha huI haiM, ve prathama zatAbdI I0 kI haiM, jo ardhaphAlaka sampradAya ke sAdhuoM dvArA pratiSThApita kI gayI thiiN| isase siddha hotA hai ki ardhaphAlakasampradAya IsA kI prathama zatI taka zvetAmbarasaMgha meM vilIna nahIM huA thaa| isa pramANa se bhI kSullaka jinendravarNI kI yaha mAnyatA nirasta ho jAtI hai ki jinacandra ne vi0 saM0 136 (I0 san 79) meM zvetAmbarasaMgha kI sthApanA kI thii| Ga- kSullaka jinendra varNI ne bhAvasaMgraha (prAkRta) ke anusAra jinacandra ko vi0 saM0 136 (I0 san 79) meM zvetambarasaMgha kA saMsthApaka mAnA hai, aura kucha varSoM bAda unake digambarasaMgha meM lauTane aura I0 san 96 meM unake dvArA kundakunda ko dIkSA diye jAne kI kalpanA kI hai| kintu 'di iNDiyana aiNTikverI' ( Vol.XX) kI nandisaMghIya paTTAvalI meM batalAyA gayA hai ki kundakunda kA janma IsA se 52 varSa pUrva huA thA aura IsA se 8 varSa pUrva 44 varSa kI Ayu meM unhoMne munidIkSA grahaNa kI thii| isa pramANa ke anusAra kundakunda kI munidIkSA kSullaka jinendra varNI jI ke kalpita samaya se 104 varSa pahale hI ho gayI thI, ataH kSullaka jI kA mata pramANaviruddha hai| ca- AcArya jinacandra kundakunda ke guru the aura 'di iNDina aiNTikverI' (Vol.XX) meM prakAzita paTTAvalI meM unakA paTTArohaNakAla kundakunda ke paTTArohaNakAla (vi0 saM0 49 = IsApUrva 8) se 9 varSa pUrva (vi0 saM0 40= IsApUrva 17 meM) batalAyA gayA hai| isa pramANa se siddha hotA hai ki kSullaka jinendravarNI ne vi0 saM0 136 arthAt I0 san 79 meM jisa jinacandra ko zAntyAcArya kA vadha kara zvetAmbarasaMgha kA saMsthApaka tathA I0 san 96 meM kundakunda kA dIkSAguru mAnA hai, vaha unakA dIkSAguru ho hI nahIM sktaa| saca to yaha hai ki usakA astitva hI nahIM thA, kyoMki 'bhadrabAhucarita' ke kartA ratnanandI ne zAntyAcArya ke sthAna meM sthUlAcArya ke vadha kI bAta kahI hai, aura kisI jinacandra ko vadhakartA na batalAkara sabhI virodhI muniyoM ko vadhakartA batalAyA hai| isake atirikta vi0 saM0 136 meM zvetAmbaramata kI utpatti huI hI nahIM thI, vaha jambUsvAmI ke nirvANa ke pazcAt arthAt IsApUrva 465 meM hI ho gayI thI tathA ardhaphAlakasampradAya kA bhI zvetAmbarIkaraNa vi0 saM0 136 arthAt 79 I0 meM na hokara usake sau-pacAsa varSa bAda huA thaa| -mArca 2007 jinabhASita 5
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ ina tathyoM se siddha hai ki, na to kisI jinacandra muni ne apane guru zAntyAcArya kI hatyA kara zvetAmbarasaMgha kI sthApanA kI thI, na hI ve bAda meM digambarasaMgha meM Aye the / ataH unake kundakunda ke guru hone kA prazna hI nahIM utthtaa| phalasvarUpa jinendravarNI jI kI kalpanA sarvathA mithyA hai| isalie AcArya zrI puSpadantasAgara jI ne kundakunda ke guru ke viSaya meM jinendravarNI jI ke jisa kAlpanika mata ko saca mAna rakhA hai, vaha saca hai hI nahIM / ataH use par3ha-sunakara koI bhI kundakundabhakta kevala jinendravarNI ke kahane se saca nahIM mAna legA, usakI chAnabIna kregaa| aura jaba uparyukta tathya ('ka' se lekara 'ca' taka) usakI dRSTi meM AyeMge, taba usakI zraddhA ko A~ca nahIM AyegI aura vaha kundakunda ko namaskAra karanA nahIM chor3egA tathA maMgalAcaraNa meM se unakA nAma haTAye jAne ko anucita batalAtA rahegA / aura jo yaha tarka diyA jA rahA hai ki maMgalAcaraNa se AcArya kundakunda kA nAma haTAkara unakI jagaha SaTkhaNDAgama ke racayitA AcArya puSpadanta kA nAma rakhA gayA hai, aura vaha isalie ki ve kundakunda se pUrvavartI haiM, vaha ucita nahIM hai| kyoMki puSpadanta se bhI pUrvavartI unake guru AcArya dharasena haiM aura dharasena se bhI pUrvavartI 'kasAyapAhuDa' ke karttA AcArya guNadhara haiM, ataH pUrvavartI hone ke tarka se AcArya kundakunda ke sthAna meM AcArya guNadhara kA nAma rakhA jAnA ucita siddha hotA hai| kintu aisA nahIM kiyA gayA, isase siddha hai ki pUrvavartI hone ke kAraNa puSpadanta kA nAma kundakunda ke sthAna meM nahIM rakhA gyaa| isalie kundakunda ke sthAna meM rakhe gaye puSpadanta, ve puSpadanta nahIM haiM, jinhoMne SaTkhaDAgama kI racanA kI thI aura kundakunda se pUrvavartI the, apitu koI dUsare haiM / unakI ora saMketa AcArya kundakunda ko ekAMtavAdI kahanevAle munizrI ne kara diyA hai| isa prakAra AcArya kundakunda para do AkSepa kiye gaye haiM- 1. ekAMtavAdI hone kA evaM 2. gurughAtI AcArya ke ziSya hone kA, tAki unheM namaskAra ke ayogya siddha kara maMgalAcaraNa se unakA nAma haTAne kA aucitya siddha kiyA jA sake aura unake sthAna meM kisI aura ko maMgalarUpa meM prasiddha kiyA jA ske| samasta vidvAnoM, patrakAroM aura jinazAsana-bhakta zrAvakoM kA kartavya hai ki jinazAsana ko rasAtala meM jAne se bacAnevAle, digambarajainaparamparA ke advitIya stambha, AcArya kundakunda para kiye jA rahe ina AkSepoM kI, cupa rahakara anumodanA na kareM, khulakara virodha kreN| kalpanA jaina ko pI.eca.DI. rAnI durgAvatI vizvavidyAlaya, jabalapura ne chatarapura nivAsI zrImatI kalpanA jaina ko 'jaina darzana evaM yoga darzana kA tulanAtmaka adhyayana' (pataMjali yoga sUtra evaM jJAnArNava ke vizeSa saMdarbha meM) viSaya para pI.eca.DI kI upAdhi se vibhUSita kiyA hai| DaoN. kalpanA jaina ne apanA zodhaprabandha rAnI durgAvatI vizvavidyAlaya meM darzanazAstra evaM yoga vibhAga kI vibhAgAdhyakSA DaoN. suzrI chAyA rAya ke kuzala mArgadarzana meM prastuta kiyA thaa| ullekhanIya hai ki DaoN. kalpanA jaina chatarapura ke prakhyAta yogaguru yogAcArya DaoN. phUlacandra jaina (yogirAja ) saMcAlaka - zrI syAdvAda yoga saMsthAna chatarapura kI suputrI haiN| 6 mArca 2007 jinabhASita ratanacandra jaina preSaka - pro. DaoN. sumati prakAza jaina mahArAjA mahAvidyAlaya, chatarapura (ma.pra.)
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvananirvAha nahIM, jIvananirmANa 'jIvananirvAha kI nahIM jIvananirmANa kI bAta sarvopari / jo prabhu ke dvArA jAne jAte hue bhI kathana ke ayogya yAnI honI caahie| Atma-kalyANa kI bAta sacce deva - guru-zAstra akathyabhUta haiN| bhagavAn kI divyadhvani bhI sArabhUta hai, bahubhAga kI pahacAna karane para hI ho sakatI hai, isake binA nahIM / to akathya hai, kiMtu kucha logoM kA chadmastha dazA meM chAtI isa pahicAna ke bAda prayojanabhUta tattva ko jAnanA yA mAnanA ThokanA galata hai ki padArtha aisA hI hai| gommaTasAra jIvakANDa caahie| yaha kArya AtmakalyANa hetu paryApta hogA / ' ukta tathA rAjavArtika Adi graMthoM meM ullekha AtA haidharmopadeza digambara jainAcArya saMta ziromaNi zrI vidyAsAgara jI mahArAja ne zrI digambara jaina siddha kSetra tAraMgA meM 'zruta paMcamI' divasa para Ayojita vizeSa dharma sabhA ko sambodhita karate hue pradAna kiye| AcArya zrI vidyAsAgara jI mahArAja ne dharmopadeza kA prArambha maMgalAcaraNa se karate hue kahA sAra-sAra de zArade! banU~ vizArada dhIra / sahAra dekara tAra de, utAra de usa tIra // (sUryodayazataka / 5) sarasvatI, zAradA yA jinavANI tInoM eka hI haiM, unako maiM bAra-bAra namaskAra karatA huuN| vaha saMsAra meM jo sAra - sAra hai vaha hameM pradAna kre| sAra-sAra ko hama le leM aura jo asAra zeSa raha jAtA hai usakI hameM ciMtA nahIM hai| sarasvatI, jinavANI se sAra kI akSara yAnI kSaraNarahita kI mA~ga karanI cAhie, akSaroM kI nahIM 'akSara' yAnI 'na kSaraM eti iti akSaraH' arthAt jo nAza ko prApta nahIM hotaa| sunanevAle akSara to eka hI bAra kAma Ate haiM, unheM dubArA zravaNa nahIM kara skte| TeparikArDara kI bAta alaga hai| zabdoM ko suna sakate haiM, paraMtu unheM par3ha nahIM skte| jo par3hate haiM, unheM suna nahIM sakate, kiMtu jo sunate haiM, use par3ha-suna bhI sakate haiM tathA anya ko sunA bhI sakate haiM bhagavAn kI dezanA se dezanAlabdhi kI prApti hotI hai, vaha gurudezanA se bhI prApta hotI hai| yaha bahuta mahattvapUrNa hai / vartamAna meM jo bhI sArabhUta hai, vaha gurudezanA se prApta hai duniyA meM kyA hai, kyA-kyA huA yA hogA, yaha saba kucha darpaNa kI bhA~ti kevalajJAna meM AtA hai / parantu jo-jo unake jJAna meM AyA hai, vaha kahA nahIM gyaa| duniyA meM anantAnanta padArtha haiM, unameM bahubhAga akathya hai / akathya yAnI jisakA kathana nahIM kiyA jA ske| akathya evaM avaktavya meM kadAcit aMtara hai / kathana meM Ane yogya hone para bhI eka sAtha do dharmoM nahIM kaha pAnA avaktavya hai, kiMtu kucha padArtha aise bhI haiM / AcArya zrI vidyAsAgara jI raNa bhAvA anaMtabhAgo du aNabhilappANaM / paNNavaNijjANaM puNa anaMtabhAgo du sudaNibaddho // ( gommaTa. jIva. / 334) anaMtAnaMta padArtha, vastu ke guNadharma jAnane meM Ate haiM para ve saba kahe nahIM jA sakate, isaliye akathya mAne jAte haiN| jAnanevAlA sArA kA sArA kathana meM nahIM AtA, usakA bahubhAga to akathya hai / yathA sau meM se ninyAnave to akathya haiM, kiMtu vaha jAnate avazya haiM, jise mAtra kevalajJAna se hI jAna sakate haiN| jo hai, usake bAre meM pUrNata: kahA nahIM jA sakatA, mAtra eka pratizata hI kahA jAtA hai / kathyabhUta ko bhI anaMta kevalI bhI anaMtakAla taka pUrNa varNana nahIM kara skte| jo eka bhAga kathyabhUta hai usakA bhI anaMtabhAga kathana meM AtA hai aura gaNadhara parameSThI ne usakA anaMtavA~ bhAga apane karNoM se sunakara dhAraNa kiyaa| vANI sunI jAtI hai, par3hI nahIM jAtI / divyadhvani ko sunakara anaMtavA~ bhAga rUpa dvAdazAMga kI racanA gaNadhara parameSThI karate haiN| jo sunA vaha sArA kA sArA likhA nahIM jA sktaa| gaNadhara parameSThI bhI divyadhvani ko pUrNa Tepa nahIM kara sake / Aja to dvAdazAMga bhI pUrNa upalabdha nahIM hai| zrutadhara evaM sArasvata AcArya bhI Aja nahIM haiN| dvAdazAMga yA dvAdaza meM se kucha kama karate-karate anya aMga yA unake aMzoM ke bhI jJAtA AcArya nahIM rhe| jaise sAmAnya aura spezalisTa DaoNkTara meM aMtara hotA hai, vaise hI aMga aura pUrvagata viSayoM ke jJAtAoM meM aMtara hai| dvAdazAMga ke pAThI bhI Aja to haiM nahIM, unase hamArA kAma bhI nahIM clegaa| hamArA to alpajJAna se hI kAma hogaa| Aja pUrNa eka aMga kA bhI jJAna nahIM hai| dvAdazAMga kA thor3A sA jJAna zeSa raha pAyA hai| itanA avazya hai ki adhyAtma kA kucha jJAna Aja vidyamAna hai, jo sArabhUta hai, sAra-sAra hai| anaMta bahubhAga to nahIM, apitu eka bhAga meM bhI jo kucha upalabdha hai, usameM hara vyakti yahI dAvA ThokatA hai ki maiM jo kaha rahA hU~, vaha sahI hai| aisA kahanA yA mAnanA hI galata hai| mArca 2007 jinabhASita 7
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ tarka yA yukti ke balabUte para kahanA alaga bAta hai, parantu jo | bAta kahI haiviSaya kahA hI nahIM gayA ho, use bhI nirNIta kara denA galata hai / AcArya samantabhadrasvAmI sArasvata AcArya kI koTi meM Ate haiN| ve kalA, ukti, nyAya Adi vidyAoM meM pAraMgata the| unhoMne apanI pratibhA ko abhivyakti dI thii| vaha unakA abhimAna nahIM thA, apitu vidyA ke prati gaurava thA / usake binA sAmane vAle (rAjA Adika) ko dizAbodha hI prApta nahIM hotaa| unhoMne jahA~ nyAya graMthoM meM bhagavAna kI parIkSA kI hai vahIM ratnakaraNDaka zrAvakAcAra meM kahA hai ki sarvaprathama bhagavAn ko mAno / bhagavAn ko mAnane ke liye vo sarvajJa hai, yA nahIM, yaha pahale anivArya nahIM hai / sarvajJa ne yaha jAnA yA nahIM, yaha bhI anivArya nahIM, guNa-dravya-paryAya unakI pahacAna nahIM banAI apitu sarvajJa ko vItarAgI honA cAhiye, yaha lakSaNa kahA hai| bhagavAn kaise hoM ? yaha pahacAna karAkara ratnakaraNDaka zrAvakAcAra meM hI unhoMne zAstra kI pahacAna karAI hai| kupatha kA nirUpaNa nahIM balki kupatha kA vinAza karane vAle evaM sabakA hita karane vAlA hI zAstra kahalAtA hai / isa graMtha meM unhoMne bhagavAn kI, guru kI evaM zAstra kI pahacAna nahIM apitu unake vAstavika svarUpa ke zraddhAna karane ko samyagdarzana kahA hai| mAtra AtmAnubhUti karane, hone ko samyagdarzana nahIM khaa| sthApanA nikSepa se sthita bhagavAn ke bimba, mUrti meM hitopadezIpanA, evaM sarvajJatva bhale hI dekhane meM nahIM aate| unake bimba ko dina meM tIna bAra bhI dekheM para jaise zabda dekhane meM nahIM apitu sunane meM hI Ate haiM / usI prakAra unakA sarvajJatvapana dekhane meM nahIM apitu zAstra zravaNa se hI samajha AtA hai| 'pUjyavAda svAmI' ne tattvArthasUtra graMtha para apanI TIkA 'sarvArthasiddhi' graMtha meM kahA hai ki digambara veza dhAraka AcArya mukha se kahe binA hI ziSyoM ke bIca meM baiThe huye bhI digambaratva ke mAdhyama se athavA yathAjAta mudrA se mAno vItarAgatA kA sAkSAt pATha kaha rahe the| bhagavAn baiThe hoM, yA khar3e hoM, mukha se bole binA hI unakI mudrA saba kucha kaha rahI hotI hai / use A~khoM se suna, dekha sakate haiM, kintu kAnoM se nahIM / usa bhASA ko sunane meM kAna nahIM balki A~kheM hI samartha haiN| jaise vaktA kI mukhamudrA ko dekhe binA sunate huye kabhI-kabhI sahI bhAva nahIM samajha pAte, jabaki binA sune hI mukha mudrA se athavA unakI bAhya pravRtti / hAtha Adi ke saMketa ko dekha karake saba kucha samajhA jA sakatA | AcArya kundakunda ne 'aSTapAhuDa' meM 8 mArca 2007 jinabhASita hiMsArahie dhamme aTThArahadosavajjie deve / NiggaMthe pavvayaNe saddahaNaM hoi sammataM // (mokSapAhuDa-90) hiMsA se rahita dharma meM, 18 doSoM se rahita deva, bhagavAn meM tathA nirgrantha ke dvArA kathita pravacana yAnI jinavANI para zraddhAna rakhane se samyagdarzana kI prApti hotI hai| isameM kahA gayA hai ki jo 18 doSoM se rahita haiM, ve hI bhagavAn haiN| sarvajJatva hamArI cakSu, A~kha kA viSaya nahIM hai / 46 guNoM se yukta hokara bhI arhanta, tIrthaMkara bhagavAn samavasaraNa meM virAjamAna hote huye bhI bAhya lakSaNoM se nahIM apitu nirvikAra bAlakavat yA yathAjAta liGgayukta, 18 doSoM se rahita hone se vItarAgatA ke mAdhyama se hama unheM pahacAna lete haiM evaM apanI zraddhA kA viSaya banA lete haiN| kSudhA, tRSA, roga, vRddhAvasthA Adi 18 doSa nahIM hone se unake zarIra meM va lalATa meM jhurriyA~ tathA mukha meM mUMcha, dAr3hI Adi nahIM aatii| isaliye ve bhItara ke samAna bAhara bhI sundara lagate haiM / ve dekhane meM vRddha se nahIM balki kizora lagate haiN| unakA jJAna evaM cAritra vRddha evaM praur3ha hotA hai / parantu zarIra bAlakavat hotA hai / ciMtA vismaya, Arambha parigraha, bhaya, astra zastra Adi se rahita hI bhagavAn hote haiN| unake darzana karane se anAdikAlIna mithyAtva bhI kSaNabhara meM samApta ho jAtA hai| anaMtakAlIna dhArApravAha rUpa se A rahe karma ke kSaya kA kAraNa unakI vItarAgatA kI eka jhalaka mAtra hai, na ki sarvajJatva / darzana karate hI sarvaprathama vItarAgatA hI unameM dRSTigata hotI hai, sarvajJatA kI khoja bAda meM hotI, kI jAtI hai| vItarAgatA jAnane, dekhane kI cIja hai jabaki sarvajJatA mAnane rUpa / yaha par3hane, dekhane rUpa hai vaha parakhane kii| dhyAna rahe bhagavAn ko nahIM unakI pratimA ko parakhA jA sakatA hai| kSutpipAsAjarAtaMkajanamAMtakabhayasmayAH / na rAgadveSamohAzca yasyAptaH saH prakIrtyate // (ratnakaraNDa zrAvakAcAra /6) A~khoM se vItarAgatA dekha sakate haiM, sarvajJatA nahIM / yaha to mAnyatA para hI AdhArita hai| doSa-AvaraNa ke abhAva ke pahale moha kA abhAva bhI Avazyaka hai| jinendra-stuti meM bhI Apa par3hate haiM: sakala jJeya jJAyaka tadapi, nijAnanda rasalIna / so jinendra jayavanta nita, ari-raja-rahasa vihIna // ari yAnI mohanIya karma, raja ArthAt jJAnAvaraNa evaM bahuta mahattvapUrNa | darzanAvaraNa karma tathA rahasa yAnI aMtarAya karma, ina sabhI se
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ rahita hone ke kAraNa jinendra deva namaskRta hote haiN| aise jinendra ke bimba ko dekhakara mithyAdRSTi kA mithyAtva yA anaMtakAlIna Arta, pIr3A rUpa dazA bhI upazamita ho jAtI hai / mithyAdRSTi kI dRSTi meM bhI bimbagata vItarAgatA A sakatI hai, jabaki samyagdRSTi kI dRSTi meM bhI sarvajJatva dekhane meM nahIM AtA / dhyAna rakho, sarvaprathama jina jinendra ko mAno, jinavANI ko mAno, phira jina ke anurUpa calanevAle guruoM ko bhI mAno / isI se ApakA bhalA, kalyANa hogA / deva - guru-zAstra kI pahacAna, parakha pahale batAI hai / inhIM ke mAdhyama se hamArA kalyANa hone vAlA hai / dhavalA Adi mahAn graMthoM meM kahA gayA hai ki 'bhANidabvaM' arthAt viSaya ko ziSyoM ke mukha se kahalavAnA caahie| vahAM bhaNidabvaM nahIM khaa| uccArita karanA cAhie, yaha nahIM khaa| Ajakala to 'selpha sTaDI' hone lagI hai jo esa.TI.DI. jaisI ho gayI hai| apane Apa par3ho, apane anurUpa artha kholo aura bolo| itanA hI nahIM Aja to svAdhyAya bhI vyavasAya kA rUpa bana gayA yA banatA jA rahA hai| jaba maiM AcArya zrI jJAnasAgara jI mahArAja ke pAsa brahmacArI avasthA meM gayA thA taba dekhatA thA ki usa samaya ekAdha vyakti hI prakAzana kara/karA pAtA thaa| vaha usa prakAzita grantha / pustaka kA mUlya rakhatA thA vinaya, svAdhyAya, AtmaciMtana, manana, Adara aadi| una para mUlya ke rUpa meM paisA / rupayA nahIM likhA jAtA thaa| para Aja kI dazA to vicitra hai| itanA hI nahIM jaba jinavANI bhItara se / bhaNDAra se bAhara zAstra kI gaddI para lAI / virAjamAna kI jAtI thI, to usa samaya saba ko saceta karane hetu 'sAvadhAna' kahA jAtA thaa| usa samaya 'jJAnavAna' nahIM kahate, apitu jJAna ko sAvadhAna karane, abhimAna evaM viSaya kaSAyoM ko chor3ane ke liye vinaya, zraddhA evaM AsthAvAna hone ke lie saMketa kiyA jAtA hai / pUrva meM koI vyakti yadi bhaktAmara tattvArthasUtra yA jinasahasranAma Adi ko sunA detA to sunanevAlA usakA mahattva samajhate, yahA~ taka ki sunAnevAle kI bhI vinaya karate the, parantu Aja yaha saba mahattva samApta sA ho gayA / hotA jA rahA hai| Aja to jinavANI ko, kImata lekara/ likhakara bAMTa rahe haiM, sarvAdhikAra surakSita kara/karA rahe haiM / Agama meM ullekha milatA hai ki jinavANI ke mAdhyama se AjIvikA, vyavasAya karanA galata hai| jinavANI ke mAdhyama se jo vyavasAya karatA hai vaha satya kA prarUpaNa nahIM kara sakatA / vetana ke cakkara meM rahanevAlA kabhI cetana ke bAre meM sahIsahI bAta nahIM kara sktaa| jinavANI ke zravaNa kI kImata dhana nahIM yA dhana se nahIM AGkI jA sktii| kiMtu Aja grantha meM dekhate haiM grantha kI kImata dekhakara grantha kA mUlya nirdhArita karate, kharIdate haiN| itanA hI nahIM aba to grantha kA mUlya bhI badalatA rahatA hai / saMkhyA ke sAmane eka zUnya aura rakhakara usake mUlya ko vikAsonmukha kiyA jAtA hai I 1 isI prakAra pahale mUrtiyoM ko kharIdate samaya unakA mUlya nahIM kiyA jAtA thA taba nyauchAvara hotI thI / pratiSThA pUrva jayapura Adi se pratimA jI ko lAne hetu rAzi bheMTa kI jAtI thii| Aja se 18 - 20 varSa pUrva kI bAta hai / kuNDalapura (damoha, madhyapradeza) ke saMbhavata: prathama cAturmAsa (san 1976) kI bAta hogii| usa samaya zAsana ne eka sUcanA prasArita kI thii| ki kisI bhI dharma / sampradAya se saMbaMdhita jo bhI sau varSa se prAcIna sAmagrI, mUrti, pustaka, grantha Adi sAmagrI ho, unakA nAma, vistRta paricaya / vivaraNa tathA sAtha meM usakA vajana bhI batAnA Avazyaka thaa| samAja meM carcA huI ki sabakA paricaya kAla tathA phoTo to diyA jA sakatA hai, parantu pratimA jI ko tolA nahIM jA sakatA / bhagavAn to atula haiM anamola haiM, unheM tulA para tolA nahIM jA sktaa| yahI samyagdarzana hai, unake prati AsthA evaM vinaya kI sUcanA hai| bhagavAn kI, guruoM kI athavA jinavANI rUpI zAstra kI koI kImata nahIM hotI / bimba kI pratiSThA hone ke pazcAt vaha prANiyoM ke liye samyagdarzana prApti kA kAraNa bana jAtI hai| hajAroM varSoM se, khar3e jinAlaya aura unameM virAjita pratimAoM kA darzana karake samyagdarzana prApta kara sakate haiN| jinavANI ke mahattva / mUlya ko pahacAno/ vaha mahattvapUrNa hai, use athavA usakI eka gAthA / kArikA yA zloka ko lAkhoM-karor3oM rupayoM ke dvArA kharIdA nahIM jA sktaa| jinavANI kaha dene mAtra se vaha jinavANI nahIM hotI apitu use par3hakara paMcendriya viSayoM se baceM tabhI usakI sArthakatA hai / mUlya kI ora dRSTi nahIM honI caahiye| jo viSaya poSaka tathA vyavasAya kA kAraNa ho, vaha jinavANI kaise ho sakatI hai? aSTapAhuDa meM kundakundasvAmI ne jo kahA hai usakA bhAva hI lagabhaga chAyA ke rUpa meM ratnakaraNDaka zrAvakAcAra meM samantabhadrasvAmI ne kiyA hai zraddhAnaM paramArthAnAmAptAgamatapobhRtAm / trimUDhApoDhamaSTAGgaM samyagdarzanamasmayam // ( ratnakaraNDaka zrAvakAcAra /4) mArca 2007 jinabhASita 9
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ kundakundasvAmI ne jahA~ hiMsArahita dharma, 18 doSoM se / hI puruSArtha karane para mIThA phala, puruSArtha karanevAle ko hI rahita jinadeva tathA nirgrantha zramaNa ke pravacana meM zraddhAna karanA | milatA/mila sakatA hai| vItarAga deva kI abhiSeka, pUjA samyagdarzana kahA hai, vahIM ratnakaraNDaka zrAvakAcAra meM Apta, | karane se, vItarAgI nirgrantha sAdhujanoM kI vaiyAvRttya karane tathA Agama tathA tapobhRta meM 3 mUr3hatA tathA 8 mada rahita, samyagdarzana | unake dvArA prarUpita bAtoM para zraddhAna karane evaM tadanurUpa ke 8 doSa rahita zraddhAna karanA samyagdarzana hai, kintu isa ora | AcaraNa karane se Aja bhI kalyANa kiyA jA sakatA hai| kisI kI dRSTi nahIM jA rahI hai| ise to mAtra vyavahAra kahA jeNa rAgA virajjejja jeNa seesu rjjdi| jAtA hai| kucha logoM ke dvArA paurANika granthoM ko kathA kahA jeNa mittIM pabhAvejjataMNANaM jinnsaasnne|| jAtA hai aura sahI samyaktva kisI aura ko mAnate haiN| apanI (mUlAcAra/322) bAta ko calAyA jAnA/kahanA alaga bAta hai jabaki sahI kundakundasvAmI ne kahA hai ki jinazAsana meM jJAna bAta kA calanA/kathana karanA alaga bAta hai| dukAnadAra kI | vahI hai jisase rAgadveSAdi pUrNata: yA ekadeza naSTa ho ske| A~kheM kamajora hone tathA aMdhakAra ke hone para khoTI cavannI | jisase viSaya-kaSAya miTe usase hI samyagjJAna kI prApti bhI cala jAtI hai| Aja kucha aisA hI ho rahA hai| hogii| kalyANakArI mArga para ruci baDhe aura kalyANamArga para svayaM hI soco, vicAra karo ki jisake mAdhyama se | sthita janoM ke prati anurAga baDhe, vahI samyagjJAna kA pratiphala samyagdarzana kI prApti hotI ho, jisake pUjana Adi karane se | asaMkhyAtagaNI karmoM kI nirjarA hotI ho, usa kriyA/bhAva dharmAnurAga bhale hI rAga hai, kintu vaha viSayAnurAga se ko sahI-sahI jaano| devadarzana se samyagdarzana hotA hai aura | bahata U~ce darje kI cIja/bAta hai| vicAra karo ki yadi devapUjana se karmabaMdha hotA hai, aisA kathana karanA hI galata hai| dharmAnurAga ko mAtra rAga hI kahA jAve to kundakundasvAmI ne aisA kathana usa prakAra kI dukAna meM cala sakatA hai samIcIna | svayaM sAhitya kA nirmANa kyoM kiyA? kundakunda ke hRdaya se dukAna meM nhiiN| to karuNA kA avirala jharanA jharatA thaa| AcArya samantabhadra, zrAvakoM ko yaha dhyAna rakhanA cAhie ki jisa gujarAta pUjyapAda, vIrasena, jinasena, jayasena Adi pramukha AcAryoM kI aGkalezvara kI pAvana bhUmi meM Aja zrutapaMcamI ke dina ke hRdaya meM bhavyajIvoM ke prati karuNAbhAva thA tabhI unake sarvaprathama zruta nibaddha huA, lipibaddha huA usI gujarAta meM divya samyagjJAna se sAhitya sRjana huA aura hamArI pyAsa jJAna kI nahIM, kintu cAritra kI AvazyakatA hai| deza, kAla | bujha skii| unakI jisa karuNAmayI bhAvanA se hama sabhI ko ke kAraNa sAmAjika vyavasthA kucha badala sI gayI hai pUrva meM | dRSTi milI use rAga kA kAraNa kahanA hI galata hai| unake jaina samAja kA pracAra-prasAra vistRta thaa| saMkhyA bhI bahuta | jisa pravacana se hama sabhI ko mArga milA, aise AcAryoM ko thii| tAlAba kA pAtra varSA ke kAraNa bahuta dUra taka phaila jAtA | mArga se bhaTake hue, kaise kahA jA sakatA hai? hai, kintu grISma kAla meM thor3A sA pAnI raha jAtA hai zeSa sUkha AcAryoM ne hitakArI mArga pradarzana karanA karttavya mAnA jAtA hai| kAla ke kAraNa upAdAna meM kucha aisI hI kamajorI | hai| jisake pAsa jo hai svayaM khAte hue, anya ko bhI khilAnA se evaM parivartana se sukhAva A jAtA hai, parantu ghabarAnA/DaranA | cAhie mAtra akele hI nahIM khAnA hai| khAnA lar3ake ko hai nahIM hai| thoDA bhI usa AtmA ko hilAveM, puruSArtha kI ora | usake liye mA~ apane khilAne ke karttavya kA pAlana avazya prerita kareM to anaMta jala bhI antaH jala ke rUpa meM phUTakara | karatI hai| bAlaka ajJAna hai ataH kabhI dUra bhAgatA hai| use bAhara Akara aMtaraAtmA meM Akara jAgRti kara sakatA hai| | khilAne hetu mAM bulAtI hai| bulAnA galatI nahIM, parantu bhUkha sakhI nadiyoM meM reta ke kAraNa ArdratA dikhatI nahIM hai, kintu ko hI bhala jAnA galatI hai| hamArI yahI galatI hai ki hama usameM thor3A sA khodane para thor3e hI nIce svaccha jala prApta ho | aise mahAn pUrvAcAryoM kI vANI ko hI bhUlA rahe haiM ve to hameM jAtA hai| utane jala se bhale hI nadI meM pAnI baha nahIM samajhAte hae kabhI beTA, kabhI vatsa to kabhI bhavya hI kahate sakatA, kintu ruke huye utane jala se pyAsa kI tRpti ho hI | haiN| acchI bAta kahate hue kabhI Avazyaka samajhAne para jAtI hai| vaise hI tIrthaMkara evaM RddhidhArI munirAjoM evaM | hamArA kAna bhI pakar3a lete haiN| peTa bharane para hI kAna pakar3A caturthakAla ke abhAva meM Aja bhI sacce deva-guru-zAstra ke | jAtA hai| dakSiNa meM kahA jAtA hai ki jaba taka kAna ko AlaMbana se apanA kalyANa kiyA jA sakatA hai| jisa | masalA nahIM jAye taba taka vaha kuNDala pahanane yogya nahIM prakAra pAnI kheta meM nahIM nadI meM hI baha/mila sakatA hai vaise | hote| usI prakAra choTe baccoM kI nAka ko masale binA 10 mArca 2007 jinabhASita
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ usakI nAka Ter3hI hI raha jAtI hai| use sIdhe kara caMpaka ke / jisakI pUrti bAda meM zrI jinasena svAmI ne pUrNa kI thii| dUra samAna banAI jAtI hai| kisI-kisI kI nAka, gardana Adi bhI sIdhI kI jAtI hai| vaise hI AcAryoM ne hamArI galatI ko karane hetu hamAre kAna bhI pakar3e haiN| sAdhu ke lie to 'Agama cakkhU sAhU' kahA hai parantu dharmAnurAga se AcAryoM ne jo sAhitya-sRjana kiyA hai use hI rAga kahanA hamArA dRSTidoSa hai / kaSAyapAhuDa grantha kI kucha vizeSatAyeM bhI haiM / SaTkhaNDAgama grantha meM jahA~ bahuta viSaya hokara bhI bahuta prakAra kA yAnI bahuta - bahuta hai, kintu isameM mAtra mohanIya ke parivAra mAtra kA vistRta vivaraNa hai| SaTkhaNDAgama para nirmita dhavalA TIkA yukta Aja 16 pustakeM haiM to 180 yA 233 gAthAoM para kasAyapAhuDa graMtha meM jaya dhavalA TIkA yukta 16 hI pustakeM haiN| ise dekhakara jaina nahIM, balki jainetara logoM ko bhI sarvajJatva para vizvAsa hotA hai| mohanIya karma kA baMdha, baMdhaka kAraka, kartA, saMvara evaM nirjarA Adi kA vistRta jJAna isake samAna anyatra nahIM hai| kevala SaTkhaNDAgama hI prAcIna grantha nahIM hai| yaha bhI eka prAcIna ArSagrantha hai jisako apanI pAtratA ke anurUpa hI svAdhyAya kara AtmA kI nigUr3hatA tathA sUkhI nadI meM se jalAMza kI prApti hotI hai vaise hI inake svAdhyAya/adhyayana se AtmA kI nigUr3hatA kA avabodha hotA hai / iMdasadavaMdiyANaM tihuaNahidamadhuravisadavakkANaM / aMtAtIdaguNANaM Namo jiNANaM jidabhavANaM // (paMcAstikAya/1) paMcAstikAya grantha ke maMgalAcaraNa meM kundakunda bhagavAn ne likhA hai ki tIna bhuvana ke bhavyajIvoM ke hita ke lie zramaNa ke mukha se madhura vacana, karUNA se ApUrita hitakara vANI nikalI thii| aise hitakara, kalyANaprada vacanoM ke likhanevAle vItarAgI ko bhI rAgI kahanA hamArA dRSTidoSa hI I deva-guru-zAstroM meM doSa nikAlanA nahIM apitu unake anurUpa calane se hI hamArA kalyANa hogaa| jisa prakAra Aja ke dina hama zrIdharasenasvAmI tathA puSpadaMta evaM bhUtabalI mahArAja kA smaraNa kara rahe haiM, kyoMki unake mAdhyama se hameM yaha ' SaTkhaNDAgama' rUpa grantha milaa| usI prakAra karma siddhAMta ke eka anya grantha 'kasAyapAhur3a' kI racanA zrI guNadhara AcArya ne kI haiN| kucha loga inako dharasenasvAmI se bhI pUrvavartI mAnate hai| SaTkhaNDAgama grantha jahA~ sUtrAtmaka hai vahIM kasAyapAhur3a gAthAtmaka hai| una para nAgahastI evaM AryamakSu ke ziSya zrI yativRSabhasvAmI ne 'cUrNisUtrAtmaka' vipula TIkA likhI hai| isI ke AdhAra para zrI vIrasenasvAmI ne dhavalA ke samAna isa grantha para jaya dhavalA TIkA kI saMracanA kI hai, gurUpadezAdabhyAsAt saMvitteH svaparAntaram / jAnAti yaH sa jAnAti mokSasaukhyaM nirantaram // (iSTopadeza/33) guruoM kA upadeza prApta kara, mArgadarzana prApta kara jo AtmA evaM tattva ko prApta karane tatpara hotA hai, vaha zIghra hI inake paThana-pAThana se ratnatraya kI prApti / upalabdhi ke sAtha apane saMyama kA vikAsa kara letA hai| inheM jo par3hane kI yogyatA rakhate haiM, ve bhI jaba kabhI nahIM kholeM, kyoMki inakA yogya vinaya / bahumAna Avazyaka hai| inake avalokana se divyajJAna evaM Atma-kalyANa kI anokhI bAta milatI hai| 'mahAvIra bhagavAna kI jaya' 'caraNa AcaraNa kI ora' se sAbhAra nirbhayatA bundelakhaNDa meM AcArya mahArAja kA yaha pahalA cAturmAsa thaa| eka dina rAtri ke a~dhere meM kahIM se bicchU A gayA aura usane eka bahina ko kATa liyaa| paMDita jaganmohanalAla jI vahIM the| unhoMne usa bahina kI pIr3A dekhakara socA ki bistara bichAkara liTA dU~, so jaise hI bistara kholA usameM se sarpa nikala aayaa| use jaise-taise bhagAyA gayA / dUsare dina paMDita jI ne AcArya mahArAja ko sArI ghaTanA sunAI aura kahA ki mahArAja ! yahA~ to cAturmAsa meM Apako bar3I bAdhA aaegii| paMDita jI kI bAta sunakara AcArya mahArAja ha~sane lge| bar3I unmukta ha~sI hotI hai mahArAja | kii| ha~sakara bole ki 'paMDita jI, yahA~ bhI kala do-tIna sarpa khela rahe the| yaha to jaMgala hai| jIva-jantu to jaMgala meM hI rahate haiN| isase cAturmAsa meM kyA bAdhA? vAstava meM, hameM to jaMgala meM hI rahanA caahie| karma-nirjarA parISaha-jaya se hI hogii|' upasarga aura parISaha - jaya ke lie apanI nirbhayatA va tatparatA hI sAdhutA kI saccI nizAnI hai| kuNDalapura (1976) mArca 2007 jinabhASita 11
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahmamuhUrta meM jAgaraNa muni zrI sudhAsAgara jI jaina paramparA meM brahmamuhUrta ko jAgaraNa, adhyayana evaM | haiM, yaha aMgUThe ke pahale pora aura akharI pore ke bIca kA cintana ke lie sabase acchA samaya mAnA gayA hai| yadi isa | sthAna hai| yaha donoM poroM ke bAda AnA caahie| yaha zrIphala samaya kA sahI sadupayoga ho to bala, vIrya, vidyA aura krAMti | kahalAtA hai| zrIphala ko prazasta isalie mAnA jAtA hai ki bar3hatI hai| brahmamuhUrta meM jAgakara devArcana karanA, apane mAtA- hara vyakti ke pAsa eka zrIphala hai| donoM hAtha jor3akara pitA ko praNAma karanA aura guru kI sannidhi prApta kara unake | zrIphala kA AkAra dhAraNa kara namaskAra karanA caahie| kaI upadeza ko grahaNa karanA zreSTha mAnA gayA hai| brahmamuhUrta meM | loga muTThI bAMdhakara ke namaskAra karate haiM, yaha saba azubha zrAvaka ko jAgRta honA caahie| cAra baje ke bAda jo sokara | namaskAra kahalAte haiN| kaI loga pIche hAtha karake namaskAra uThatA hai vaha jaina aura brAhmaNa nhiiN| pahale aisI mAnyatA thI karate haiM, yaha saba vinAzaka namaskAra kahalAte haiN| sahI ki brahmamuhUrta meM jaina, brAhmaNa, kSatriya ko sUrya kabhI sote hue | namaskAra yaha hai ki aJjuli ko baMda karake aMgUThe ko nahIM dekha paataa| cakravartI ko sUrya yaha dekhane ke lie tarasa | milAyeM aura ise donoM bhauMhoM ke bIca meM rakhanA cAhie, yaha gayA ki yaha kaba sotA hai? sArI jindagI sUrya nArAyaNa, | kendra bindu kahalAtA hai- 'kaMsenTrezana oNpha mAiNDa' (ConcakravartI ko soyA huA nahIM dekha paayaa| prAtaH cAra baje | centration of Mind) yAni Apako 'kaMsenTrezana' karanA hai, uThatA thA aura rAtri meM dasa baje sotA thA to sUrya dekhegA | mana ko ekAgra karanA hai to bhauMhoM ke madhya sthAna ko yadi kaise? sArI jindagI yahI krama claa| karor3oM varSoM kI jindagI Apa thoDA sA dabAyeMge to sAre, duniyA bhara ke vikalpa Ta thI; lekina dina meM kabhI nahIM soyaa| brahmamuhUrta meM jAga | jAte haiM / jJAnArNava meM AcArya zubhacandra mahArAja ne kahA ki uThatA thaa| suprabhAta stotra meM kAmanA kI gaI hai ki- sabase pahale yadi vyakti ko dhyAna meM baiThanA hai to bhauMhoM ke yatsvargA-vata-rotsave yadabhavajanmAbhiSe-kotsave, madhya ko dabA detA hai aura dabAte hI vaha apane Apa cAroM yaddIkSA-grahaNotsave yadakhila jnyaan-prkaashotsve| tarapha se calA jaayegaa| Apa yadi jora se ise pakar3eM, kitane yannirvANagamotsave jinapateH pUjAdbhutaM tadbhavaiH, bhI cintita hoM, kitane bhI viparIta bhAva A rahe hoM, to mana saMgIta-stuti-maGgalaiH prasaratAM me suprbhaatotsvH|| prazasta ho jAyegA, mana ThIka ho jaayegaa| yaha namaskAra karane arthAt zrIjineza ke svarga se mAtA ke garbha meM Ane ke kA pariNAma kahalAtA hai| to sabase pahale bistara se uThakara, samaya kiye gaye utsava meM, janmAbhiSeka ke samaya kiye gaye bistara para hI yaha aJjuli jor3iye aura namaskAra kariye, utsava meM, dIkSA grahaNa karane ke samaya kiye gaye utsava meM, | namaskAra meM yaha praNAma kahalAtA hai| aura phira jhukakara ke kevalajJAna ke samaya kiye gaye utsava meM evaM mokSaprApti ke kamara ko jhukAkara ke AThoM aGga jisameM jhuka jAyeM, gavAsana samaya kiye gaye utsava ke prasaMga para zrIjinendra bhagavAn kI se namaskAra kreN| jo Apa ghuTane Tekakara namaskAra karate hoM; jo AzcaryakArI pUjA huI; usI prakAra ke maMgala rUpa gAyana yaha namaskAra prazasta nahIM hai, isa namaskAra ke saMbaMdha meM aura stuti se merA nava-prabhAta mahotsava bhI sadA sampanna ho| zAstroM meM koI carcA nahIM hai| aisA Apa isalie karate haiM ki brahmamuhUrta meM pratyeka zrAvaka ko uThakara ke dhyAna paiNTa na phaTa jAye yA krIja na bigar3a jAye; lekina sahI karanA cAhie ki maiM kauna hU~, kahA~ se AyA hU~, kahA~ jAnA hai namaskAra gavAsana se karane kA vidhAna hai| phira Apa ? sabase pahale uThakara ke Apako hAtha jor3anA caahie| hAtha | paMcaparameSThI kA smaraNa karate hue namaskAra kriye| usake jor3ane kA tarIkA yaha hai ki donoM hAtha jodd'iye| kaI loga bAda Apa phira aJjuli ko sAmane lAiye aura aJjuli ko azubha namaskAra karate haiN| jaba zatruoM ke vinAza, uccATana, sAmane lAkara aJjuli ko kholiye, donoM milI raheM to mAraNa Adi bure kArya kiye jAte haiM taba yaha azubha namaskAra sAmane Apako sabase pahale cAra aMgaliyA~ dikheNgii| ye cAra hotA hai, yaha zubha nahIM mAnA jAtA / namaskAra yoM honA cAhie aMguliyA~ dikhate hI inake bIca meM Apako eka-eka porA ki jo aMgaThe ke bIca kA sthAna hai, yaha namaskAra karate dikhegaa| to donoM hAtha kI cAra-cAra: yaha kala ATha. ATha samaya apanI bhauMhoM ke bIca meM AnA caahie| jo donoM bhauheM | ke tIna gaNA 24 yAnI eka-eka pore para eka-eka tIrthakara 12 mArca 2007 jinabhASita
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ ko virAjamAna kariye, RSabhadevajI, ajitanAthajI, | nikaalaa| usakA artha yaha hai ki yaha pRthvI mA~ hai| yaha bhUmi sambhavanAthajI, abhinaMdananAthajI, sumatinAthajI Adi 24 | jo hamArA pAlana-poSaNa karatI hai, hama isake sAtha atyAcAra bhagavAnoM ko virAjamAna kara lIjiye aura eka-eka pore ko | karate haiM, hameM yaha acche-acche phala, phUla detI hai; usake dekhate jaaiye| RSabhadevajI, ajitanAthajI, sambhavanAthajI; | Upara maiM abhI so rahA thA aura sabase pahale paira rakhane vAlA aise 24 poroM ko dekhate hue 24 bhagavAnoM kA smaraNa karate thA; to jo hamArA upakArI ho usake Upara paira rakhanA kRtaghnatA hue aura phira usake bAda aMgUThe para aaiye| donoM aMgaThoM ko | hai| yaha pRthvI hamArI upakArI hai aura maiM uThakara ke abhI paira Apa dekhiye, arddhacandrAkAra bana jAyegA, yaha siddhazilA kA | rakhUgA, isalie zAyada kisI ne kahA ki isa pRthvI se rUpa bana jAyegA aura yaha aMguliyA~ siddha bhagavAn kI pratIka | pahale kSamA mAMga lo aura kaho, maiM binA paira rakhe nahIM raha ho jaayeNgii| isa siddhazilA para aise bhagavAn virAjamAna hai, | paauuNgaa| to vaha pahale palaMga para baiThe baiThe hI pRthvI ko chUtA 24 bhagavAn ho gaye, una siddhaparimeSThI aura arahaMta-parimeSThI, | hai aura phira bAda meM paira bar3hAtA hai| usakA kAraNa yaha ho 24 tIrthaMkara, aura yadi vistRta karanA hai to sAmAnya se | sakatA hai; lekina dhArmika dRSTi se usakA koI mahattva nahIM paMcaparameSThI kA smaraNa karake phira 24 bhagavAnoM ke lie | hai| pRthvI eka cara hai, usameM pUjyatA kA koI savAla nhiiN| aura ananta siddhaparimeSThiyoM ke lie gavAsana se namaskAra | kabhI-kabhI lekina upakArI bhAva ke kAraNa se yaha kArya kiijiye| yaha uThate hI sabase pahale krnaa| suprabhAta stotra meM | karanA par3atA hai| apane (jainiyoM ke) yahA~ yaha karate haiM ki prAtaH kAla 24 tIrthaMkaroM ke smaraNa ko maMgalakArI mAnA hai- | | nau bAra NamokAra maMtra par3hakara ke vaha vyakti jAyegA aura prAleya-nIla-haritA-ruNa pIta-bhAsaM, laghuzaMkA, zauca Adi zuddhi se nivRtta hogaa| hAtha paira dhokara yanmUrti-mavyaya sukhA-vasathaM muniindraaH| aayegaa| zauca jAiye, laghuzaMkA jAiye, to hAtha paira dhoiye, dhyAyanti saptatizataM jinavallabhAnAM, snAna karane kI AvazyakatA nahIM hai| usake bAda eka lakar3I tvaddhyAnato'stu satataM mama suprbhaatm||10|| kA pATA lIjiye athavA eka DAba kI caTAI lIjiye aura suprabhAtaM sunakSatraM, mAGgalyaM pri-kiirtitm| bistara chor3a diijiye| chor3ane ke bAda phira dhyAna se baiThiye caturviMzati-tIrthAnAM, suprabhAtaM dine dine||11|| thor3I dera, dhyAna meM baiThane ke bAda cintana kariye ki maiM kauna arthAt jinake zarIra kI kAMti barpha ke samAna sapheda, | hU~, kahA~ se AyA hU~, kahA~ jAnA haiM? pahalA cintana karo ki nIla, harita, lAla aura pIlI hai, jo avinAzI sukha ke | maiM kauna haiM? kyA maiM jaDa ha~? nhiiN| kyA maiM parivAra haiM? nhiiN| sthAna haiM; aise tIrthaMkaroM kA muni dhyAna karate haiN| aise tIrthaMkaroM | kyA maiM, dhana-daulata hU~ ? nhiiN| kyA maiM yaha mitra maNDalI ke dhyAna meM merA prAtaH kAla sarvadA sampanna ho| caubIsa vagairaha, jinake sAtha meM abhI uThakara ke saMbaMdha tIrthaMkaroM kA smaraNa prAtaH kAla pratyeka ke lie uttama, zubha | saba hU~ ? nhiiN| kyA maiM dukAna hU~ ? nhiiN| kyA maiM makAna hU~ ? nakSatra vAlA, maMgalakArI batAyA gayA hai| nhiiN| kyA maiM vastu hU~? nhiiN| kyA maiM vastra hU~? nhiiN| kyA maiM eka gRhastha, jo saMsAra ke jaMjAla meM phaMsA hai vaha | zarIra hU~ ? nhiiN| isa taraha cintana karanA ki maiM jo dekha rahA kIcar3a meM bhI par3A rahe to bhI jaMga na lage, vaha kIcar3a meM bhI | hU~ vaha maiM nahIM hU~, jo dekha rahA hai vaha maiM huuN| jo suna rahA hU~ par3A rahe to bhI kamala khila jAe, kIcar3a meM bhI par3A rahe to | vaha maiM nahIM hU~, jo suna rahA hai vaha maiM huuN| jo cakha rahA hU~ vaha bhI vaha dharma dhyAna kara sake, aisA kaise ho sakegA? yaha maiM | maiM nahIM hU~, jo cakha rahA hai vaha maiM huuN| jo sUMgha rahA hU~ vaha maiM 24 ghaNTe kI kriyA batAtA huuN| sabase pahale Apane namaskAra | nahIM hU~, jo sUMgha rahA hai vaha maiM huuN| jo sparza kiyA jA rahA hai kiyA aura usI samaya Apa do minaTa ke lie mauna bhAva se | vaha maiM nahIM hU~, jo sparza karane vAlA hai vaha maiM huuN| abhI nau bAra NamokAra maMtra pddh'eN| nau bAra NamokAra maMtra par3hane ke bAda | kitanA hI dhyAna rakhanA, phira Age jaba tumhArI sAdhanA phira Apa pRthvI para paira rkheN| palaMga se utara jAyeM, bistara se | bar3hegI to tuma kahoge ki nA maiM sUMghanevAlA hU~, nA maiM dekhane utara jAyeM, bistara chor3a deN| vaiSNava darzana meM isakI eka | vAlA hU~, nA maiM karane vAlA hU~ maiM to areSu huuN| yaha bAta vicAra vidhi aura hai ki sone ke bAda vyakti ko paira rakhane se pahale | meM aayegii| pahale to abhI yahI kara lo ki maiM sUMghanevAlA jamIna ko chUne kI bAta kahI gayI hai| hAlAMki yaha samyak | huuN| lekina jo sUMgha rahA hU~ vaha maiM nahIM hU~, jo phUla sUMghA jA nahIM hai, jamIna eka jar3a hai, jamIna kA vaMdana eka mithyAtva | rahA hU~ yaha maiM nahIM hU~; lekina jo sUMgha rahA hai vaha maiM huuN| yaha hai; lekina eka manovaijJAnika tathya hai jisakA maiMne yaha artha | prArambhika jJAna hai| sUMghanevAlA bhI AtmA nahIM hai, yaha bAda meM - mArca 2007 jinabhASita 13
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnanA, abhI to vyavahAra meM / prAraMbha meM AtmA ke aMdara | nirNaya krnaa| tuma skUTara ko le jA rahe ho yA skUTara tumheM praveza karane kA jo dvAra hai, abhI yaha jAnanA caahie| dekha | le jA rahA hai? Apa aMtima nirNaya para pahuceMge ki na skUTara rahA hU~ yaha maiM nahIM hU~, jo dekha rahA hai vaha maiM huuN| aisA pariNAma | hameM le jAtA hai aura na hama skUTara ko le jAte haiN| eka-dUsare karake Apa dasa minaTa baiThiye aura apane ApakA, ApA- | ko le jAte haiN| skUTara tumheM le jAtA hai, tuma skUTara ko le para kA jJAna kariye ki maiM kauna hU~ ? udAharaNa ke rUpa meM | jAte ho| isI prakAra se jaba zarIra AtmA ko calAtA hai, lIjie- eka vyakti rAmalIlA khela rahA thA aura rAmalIlA | kAna nAka AtmA ko calAte haiM aura AtmA, nAka, kAna ko khelate-khelate laMkA meM Aga lagAne kA prasaMga thaa| usa vyakti calAtI hai| AtmA mara jAe to nAka-kAna bane raheMge,saba kA ghara kA nAma thA bihArIlAla aura rAmalIlA meM vaha banA samApta ho jAyeMge aura AtmA banI rahe aura nAka-kAna phUTa thA bajaraMgabalI hnumaan| idhara hanumAna kA Aga lagAne jAnA | jAya to gar3abar3a ho jaayegii| isalie inakA saMbaMdha hai; lekina aura udhara kisI ne AvAja lagA dI ki bihArI lAla ke | hai to pathaka-pathakA ghara meM Aga laga gyii| ____maiM to eka caitanyaghana AtmA huuN| jJAnasvarUpI huuN| apanI aba maiM Apase pUchanA cAhatA hU~ ki eka hI vyakti | AtmA ke svarUpa kA; jo guruoM se sunA ho, zAstroM meM par3hA ke do nAma haiM, eka hanumAna aura eka bihArI lAla aura do | vaisA hI apanI AtmA ke svarUpa | vaisA hI apanI AtmA ke svarUpa kA cintana krnaa| vaha kArya karane haiM, eka Aga bujhAnA hai aura eka Aga lagAnA hai| bihArIlAla yadi nAnI hogA to vo kaTegA bhATa meM nAge Aga lagAnA chor3akara bujhAne jAtA hai to sArI ATha dina kI laMkA pahale maiMghA kI Aga bayAne jAtA hai| abhI gAlIlA laMkA, pahale maiM ghara kI Aga bujhAne jAtA huuN| abhI rAmalIlA rAmalIlA kA majA kirakirA ho jAyegA, kyoMki usa dina | khatma ho jAyegI. laMkA (nakalI) jalakara rAkha ho jAyegI: jyAdA loga Ate haiM jisa dina laMkA dahana hotA hai, loga | lekina ghara jalakara rAkha ho jAyegA to yaha tamAzA dekhanevAle vinAza ko jyAdA dekhate haiM, usa dina nahIM AyeMge jisa dina merA ghara banAne nahIM AyeMge, koI nahIM aayegaa| vaha tamAzA rAmacandrajI koI acchA kAma kareMge; lekina jisa dina laMkA | to khatma kara degA aura apane ghara kI Aga bajhAne calA kA vinAza hogA usa dina loga jyAdA aayeNge| vaha yadi jaayegaa| isI prakAra jJAnI vyakti duniyA bhara ke dhaMdhe-pAnI laMkA meM Aga nahIM lagAtA hai to loga kaheMge ki parivAra se | baMda kara degA aura apanI AtmA ko saMbhAlane meM laga jaayegaa| itanA moha thA to hanumAna kyoM banA ? sArA majA kirakirA eka to saMsAra meM Aga lagI hai aura eka apanI kara diyaa| loga patthara maareNge| vaha logoM kA manoraMjana karegA | AtmA meM Aga lagI hai| do AgeM lagI haiN| brahmamaharta meM yA Aga bujhAne jAyegA ? dUsarA prazna yaha hai ki jaba tumheM | uThakara vicAra karo ki pahale kauna sI Aga bajhAUM? sArI yaha pariNAma Aye ki maiM kauna hU~ aura aisA lage ki maiM zarIra | duniyA meM Aga lagI hai, tumhAre parivAra meM Aga lagI, tumhAre hU~ yA AtmA hU~; taba kisakI rakSA pahale karogeM ? lagatA to | mohalle meM Aga lagI, tumhAre samAja meM Aga lagI, tumhAre yaha hai ki zarIra hI AtmA hai aura AtmA hI zarIra hai| usa | malka meM Aga lagI aura eka apanI AtmA meM lgii| saMsAra samaya tuma eka udAharaNa dekha lenA ki nahIM, yaha zarIra mujhe | kI Aga bujhAne jAoge to eka nATaka hai, rAmalIlA hai aura calAtA hai, zarIra na ho to bolanA baMda ho jAtA hai, zarIra na ho | apanI AtmA kI Aga banAne jAoge to tama bihArIlAla to sunanA baMda ho jAtA hai are, maiM kAna nahIM huuN| Apane | ho| aba donoM meM se tumheM nirNaya lenA hai, ki kauna sI Aga mahArAja yaha kaha diyA aura kAna yadi bigar3a jAya to sunanA | bujhAnI hai? duniyA kI Aga bujhAnI hai ki apanI AtmA kI baMda ho jAya to sunanevAlA kahA~ rahegA? Apane kaha diyA | Aga bujhAnI hai ? AtmA meM Aga lagI hai, AvAja lagA dI hai A~kheM maiM nahIM hU~ to A~kheM phUTa jAye to mujhe dikhanA hI baMda ho | guru ne, jaise usa rAmalIlA meM kisI ne AvAja lagA dI thI, jAye? isalie aisA lagatA hai ki A~kha maiM hU~, kAna maiM hU~, ki bihArIlAla ke ghara meM Aga laga gayI, isI prakAra maiM bhI rasanA maiM hU~, sparzana maiM huuN| to usake samajhAne ke lie kyA | tumhAre lie AvAja lagA rahA hU~, ki tumhArI AtmA meM Aga udAharaNa denA? Apa skUTara se jAte haiM to skUTara tumheM le | laga gayI hai aura tumane duniyA kI Aga bujhAne ke lie, jAtA hai ki tuma skUTara ko le jAte ho? saca btaao| skUTara | parivAra kI Aga bujhAne ke lie, deza kI Aga bujhAne ke tumheM le jAtA hai to baiTha jAo skUTara para; le jAyegA kyA? | lie yaha nATakIya rUpa dhAraNa kiyA hai| hanumAna banakara tuma 'kika' kauna mAratA hai? skUTara se AyA hU~; isa vAkya para | Aye ho duniyA kI Aga bujhAne ke lie, duniyA ke sAre doSa 14 mArca 2007 jinabhASita -
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ dUra karane ke lie yA duniyA meM Aga bujhAne ke lie, duniyA | aura ajJAnI hoge to kyA karoge ? jJAnI hoge to apane ghara ke sAre doSa dUra karane ke lie| duniyA meM Aga lagAne ke lie ? aba donoM tarapha yaha sthiti bana rahI hai, Aga lagA lo yA Aga bujhA lo ? aba tuma jJAnI hoge to kyA karoge kI Aga bujhAoge aura ajJAnI hoge to para kI Aga bujhAoge / jJAnI aura ajJAnI meM yahI aMtara hai| 'vasudhA para sudhA' se sAbhAra kyA tattvArthasUtra meM anudiza kA ullekha hai ? jaina paramparA meM tattvArthasUtra eka bahuta hI mahattvapUrNa graMtha hai, jise jaina bAIbala bhI kucha loga kahate haiM / pUjya | AcArya zrI vidyAsAgara jI mahArAja ise " The Key of |Jainism" kahate haiN| vAstava meM yaha jaina dharma kI kuMjI hai aura isa graMtha ko samajhane ke bAda anya graMthoM ko samajhanA AsAna ho jAtA hai| digambara aura zvetAmbara paramparAoM meM tattvArthasUtra ke pAThoM meM bheda hai, yaha sarvavidita hai / yadi thor3A sA aura vicAra kareM to hameM aisA samajha meM AyegA ki digambaraparamparA meM bhI pAThabheda dekhe jAte haiN| pAThabheda kA eka namUnA 'bhANDa' zabda kA hai jo ki vartamAna meM pracalita tattvArthasUtra meM nahIM hai, lekina 'bhUvalaya' meM 'bhANDa' zabda upalabdha hotA hai| nava anudizoM kA bhI aisA hI prasaMga hameM dekhane ko milatA hai / yaha to sarvavidita hai ki zvetAmbaraparamparA meM anudizoM kI mAnyatA nahIM hai, jaba ki digambaraparamparA meM inakI mAnyatA hai / tattvArthasUtra ke vartamAna saMskaraNoM meM kahIM bhI nava anudizoM kA varNana dekhane ko nahIM milA hai aura hama 'navasu isa pATha se hI nava anudizoM ko grahaNa kara lete haiM, jaisA ki tattvArthasUtra ke mahAn | TIkAkAra AcArya zrI pUjyapAda ne likhA hai| cauthI zatAbdI ke ina mahAn AcArya ne cauthe adhyAya ke 19 sUtra kI TIkA karate hue likhA hai- 'navasu graiveyakeSu' iti nava zabdasya pRthagvacanaM kimartham ? anyAnyapi navavimAnAni anudizasaMjJakAni santIti jJApanArtham / AcArya zrI pUjyapAda ne 'navasu' zabda se hI nava anudizoM kA grahaNa kiyA hai, lekina mUla meM kahIM bhI inakA ullekha nahIM hai / mujhe anudizoM kA spaSTa ullekha karanevAlA pATha milA hai| yaha pATha mujhe tattvArthasUtra kI bAlacandradeva kI muni zrI namisAgara jI ( AcArya zrI vidyAsAgara jI saMghastha ) / meM kannar3a TIkA meM milA / yaha TIkA tattvArthasUtra ke mUla pATha ke sAtha maisUra vizvavidyAlaya se san 1955 meM prakAzita huI thii| isa graMtha kA sampAdana suprasiddha vidvAna e. zAntirAja zAstrI jI ne kiyA hai| cauthe adhyAya ke 19 veM sUtra likhA hai- 'saudharmezAna --- prANatayorAraNAcyutayornavasu graiveyakeSvanudizeSu - // ' isa sUtra meM spaSTarUpa se nava anudizoM kA ullekha hai aura isakI TIkA karate hue likhA hai 'anudizeSu navAnudizegakokaM / ' sUtra 32 meM bhI anudiza kA spaSTa ullekha pAyA jAtA hai, jisakI TIkA karate hue bAlacandradeva ne likhA hai 'navAnudizavimAnaMgakok mUvatterahu' matalaba navAnudizavimAnoM meM 32 sAgaropama utkRSTa sthiti hai / uparima ullekhoM se yaha spaSTa hotA hai ki tattvArthasUtra meM anudizoM kA ullekha hai, lekina yaha samajha meM nahIM AtA ki yaha pATha chUTa kyoM gayA hai aura vartamAna ke sUtroM meM yaha pATha kyoM nahIM milatA hai? san 1950 ke lagabhaga bAlacandra muni hue haiM aura unake samaya meM yaha pATha upalabdha thA / garaja yaha hai ki prAcIna hastapratiyoM ko TaTolA jAe, jisase aura bhI aneka bAteM spaSTa ho sakatI haiN| bArahavIM sadI yA usake aura pahale kI pratiyoM ko khojA jAe aura unakA adhyayana kiyA jAe to bahuta acchA hogA / yadi vidvAn loga isa para dhyAna deM aura isa kAma meM juTa jAe~, to bahuta sI naI bAtoM kA patA lagAyA jA sakatA hai, jinakA ki hameM jJAna nahIM hai| maiM AzA karatA hU~ ki vidvAn loga isa kArya meM avazya hI lageMge aura zrImAn varga isa kArya ke lie vidvAnoM kA utsAha bddhaayeNge| kevala tattvArthasUtra hI nahIM, aura bhI graMthoM kI pratiyoM ko TaTolane kI jarUrata hai| mArca 2007 jinabhASita 15
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAn mahAvIra ke vicAra vizva zAMti ke liye jarUrI DaoN. surendrakumAra jaina 'bhAratI' 24 veM tIrthakara bhagavAn mahAvIra kA janma 599 varSa | janma se nahIM apitu karma se mahAn banatA hai, ataH mahAna IsApUrva caitra zukla trayodazI ko vaizAlI ke nikaTastha kuNDagrAma | banane ke lie aise vicAra evaM kArya kiye jAyeM jinase kisI meM vahA~ nRpati siddhArtha ke yahA~ unakI rAnI priyakAriNI | bhI prANI ko kaSTa na ho| yahI kAraNa hai ki unhoMne zArIrika trizalA ke garbha se haA thaa| janma ke sAtha unakA nAma | (kAyika)hisA ke sAtha-sAtha vaicArika hiMsA ke tyAga para barddhamAna rakhA gayA: kyoMki unake janma se samparNa prakati evaM | bala diyaa| yaha satya hai ki mana ke vicAra hI vANI meM mAnava samAja meM hara stara para vRddhi dekhI aura anubhava kI | prasphuTita hote haiM aura kAlAntara meM hiMsA kA mArga pakar3akara gii| kAlAMtara meM ve vIra, ativIra, sanmati aura mahAvIra ke zArIrika kSati yA kAyika hiMsA meM badala jAte haiM ata: nAma se prasiddha huye| ve sAmAnya manuSya se asAdhAraNa vyaktitva sabase pahale hameM mana ko pavitra banAnA chie| mana kI ko prApta hokara mahAn bne| unake siddhAMta aura unake dvArA | pavitratA pavitra bhAvoM se hI A sakatI hai / isalie kahA gayA pratipAdita zikSAoM ne janasAmAnya ko prabhAvita aura | hai kilAbhAnvita kiyA ataH vaha Aja bhI pUjya haiM aura unake jaM icchasi appaNato jaMca Na appnnto| vicAra Aja bhI prAsaMgika haiN| maiM unake 2605 veM janma taM iccha parasavi ya etti egaM jisaasnnN|| divasa caitra zukla trayodazI ke avasara para sabhI ko hArdika arthAt jaisA tuma apane prati cAhate ho aura jaisA tuma badhAI evaM zubhakAmanAeM preSita karate huye kahanA cAhatA hU~ apane prati nahIM cAhate ho; dUsaro ke prati vaisA hI vyavahAra ki- hama sabhI usI mArga kA anusaraNa kareM jise bhagavAn kro| jina zAsana kA sAra sirpha itanA hI hai| 'bhagavatI mahAvIra ne batAyA aura prazasta kiyA thaa| ArAdhanA' meM AcArya zivArya ne likhA hai ki__vyakti vikAsa karanA cAhatA hai- deha se lekara Atma jaha te Na piyaM dukkhaM taheva tesiM pi jANa jiivaannN| evaM NaccA appova mivo jIvesu hodi sdaa|| tk| hama jisa pariveza meM hoMge vahA~ yadi anukUlatA hogI, to vikAsa ke avasara hoMge aura yadi pratikUlatA hogI, to arthAt jisa prakAra tumheM duHkha priya nahIM hai vaise anya vikAsa kI gati rukegii| bhagavAna mahAvIra kI dRSTi meM | jIvoM ko bhI duHkha priya nahIM hai; aisA jJAta kara sarva jIvoM ko hamArI AtmA hI sarvopari sAdhya aura zarIra hI sarvottama AtmA ke samAna samajhakara duHkha se nivRtta ho| bhagavAn mahavIra ne kahA thA ki dharma vahI hai jisameM sAdhana hai| bhagavAn mahAvIra ke vicAra naitikatA, zaraNAgata vAtsalya, samabhAva, sauhArda aura sarvotkarSa kI bhAvanA se | vizva baMdhutva kI bhAvanA ho; jisakA Adarza svayaM jIo yukta haiN| bhagavAn mahAvIra svAmI ne svAtmabala se viparIta | aura dUsaroM ko jIne do, kA ho| jahA~ prANI kA hita nahIM paristhitiyA~ hote hue bhI usa yuga meM sarvaprathama parAdhInatA, vahA~ dharma kadApi saMbhava nahIM hai ataH "parasparopagraho zoSaNa, narabali, pazubali, yajJakarma meM hiMsA, nArI parataMtratA jIvAnAm" kI bhAvanA ko jIvana meM caritArtha karanA Avazyaka Adi duSpravRttiyoM kA virodha kiyA aura prANI-prANI meM hai| vaise bhI saMsAra meM jitane jIva haiM ve eka-dUsare kA ekAtma rUpa samAnatA mAnakara, amIra-garIba aura U~ca upakAra karake hI jIvita raha sakate haiN| apakAra karane nIca kI dUrI samApta karane ke lie prANI hitArtha ahiMsaka vAlA na to jI sakatA hai aura na hI sukha-zAMti ko prApta kara evaM aparigrahI krAnti kA sUtrapAta kiyaa| unakI yaha krAnti | sakatA hai| prAcIna kAla meM paraspara upakAra kI bhAvanA hone na eka ke lie thI, na aneka ke lie thI: balki sabake | se jIvana sukhamaya thA; kyoMki usa samaya AdAna-pradAna lie thii| yaha vargodaya ke viparita sarvodaya kI sArthaka pahala | atyadhika sugama thaa| vyakti eka jaise kAryoM ke lie apanA thii| unakA mAnanA thA ki manuSya janma se na to durAcArI hotA pArizramika nahIM lete the apitu eka-dUsare ke vicAroM, kAryoM, hai aura na sadAcArI; balki usake kukarma hI use durAcArI | zrama evaM vastu kA vinimaya karate the| ina kAraNoM se usa aura sukarma hI sadAcArI banAte haiN| unhone jAtimUlaka aura samaya kA mAnava Arthika saMkaToM se pIr3ita nahIM thA, kiMtu daivamUlaka vyavasthA ke viparita puruSArthavAdI karmamUlaka dharmAcaraNa ke lie vyakti dharmAndhoM aura pAkhaNDiyoM ke cakkara vyavasthA ko ucita mAnate hue udghoSa kiyA ki manuSya / meM itanA phaMsA huA thA ki svaviveka kA prayoga na kara mAtra, 16 mArca 2007 jinabhASita
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ narabali rUpa ghora niMdya pApAcaraNa ko hI dharmAcaraNa mAna baiThA / gauNa kI vivakSA lekara kathana karanA caahie| Aja jo rASTra thaa| aise samaya AvazyakatA thI unakA svaviveka jagAne | eka dUsare ke vicAroM kA Adara karate huye saMvAda ke lie kI, unake puruSArtha ke udghATana kI; aura yaha kArya kiyA | taiyAra hote haiM, saMvAda karate haiM ve apanI samasyAoM ko bhI bhagavAna mahAvIra ne apane sarvodaya tIrtha ke mAdhyama se| yaha | sulajhA lete haiM aura apane Apa ko AtmanirbharatA kI ora sarvodaya tIrtha Aja bhI jayavaMta hai, jarUrI hai| bhI le jAne meM samartha ho jAte haiN| vaicArika saMvAda kA hI bhagavAna mahAvIra dvArA prarUpita sarvodaya kA tAtparya | pariNAma hai ki Aja vizva zIta yuddha ke bhaya ko pIche chor3a thA- manuSya ke aMtara meM vidyamAna sadguNoM kA udy| sadguNoM cukA hai| bhagavAn mahAvIra kA yaha anekAntAtmaka vicAra ke dvArA manuSya apane vikAroM para vijaya prApta kara sakatA | vaicArika hiMsA se to bacAtA hI hai, vaha daihika hiMsA ko bhI hai| vikAroM para pUrNa vijaya rUpa lakSya se paramalakSya (mokSa) | varjita karatA hai| kI prApti hotI hai| vAstava meM sarvodaya kA siddhAMta aisI | pazcimI dezoM meM yaha mAnA jAtA hai ki bahusaMkhyaka AdhyAtmika bhittiyoM para sthita hai jo vyakti ko akarmaNya | logoM kA sukha, unakA abhyudaya bar3hAnA, pratyeka manuSya kA se karmaNya aura kartavya parAyaNa banane kI preraNA detA hai; sAtha | karttavya hai| sukha kA artha ve mAtra zArIrika yA Arthika mAnate hI para se nija kI ora aura nija se para kI ora jAne kA | haiM, Atmika nhiiN| ve yadi bahutoM ko sukha milatA hai, to saMketa bhI; ataH pahale svayaM kA AcaraNa nirmala banAyeM, | kucha logoM ko pIr3A pahu~cAne ke lie burA nahIM mAnate; bAda meM apane jaisA caritravAna banane kI dUsaroM ko preraNA deN| jabaki bhagavAna mahAvIra dvArA nirdiSTa sarvodaya na to "sarvajana hitAya-sarvajana sukhAya" amRta rUpI | alpasaMkhyAvAdI hai, na hI bhusNkhyaavaadii| usakA uddezya jinavANI ke upadeSTA bhagavAn mahAvIrasvAmI ke isa dharma- | 100 meM se 51 yA 100 meM se 99 kA udaya nahIM, balki tIrtha ko vikrama kI caturtha zatAbdI meM AcArya samantabhadra | 100 meM 100 kA udaya hai, isalie vartamAna ke svAmI ne 'sarvodaya-tIrtha' kI saMjJA dete hue kahA hai ki- upayogitAvAdiyoM ke adhikatama logoM ke adhikatama sukha' sarvAntavad tadaguNa mukhya kalpaM, kA siddhAMta unake vicAroM se mela nahIM khaataa| sarvAnta zUnyaM ca mithonpekssm| bhagavAn mahAvIrasvAmI ne jIvana ke vikAsa hetu sarvApadAmantakaraM nirantam, ahiMsA, satya, acaurya, aparigraha aura brahmacarya; ye pA~ca sUtra sarvodayaM tIrthamidaM tvaiv|| batAye; jinase vyakti kA sarvAGgINa vikAsa hotA hai| vAstava arthAt he bhagavAn mahAvIra! ApakA sarvodaya tIrtha | meM sAmAjika utthAna karane ke lie yaha eka Adarza vyavasthA sApekSa hone se sabhI dharmoM ko lie hue hai| isameM mukhya aura | hai| yaha siddhAMta sAmAjika jIvana kA isa prakAra saMgaThana va gauNa kI vivakSA se kathana hai ataH koI virodha nahIM AtA; | saMvarddhana karanA cAhate haiM ki pratyeka sAmAjika vyakti apanA kintu mithyAvAdiyoM ke kathana nirapekSa hone se saMpUrNata: vastu | pUrNa vikAsa kara ske| pratyeka vyakti kA yaha karttavya hai ki svarUpa kA pratipAdana karane meM asamartha hai| ApakA zAsana / | vaha dUsare ke vikAsa ke lie sAdhana upalabdha kraaye| tattvopadeza sarva ApadAoM kA anta karane aura samasta saMsAra bhagavAn mahAvIra ke vicAra eka vaicArika krAnti haiM ke prANiyoM ko saMsAra-sAgara se pAra karane meM samartha hai ataH | jinakA hiMsA meM nahIM ahiMsA meM aTUTa vizvAsa hai| ina vaha sarvodaya tIrtha hai| vicAroM kA pAlaka satyAcaraNa meM AsthA rakhatA hai| acaurya bhagavAn mahAvIra ne kahA ki eka dUsare ke vicAroM usakI sAdhanA hai aura aparigraha usakA lakSya hai| vaha kA Adara karo, bhale hI ve tumheM iSTa hoM yA na hoN| unhoMne | AvazyakatA se adhika dhana kA saMcaya nahIM balki tyAga ahiMsA mUlaka AcAravyavasthA aura anekAMta mUlaka vicAra karatA hai aura vaha bhI svecchA se| vaha jor3ane se adhika vyavasthA kA pratipAdana kiyaa| jaba dRSTi AcAronmukha hotI | chor3ane meM vizvAsa karatA hai| tabhI use brahmacarya rUpa sAdhya hai to vaha ahiMsA se yukta ho jAtI hai aura jaba yaha | kI prApti hotI hai| Aja jIvana meM satya kI sAdhanA kaThina vicAronmukhI hotI hai to anekAnta se yukta ho jAtI hai|| ho gayI hai jabaki isake binA sAmAjika samarasatA, zucitA anekAnta batAtA hai ki vastu ke aneka pakSa hote haiN| jinakA | aura sarvodaya kI bhAvanA nahIM bana sakatI hai| saccAI ke eka sAtha vyavahAra yA kathana saMbhava nahIM hai ataH mukhya aura | rAste para calane vAlA vyakti hI sAmAjika hotA hai jisakA -mArca 2007 jinabhASita 17
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ lakSya hai- "bhamA vai sakhaM. nAlpe sakhamasti" arthAta samaSTi / meM eka jaisI AtmA hai| bhale hI unake zarIra unakI gatiyoM ke sukha meM hI mAnava kA saccA sukha nihita hai, alpa ke | ke anurUpa ho sakate haiN| isa bheda ke AdhAra para kisI kA sukha meM sukha nahIM hai| hanana nahIM karanA caahie| jIo aura jIne do kA siddhAMta ___ bhagavAn mahAvIra ne kahA ki kAmanAoM ko jIto; yahI batAtA hai| unhoMne kahA kikyoMki kAmanAoM kA koI anta nahIM hai| kAmanAyeM asIma savve pANA piyAuA suhasAyA dukkhpddikuulaa| haiM aura vyakti bhI aneka haiN| hama soceM ki hama kisako kyA apiyavahA piyajIviNo jiviu kaamaa|| de sakate haiM? dAtA kA bhAva rakhanA samaSTi hita ke lie savvesiM jIviyaM piyN|| jarUrI hai| dUsare yA samaSTi ke utthAna kI cAha sarvodaya kI arthAt sabhI prANiyoM ko Ayu priya hai| sabhI sukha sakriyatA kI hArdika bhAvanA kA pratIka hai| | cAhate haiM, duHkha se ghabar3Ate haiN| vadha nahIM cAhate haiM, jIne kI Aja hama jisa AtaMkavAda ko dekha rahe haiM usake | icchA karate haiM, sabako apanA jIvana pyArA hai| isameM hameM mUla meM kahIM na kahIM adhikatama bhUmi, adhikatama rAjya | apane astitva ko bacAye rakhanA hai to dUsare ke astitva aura adhikatama saMsAdhanoM para apanA kabjA karanA hai| bhagavAn ko svIkAra karanA caahie| yahI sahiSNutA hai aura yahI mahAvIra kI dRSTi meM yaha soca hI galata hai| ve kahate haiM ki sahaasvitva kI bhAvanA hai| prakRti ke pAsa itanA hai ki vaha tumhArI AvazyakatAoM kI samAja ke kamajora varga ke utthAna ke lie saMpadA kA pUrti kara sakatI hai| lekina tumhArI icchAoM kI nhiiN| kyoMki svecchA se visarjana karanA aparigraha hai| samAja meM saMgraha kI icchAyeM asIma hotI haiM jinakI pUrti na icchA karane vAlA | pravRtti uthala-puthala macAtI hai| yadi isakA ucita samAdhAna kara sakatA hai aura na hI koI zAsaka yA raajaa| ataH nahIM kiyA gayA to janasaMgharSa yA varga kI sthiti banatI hai| ataH nA to adhika dhana kA pradarzana karanA cAhie aura nA sarvaprathama apanI icchAoM ko saMyamita karo aura jo saMsAdhana tumheM prApta haiM unakA behatara upayoga karate huye jInA siikho| hI AvazyakatA se adhika dhana kA saMcaya karanA caahie| tabhI hama zAMti se jIvana yApana kara sakate haiN| sukha, zAMti jo vyakti sahaastisva meM vizvAsa rakhatA hai, dUsare ke tyAga meM hai, saMcaya meM nhiiN| vicAroM kA Adara karatA hai vaha kabhI bhI kisI kI hiMsA bhagavAn mahAvIra ne nAriyoM kA sammAna surakSita karanA nahIM kara sakatA / jarUrI hai ki hama vyakti ke mana meM sadvicAra pArivArika evaM sAmAjika karttavya mAnA kyoMki nArI samAja aura ahiMsaka bhAvanAoM ko pratiSThita kreN| use saMyama se kI mahattvapUrNa ikAI hai| caMdanA ke uddhAra se unhoMne yaha jInA sikhaayeN| saMdeza jana-jana meM diyA ki strI bhI samAja meM puruSoM kI bhagavAn mahAvIra ne kara corI ko rASTradroha mAnate hue taraha Adara evaM sammAna kI pAtra hai| Aja jo loga garbha meM hI ise asatya AcaraNa mAnA hai| jo rASTra ke vikAsa ke lie kanyAoM kI bhrUNa hatyA kara rahe haiM unheM isa pApa se bacanA Arthika viSamatA dUra karanA cAhate hai, unheM zoSaNa aura caahie| yaha rASTra evaM samAja ke prati droha hai jisakI anumati zoSaNakAriyoM se bacanA caahie| Arthika viSamatA ke kAraNa na dharma detA hai aura na smaaj| saMyamI jIvana sukha kA sAmAjika zoSaNa bhI hotA hai| yaha pratyakSa-apratyakSa corI se saMvAhaka hotA hai isalie bhagavAn mahAvIra ne svastrI yA utpanna hotA hai| isase bacane ke lie bhagavAna mahAvIra ne svapuruSa se hI ramaNa karane kA gRhasthoM ko saMdeza diyA aura kahA ki zrama karo, zrama kA Adara karanA siikho| ve sacce sAdhuoM se kahA ki vaha pUrNa brahmacarya kA pAlana karate huye arthoM meM zramaNa the| unhoMne asteya/acaurya ko paribhASita Atmahita kreN| isa niyama kA pAlana karane para eDsa jaisI karate hue kahA ki- 'adattAdAnaM steyaM' arthAt binA dI huI bhayaMkara bImArI kI utpatti ko rokA jA sakatA hai| vastu kA grahaNa karanA corI hai| kala, bala, chala yA dUsare isa prakAra hama dekhate haiM ki bhagavAn mahAvIra ke tarIkoM se jisa para apanA adhikAra nahIM hai, una vastuoM vicAra Aja bhI prAsaMgika haiM aura yaha sabhI samasyAoM kA kA svayaM grahaNa karanA, dUsaroM ko denA corI hai| isase bacanA samucita samAdhAna karane meM samartha haiN| hama saba inheM apanAkara caahie| jo vyakti asteya bhAvanA ko apanA letA hai vaha apanA jIvana sukhamaya banA sakate haiN| rASTra kI saMpadA kA sabase bar3A saMrakSaka hotA hai| maMtrI- akhila bhAratavarSIya digambara jaina vidvatpariSada bhagavAna mahAvIra ne batAyA ki saMsAra ke sabhI prANiyoM / ela-65, nyU iMdirAnagara, burahAnapura (ma.pra.) phona- 257662 18 mArca 2007 jinabhASita
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina samAja evaM saMskRti para uchalate prazna mahAvIra jayantI para vicAraNIya DaoN0 anekAnta jaina kisI mahApuruSa kA eka vAkya kahIM par3hA thA ki / meM isalie nahIM AtIM ki jaina, pratiSThAmahotsava meM hAthI para sabhyatA aura saMskRti mahaja vakta kA pravAha nahIM hotI. use | baiThate haiN| jIvadayA sikhAnevAlA dharma jIvoM para yaha atyAcAra gar3hanA bhI par3atA hai| jaba dizAhInatA amaryAdita rUpa se karatA hai aura vaha bhI dhArmika samArohoM meN| aura bhI kaI taraha hAvI ho jAye, to use soca vicAra kara dizA denI par3atI hai| kI biDambanAyeM dekhane meM AtI haiN| hama zAsanapramukhoM se koI vartamAna meM kaI sthaloM para aise anabhava hote haiM ki | mA~ga karate haiM, to ve yaha kahakara ki Apake pAsa bahuta paisA unakI vyAkhyA karanA bhI kaThina ho jAtA hai| hama jisa | hai, Apa svayaM kriye| hama jamIna yA mAnyatA basa de deMge'samAja aura yuga meM jI rahe haiM, usake sAtha eDajesTa hone kI | ve apanA pallA jhAr3a lete haiN| aise aneka udAharaNa haiN| tamAma kozizoM meM hama apanI mala sabhyatA kI bali bhI | mIDiyA dvArA sallekhanA yA saMthArA ko AtmahatyA batalAnA caDhA dete haiM aura sahI mAyanoM meM eDajesTa bhI nahIM ho pAte haiN| bhI eka masalA hai|" jaina bhI mAMsAhArI ho rahe haiM" yaha bhI hama bhale hI kabhI-kabhI AdhunikatA aura uttara AdhunikatA | eka majAka hai, jo aba hone lagA hai| kI hor3a meM apane bAharI taura-tarIkoM aura dikhAve meM parivartana | parigraha-aparigraha banA hai musIbata kara lete haiM, kintu hamArI Atmanirvasita cetanA hameM hamezA yaha bAta alaga hai ki jagat meM bhale hI yaha prasiddhi yakoratI rahatI hai ki hama ve nahIM haiM jo hama honA cAhate haiN| ho ki jainoM ke pAsa bahuta paisA hai, jaba saMsAra ke yA deza ke isa TakarAva meM hama donoM sthAnoM se hAtha dho baiThate haiN| phira dasa bIsa baDe raIsoM kI lisTa akhabAra meM AtI hai, to eka nayI saMskRti janma lene lagatI hai, jo na to pUrNataH usameM eka bhI jaina nahIM hotA yA agara hotI bhI hai, to hamArI hotI hai aura na pUrNataH praayii| nicale pAyadAna pr| isa para bhI agara sacamuca sahI sarve hamAre hI maMco para hote haiM AkSepa kiyA jAya to sattara pratizata jaina Ama logoM kI taraha aksara dekhA jAtA hai ki hama bar3e-bar3e samArohoM meM | madhyamavargIya sAttvika jIvana vyatIta karate pAye jaayeNge| hA~, kinhIM netA. maMtrI yA uccapadastha baDe ohade ke logoM ko tIsa pratizata aise jarUra mila jAyeMge, jo vAstava meM saMpanna AmaMtrita karate haiM, unheM mAlA pahanA kara sammAna karate haiN| ve | dikheMge, aura usameM bhI yadi hakIkata dekhI jAye, to dasa prAyaH ajaina hI hote haiN| hama cAhate haiM ki hamAre sammAna se | pratizata hI aise mileMge jo bar3e-bar3e udyogapatiyoM meM gine ye prasanna ho jAyeM aura hameM yA hamAre samAja ko koI bahuta jAte hoN| Apa aksara dekheMge ki ina dasa pratizata meM kama se baDA lAbha de deN| para adhikatara aisA hotA nahIM hai| aise | kama sAta pratizata aise nikala jAyeMge, jinheM jaina dharma, saMskRti Ayojana kinhIM sAdha athavA seTha kI zakti aura mahimA- | se koI vizeSa lagAva nahIM hai aura ve na jAne kisa kAraNa se pradarzana ke sAdhana mAtra banakara raha jAte haiN| netAoM ke caritra | ajaina sAdhu-saMtoM aura tAMtrikoM ke jyAdA bhakta bane dikhAyI se hama bhalIbhA~ti bAkipha haiN| ve maca para Ate haiM, sAdhuoM | dete haiN| buniyAdI hakIkata dekhI jAya, aura isa bAta kA aura seThoM kI prazaMsA meM lambe kasIde par3hate haiM aura cale jAte / yadi koI prAmANika sarve karavAyA jAya, to usake A~kar3e haiN| kabhI-kabhI kucha mukhya atithi jaina samAja para vyaMgya cauMkAnevAle hoNge| saca sabake sAmane A jaayegaa| jaba koI bhI karate haiN| kaI samasyAoM ke lie jainoM ko svayaM jimmedAra maMca se yaha kahatA hai ki 'jainoM ke pAsa bahuta paisA hai', to ThaharA dete haiN| aise samaya meM aksara ajaina mukhya atithi | hama samajha nahIM pAte haiM ki vo hamArI prazaMsA kara rahA hai, hama apane vaktavya meM yaha jarUra kahatA hai ki "jainoM ke pAsa para vyaMgya kara rahA hai, yA hameM phusalA rahA hai, tAki koI ghoSaNA paisA bahuta hai, vo bahuta paise vAle haiN| bhagavAn mahAvIra ne | na karanI par3a jaaye| hama sIdhe-sIdhe sAdharaNa jaina apane hI aparigraha kI bAta kahI thI, kintu jaina hI sabase jyAdA | / Upara ha~sate haiM, tAlI bajAte haiM aura bhASaNa kI binA koI parigrahI dikhate haiN|" sunA hai menakA gA~dhI to aba jaina samArohoM | AlocanA kiye, apanA pallA jhAr3a kara ghara cale jAte haiN| - mArca 2007 jinabhASita 19
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ hamAre lie vicAraNIya sabase pahale hameM socanA hogA ki jaba bhI kisI deza, pradeza, sarakAra, samAja yA dharma kI eka sAmAnya chavi banatI hai, to vaha koI AdhArahIna bhI nahIM hotI aura vaha chavi eka dina meM bhI nahIM bntii| hama yadi svayaM kI samIkSA bhI kareM, to bAta burI nahIM hogii| hama dhArmika paribhASA aura dRSTikoNa ko eka bAra U~ce siMhAsana para baiThAkara gauNa karake vicAra kareM, to hama pAyeMge ki hama sabhI kahIM na kahIM pU~jIvAdI mAnasikatA se grasita to haiM hii| saca to yaha hai ki hama jIvahiMsA ko to pApa mAnate haiM, kintu parigraha ko puNya kA phala mAnakara use upAdeya mAnate haiN| hama parigraha ko pApa mAna hI nahIM rahe haiN| samAjavAda ke anusAra saca yahI hai ki jaba eka sthAna para pU~jI bar3hatI hai, to usakA artha hai ki samAja kA eka bar3A varga zoSaNa kA zikAra ho rahA hai| jaba yugoM taka satata yahI krama calatA hai, to zoSita varga majabUrI meM hiMsA aura anya pApoM kA rAstA apanAtA hai| vicAra kareM ! hamane parigraha kA bhI tamAzA banAyA hai aura aparigraha kA bhI / parigraha hama para pUrI taraha hAvI hai| parigraha pA~ca meM eka pApa hai| kintu zAdI-vivAha ho yA dhArmika maMca parigrahavAloM kI hor3a hai| lar3akevAle lar3akIvAloM kA parigraha dekhakara riztA karate haiM, lar3akIvAle bhI adhikAdhika parigraha se yukta lar3akA pasanda karate haiN| vivAhasamArohoM meM parigrahapradarzana pratiSThA se jur3A huA hai| dhArmika samAroha meM sabase bar3A parigrahI, dAna meM udAratA ke kAraNa u~ce sthAna para baiThatA hai / sabhAoM, pariSadoM kA mukhiyA bhI parigraha dekhakara hI banAyA jAtA hai| vyApArI aura parigraha kA avinAbhAva saMbaMdha hai| bAjArIkaraNa ke isa daura meM yaha saba aura bhI adhika prazaMsanIya va upayogI ho gayA hai| aparigrahI sAdhu bhI parigrahI gRhasthoM se ghirA hai| tIrtha banavAne se lekara bar3e-bar3e pAMDAloMvAle samAroha unheM inake binA banate nahIM dikhte| kabhI-kabhI unheM bhI unhIM kI jubAna bolanI par3atI hai / bahuta purAnI kahAvata hai 'paisA bolatA hai'| paisA to jar3a hai, vaha kaise bola sakatA hai, lekina mAyA hI kucha aisI hai jisake kAraNa paisA cetana aura mAnava jar3a dikhAyI dene laga gayA hai| hama sabhI eka kRtrima vAtAvaraNa meM raha rahe haiN| maMca para apanA lakSya mokSa batalAne kI Adata sI ho gayI hai, bhale hI hamAre kriyAkalApoM kA sambandha mokSamArga se bilkula na ho / 20 mArca 2007 jinabhASita bhoga bhogane kA eka bahAnA yaha bhI saca yaha hai ki hama bhoga chor3anA cAhate hI nahIM haiN| isake viparIta jaba bhogoM ke prati udAsInatA ke pravacana diye jAte haiM, unheM sunakara bhI hama 'anAsakti' kI bahuta bar3I DhAla khar3I karate haiM aura yaha socakara yA kahakara paMcendriyoM bhogoM meM punaH saMlagna ho jAte haiM ki 'anAsakta bhoga' hI dharma hai / hamArA eka cira paricita tarka hai ki mUrcchA ko parigraha kahA gayA hai aura yadi mUrcchA na ho to parigraha burA nahIM hai / rAstA nikAlane meM hama bahuta catura haiM / kahane kA tAtparya- adhika kamAne kI lAlasA, pracura bhoga sAmagriyoM kA saMgraha aura ina sabake sAtha AtmAnubhUti hameM pasaMda hai| inake binA AtmAnubhUti kyA hotI hai, hama jAnate hI nahIM haiN| bAjAra aura parigraha kA tarka Aja itanA adhika balavAn ho gayA hai ki usakA niSedha karane meM bhI pasInA chUTatA hai / paisA kamAne meM burAI kyA hai? paisA hamezA se eka bar3I jarUrata rahA hai| bAta sirpha roTI, kapar3A aura makAna taka sImita nahIM hai| baccoM ko U~cI zikSA denA koI burI bAta nahIM hai, lekina usake lie bhI bahuta paisA caahie| eka acche ghara meM rahanA aura acche vastra pahananA bhI koI aparAdha to nahIM, acche stara kA zuddha sAttvika bhojana bhI koI sastA thor3e hI AtA hai| ina sabake lie vyakti kI eka mAsika moTI Aya honI caahie| ina sabake lie yadi koI puruSArtha karatA hai aura lakSmI arja karatA hai, to isameM burAI kyA hai? sahI hai, isameM burAI nahIM hai, yaha hara mAnava kA adhikAra / para yaha adhikAra bhI taba taka hI surakSita hai jaba taka isameM anaitikatA praveza na kre| yadi isakI prApti ke lie manuSya ko corI karanA par3atI hai, rizvata lenI par3atI hai, yA Aya-vyaya ke lekhA jokhA meM hera-phera karanI par3atI hai, to ye AvazyakatAyeM aparAdha meM A jAtI haiN| isake lie manuSya bhI doSI hai aura vyavasthA bhI / manuSya isaliye doSI hai ki usake pAsa AvazyakatAoM kI koI sImA nirdhArita nahIM hai, jise hama parigrahapariNAma vrata kahate haiN| vyavasthA isalie doSI hai ki vyavasthA kI hI kharAba aura asaphala nItiyoM ke kAraNa manuSya ke sAmane yaha saMkaTa khar3A hotA hai ki vaha apanI sImita Aya meM se parivAra evaM svayaM kI AvazyakatA kI bhI pUrti nahIM kara pA rahA hai| kabhI-kabhI anacAhI anaitikatA bhI use apanAnI par3atI hai|
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ hamArI ajIba sI sthiti voTa kI rAjanIti hama kara nahIM sakate, kyoMki hama alpasaMkhyaka haiN| ghoSita alpasaMkhyakoM ko jo suvidhAe~ aura riyAyateM dI jAtI hai, ve isalie ki unake voTa bahuta haiM aura ve vAstava meM bahusaMkhyaka haiN| hameM alpasaMkhyaka hote hue bhI una adhikAroM kA lAbha nahIM, kyoMki hama bahusaMkhyaka meM gine jAte haiM / hama dhanI mAne jAte haiM, lekina hamase jyAdA samRddhazAliyoM kI saMkhyA anya samAja meM hai| mahAvIra bhagavAn ke 2600 veM nirvANa mahotsava meM hameM dhanI mAnakara mAtra sau karor3a AvaMTita hote haiM, aura khAlasAvarSa para chaha sau karor3a svIkRta hote haiN| maiM nahIM mAnatA ki sikkhasamudAya kama dhanI hai / kintu unake pAsa dhana ke sAtha-sAtha kRpANa bhI hai deza meM muslima kendrIya vizvavidyAlaya haiM, jinakA araboM kA bajaTa kendra sarakAra vahana karatI hai| kaI hindU vizvavidyAlaya . jinakA pUrA bajaTa sarakArI hai| isa taraha ke aneka udAharaNa haiM / hama hamezA eka jaina vizvavidyAlaya ko rote haiN| kisI taraha bajaTa bhI apanA banA leM, to mAnyatA ko rote haiN| Akhira aisA hotA kyoM hai? maiM mAnatA hU~ ki isa taraha kI pIr3A hara jaina kI hai| ye vo viDambanA hai jisase hama Apa kahIM na kahIM rUbarU hote rahate haiM aura Apasa meM hI kaha sunakara ghuTate rahate haiM / I hamArA samAjika DhA~cA majabUta nahIM hai yaha kahane meM koI burAyI nahIM hai ki mahaja paisA kisI bhI samAja ko majabUta nahIM bnaataa| samRddhi kaI taraha se honA caahie| maiM mAnatA hU~ kaI staroM para jaina samAja kA sAmAjika DhA~cA kamajora hai| usakA sabase bar3A kAraNa hai ki hamArA cintana sAmUhika cintana nahIM hai, vaha vyaktigata cintana haiN| hama dharma aura samAja ke pratyeka kArya ke lie sAdhu samAja para pUrNata: nirbhara haiN| isIlie hamAre netRtva meM aparipakvatA jhalakatI hai| sAdhuoM kI apanI maryAdAyeM aura lakSya haiN| hama jabarana unheM apanI hara yojanAoM meM ghasITate haiN| unakA dakhala acchA bhI lagatA hai| hameM preraNA, mArgadarzana aura AzIrvAda kI khAsI AvazkatA hai, lekina yaha dakhala yahIM taka sImita nahIM rhtaa| posTaroM para yahI zIrSaka hotA hai, lekina daraasala pUrA netRtva inhIM kA hotA hai / samAja kucha nahIM karatA, sivAya Adeza pAlana ke| aise vakta meM hama 'thor3I bahuta saphalatA prApta karake khuza ho jAte haiN| kaI sthaloM para inhIM ke kAraNa itane vivAdoM meM ghira jAte haiM ki vikAsa meM lagane vAlA dhana aura zakti ina vivAdoM ko nipaTAne meM kharca ho jAtI hai| daraasala hama loga samAja vikAsa ke bAre meM usa tarIke se nahIM socate haiM, jaise ki apane parivAra yA vyavasAya ke vikAsa ke bAre meM socate haiM yojanAyeM banAte haiM aura unheM kriyAnvita karane ke lie prabala puruSArtha karate haiN| adhikAMza loga samAja kI burAI hI karate najara Ate haiM, binA yaha soce ki samAja koI vyakti nahIM hai balki samUha hai aura ve sabhI bhI samAja meM Ate haiM, ve eka ikAI haiM, jinase milakara hI samAja banatA hai| hama aura Apa hI milakara samAja banAte haiN| hamArI ApakI kamiyoM evaM khUbiyA~ hI samAja kI kamiyA~ evaM khUbiyA~ banatI haiN| paisA to sabake pAsa hai Aja paisA sabake pAsa hai| ucca Ayavarga kI saMkhya pratyeka majahaba va samAja meM bar3hI hai| gaNanA kI jAye to jaina mandiroM kI apekSA hindU mandiroM kI saMkhyA jyAdA hai| uname paisA bhI jaina mandiroM kI apekSA kaI gunA jyAdA hai| hama eka-eka tIrtha ko bacAne yA vikAsa karane ke lie jagahajagaha cande kI guhAra lagAte haiM, taba jAkara kahIM muzkila se kAma calAU dhana ekatrita hotA / hindUmandiroM meM bhog aura car3hAvA hI itanA jyAdA AtA hai ki mandira to dUra pujAriyoM ke bhI mahala bana jAte haiN| TATA, biralA, mittala ambAnI Adi saikar3oM deza ke sabase bar3e udyogapati jaina nahIM haiN| viralA maMdira deza meM sarvAdhika haiM, jo cande se nahI banate haiM / kahane kA matalaba yaha ki hama binA vajaha usa bAta meM mAra diye jAte haiM, jo bAta sirpha hama para lAgU nahI hotI, isake hakadAra hara varga ke loga haiN| musalamAnoM kI masjidoM, sikkhoM ke gurudvAroM ke pAsa kitanA phaNDa rahatA hai isakA hisAba kisake pAsa hai ? mAMsAhArI hone kA Aropa kitanA sahI hai? hamAre svabhimAna tathA caritra para sabase bar3A Aropa jo Ajakala lagane lagA hai, vaha hai mAMsAhArI hone kaa| abhI hAla hI meM 'ahA ! jindagI' nAmaka patrikA ke pharavarI 07 ke aMka meM menakA gA~dhI ne apane eka lekha kI zuruAta hI kucha ina zabdoM se kI hai- 'TUrisToM ko kucha to ho jAtA hai jaise kucha jaina paryaTaka bhI chuTTiyoM meM jaba videza ghUmane jAte haiM, to vahA~ mAMsa khAne lagate haiN|' dabe svaroM meM hamAre Asapar3osI bhI isa prakAra ke anya aneka Aropa to hamAre Upara lagAte hI rahate haiM, kintu khuleAma isa prakAra eka pratiSThita patrikA ke eka lekha meM menakA gA~dhI dvArA kI gayI yaha TippaNI saMbhavata: prathama bAra hai| maiM samajhatA hU~ Aja ke isa viparIta pariveza meM bhI jaina samAja meM zuddha zAkAhAriyoM kA mArca 2007 jinabhASita 21
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratizata aMThAnave to hogA, jo ki isa dRSTi se anya samAja | hotA hai, vaha bahuta kharcIlA tathA chappana bhogavat nahIM honA kI apekSA kahIM adhika hai| caahie| usameM bhI saMyama aura sAdagI kA paricaya diyA jA apanA pakSa prastuta karane ke bAda hama Aja kI sthiti sakatA hai| isake lie kucha niyama bhI baneM / prAyojakoM dvArA para ImAnadArI se vicAra bhI kareM, to pAyeMge ki apane hI | | vaibhavapradarzana isake mAdhyama se bhI hotA hai| samAja meM rAtribhojanatyAga, zuddha zAkAhAra ityAdi kA pAlana 5. kinhIM samArohoM meM netA, maMtrI yA ucca padAdhikArI karanevAle logoM kA pratizata nIce gira rahA hai| bAta bar3e kA bulAnA jaba taya ho, to unheM athavA unake nijI saciva zaharoM meM rahanevAle jainoM kI ho athavA choTe zaharoM meM rahane ko apane dharma, samAja tathA saMskRti kI vizeSatA tathA vAloM kI, samasyA sabhI jagaha hai| hameM janma se milI isa | prAcInatA batalAnevAlA, sakArAtmaka vicAroM se yukta tIna virAsata ko hama, itanA halkA aura arthahIna samajhane lage haiM | cAra peja kA maiTara TAipa karake de deN| ve prAyaH ajaina hote haiM ki usake mUlya hamAre jIvana se kapUra kI taraha ur3a rahe haiN| tathA mUlabhUta siddhAntoM evaM tathyoM se anabhijJa hote haiM tathA isa saca yaha hai ki nayI pIDhI meM yaha dara tejI se bar3ha rahI hai| prakAra ke bhASaNoM kI taiyArI ke lie unake pAsa samaya nahIM hoTaloM aura resTorenToM para adhikAMza rUpa se Azrita navayuvaka | hotA, ata: vahIM maMca para Akara jaisA duniyA meM bhrama phailA va yuvatiyA~ ajJAnatA meM, AdhunikatA meM presTIja meM tathA kaI | hai, usase prabhAvita hokara apanA vaktavya de DAlate haiN| isase paise ke mada meM itane cUra haiM ki unheM yaha samajhAnA kaThina ho | kabhI-kabhI virodhAbhAsa kA bhI sAmanA karanA par3atA hai aura rahA hai ki zAkAhArI rahanA aura nazA ityAdi nahIM karanA | mIDiyA bhI use usI artha meM lekara kavareja karatA hai| adhika sabhya, Adhunika tathA prAsaMgika hai| yaha korI dhArmika | 6. pratyakSa mAMsa to koI nahIM khAtA, kintu parokSarUpa rIti hI nahIM, balki jIvana ke buniyAdI usUloM meM, sadAcAra | se hama usake bhAgI bana jAte haiN| hameM isa bAta para bhI dRr3hatA kI zreNI meM AtA hai| hama zrAvakAcAra ke pAlana kI asamarthatA | dikhAnI hogI ki bAjArU barthaDe keka, pesTrI, ityAdi bekarI bhale hI vyakta kareM, lekina zrAvakAcAra meM hI samAhita | kI vastuyeM hamAre jIvana kA hissA na bneN| usa resTorenTa lokAmAnya sadAcAra ko chor3anA to Adima barbarapana kI ora | aura hoTala yA samAroha kA zAkAhArI bhojana bhI na kareM, kadama bar3hAnA hai| jahA~ mAMsAhAra kI bhI vyavasthA ho| mAMsAhAra nahIM karane ko kucha samAdhAna bhI haiM svabhimAna tathA garva ke sAtha prastuta kreN| maiM to yahA~ taka mujhe aksara pAThakoM ke patra milate haiM aura una patroM meM | kahatA hU~ ki isa badalate yuga meM yadi koI globala gRhastha ve aksara kahate haiM ki Apa samasyA to batA dete haiM, kintu | ImAnadArI se mAtra zAkAhAra kA vrata bhI pUrNatA ke sAtha samAdhAna bhI batalAyA kiijie| maiM samajhatA hU~ isa sAMskRtika | pAlana kara le, to sabase bar3A dharma kara rahA hai| saMkramaNa ke daura meM bhI kucha to samAdhAna haiM hIM, jinakA 7. hama pratyeka kArya karake bhI yadi acchI pustakoM AcaraNa karake hama apanI chavi pUrva kI bhA~ti behatara banA | ko par3hane kI Adata DAleM tathA samAjika stara para bhI sakate haiN| AdhyAtmika svAdhyAya ko protsAhita kareM, to vaicArika 1. hama bar3e se bar3e kAryakramoM meM bhabhar3atA kA paricaya vikAsa hameM sudRr3ha bnaayegaa| na dekara sAdagI ko mahattva deN| pracAra se jyAdA vicAra aura 8. maiM cAhatA hU~ ki Apa sabhI apane vicAra samAdhAna pradarzana se jyAdA darzana ko sthAna deN| ina viSayoM para vyakta kareM, mujhe bhejeM, patra-patrikAoM meM vartamAna meM manirAjoM taka ke pravacanoM meM tAliyoM | prakAzita karAyeM tathA isa vicAra zrRMkhalA ko baDhAte jaayeN| kI gar3agar3AhaTa gUMjane lagI hai| pravacana meM tAliyA~ garimAnukUla | dhyAna rakheM, vicAra badaleMge to AcAra bdlegaa| nahIM haiM, ataH una para saMyama jarUrI hai| 9. mahAvIrajayantI jisa bRhada stara para manAte haiM, 3. dharmAyatanoM meM tathA dhyAnakendroM meM e sI. ityAdi | usI stara para RSabhadeva jayantI bhI mnaayeN| jainadharma ke kA prayoga bhoga ko pradarzita karatA hai. yoga ko nhiiN| isakA | Adi-pravartaka kA paricaya jana jana meM honA caahie| kaDA niSedha ho| hiMsA ke sAtha-sAtha yaha kharcIlA bhI hotA ina binduoM para vicAra karake yadi hama kucha zubhArambha kareMge, to mahAvIrajayantI sArthaka ho jaayegii| 4. dhArmika utsavoM meM jo sAmUhika bhoja kA Ayojana jaina darzana vibhAga, zrI lAla bahAdura zAstrI rASTrIya saMskRta vidyApITha, naI dillI -16 22 mArca 2007 jinabhASita - ra'
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAtibheda para amitagati AcArya paM. jugalakizora jI mukhtAra jaina samAja meM 'amitagati' nAma ke eka prasiddha / kI taraha vAstavika nahIM haiM kintu kAlpanika haiM aura unakI AcArya ho gaye haiN| inake banAye hue upAsakAcAra, yaha kalpanA AcAra mAtra ke bheda se kI gaI hai| ata: jisa subhASitaratnasaMdoha aura dharmaparIkSA Adi hI kitane graMtha milate | jAti kA jo AcAra hai use jo nahIM pAlatA, vaha usa jAti haiM aura ve saba Adara kI dRSTi se dekhe jAte haiN| ye AcArya | kA vyakti nahIM-usakI gaNanA usa jAti ke vyaktiyoM meM Aja se prAyaH 900 varSa pahale vikrama kI 11 zatAbdI meM- kI jAnI cAhiye jisake AcAra kA vaha pAlana karatA hai| rAjA muMja ke samaya meM hue haiM aura inhoMne dharmaparIkSA graMtha ko | aisI dazA meM U~cI jAti vAle nIca aura nIcI jAti vAle vikrama saMvat 1070 meM banAkara samApta kiyA thaa| isa graMtha | ucca ho jAne ke adhikArI haiN| isI meM bhIloM tathA mlekSoM ke 17 veM pariccheda meM Apane jAtibheda para kucha mahattva ke | Adi kI jo kanyAe~ ucca jAtivAloM se vivAhI gaI ve vicAra prakaTa kiye haiM, jo sarvasAdhAraNa ke jAnane yogya haiN| | AcAra ke badala jAne se ucca jAti meM pariNata hokara ataH nIce pAThakoM ko unhIM kA kucha paricaya karAyA jAtA | | uccatva ko prApta ho gaI, aura unake kitane hI udAharaNa 'vivAha kSetra-prakAza' meM diye gaye haiN| na jAtimAtrato dharmo labhyate dehdhaaribhiH| brAhmaNakSatriyAdInAM caturNAmapi ttvtH| satyazaucatapaH shiildhyaansvaadhyaayvrjitaiH||23|| ekaiva mAnuSI jAtirAcAreNa vibhjyte||25|| jo loga satya, zauca, tapa, zIla, dhyAna aura svAdhyAya brAhmaNa, kSatriya, vaizya aura zUdra cAroM kI vAstava meM se rahita haiM unheM jAtimAtra se-mahaja kisI U~cI jAti meM | eka hI manuSya jAti hai, vahI AcAra ke bheda se bheda ko prApta janma le lene se dharma kA koI lAbha nahIM ho sktaa| ho gayI hai-jo bheda atAttvika hai| bhAvArtha- dharma kA kisI jAti ke sAtha koI |. bhAvArtha- saba manuSya manuSya jAti kI apekSA samAna avinAbhAvI saMbaMdha nahIM hai, kisI ucca jAti meM janma le | haiM-eka hI tAtvika jAti ke aGga haiM- aura AcAra athavA lene se hI koI dharmAtmA nahIM bana jaataa| athavA yoM kahiye | vRtti ke badala jAne para eka atAtvika jAti kA vyakti ki satya zaucAdika se rahita vyaktiyoM ke unakI ucca | dUsarI atAttvika jAti kA vyakti bana sakatA hai| ata: eka jAti dharma kI prApti nahIM karA sakatI prtyut| isake jo | jAti ke vyakti ko dUsarI jAti ke vyakti se kabhI ghRNA satya-zaucAdi guNoM se viziSTa haiM ve hIna jAti meM utpanna | nahIM karanI cAhiye aura na apane ko U~cA tathA dUsare ko hone para bhI dharma kA lAbha prApta kara sakate haiM aura isaliye | nIcA hI samajhanA caahiye| U~ca nIca kI dRSTi se yaha bheda jo loga kisI ucca kahalAne vAlI jAti meM utpanna hokara | kalpanA hI nhiiN| satya-zaucAdi dharmoM kA anaSThAna na karate hae bhI apane ko bhede jAyeta viprAyAM kSatriyo na kthNcn| U~cA, dharmAtmA, dharmAdhikArI yA dharma kA ThekedAra samajhate haiM zAlijAtau mayA dRSTa: kodravasya na saMbhavaH // 26 // aura dUsarI jAtivAloM kA tiraskAra karate haiM, yaha unakI yadi ina brAhmaNAdi jAtiyoM ke bheda ko tAtvika bheda bar3I bhUla hai| mAnA jAye to eka brAhmaNI se kabhI kSatriya putra paidA nahIM ho AcAramAtrabhedena jAtInAM bhedklpnm| sakatA; kyoMki cAvaloM kI jAti meM maiMne kabhI kodoM ko najAtirbrAhmaNIyAsti niyatA kApi taatvikii||24|| | utpanna hote hue nahIM dekhaa| jAtiyoM kI jo yaha brAhmaNa-kSatriyAdi rUpa se bheda- bhAvArtha- ina jAtiyoM meM cAvala aura kodoM jaisA vaha AcAra mAtra ke bheda se hai-vAstavika nhiiN| tAttvika bheda mAnane para eka jAti kI strI se dUsarI jAti vAstavika dRSTi se kahIM bhI koI niyatA-athavA zAzvatI- | kA putra kabhI paidA nahIM ho sktaa| brAhmaNI ke garbha se kSatriya 'brAhmaNa jAti nahIM hai (isI taraha para kSatriya Adi jAtiyA~ bhI | putra kA aura kSatriyA ke garbha se vaizya athavA brAhmaNa putra kA tAtvikI aura zAzvatI nahIM haiN)| utpAda nahIM bana sktaa| parantu aisA nahIM hai, brAhmaNoM meM bhAvArtha- ye mUla jAtiyA~ bhI (agravAla, khaMDelavAla | athavA brAhmaNiyoM ke garbha se kitane hI vIra kSatriya paidA hue Adi upajAtiyoM kI to bAta hI kyA) go azvAdi jAtiyoM | haiM, aura kSatriyoM meM athavA kSatrANiyoM ke garbha se aneka vaizya -mArca 2007 jinabhASita 23
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ putroM kA udbhava huA hai jinake udAharaNoM se zAstra bhare hue haiN| satparuSoM kI dRSTi meM vaha jAti hI bar3I athavA aura pratyakSa meM bhI aise dRSTAntoM kI kamI nahIM hai| agravAla | U~cI hai jisameM saMyama, niyama, zIla, tapa, dAna, dama (indriyAdi jo kisI samaya kSatriya the ve Aja prAyaH vaizya bane hue haiN| nigraha) aura dayA ye guNa vAstavika rUpa se vidyamAna hote aisI hAlata meM yaha sanizcita hai. ki ina jAtiyoM meM koI haiM-banAvaTI rUpa se nahIM tAtvika athavA prAkatika bheda nahIM hai--sabakI eka hI manuSya | bhAvArtha- ina guNoM kA yathArtha meM anuSThAna karanevAle jAti hai| usI ko pradhAnataH lakSya meM rakhanA caahiye| | vyaktiyoM ke samaha ko hI U~cI jAti kahate haiN| aura isaliye brAhmaNo'vAci vipreNa pvitraacaardhaarinnaa| jo vyakti saccAI ke sAtha ina dharmaguNoM kA pAlana karatA hai viprAyAM zuddhazIlAyAM janitA nedmuttrm||27|| use U~cI jAti kA aGka samajhanA cAhiye-bhale hI vaha nIca na viprAviprayorasti sarvadA shuddhshiiltaa| | kahalAne vAlI jAti meM hI kyoM na utpanna haA ho| uparyakta kAlenA'nAdinA gotre skhalanaM ka na jAyate // 28 // guNa aise haiM jinheM sabhI jAtiyoM ke vyakti dhAraNa kara sakate yadi yaha kahA jAye ki pavitrAcAradhArI brAhmaNa ke | haiM aura ve dhAraNa karanevAle vyakti hI usa mahatI jAti kA dvArA zuddhazIlA brAhmaNI ke garbha se jo putra utpanna hotA hai | nirmANa karate haiM jo AcArya mahodaya kI kalpanA meM sthita hai| use brAhmaNa kahA gayA hai-tuma brAhmaNAcAra ke dharanevAle ko | dRSTA yojanagandhAdiprasUtAnAM tpsvinaam| hI brAhmaNa kyoM kahate ho?-to yaha ThIka nahIM hai| kyoMki yaha vyAsAdInAM mahApUjA tapasi kriyatAM mtiH||30|| mAna lene ke liye koI kAraNa nahIM hai ki una brAhmaNa aura | (dhIvarAdi nIca jAtiyoM kI) yojanagaMdhAdi striyoM se brAhmaNI donoM meM sadA kAla se zuddhazIlatA kA astitva utpanna vyAsAdika tapasviyoM kI loka meM mahApUjA dekhI (akSuNNarUpa se) calA AtA hai| anAdi kAla se calI jAtI hai- yaha saba tapa saMyamAdi guNoM kA hI mAhAtmya haiAI huI gotra-santati meM kahA~ skhalana nahIM hotA?-kahA~ doSa | ataH tapasaMyamAdi guNoM kI prApti kA hI yatna karanA cAhiye nahIM lagatA?-lagatA hI hai| (usase jAti svayaM U~cI uTha jaayegii)| bhAvArtha- ina donoM zlokoM meM AcArya mahodaya ne bhAvartha-nIca jAti kI striyoM se utpanna vyakti yadi janma se jAti mAnanevAloM kI bAta ko ni:sAra pratipAdana | nIca jAti ke hI rahate aura nIca hI samajhe jAte to vyAsa jI kiyA jisase jAtIyatA ekAMta pakSapAtI jisa rasta | jaise tapasvI, jo ki eka dhIvara kanyA se vyabhicAra dvArA zuddhi ke dvArA jAti, kula athavA gotra zuddhikI DugaDugI pITA | utpanna huye the, loka meM kabhI itanI pUjA aura pratiSThA ko karate haiM, usI kI ni:sAratA ko ghoSita kiyA hai aura yaha prApta na kara skte| isase sApha jAhira hai ki nIca jAti ke batalAyA hai ki vaha anAdi pravAha meM bana hI nahIM sakatI vyakti bhI sadagaNoM ke prabhAva se U~ca jAti ke ho jAte haiN| bina kisI milAvaTa ke akSaNNa raha hI nahIM sktii| ina athavA yoM kahiye ki nIca jAtiyoM meM bhI apane-apane ratna padyoM meM kAmadeva kI durnivAratA aura usase utpanna hone utpanna hote haiM aura ho sakate haiN| isaliye unakI upekSA kI vAlI vikAratA kA vaha saba Azaya saMnihita jAna par3atA hai| jAne yogya nahIM-unheM U~ce uThane kA yatna karanA caahiye| jise paM. AzAdharajI ne kula-jAti-viSayaka ahaGkRti ko zIlavanto gatAH svarge nIcajAtibhavA api| mithyA, Atmapatana kA hetu aura nIca gotra ke baMdha kA kAraNa kulInAM nakaM prAptAH zIlasaMyamanAzinaH // 31 / / nIca jAtiyoM meM utpanna hone para bhI sadAcArI vyakti ThaharAte hue, apane anagAradharmAmRta grantha aura usakI svopajJa TIkA meM prakaTa kiyA hai aura jisakA ullekha lekhaka dvArA svarga ko prApta huye haiM aura U~ca jAtiyoM meM janma lene vAle vivAha-kSetra-prakAza ke 'asavarNa aura antarjAtIya vivAha' asadAcArI-zIlasaMyamAdi se rahita-kulIna loga bhI naraka meM gaye haiN| nAmaka prakaraNa meM kiyA gayA hai| gotroM meM anya prakAra se kaise bhAvArtha- U~cI jAtivAle jaba nIca gati ko aura skhalana hotA hai, unakI dhArA kaise palaTa jAtI hai aura ve nIca jAtivAle U~cI gati ko prApta huye haiM-aura ho sakate kaisI vicitra sthiti ko liye hue haiM, isa bAta ko savizeSa haiM-taba vAstava meM ina U~ca-nIca ginI jAnevAlI jAtiyoM kA / rUpa se jAnane ke lie vivAha-kSetra-prakAzakA 'gotrasthiti aura sagotravivAha' nAma kA prakaraNa dekhanA caahiye| kucha bhI mahattva nahIM rhtaa| uccatva aura nIcatva kA athavA apane utkarSa aura apakarSa kA sArA khela guNoM ke Upara saMyamo niyamaH zIlaM tapodAnaM damo dyaa| vidyante tAtvikA yasyAM sA jAtimahatI staam||29||' avalaMbita hai| ata: sadagaNoM kI prApti karane karAne kA yahI 24 mArca 2007 jinabhASita -
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatna honA caahiye| unakI prApti meM vastutaH koI nIca kahI yasyAsti samyaktvamasau kulIno jAnevAlI jAti bAdhaka nahIM hai| yasyAsti samyaktvamasau na diinH||77|| guNaiH sampadyate jaatigunndhvNsairvipdyte| arthAt jo manuSya samyaktva guNa kA dhAraka hai vaha yatastato budhaiH kAryoM guNeSvevAdaraH prH||32|| | atyaMta catura hai, zreSTha hai, kulIna hai aura adIna hai| jAtimAtramadaH kAryo na niictvprveshkH| bhAvArtha- jaina dharma ke anusAra nIca se nIca jAti kA uccatvadAyakaH sadbhiH kAryaH shiilsmaadrH||33|| | manuSya bhI samyaktva guNa ko dhAraNa kara sakatA hai-eka uttama guNoM se hI uttama jAti banatI hai aura uttama | cANDAla kA putra bhI samyagdRSTi ho sakatA hai| svAmI samantabhadra guNoM ke nAza se vaha jAti naSTa ho jAtI hai-nIcatva ko prApta | ne ratnakaraNDa zrAvakAcAra meM aise cANDAla putra ko 'deva' ho jAtI hai| isaliye buddhimAnoM ko sabase adhika guNoM kA | likhA hai-ArAdhya batalAyA hai| ataH aise samyagdarzana prApta hI Adara karanA cAhiye (bAhya jAti para dRSTi rakhakara yA nIca jAti ke puruSoM ko bhI amitagati AcAra zreSTha kulIna usake bhulAve meM bhUla kara usI ko saba kucha na samajha lenA | aura adIna likhate haiN| yaha hai guNoM kA Adara-bhAva, guNoM ke caahiye)| sAtha hI, apanI jAti kA kabhI mada nahIM karanA | avirbhAva kI sadbhAvanA aura sdprernnaa| caahiye| (apanI jAti ko U~cA aura dUsaroM kI jAti ko AcArya mahodaya ke ina saba udagAroM para adhika nIcA samajhane rUpa) yaha mada AtmA meM nIcatva kA praveza | TIkA TippaNI kI jarUrata nahIM-ve ina jAti bhedoM ko kisa karane vAlA hai-use nIce girAne vAlA athavA nIca banAne dRSTi se dekhate the aura unheM kyA mahattva dete the yaha saba Upara vAlA hai| uccatva kA dene vAlA-AtmA ko Upara uThAnevAlA- | ke kathana se bilkula spaSTa hai| aura isaliye jo samAna zIlasaMyamAdi guNoM ke prati Adara bhAva hai-bhale hI una guNoM | varNa, samAna dharma, aura samAna gaNa-zIla vAlI upajAtiyoM meM kA prAdurbhAva kisI nIca jAti ke vyakti meM hI kyoM na huA | bhI anucita bhedabhAva kI kalpanA kiye haye haiM-paraspara meM ho-aura isaliye satpurUSoM ko usI Adara bhAva se kAma | roTI beTI kA saMbaMdha eka karate huye hicakicAte haiM-unheM lenA cAhiye-jAti bheda ke cakkara meM par3a kara guNiyoM athavA | AcArya mahArAja ke ina udgAroM se jarUra kucha zikSA grahaNa guNoM kA tiraskAra nahIM karane denA caahiye| karanI cAhiye aura usa kadAgraha ko chor3a denA cAhiye, jo bhAvArtha- ina brAhmaNAdika jAtiyoM kA bananA aura | dharma tathA samAja kI unnati meM bAdhaka hai| jo loga kadAgraha bigar3anA saba guNoM para hI mukhya AdhAra rakhatA hai-unakA ko choDakara aMtarjAtIya vivAha karane lage haiM unakI yaha mUla janma nahIM, kintu guNa samudAya hai| guNoM ke AvirbhAva se | udAra tathA viveka pariNati ni:saMdeha prazaMsanIya aura eka nIca jAti vAlA ucca jAti kA aura guNoM ke abhAva se | abhinaMdanIya hai| eka ucca jAtivAlA nIca jAti kA vyakti bana jAtA hai 'anekAnta' varSa 1/kiraNa 2 kisI kI jAti aTala yA zAzvatI nahIM hai-aTala hai to vIra nirvANa saM. 2456 se sAbhAra eka manuSya jAti hai jo jIvanabhara taka chaTa nahIM sakatI. | sandarbha usI para pUrA lakSya rakhanA caahiye| isaliye mahaja janma kI 1. AzAdharajI ke usa kathana kA eka vAkya isa prakAra hai - anAdAviha saMsAre durvAra mkrdhvje| vajaha se dUsaroM ke vyaktitva kA tiraskAra karanA ucita kule ca kAminImUle kA jaatipriklpnaa|| nahIM-ucita hai dUsaroM ke guNoM kA Adara karanA, unameM guNoM | 2. yaha 175 pRSTha kI pustaka chaha Ane mUlya meM lA. jauharImala jI ke avirbhAva kI bhAvanA rakhanA aura usakA saba ora se | jaina sarAfa. darIbA kalA~ dehalI ke pAsa milatI hai| pratyana karanA, yahI donoM ke liye utkarSa kA sAdhaka hai|| 3. yaha 'deva' kA 'ArAdhya' artha prabhAcandra AcArya ne ratnakaraNDaisI se AcArya mahodaya grantha ke aMtima bhAga meM likhate haiM: zrAvakAcAra kI TIkA meM diyA hai| yasyAsti samyaktvamasau paTiSTho yasyAsti samyaktvamasau vrisstthH| DhU~DhatA phiratA hU~ aya ikabAla apane Apako, Apa hI goyA musAphira, Apa hI maMjila hU~ maiN| ikabAla -mArca 2007 jinabhASita 25
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcopacArI pUjA paM. milApacandra kaTAriyA vikrama saM0 1104 meM honevAle zrI mllissennsuurine| jaisA ki nityamahodyota ke isa padya se prakaTa hai 'bhairavapadmAvatI kalpa" ke tIsare pariccheda meM aisA kathana diyA hai prAgAhUtA devatA yajJabhAgaiH prItA bhartuH pAdayorarghadAnaiH / krItAM zeSAM mastakairudvahantyaH pratyAgaMtuM yAntvazeSA yathAsvam // 165 // isameM visarjita devoM ke liye "arhaMta kI zeSA ko AhvAnaM sthApanaM devyAH, sannidhIkaraNaM tathA / kuryAdamunA maMtreNAhvAnamanusmaran devIm // 26 // tiSThadvitayaM ThAMtadvayaM ca saMyojayet sthitIkaraNe / sannihitA bhava zabdaM mama vaSaDiti sannidhIkaraNe // 27 // gandhAdIn gRha gRheti namaH pUjAvidhAnake / svasthAnaM gaccha gaccheti jastriH syAt tadvisarjane // 28 // "OM hrIM namo'stu bhagavati ! padmAvati ! ehi ehi saMvauSaT" iti AhvAnam / pUjAM visarjanaM prAhurbudhAH, paMcopacArakam // 25 // OM hrIM namo'stu bhagavati ! padmAvati ! ehi ehi saMvauSaT / mastakoM para dhAraNa karate huye " jAne kA ullekha kiyA hai| jisase yahA~ zAsanadevoM kA hI visarjana jJAta hotA hai, na ki paMcaparameSThI kaa| eka bAta AzAdhara ke pUjAgranthoM meM yaha bhI dekhane meM AtI hai ki ve zAsanadevoM kI pUjA meM to arcanA dravyoM ke arpaNa meM "jalAdyarcanaM gRhANa gRhANa " yA " idamarghyaM pAdyaM jalAdyaM yajabhAgaM ca yajAmahe pratigRhyatAM pratigRhyatAm " isa prakAra ke vAkya prayoga karate haiN| aise prayoga unhoMne arhatAdi kI pUjAoM meM nahIM kiye haiN| vahA~ to ve yoM 44 " OM hrIM namo'stu bhagavati ! padmAvati ! tiSTha tiSTha likhate haiM ThaH ThaH" iti sthApanam / " OM hrIM namo'stu bhagavati ! padmAvati ! mama sannihitA bhava bhava vaSaT" iti sannidhikaraNam / phira bhI itanA to kahanA hI par3atA hai ki arhatAdi " OM hrIM namo'stu bhagavati ! padmAvati ! gaMdhAdIn kI pUjA vidhi meM AhvAna, sthApana, sannidhikaraNa kI paripATI calAne meM zAyada ye hI mukhiyA hoN| apane banAye pratiSThA grantha kI prazasti meM khuda paM0 AzAdhara likhate hai ki " maiMne ise yugAnurUpa racA hai" yugAnurUpa kA artha pUjAvidhi meM isa taraha kI naI rItiyA~ calAnA hI jAna par3atA hai| gRhNa gRhNa nama:' iti pUjAvidhAnam / "OM hrIM namo'stu bhagavati ! padmAvati ! svasthAnaM gaccha gaccha jaH jaH jaH" iti visarjanam / eva paMcopacArakramaH / deva kA AhvAna, sthApana, sannidhIkaraNa, pUjana aura visarjana jo kiye jAte hai unheM paMcopacAra kahate haiM isI kA dUsarA nAma paMcopacAra pUjA hai, inakA maMtrapUrvaka jo vidhikrama hai vaha Upara likha diyA hai| aisA pratibhAsita hotA hai ki pahile paMcopacArI pUjA maMtra siddha karane ke lie devatArAdhana meM kI jAtI thI / arhatAdi kI pUjA meM paMcopacAra kA upayoga nahIM kiyA jAtA thA / hama dekhate haiM ki somadeva ne yazastilaka meM aura padmanandi ne padmanandipaMcaviMzatikA meM arhaMtAdi kI pUjA meM sirpha aSTadravyoM se pUjA to likhI hai, kintu AhvAna, sthApanA, sannidhikaraNa, visarjana nahIM likhA hai| yaha cIja hamako prathama AzAdhara ke pratiSThApATha aura abhiSekapATha meM milatI hai| AzAdhara ne itanA vicAra jarUra rakhA hai ki arhatAdi kI pUjA meM AhvAna, sthApana, sannidhikaraNa to likhA hai, kiMtu visarjana nahIM likhA hai| hA~ zAsanadevoM kI pUjA meM unhoMne visarjana likha diyA hai| 26 mArca 2007 jinabhASita 44 'OM hrIM arhaM zrI paramabrahmaNe idaM jalagandhAdi nirvaNAmIti svAhA / " AzAdhara ke bAda indranandI huye, jinhoMne isa viSaya aura bhI Age bar3hakara arhatAdikoM kI pUjA vidhi meM ve hI paMcopacAra grahaNa kara liye, jo malliSeNa ne maMtrArAdhana meM likhe haiM / inhoMne zAsanadevoM kI hI taraha arhatAdikoM kA visarjana bhI likha diyA hai| yahI nahIM, arhatAdi kI pUjA meM dravya arpaNa karate huye " idaM puSpAMjaliM prArcanaM gRhNIdhvaM gRhNIdhvaM " taka likha diyA hai| (dekho abhiSekapAThasaMgraha pRSTha 344) / inhIM ko AdhAra mAnakara ekasaMdhi ne bhI arhatAdikoM kI pUjA paMcopacAra se karanA batAte huye likhA hai ki- " maiMne yaha varNana iMdranandI ke anusAra kiyA hai" yathA evaM paMcopacAropapannaM devArcanAkramam / yaH sadA vidadhAtyeva saH syAnmuktizriyaH patiH // itIndra naMdimunIndrajinadevArcanAkramaH // -pariccheda 9vA~ " ekasandhijinasaMhitA " ye hI zloka kucha pATha bheda ke sAtha 'pUjAsAra' grantha
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ meM pAye jAte haiN| yathA haye hai| yaH sadA vidadhAtyenAM saH syAnmuktizriyaH ptiH|| "jJAnato'jJAnato vApi zAstroktaM na kRtaM myaa|" itIndranaMdiyogIndraiH praNItaM devpuujnm|| visarjana kA yaha pahalA padya AzAdhara pratiSThApATha se liyA ekasandhi kA paMcopacArI pUjA ke liye indranaMdi kA hai jo usake patra 123 para pAyA jAtA hai| pramANa peza karanA sApha batalAtA hai ki unake samaya meM isa 'AhvAnaM naiva jAnAmi' aura 'mantrahInaM kriyAhInaM' Adi vidhi kA pratipAdaka sivAya indranandi ke aura koI pUjA- | visarjana ke do padya sUrata se prakAzita bhairavapadmAvatIkalpa ke grantha maujUda nahIM thaa| yahA~ taka ki indranandi ke sAtha unhoMne | sAtha mudrita huye padmAvatI stotra meM kucha pAThabheda ke sAtha pAye Adi zabda bhI nahIM lagAyA hai yaha khAsa taura se dhyAna dene | jAte haiM vahIM se isameM liye gaye haiN| ve padya isa prakAra haiMyogya hai| AhvAnanaM na jAnAmi na jAnAmi visrjnm| yazonaMdikRta saMskRta paMcaparameSThI pUjA meM bhI AzAdhara pUjAmoM na jAnAmi kSamasva paramezvari // kI taraha cAra hI upacAra milate haiM visarjana usameM nahIM hai| AjJAhInaM kriyAhInaM maMtrahInaM ca ytkRtm| kintu yazonaMdi kA samaya ajJAta hai ki ve AzAdhara ke tatsarvaM kSamyatAM devi prasIda prmeshvri| pUrvavartI haiM yA uttaravartI? alAvA isake paMcopacAra meM prayukta huye 'saMvauSaT' nityaniyama pUjA meM pA~coM hI upacAra pAye jAte haiM | 'vaSaT' Adi zabdoM para jaba hama vicAra karate haiM, to spaSTatayA kintu nityaniyama pUjA kisI eka kI kRti nahIM hai| vaha | yaha prakaraNa maMtraviSayaka dhotita hotA hai| vItarAga bhagavAna saMgrahagrantha hai aura usameM kitane hI pATha arvAcIna haiN| udAharaNa | kI pUjA jisa dhyeya ko lekara kI jAtI hai, usameM inakA ke taura para "jayarisaha risIsara NamiyapAya" yaha deva kI | kyA kAma? jayamAlA kA pATha kavi puSpadanta kRta apabhraMza yazodharacaritra vartamAna meM pUjAvidhi kA jo rUpa pracalita hai vaha kA hai| usameM zurU meM hI yaha maMgalAcaraNa ke taura para likhA | kitanA prAcIna hai? AzA hai khojI vidvAn isakA anveSaNa huA hai- "vRSabho'jitanAmA ca saMbhavAzcAbhinandanaH" pATha | kreNge| isI abhiprAya se yaha lekha likhA gayA hai| ayyapArya kRta abhiSekapATha kA hai jo abhiSeka pAThasaMgraha jaina nibandha ratnAvalI (prathama bhAga) se sAbhAra ke pRSTha 316 para chapA hai| ye ayyapArya vikrama saM01376 meM 'jinabhASita' ke sambandha meM tathyaviSayaka ghoSaNA prakAzana sthAna :1/205, prophesarsa kaoNlonI, AgarA - 282002 (u.pra.) prakAzana avadhi :mAsika mudraka-prakAzaka : ratanalAla bainAr3A rASTrIyatA :bhAratIya patA :1/205, prophesarsa kaoNlonI, AgarA - 282 002 (u.pra.) sampAdaka :pro. ratanacandra jaina patA : e/2, mAnasarovara, zAhapurA, bhopAla - 462 039 (ma.pra.) svAmitva : sarvodaya jaina vidyApITha, 1/205, prophesarsa kaoNlonI, AgarA - 282002 (u.pra.) maiM, ratanalAla bainAr3A etad dvArA ghoSita karatA hU~ ki merI adhikatama jAnakArI evaM vizvAsa ke anusAra uparyukta vivaraNa satya hai| ratanalAla bainAr3A, prakAzaka -mArca 2007 jinabhASita 27
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidvatpariSad kI ora se eka spaSTIkaraNa : AmnAya eka hI hai DaoN. surendrakumAra jaina abhI kucha dina pUrva mujhe zrI bharatakAlA (mumbaI) / taka ki kAnajI paMtha bhI inheM mAnate haiM; kintu mi. kAlA jI dvArA preSita do pRSThIya lekha milA, jisakA zIrSaka thA- | ye saba loga ApakI taraha na eka A~kha se dekhate haiM aura na "digambara jaina samAja kRpayA vicAra kre|" usameM munipuGgava | apane vaktavyoM se 'cora kI dAr3hI meM tinakA' lokokti ko zrI sudhAsAgarajI preraNA va sAnnidhya meM di.4 akTUbara, 2006 | caritArtha karate haiN| ApameM sAhasa nahIM thA ataH Apane apane ko Ayojita zAstrI va vidvatpariSad ke saMyukta adhivezana | paripatra meM adhUrA nirNaya prakAzita kiyA aura 'zAsana devImeM donoM pariSadoM ko diye gaye munipuGgava zrI sudhAsAgarajI | devatAoM kI pUjA-vidhAna-anuSThAna Adi Agama sammata mahArAja ke AzIrvAda / vaktavya para TippaNI karate hue kahA | nahIM haiM' ke Age mAtra do bindu...lagAkara apanI bhar3A~sa ya do nahIM haiM ? yadi AmnAya bhI do haiM | nikAlanA prArambha kara dI: jabaki sarvasammati se pArita nirNaya 13 aura 20.phira 20 paMtha AmnAya mAnya zAsana devatAoM | meM spaSTa thA aura hai kike astitva para prazna cihna lagAnevAlA yaha nirNaya saMyukta zAsana devI-devatAoM kI pUjA-vidhAna-anuSThAna Adi adhivezana meM sarvasammati se kaise le liyA gayA ki zAsana | Agama sammata nahIM haiM ataH tIrthakaroM ke samAna unakA pUjanadevI-devatAoM kA pUjana-vidhAna-anuSThAna Adi Agama | vidhAna-anuSThAna nahIM karanA caahie| sammata nahIM haiN..| isake sAtha hI jo aura prazna upasthita Apa yahA~ yaha bhI nahIM kaha sakate ki hama logoM ne kie gae haiM una para merA nivedana hai ki samAja unake isa kucha chipAyA hai kyoMki ukta apIla jinabhASita, jaina halacala, paripatra / lekha se vicalita na ho balki unhIM ke bhAvanAnusAra vidvadvimarza, jainamitra, jainapracAraka, jainasaMdeza, pArzvajyoti Adi jaina paramparA / Agama / siddhAMta ke Aloka meM vicAra avazya patra-patrikAoM meM prakAzita kara jagajAhira kI jA cukI hai| kre| merA to itanA hI nivedana hai ki hama to jo kahate haiM sabake sAmane kahate haiM, kisI se nA kucha paMtha aura AmnAya eka nahIM hote, eka ho jAyeM to | chipAte haiM aura na do bindu...lagAkara bhramita karate haiN| bahata acchI bAta hai| jaina paramparA meM vartamAna meM eka hI / rahI bAta munipuGgava zrI sudhAsAgarajI mahArAja ke AmnAya cala rahI hai, jo mAnya bhI hai aura vaha hai | sAnnidhya kI, to hama yahA~ spaSTa rUpa se batA deM ki munipuGgava 'kndkndaanaay'| sabhI martiyoM zAstroM garuoM ke makha se | zrI sudhAsAgarajI mahArAja vidvAnoM kI sarvasammata rAya meM tathA paMcakalyANaka pratiSThAmahotsava Adi meM isI kandakandA- | sacce Agamika saMta haiN| ve bhale hI AcArya na hoM kinta. mnAya kA ullekha milatA hai| hajAroM mUrti va anya zilAlekha AcArya se kama bhI nahIM haiN| merI dRSTi meM hara saMta samAja kA isake pramANa haiN| ata: AmnAya to eka hI hai kundkundaamnaay| 'AcArya' hI hai usake lie kisI kI anumati kI ataH 13 paMtha AmnAya yA 20 paMtha AmnAya ke lie jainAgama | AvazyakatA nahIM hai| samAja kA AcAryatva agara manipaGgava yA jaina paramparA meM na pUrva meM koI sthAna thA aura na aba hai, na | zrI sudhAsAgarajI mahArAja jaise saMta nahIM kareMge to phira kauna Age hogaa| karegA? mujhe samajha meM nahIM AtA ki yadi samAja unakA ___ ApakA yaha mAnanA ki zAstripariSad kA ukta nirNaya | mArgadarzana letI hai, unheM mAnatI aura pUjatI hai, to Apako zAsana devatAoM ke astitva para praznacihna lagAnevAlA hai; | unase takalIpha kyoM hai ? so yaha ApakA korA bhrama hai tathA samAja ko bhramita karanevAlA | yahA~ jo bAta darpaNa kI taraha spaSTa pratibhAsita ho hai| vAstavikatA to yaha hai ki hamArI donoM zAstrI evaM vidvata rahI thI use apanI hI pha~ka mArakara darpaNa ko dhuMdhalA kara pariSadeM zAsana devatAoM ke astitva ko svIkAra karatI haiN| | phira yaha zikAyata karanA ki yaha kaisA darpaNa hai jisameM parama pUjya munipuGgava zrI sudhAsAgarajI mahArAja, unake guruvarya | kucha dikhalAI nahIM de rahA hai? svayaM ko dhokhe meM rakhane ke AcArya zrI vidyAsAgarajI mahArAja bhI aneka bAra sArvajanika | atirikta aura kyA hai? rUpa se batA cuke haiM ki ve zAsana devatAoM ke astitva ko | maiM mi. kAlA se svayaM pUchatA hU~ ki unheM ukta samagra mAnate haiN| aisA koI jaina nahIM ho sakatA jo inheM na mAne, yahA~ / prastAva meM Apatti kahA~ hai? 28 mArca 2007 jinabhASita -
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ kyA zAsana devI-devatAoM kI pUjA-vidhAna-anuSThAna usane gAlI kyoM dI? tIrthaMkaroM ke samAna honA cAhie? tIrthaMkara sevya haiM aura zAsana deva - deviyA~ unake sevaka; kyA sevya aura sevaka kI pUjA arcanA eka samAna honA cAhie? ukta prastAva rakhe jAne se pUrva zAstripariSad ke pUrva yadi ApakA uttara hA~ meM hai to hama jAnanA cAhate haiM kAryAdhyakSa evaM mahAmaMtrI tathA vartamAna upAdhyakSa DaoN. jayakumAra ki yaha kisa zAstra meM likhA hai ? jaina (mujaphpharanagara) ne spaSTa rUpa se kaha diyA thA ki yadi kyA pa. pU. AcArya zrI zAntisAgarajI mahArAja kI koI eka vyakti yA vidvAn sadasya inakA virodha karatA hai paramparA yaha kahatI hai ? to yaha prastAva pArita nahIM kiye jAyeMge, ataH zrI mahendra jaina 'manuja' kA yaha likhanA ki " jisakI chA~va meM baiThiye, usake anukUla kahiye, sUtrAnusAra liye gaye nirNaya sirpha munipuGgava parisara taka ke lie hI mAnya the, usase bAhya parisara ke lie nahIM?" nitAMta anucita hai / ve svayaM vahA~ upasthita the| yadi ve pITha pIche viparIta rAya rakha sakate haiM to sAmane maiM vigata lagabhaga 25 varSoM se zAstripariSad / vidvatpariSad se jur3A hU~ usameM kabhI bhI vidvAnoM ke bIca 13 yA 20 paMtha ke nAma para bheda nahIM kiyA gayA, usakA itihAsa bhI aisA hI rahA hai| aba Apa kyoM isa taraha kA bheda utpanna kara itihAsa meM amara honA cAhate haiN| rahI bAta 20 paMthI vidvAnoM ke anumodana kI, to khule adhivezanoM meM jo bhI nirNaya bahutama yA sarvasammati se lie jAte haiM, ve saba para lAgU hote haiM cAhe ve upasthita hoM yA na hoN| ataH kisI se alaga se kucha kahane kI AvazyakatA nahIM hai| jina sadasyoM ko apanI hI pariSadoM ke nirNaya svIkArya nahIM haiM unheM svayaM una pariSadoM meM rahane para vicAra karanA caahie| donoM pariSadoM ke saMvidhAna to isa viSaya meM spaSTa haiM ki jo unakI rItinIti ko mAnatA hai vahI inakA sadasya bana sakatA hai/ sadasya raha sakatA hai| pa. pU. muni zrI sudhAsAgarajI mahArAja na kisI ko apamAnita karate haiM, na kisI ke prati ghRNita vyavahAra karate haiM aura na hI Aropa lagAte haiM ataH ApakA viSaya meM AkSepAtmaka kathana bebuniyAda hai| hA~, saccAI yadi kar3avI ho to bhI pacAne kI tAkata honI caahie| nItikAra to kahate haiM ki yadi kisI ne gAlI bhI dI to usa para vicAra karo ki socie ye ki kyoM vo de gayA gAlI, TAlie mata ki koI siraphirA hogaa| nahIM bole ? jaina dharma to nirbhIkatA aura abhaya kA pakSadhara hotA haiM; phira abhivyakti meM bhaya kaisA? apane ukta prastAva ke sandarbha meM likhA hai ki "kyA digambara jaina samAja eka aura apavAda / eka aura vighaTana jhelane ko taiyAra hai?" to dhyAna rakheM ki Apake bhar3akane se samAja na vighaTita hogA aura na samAja kA apavAda hogaa| do praznavAcI cihna lagAne se bhI koI sahI prazna bana jAye yaha jarUrI nhiiN| hA~, yadi Apa tIrthakara aura svarga ke devoM ko eka jaisA mAnakara pUjoMge to yaha jinendradeva kA avarNavAda avazya hogaa| jise koI bhI jinAgama sevI jhelane ke lie taiyAra nahIM hogA / AzA hai zrI bharata kAlA sahI sandarbha meM apanI abhivyakti deMge aura samAja ko gumarAha karane se bceNge| maMtrI- akhila bhAratavarSIya digambara jaina vidvatpariSad, ela- 65, nyU iMdirAnagara, burahAnapura (ma.pra.) saMsthAna ke gaurava zrI digambara jaina zramaNa saMskRti saMsthAna sAMgAnera ke chAtra 'zrI pulaka goyala' ne 'prAkRta apabhraMza - jainAgama' meM yU.jI.sI. kI tarapha se dI jAne vAlI je. Ara.epha. (jUniyara risarca phelozipa) lekara apanI adbhuta pratibhA dikhalAkara saMsthAna ko gauravAnvita kiyaa| saMsthAna unake ujjvala bhaviSya kI kAmanA karatA hai / sAhitya meM svarNapadaka zrI digambara jaina zramaNa saMskRti saMsthAna sAMgAnera ke pUrva chAtra rAjendra jaina 'rAjAbhAU' (mahA.) ne ema.e. (sAhitya) meM tirupatI vidyApITha se svarNapadaka prApta kiyA tathA anya kSetroM meM tIna svarNapadaka aura lekara apanI kSamatA kA paricaya diyaa| saMsthAna yahI kAmanA karatA hai ki Apa apane jIvana meM agrasara hote raheM / AzISa jaina zramaNa saMskRti saMsthAna sAMgAnera mArca 2007 jinabhASita 29
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ jijJAsA-samAdhAna paM. ratanalAla bainAr3A jijJAsA- paramANu kA AkAra kaisA hotA hai, batAiye? | artha- una biloM meM atyaMta durgaMdha hai tathA vahA~ sadaiva samAdhAna- isa saMbaMdha meM nimna pramANa dRSTavya hai:- | aMdhakAra vyApta rahatA hai| 1. Adi purANa parva 24 zloka 148 meM isa prakAra isI prakAra una narakoM meM sadaiva ghora aMdhakAra vyApta kahA hai: rahatA hai| isa para ApakA yaha prazna svAbhAvika hI hai| ki aNavaH kArya liMgAH syuH dvisparzAH primNddlaaH| | phira nArakI eka dUsare ko kaise dekha pAte hoMge? maiMne isa eka varNa rasA nityAH syuranityAzca paryayaH // 148 // | prazna ko vibhinna zAstroM meM acchI taraha DhUMDhA, para kahIM bhI artha- ve aNu atyaMta sUkSma, kArya se pahicAna meM | uttara na milane para, yaha prazna maiMne pU.AcArya vidyAsAgarajI Ane vAle, do sparza-eka gaMdha, eka varNa, eka rasa vAle, | mahArAja ko nivedita kiyA thaa| pU. AcAryazrI ne batAyA ki golAkAra, aura nitya hote haiM, paryAya kI apekSA anitya bhI | jaise ullU ko rAtri meM hI dikhatA hai dina meM nahIM, usI prakAra hote hai| ina nArakiyoM ko bhI aise hI kArya kA udaya mAnanA cAhiye 2. zrI AcArasAra meM isa prakAra kahA hai: jisase unako aMdhakAra meM bhI saba kucha dikhAyI detA ho| avuzca pudagalo'medyAvayavaH pracaya shktitH| hameM bhI apanI mAnyatA tadanusAra banAnI caahiye| kAmazca skaMdhabhedottha caturastrastvatIndriya // 3/13 // praznakartA- paM. gulajArI lAla jI, raphIgaMja, gayA artha- abheda avayava vAlA, pracaya zakti kI apekSA jijJAsA- kyA bhavanavAsI devoM kA bhI janma ke bAda kAyavAna, skaMdha ke bheda se utpanna catuSkoNa, atIndriya, | abhiSeka hotA hai? aisA pudgala kA aNu hai| arthAt aNu caukora AkAra vAlA samAdhAna- vaimAnika devoM kA to janma ke bAda abhiSeka hotA hI hai, yaha to sabako jJAta hai ApakA tAtparya 3. paM. mANikacaMdajI kaundeya (TIkAkAra-zloka | yahA~ bhavanatrika devoM se hai| isa saMbaMdha meM tiloya paNNatti a. vArtika) ne apanI pustaka 'zuddha dravyoM kI AkRtiyA~' meM | 3/226 meM isa prakAra kahA hai:aNu kA AkAra caukora kahA hai| paThamaMdahaNhadANaM tatto abhisey-mNddl-gdaannN| isa prakAra aNu ke AkAra ke saMbaMdha meM do pramANa siMhAsaNa dvidANaM, edANa surA kuNaMti abhiseyaM // 226 // prApta hote haiN| artha- sarvaprathama snAna karake, phira abhiSeka-maMDapa praznakartA- zrImatI kamalendu jaina AgarA | ke liye jAte huye (turaMta utpanna) deva ko siMhAsana para jijJAsA- narakoM meM to ghanA aMdhakAra hotA hai| phira | baiThAkara ye (anya) deva abhiSeka karate hai| nArakI eka dUsare ko pahacAna kara mAra-pITa kaise karate | uparokta gAthA se spaSTa hotA hai ki bhavanavAsI devoM kA, utpanna hone ke bAda abhiSeka kiyA jAtA hai| paraMtu aisA samAdhAna- narakoM meM ghora aMdhakAra svabhAva se hI | kathana vyaMtara evaM jyotiSI devoM ke varNana meM, kisI bhI zAstra hotA hai| jaisA nimnapramANoM se jJAta hotA hai: meM upalabdha nahIM hotA hai| isase yaha mAnanA cAhiye ki 1. tiloya paNNatti 2/102 meM kahA hai bhavanavAsI devoM kA to janma ke bAda abhiSeka hotA hai, anya uttapadNNaya majhe hoM tihu vahavo asaMkha vitthaattaa| / vyaMtara evaM jyotiSI kA nahIM hotaa| saMkhejjAvAsa juttA thovA hor-timir-sNjuttaa||102|| praznakartA- rUpacaMdra baMDAbela artha- pUrvokta prakIrNaka biloM meM, asaMkhyAta yojana jijJAsA- udayAbhAvI saca kA kyA svarUpa hai? vistAra vAle bila bahuta hai| aura saMkhyAta yojana vistAra samAdhAna- udayAbhAvI saca kA svarUpa Agama meM vAle thoDe haiN| ye saba bila ghora aMdhakAra meM vyApta rahate haiN| isa prakAra kahA hai| 1. zrI trilokasAra meM bhI isI prakAra kahA hai: / 1. zrI dhavalA pa.7/92 savvadhAdi phaddayANi aNaMta kuhidAdai duggaMdhA NirayA NiccaMdhayAra cidaa||178 // | gaNa hINANi ho dUNa desadhAdi phaddayatraNeNa pariNamiya udayamA hoMge? 30 mArca 2007 jinabhASita
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ gacchati tesi bhaNaMta gaNahINaMtra khaoNAma / artha- sarvadhAtI spardhaka anaMta guNahIna hokara aura dezadhAtI spardhakoM meM pariNata hokara udaya meM Ate haiM una sarvadhAti spardhakoM kA anaMta guNahInatva hI kSaya kahalAtA hai| 2. zrI rAjavartika 2/5 meM isa prakAra kahA haiyadA sarvadhAti spardhakasyodayo bhavati tadeSadapyAtma guNasyAmi vyaktirnAsti tasmAttadudayasyAbhAva: kSaya ityucyate / artha- jaba sarvadhAti spardhakoM kA udaya hotA hai taba tanika bhI AtmA ke guNa kI abhivyakti nahIM hotI isaliye usa udaya ke abhAva ko udayAbhAvI kSaya kahate haiN| bhAvArtha- jaba sarvadhAti spardhaka, dezadhAti rUpa udaya Ane lage, taba udayAbhAvI kSaya kahalAtA hai| jaisekSAyopazamika samyaktva ke kAla meM, darzana mohanIya kI sarvadhAti donoM prakRtiyA~ mithyAtva evaM samyakmithyAtva udayAvalI meM rahate huye, udaya meM Ane se eka samaya pUrva anaMtaguNahIna hokara, samyakprakRti rUpa hokara udaya meM AtI haiM, yahI udayabhAvI kSaya kahalAtA hai| 1. praznakartA - paM. Aloka zAstrI chiMdavAr3A jijJAsA - kubhogabhUmi tiryaJcoM kA bhojana kyA hai ? kyA kubhogabhUmi meM kalpavRkSa hote haiM? samAdhAna- kubhogabhUmi meM kalpavRkSoM kA varNana zAstroM meM nahIM milatA hai, arthAt kubhogabhUmi meM kalpavRkSa nahIM hote haiN| vahA~ ke jIvoM ke bhojana ke saMbaMdha meM tiloyapaNNatti 4/2521 meM isa prakAra kahA hai: ekkorugA guhAsuM, vasaMti bhuMjaMti maTTiyaM miTTaM / sesA tarutalavAsA, pupphehi phalehi jIvaMti // 2529 // artha- eka saba meM se eko ruka (eka jAMgha vAle) kumAnuSa guphAoM meM rahate haiM aura mIThI miTTI khAte haiN| zeSa saba kumAnuSa (manuSya evaM tiryaMca yugala) vRkSoM ke nIce rahakara phala phUloM se jIvana vyatIta karate haiN| zrI rAjavArtika meM bhI isI prakAra kahA hai / zrI digambara jaina zramaNa saMskRti saMsthAna, mahAkavi AcArya jJAnasAgara chAtrAvAsa, sAMgAnera, jayapura 1/205, prophesarsa kAlonI AgarA-282002 u. pra. praveza sUcanA zrI digambara jaina zramaNa saMskRti saMsthAna dvArA saMcAlita mahAkavi AcArya jJAnasAgara chAtrAvAsa kA gyArahavAM satra 1 julAI 2007 se prArambha hone jA rahA hai| yaha chAtrAvAsa Adhunika suvidhAoM se sampanna va advitIya hai| jahA~ chAtroM ko AvAsa, bhojana, pustakeM, zikSaNa Adi kI samasta suvidhAe~ ni: zulka upalabdha haiN| yahA~ chAtroM ko rAjasthAna mAdhyamika zikSA borDa va rAjasthAna saMskRta vizvavidyAlaya ke nirdhArita pAThyakrama | kA adhyayana niyamita chAtra ke rUpa meM zrI digambara jaina AcArya saMskRta mahAvidyAlaya, sAMgAnera, jayapura meM karAyA jAtA hai| kaoNleja ke pAThyakrama evaM paThana 'atirikta saMsthAna meM jainadarzana, saMskRta, aMgrejI, jyotiSa, vAstu tathA kampyUTara zikSA Adi viSayoM kA adhyayana, yogya adhyApakoM dvArA karAyA jAtA hai| isa chAtrAvAsa meM rahate hue chAtra zAstrI (snAtaka) parIkSA uttIrNa karane ke pazcAt jaina darzana ke yogya vidvAn to ho hI jAte haiM, sAtha hI sarakAra dvArA Ayojita I.A.S., R.A.S., M.B.A. evaM M.C.A., jaisI sabhI pratiyogI parIkSAoM meM sammilita ho sakate haiM tathA apanI pratibhA ke anurUpa viSayoM kA cayana kara ucca zikSA prApta kara sakate haiN| praveza ke icchuka jina chAtroM ne isa varSa dasavIM kI parIkSA aMgrejI viSaya sahita dI hai athavA uttIrNa kI hai, ve dinA~ka 5 jUna 2007 se 12 jUna 2007 taka lagane vAle praveza cayana zivira meM nimna pate para sammilita hoveM, jahA~ parIkSA evaM sAkSAtkAra ke AdhAra para yogya chAtra kA cayana kiyA jAvegA / zivira sthala - zrI vibhava kumAra koThiyA (maMtrI) zrI digambara jaina nAbhinandana hitopadezI sabhA iTAvA mohallA, bInA, jilA sAgara ma.pra. 07580-223333 mArca 2007 jinabhASita 31
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ ----- samAcAra patrikA par3hanevAloM se anurodha | 4. zikSA --------- pichale dinoM 16 pharavarI ko bhAgyodaya tIrtha prAkRtika | 5. anya koI yogyatA --------------- cikitsAlaya, sAgara meM parama pUjya garuvara AcArya shrii| 6. pUrA patra vyavahAra kA patA --- vidyAsAgara jI mahArAja ke saMsagha sAnnidhya meM prathama akhila grAma----------------- po.------- bhAratIya jaina mahilA sammelana' kA Ayojana kiyA gyaa| jilA------- rAjya------pina koDa jisameM pure bhArata varSa se karIba 10,000 mahilAoM ne hissA 7. phona naM. koDa sahita ---------- mo. naM. ------- | liyaa| isa mahilA sammelana meM mahilAjagat se saMbaMdhita | 8. baccoM kI saMkhyA yadi ho to ------ viSayoM para bhAratavarSa ke zreSTha mahilA vaktAoM dvArA apanI / baccoM kI umra kramaza :----- bAta rakhI gaI aura aMta meM mahilA sammelana meM AI mahilAoM | 9. pati kI mRtyu kaba huI ------- kaise huI ------ | dvArA eka svara meM vidhavAoM evaM parityaktA mahilAoM kI 10. Apa pati se kitane varSoM se alaga raha rahI haiM ----- Arthika evaM sAmAjika surakSA karane kA saMkalpa liyaa| usI saMkalpa ko pUrA karane hetu 'eka jaina vidhavA evaM | 12. kyA ApakA koI prakaraNa nyAyAlaya meM cala rahA haiparityaktA sarve' kA kArya kiyA jAnA hai| ataH Apa patrikA | yadi hA~ to- kauna sA------ ------- ke pAThakoM se anurodha hai ki Apake gharoM meM kArya karanevAlI | 13. kyA Apa svayaM kamAnA cAhatI hai- hA~/nahIM- yadi kamAnA jaina mahilA karmacArI yA Asapar3osa meM rahanevAlI koI jaina cAhatI hai to kitanA -------- mahilA jo ki vidhavA yA parityakta hai Apa usa taka isa | 14. Apa kisa prakAra kI naukarI karanA cAhatI haiM- 1. patrikA meM chape hae phArma ko bhijavA kara usa mahilA ko zikSikA, 2. kampyUTara kArya 3. jAgarUka kareM ki vo isa sarve ke kArya meM zAmila ho aura 4.narseja evaM paitholaoNjI 5. risepzanisTa evaM klarka kArya Apa bhI eka jaina samAja ke kAryakartA hone ke nAte itanA 6. prAkRtika cikitsA saMbaMdhI kArya 7.auSadhi nirmANa yogadAna isa mahAna kArya meM deveN| hameM jaise hI vidhavA aura ___ saMbaMdhI kArya 8.anya jo Apako paMsada ho --- parityaktAoM kI jAnakArI prApta hogI hama unase saMbaMdhita | 15. kyA Apa samAja dvArA upalabdha karAI jA rahI jIvikosarakSita rojagAra ke sAdhanoM ko upalabdha karAyegeM aura unheM pArjana ko karanA cAheMgI- hA~ / nhiiN| Atmanirbhara banAte hue sAmAjika surakSA pradAna kreNge| yaha | 16. Apa kyA vartamAna meM ghara chor3akara naukarI karane taiyAra sahayoga karanA na bhuuleN| Apa cAheM to isa viSaya ko maMdira | haiM- hA~ / nhiiN| jI meM lagA sakate haiN| aura phArma kI phoTokApI karAkara 17. kyA Apa abhI koI korsa karanA cAhatI haiM- hA~/nahIM vitarita kara sakate haiN| yadi hA~ to kauna sA -------- ------ pUjya AcArya zrI vidyAsAgara jI mahArAja ne prathama Apa uparyakta jAnakArI bharakara svayaM eka liphApe meM bAra ina mahilAoM ke uddhAra ko lekara ciMtana kiyA hai aura | nimna pate para posTa kreN| unhIM kI bhAvanAoM ko phalIbhUta karane hetu yaha prathama caraNa | DaoN.rekhA jaina, bhAgyodaya tIrtha prAkRtika cikitsAlaya, hai| kRpayA Apa apane Asa-pAsa kevala vidhavA aura | khuraI roDa, sAgarama.pra.- pina 470001, mo.naM. 09425171671, paratyiktA mahilAoM ko talAza kara isa sarve kArya ko pUrNa | 07582-201441 / karane meM sahayoga deveM evaM isa kArya meM Apake sujhAva evaM zrI vidyArthI padonnata, damoha e. esa. pI. bane sahayoga bhI AmaMtrita haiN| adhika jAnakArI ke lie likheM yA phona kareM zAsana ne chatarapura nivAsI zrI tuSArakAMta vidyArthI esa.DI.o.pI. iTArasI jilA hozaMgAbAda ko padonnata kara rojagAramUlaka evaM Arthika sahAyatA hetu damoha jile kA atirikta pulisa adhIkSaka padastha kiyA kevala vidhavA evaM parityaktAoM ke lie hai| zrI vidyArthI pUrva vidhAyaka, svataMtratA saMgrAma senAnI va 1. vidhavA/parityaktA mahilA kA pUrA nAma ---------|| sAhityakAra sva.DaoN.narendra vidyArthI evaM sevAnivRtta prAdhyApikA 2. pati kA nAma------ DaoN. ramA jaina ke putra haiN| 3. janmatithi------------ umra vartamAna meM ------|| iM.sunIla bar3akula, chatarapura 32 mArca 2007 jinabhASita
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI munisuvratanAtha - stavana (zikhariNI chanda) 1 aho maiM kyA gAU~ amRtamaya gAthA damakatA / uSA kI AbhA jyoM sakala jagatI ko sukhadAtA // sugaMdhI puSpoM kI mahaka sama kIrti bahatI / anekoM jIvoM meM sahaja ura meM jyoti jalatI // 2 munIdroM ke svAmI munisuvrata tIrthaMkara prabho / pha~se haiM karmoM ke daladala mahA durdara vibho // kRpA ke dhArI haiM akhila jaga hI nAma japatA / sabhI becAroM ke taba zaraNa meM ho saphalatA // 3 ghane kAle kAle aghamaya saghana ghana uTha rahe / nibArU~ maiM kaise bahuta bhayakArI laga rahe // vizuddhI bhAvoM kI taba smaraNa se jAgRta huii| stutI ke dvArA to jhara-jhara jhare karma saba hI // 4 bahe sarvAGgo se madhura bhaya vANI amRta sI / asaMkhyAtoM prANI zravaNa kara ke zItala huye // bhramitoM ko sacce prazasta patha kA darzana huaa| puruSArthI jIvoM kA anupama su yo pantha lagatA // 5 mahAajJAnI maiM vividha gati kA bhAjana huA / sumithyAtvI hokara aparimita pApAsrava huA / karU~ samyak AsthA anupama vizuddhI pragaTa ho| yahI merI icchA sakala agha hI puNyamaya ho // * muni zrI yogasAgara jI zrI naminAtha-stavana (drutavilambita chanda) 1 jaya prabho naminAtha jinezvarA / sakala saMsRti ke aghavinAzaka zAnti bhavika bhavasAgara paramezvarA // pradAyakA / tArakA // 2 svapara - bodhakatA tava rUpa hai / sahaja zAnti kaSAya-abhAva hai // hRdaya ko parivartana jo kare / jagat meM ati durlabhatama vare // 3 viSamayI kalikAla prabhAva maraNa ko karatA taba nAma azubha ko zubha meM kSaNa meM kare / pavana bAdala ko laya jyoM kare // ko / ko // 4 stavana ke jala meM lavalIna hai| durita to dhulatA svayameva hai // isalie dinarAta stutI kare / patitapAvana kA yaha dvAra re // 5 prArthanA / bhAvanA // caraNapaMkaja meM mama prabala zakti jage yaha vaha samAdhi mahotsava pRthak AtmasvarUpa nihAralU~ // dekhalU~ / prastuti - ratanacandra jaina
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ raji naM. UPHIN/2006/16750 kaise manAye janmajayanta kSullaka zrI dhyAna sAgara jI rauba, rupayA, rUpakA banA jamAnA Aja kala kaise baca pAyegI saMskati aura samAja kaise manAyeM janmajayaMtI mahAvIra bhagavAna kI? Aja prema sabase maha~gA hai kyA kImata hai jAna kI? hAya! ahiMsA bilakha rahI hai mahAvIra bhagavAna kii| rakSaka Aja banA hai bhakSaka, kisake pAsa kare phariyAda? jar3a-dhana para cetana-dhanakA, aba bhArata se hotA niryaat| maMdira kI ghaMTA-dhvaniyoM se hotA hai jaba prAtaH kAla, cItkArate pazuoM kA taba AtA bhISaNa aMtima kaal|| kaise manAyeM janmajayaMtI mahAvIra bhagavAna kI? hiMdU muslima sikha isAI jainI yA sindhI bhAI, satya-ahiMsA-prema yahA~ kI suMdara saMskRti khlaayii| lekina aba yaha deza hamArA, kyA bhArata kahalAyegA? jaba sAre pazukaTa jAyegeM bhArata bhI miTa jaayegaa| kaise manAyeM janmajayaMtI mahAvIra bhagavAna kI? khana-sane haiM zauka sabhI ke dayA abhAgina rotI hai. vyasanoM meM hI AdhI janatA apanA jIvana khotI hai| bhAI se bhAI katarAtA aura bilakhatI abalAyeM, bacce janma nahIM le pAte, ho jAtI haiM htyaayeN|| kaise manAyeM janmajayaMtI, mahAvIra bhagavAna kI? jIvoM meM ho prema paraspara, sadA bar3oM kA Adara-bhAva, pIr3ita prANI para karuNA ho, durjana para nA ho durbhaav| jo na tumheM acchA lagatA ho, vaha na karo aura ke sAtha, Aja kauna sunatA yaha bAteM batAgaye jo jaga ke nAtha // kaise manAyeM janmajayaMtI mahAvIra bhagavAna kI? satya-ahiMsA para bApUne dRr3ha vizvAsa jamAyA thA, jisake bala para AjAdI kA taba itihAsa banAyA thaa| usI vatana kA patana huA hai tar3apa rahI hara sA~sa jahA~, apanA deza videzoM ko aba beca rahA pazu-mA~sa yhaaN| kaise manAyeM janmajayaMtI mahAvIra bhagavAna kI? bhArata kI pAvana dharatI para, bar3hatA hai jaba hAhAkAra, kahate haiM taba Akara koI, mahApuruSaletA avtaar| yAMtrika-bUcar3akhAnoM meM hAya! Aja mare prANI lAcAra, saMta hRdaya hI roka sakegA, aisA bhISaNa atyaacaar|| kaise manAyeM janmajayaMtI mahAvIra bhagavAna kI? preSaka-jineMdrakumAra harIkizana jaina amarAvatI (mahArASTra) svAmI, prakAzaka evaM mudraka : ratanalAla bainAr3A dvArA ekalavya oNphaseTa sahakArI mudraNAlaya saMsthA maryAdita, 210, jona-1, ema.pI. nagara, Education. bhopAla (ma.pra.) se mudrita evaM 1/205 prophesara kaoNlonI, AgarA-282002 (u.pra.) se prakAzita / saMpAdaka : ratanacandra jain| ___